ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU
ROZPOCZĘCIA EGZAMINU!
Miejsce
na naklejkę
MBI-P1_1P-091
PRÓBNY EGZAMIN
MATURALNY
Z BIOLOGII
POZIOM PODSTAWOWY
Czas pracy 120 minut
Instrukcja dla zdającego
1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 15 stron
(zadania 1 – 30). Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu
zespołu nadzorującego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każdym
zadaniu.
3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym
tuszem/atramentem.
4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl.
5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
6. Podczas egzaminu możesz korzystać z linijki.
Życzymy powodzenia!
STYCZEŃ
ROK 2009
Za rozwiązanie
wszystkich zadań
można otrzymać
łącznie
50 punktów
Wypełnia zdający przed
rozpoczęciem pracy
PESEL ZDA JĄCEGO
KOD
ZDAJĄ CEGO
Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
2
Zadanie 1. (2 pkt)
Skóra jest narażona na działanie wielu czynników środowiska zewnętrznego, między innymi
promieniowania słonecznego. Są różne poglądy dotyczące wpływu promieni słonecznych
na organizm człowieka. Jedni uważają, że mają one wpływ pozytywny, inni – że negatywny.
Przedstaw po jednym argumencie uzasadniającym:
a) pozytywny wpływ promieni słonecznych na zdrowie człowieka: ....................................
................................................................................................................................................
b) negatywny wpływ promieni słonecznych na zdrowie człowieka: ....................................
................................................................................................................................................
Zadanie 2. (2 pkt)
Na rysunkach w sposób schematyczny przedstawiono budowę włókien mięśnia szkieletowego
(A) i mięśnia sercowego (B).
Rys. A Włókna mięśnia szkieletowego Rys. B Włókna mięśnia sercowego
Porównując informacje z przedstawionych rysunków, podaj jedną wspólną cechę
budowy dla obu rodzajów włókien mięśniowych i jedną cechę różniącą budowę tych
włókien.
Cecha wspólna: ............................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
Cecha różniąca: ............................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
3
Zadanie 3. (2 pkt)
Na rysunku przedstawiono szkielet kończyny dolnej (wraz z częścią kości miednicznej) i kość
krzyżową człowieka.
a) Uzupełnij opis rysunku o nazwy wskazanych kości.
b) Wybierz z opisu rysunku i zapisz nazwę stawu, który umożliwia największy zakres
ruchomości kończyny dolnej.
...........................................................................
Zadanie 4. (2 pkt)
Gruczoły trawienne występujące w układzie pokarmowym człowieka można pogrupować
na leżące w ścianie i poza ścianą przewodu pokarmowego. Do pierwszych należą gruczoły
żołądkowe i jelitowe, do drugich – ślinianki, trzustka i wątroba. Wydzieliny gruczołów
wprowadzane są do określonych odcinków przewodu pokarmowego, gdzie spełniają
określoną rolę biologiczną.
Dokończ schemat, tak aby poprawnie ilustrował pogrupowanie gruczołów trawiennych
przedstawionych w powyższym tekście.
gruczoły
trawienne
Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
4
Zadanie 5. (2 pkt)
Poszczególne odcinki przewodu pokarmowego swoją budową przystosowane są do pełnienia
określonych funkcji.
Wśród poniższych zdań od A do E zaznacz dwa, które są prawdziwe.
A. Obecny w jamie ustnej język ułatwia mieszanie i połykanie przeżutego pokarmu.
B. W przełyku występują gruczoły, które produkują enzymy trawiące skrobię.
C. Komórki gruczołowe żołądka wytwarzają kwas solny, który trawi tłuszcze.
D. Gruczoły żołądkowe wytwarzają enzym trawiący białka.
E. Liczne kosmki jelitowe ułatwiają przesuwanie pokarmu przez cały przewód pokarmowy.
Zadanie 6. (2 pkt)
Wątroba w organizmie człowieka pełni wiele funkcji.
Uzupełnij poniższe sformułowania (A i B) dotyczące funkcji wątroby.
A. Wątroba ułatwia trawienie tłuszczów, produkując ...........................................................
B. W wątrobie jest magazynowany nadmiar ....................................... w postaci glikogenu.
Zadanie 7. (1 pkt)
Witaminy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Niedobór
nawet jednej z nich może prowadzić do poważnych zaburzeń fizjologicznych. Można tego
uniknąć, stosując odpowiednie zasady racjonalnego odżywiania.
Wśród zamieszczonych niżej sformułowań od A do D zaznacz to, które określa sposób
komponowania składu posiłków sprzyjający dostarczeniu organizmowi różnych
witamin.
A. Codzienne przyrządzanie surówki z marchwi.
B. Podawanie do każdego posiłku warzyw lub/i owoców.
C. Zastępowanie tłuszczów roślinnych tłuszczami zwierzęcymi.
D. Używanie produktów wysokobiałkowych.
Zadanie 8. (1 pkt)
Rytmiczną zmianę objętości klatki piersiowej podczas wdechów i wydechów umożliwiają
dwa rodzaje mięśni oddechowych: przepona i mięśnie międzyżebrowe.
Podaj nazwę mięśnia, który będzie głównie umożliwiał oddech człowiekowi
z ograniczoną ruchomością klatki piersiowej (np. przez założony na niej opatrunek
gipsowy).
......................................................................................................................................................
Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
5
Zadanie 9. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono wartości objętości powietrza składające się na całkowitą
pojemność płuc.
Na podstawie informacji ze schematu:
a) podaj wartość objętości powietrza, która może być dodatkowo pobrana, ponad
objętość oddechową, w czasie maksymalnego wdechu ....................... ,
b) podaj wartość objętości powietrza, która może być usunięta z płuc w czasie
maksymalnego wydechu (po wcześniejszym maksymalnym wdechu) ....................... .
Zadanie 10. (2 pkt)
Szacuje się, że w Polsce pali papierosy co drugi mężczyzna i co trzecia kobieta. Szkodliwy
wpływ dymu tytoniowego na organizm człowieka nie podlega dyskusji.
a) Podaj nazwę składnika dymu tytoniowego, który ogranicza przenoszenie tlenu
przez hemoglobinę.
................................................................................................................................................
b) Wyjaśnij, dlaczego ten składnik dymu tytoniowego ogranicza przenoszenie tlenu
przez hemoglobinę.
................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
PALENIE
TYTONIU
Wybrane składniki dymu tytoniowego:
nikotyna, tlenek węgla, substancje drażniące,
substancje smołowate
Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
6
Zadanie 11. (2 pkt)
W tabeli przedstawiono przybliżone dane z 2004 roku dotyczące liczby zachorowań
(w Polsce) na gruźlicę płuc kobiet i mężczyzn w wybranych trzech grupach wiekowych.
Liczba zachorowań na gruźlicę płuc w wybranych
grupach wiekowych
Grupy wiekowe
I
30-39 lat
II
40-49 lat
III
50-59 lat
kobiety 400 500 400
mężczyźni 700 1500 1500
Przedstaw, w jednym układzie współrzędnych, powyższe dane w formie diagramu
słupkowego, porównując zachorowalność na gruźlicę płuc kobiet i mężczyzn w każdej
z podanych grup wiekowych.
Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
7
Zadanie 12. (2 pkt)
Na rysunkach A, B, C przedstawiono rozmieszczenie naczyń krwionośnych i limfatycznych
w wybranych strukturach organizmu człowieka.
A. Kosmek jelitowy B. Pęcherzyki płucne C. Nefron
Uzupełnij tabelę określeniami wybranymi spośród podanych niżej (od 1 do 6) tak, żeby
poprawnie określić różnice między układem krwionośnym i limfatycznym na
przykładzie struktur przedstawionych na rysunkach.
1. – jeden rodzaj naczyń, 2. – dwa rodzaje naczyń, 3. – trzy rodzaje naczyń, 4. składniki
pokarmowe, 5. – gazy oddechowe, 6. – zbędne produkty przemiany materii.
Cechy Układ krwionośny Układ limfatyczny
Liczba rodzajów naczyń
(ze względu na kierunek przepływu
płynów)
Rodzaj transportowanych
substancji
Zadanie 13. (2 pkt)
Poniżej w sposób uproszczony przedstawiono przekrój przez tętnicę człowieka zdrowego (A)
i przez tętnicę człowieka, u którego stwierdzono miażdżycę ściany tętnicy (B).
Interpretując informacje z rysunków,
a) opisz zmianę w budowie tętnicy wywołaną odkładaniem się w niej cholesterolu.
b) przedstaw możliwy wpływ tej zmiany na krążenie krwi w naczyniach.
a) ................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
b) ................................................................................................................................................
................................................................................................................................................
Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
8
Krwotoki lub przebywanie
na dużych wysokościach
Tworzenie określonego
typu krwinek
Niskie ciśnienie
(parcjalne) tlenu
Wytworzenie
w nerce
erytropoetyny
Wzrost dopływu tlenu
do tkanek
Zmniejszona ilość
tlenu dostarczanego
do tkanek
Zadanie 14. (1 pkt)
W różnych sytuacjach zdrowotnych i zmieniających się warunkach środowiskowych
w zależności od rodzaju pracy i aktywności ruchowej organizm człowieka może być narażony
na nadmierne uwodnienie lub odwodnienie.
W poniższej tabeli przedstawiono dobowe zestawienie źródeł pobieranej wody i jej
fizjologicznych strat w organizmie człowieka.
Źródła wody (przeciętnie) Straty wody (przeciętnie)
1200 cm3 – napoje
1000 cm3 – woda z pokarmu
300 cm3 – woda będąca produktem
metabolizmu
1500 cm3 – z moczem
900 cm3 – na skutek parowania przez skórę
i z dróg oddechowych
100 cm3 – z kałem
Podaj, czy organizm człowieka, którego dotyczy powyższe zestawienie jest w stanie
odwodnienia? Odpowiedź uzasadnij jednym argumentem.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 15. (1 pkt)
Prawidłowy skład krwi jest jednym z warunków dobrego funkcjonowania organizmu
człowieka. Na schemacie przedstawiono regulację ilości jednego ze składników krwi u osób
po krwotokach lub przebywających na dużych wysokościach.
Podaj nazwę krwinek, których wytwarzanie pobudza erytropoetyna.
....................................................................................................................
Zadanie 16. (2 pkt)
Podstawową jednostką strukturalną układu nerwowego jest neuron. Na rysunkach
przedstawiono kilka przykładów tych komórek.
Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
9
Porównaj przedstawione neurony i podaj po dwie ich cechy, wybrane spośród
od 1. do 5., które odzwierciedlają zróżnicowanie lub podobieństwo budowy tych
komórek.
1. – kształt neuronu, 2. – części składowe neuronu (ciało komórki, dwa rodzaje wypustek),
3. – obecność jądra komórkowego, 4. – długość wypustek, 5. – liczba dendrytów.
Zróżnicowanie budowy: ...............................................................................................................
Podobieństwo budowy: ................................................................................................................
Zadanie 17. (2 pkt)
Układ nerwowy człowieka jest zbudowany z części ośrodkowej (mózg i rdzeń kręgowy)
i obwodowej (nerwy obwodowe). W obrębie każdej z części wyróżnia się elementy
odpowiedzialne za pełnienie określonych funkcji.
Przyporządkuj określonym elementom budowy układu nerwowego (od A do D)
po jednej pełnionej przez nie funkcji, wybranej spośród oznaczonych od I do V.
Element budowy Funkcja
A. Kora mózgowa I. Przewodzi impulsy z ośrodkowego układu nerwowego
do mięśni i gruczołów.
B. Móżdżek II. Odpowiada między innymi za świadomość, pamięć,
mowę.
C. Nerw czuciowy III. Odpowiada za przewodzenie impulsów z mózgu
i do mózgu.
D. Nerw ruchowy IV. Koordynuje złożone ruchy, odpowiada za postawę
i równowagę ciała.
V. Przewodzi impulsy z narządów zmysłu do ośrodkowego
układu nerwowego.
Zadanie 18. (2 pkt)
Ściana gałki ocznej jest trójwarstwowa. W jednej z warstw występuje obszar zwany plamką
żółtą.
a) Podaj nazwę warstwy gałki ocznej, której częścią jest plamka żółta: .............................
b) Przedstaw rolę plamki żółtej w procesie widzenia.
......................................................................................................................................................
Zadanie 19. (1 pkt)
Odruchy (bezwarunkowe i warunkowe) są odpowiedzią układu nerwowego na bodźce.
Wśród wymienionych niżej cech odruchów podkreśl dwie, które charakteryzują
odruchy warunkowe.
niepowtarzane zanikają, wrodzone, uwarunkowane genetycznie, nabyte w ciągu życia,
w ich powstawaniu nie uczestniczy mózg
Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
10
Zadanie 20. (2 pkt)
Oddziaływujące na organizm czynniki stresogenne mogą wywoływać różne reakcje.
Na grupie uczniów zaplanowano przeprowadzenie obserwacji, której celem było sprawdzenie
słuszności stwierdzenia, że reakcją na niezapowiedziany sprawdzian jest przyspieszenie akcji
serca.
Uzupełnij plan obserwacji, podając
a) nazwę parametru, który należy mierzyć: .........................................................................,
b) kiedy w trakcie obserwacji należy dokonać pomiarów: ...................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 21. (1 pkt)
Stan organizmu noworodka tuż po urodzeniu można ocenić na przykład wg skali Apgar.
Kryteria tej oceny zamieszczono w tabeli.
Punktacja Punktacja
opisanego
noworodka
Kryteria oceny 0 1 2
........ pkt Czynność serca brak poniżej 100
uderzeń/min.
ponad 100
uderzeń/min.
........ pkt Oddychanie brak nieregularne,
słaby krzyk
prawidłowe,
głośny krzyk
........ pkt Napięcie mięśni brak, wiotkie słabe prawidłowe,
kończyny zgięte
........ pkt
Reakcja na bodźce
– wprowadzenie
cewnika do nosa
brak grymas krzyk, kichanie
........ pkt Barwa skóry sina, blada sina barwa
kończyn różowa
Razem: ...... pkt
Oblicz, ile punktów wg skali Apgar przyznano by opisanemu niżej noworodkowi. Zapisz
wszystkie punktacje w pierwszej kolumnie tabeli.
Noworodek po urodzeniu zapłakał głośno, jego oddech był regularny, a serce biło 95 razy
na minutę. Grymasem twarzy zareagował na wprowadzenie cewnika do nosa. Na zgiętych
rękach i nogach skóra była koloru różowego.
Zadanie 22. (1 pkt)
Niektóre układy narządów w organizmie człowieka (ze względu na strukturę i sposób
funkcjonowania) poza rolą związaną z określonym procesem życiowym oddziaływują też na
inne układy, pełniąc przez to w organizmie funkcję koordynującą, regulującą lub integrującą
(scalającą).
Uwzględniając powyższe informacje, zaznacz wśród zestawów układów od A do D ten,
który zawiera wyłącznie nazwy układów, z których każdy pełni przynajmniej jedną
spośród wymienionych funkcji (koordynującą, regulującą, integrującą).
Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
11
A. Układy: pokarmowy, krwionośny, nerwowy.
B. Układy: oddechowy, nerwowy, hormonalny.
C. Układy: wydalniczy, nerwowy, krwionośny.
D. Układy: nerwowy, hormonalny, krwionośny.
Zadanie 23. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono dwa etapy ekspresji informacji genetycznej.
Podaj nazwy etapów oznaczonych cyframi 1 i 2.
1. .............................................................................,
2. ..............................................................................
Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
12
Zadanie 24. (2 pkt)
Poniżej przedstawiono zespoły chromosomów (kariotypy) trzech osób. Literą A oznaczono
kariotyp prawidłowy, B – kariotyp osoby z zespołem Turnera, C – kariotyp osoby z zespołem
Downa.
Porównaj przedstawione na rysunkach zespoły chromosomów i podaj po jednej różnicy
między kariotypem prawidłowym a kariotypami osób:
a) z zespołem Turnera: ............................................................................................................
b) z zespołem Downa: ...............................................................................................................
Zadanie 25. (2 pkt)
Załóżmy, że wrodzone bielactwo, inaczej albinizm, (objawiający się brakiem barwnika
głównie w skórze, włosach i tęczówce oka) jest warunkowane recesywnym allelem genu
niesprzężonego z płcią i dziedziczy się według praw Mendla. Heterozygoty nie wykazują
albinizmu. Cecha ta występuje tylko u homozygot recesywnych.
Zapisz genotypy rodziców i dziecka, jeżeli wiadomo, że u dziecka wystąpiły objawy
albinizmu, chociaż jego rodzice nie byli albinotyczni.
Genotypy rodziców: ........................................., genotyp dziecka: ..............................................
Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
13
Zadanie 26. (1 pkt)
U ludzi, metody inżynierii genetycznej w ramach terapii genowej, ze względów etycznych są
wykorzystywane tylko do modyfikowania genomów komórek somatycznych (budujących
ciało). Z terapią genową duże nadzieje wiążą lekarze, ponieważ dzięki niej będzie można na
przykład naprawić defekty komórkowe. Zwolennicy tej metody leczenia uważają, że w
przyszłości będzie ona coraz częściej stosowana w medycynie. Są już na świecie ośrodki
naukowe, w których podjęto badania z udziałem chętnych osób.
Sformułuj argument uzasadniający celowość prowadzenia badań nad stosowaniem
w medycynie terapii genowej.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 27. (1 pkt)
Na rysunku w uproszczony sposób zobrazowano pogoń okoni za płociami.
płocie okonie
Podaj nazwę międzypopulacyjnej zależności antagonistycznej zilustrowanej rysunkiem.
......................................................................................................................................................
Zadanie 28. (1 pkt)
Skutki oddziaływań międzypopulacyjnych mogą być różne. Na przykład w Ameryce
Północnej jedną z granic występowania łosia kanadyjskiego wyznacza granica występowania
jelenia wirginijskiego, mimo że nie ma żadnego bezpośredniego oddziaływania między
łosiem i jeleniem. Cała populacja jelenia jest zarażona drobnym, pasożytniczym nicieniem.
Jaja nicieni są usuwane na zewnątrz i po zjedzeniu przez roślinożercę rozwijają się w jego
organizmie. Pasożyt ten dla jeleni jest nieszkodliwy, a dla łosi śmiertelny.
Na podstawie informacji z powyższego tekstu, wśród zdań od A do D zaznacz to, które
w sposób prawidłowy przedstawia ciąg zdarzeń, prowadzący do ograniczenia
występowania populacji łosia kanadyjskiego na terenie zasięgu populacji jelenia
wirginijskiego.
A. Zarażone nicieniem jelenie wydalają na zewnątrz jaja pasożyta, które są zjadane przez
łosie.
B. Łosie zjadają jaja nicieni wraz z pokarmem, którym się odżywiają i dlatego teren ich
występowania w Ameryce Północnej jest ograniczony.
C. Zjedzenie przez łosie, z trawą, jaj nicieni wydalonych przez jelenie prowadzi do śmierci
łosi spowodowanej rozwojem w ich organizmie tych pasożytów.
D. Usuwanie jaj pasożytniczych nicieni na zewnątrz i ich zjedzenie przez roślinożercę
wpływa na zasięg łosi.
Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
14
Zadanie 29. (2 pkt)
Poniższy schemat ilustruje przykładowe zależności pokarmowe w biocenozie wodnej.
Załóżmy, że wskutek nieprzemyślanej działalności człowieka w krótkim czasie wyginęły
w tej biocenozie ryby planktonożerne. Przykłady następstw wyginięcia tych ryb dla populacji
większych zwierząt bezkręgowych (wraz z uzasadnieniem) przedstawiono w poniższej tabeli.
Oceń prawdziwość sformułowań (w odniesieniu do podanych wyżej informacji),
wpisując w wolną kratkę tabeli literę P, jeżeli obie części sformułowania są prawdziwe,
literę F – jeżeli nawet jedna z części jest fałszywa.
Lp.
Możliwe następstwa dla populacji większych
zwierząt bezkręgowych wkrótce
po wyginięciu ryb planktonożernych
Uzasadnienie P lub F
1. Może wzrosnąć liczebność większych
zwierząt bezkręgowych,
ponieważ będą miały dostęp
do większych zasobów
pokarmu.
2. Może wzrosnąć liczebność większych
zwierząt bezkręgowych,
ponieważ ryby drapieżne nie
mają wpływu na liczebność tych
bezkręgowców.
3.
Wyginięcie ryb planktonożernych
nie będzie miało żadnego wpływu
na liczebność większych zwierząt
bezkręgowych,
ponieważ nie uległa zmianie ich
baza pokarmowa.
4. Może zmniejszyć się liczebność większych
zwierząt bezkręgowych,
ponieważ będą jedynym
pokarmem dla ryb drapieżnych.
Zadanie 30. (2 pkt)
Makulatura jest głównym składnikiem śmieci na świecie. W Stanach Zjednoczonych już
w 1990 roku stanowiła 50% ogółu śmieci. Należy sądzić, że i u nas składowanie makulatury
zacznie urastać do rangi problemu. Tymczasem sposób jej wykorzystania do produkcji
papieru jest dobrze znany od dawna i nie trzeba opracowywać żadnych nowych technologii.
Użycie makulatury do produkcji papieru zmniejsza zapotrzebowanie na drewno.
Na podstawie informacji zawartych w tekście, podaj dwa powody związane z ochroną
środowiska przyrodniczego, dla których warto rozwijać sprawną organizację skupu
i przetwarzania makulatury.
1. ..................................................................................................................................................
2. ..................................................................................................................................................
ryby drapieżne
ryby planktonożerne
plankton zwierzęcy
plankton roślinny
większe
zwierzęta bezkręgowe
Próbny egzamin maturalny z biologii
Poziom podstawowy
15
BRUDNOPIS
ODPOWIEDZI I SCHEMAT PUNKTOWANIA
POZIOM PODSTAWOWY
Zasady oceniania
• Za rozwiązanie zadań z arkusza dla poziomu podstawowego można uzyskać maksymalnie 50 punktów.
• Model odpowiedzi uwzględnia jej zakres merytoryczny, ale nie jest ścisłym wzorcem sformułowania (poza odpowiedziami jednowyrazowymi
i do zadań zamkniętych).
• Za odpowiedzi do poszczególnych zadań przyznaje się wyłącznie pełne punkty.
• Za zadania zamknięte, w których udzielono więcej odpowiedzi niż wynika to z polecenia należy przyznać zero punktów.
• Za zadania otwarte, za które można przyznać tylko jeden punkt, przyznaje się punkt wyłącznie za odpowiedź w pełni poprawną.
• Za zadania otwarte, za które można przyznać więcej niż jeden punkt, przyznaje się tyle punktów, ile prawidłowych elementów odpowiedzi,
zgodnie z wyszczególnieniem w modelu, przedstawił zdający.
• Jeżeli podano więcej odpowiedzi (argumentów, cech itp.) niż wynika to z polecenia w zadaniu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi
(liczonych od pierwszej), ile jest w poleceniu.
• Jeżeli podane w odpowiedzi informacje świadczą o braku zrozumienia omawianego zagadnienia i zaprzeczają udzielonej prawidłowej
odpowiedzi lub zawierają błąd merytoryczny, odpowiedź taką należy ocenić na zero punktów.
Uwagi do zapisu modelu:
• Odpowiedzi alternatywne (tylko jedna z nich podlega ocenie) oddzielone są od siebie ukośnikami (/), np.: ruch kończyn / ruch i w ocenie są
równoważne.
• Sformułowanie zapisane w nawiasach nie jest wymagane w odpowiedzi. Jego umieszczenie w odpowiedzi nie ma wpływu na ocenę.
Numer
zadania Oczekiwana odpowiedź i sposób jej oceny
Maksymalna
punktacja
za zadanie
Uwagi
1. Za każdy z dwóch trafnych argumentów po 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
1. wpływ pozytywny: pod wpływem promieni słonecznych powstaje w skórze witamina D / D3 /
zapobieganie krzywicy (1 pkt),
2. wpływ negatywny: (promieniowanie słoneczne / opalanie) może prowadzić do:
− oparzeń skóry / udar słoneczny/cieplny (1pkt),
− chorób nowotworowych skóry / czerniaka skóry (1 pkt),
− przedwczesnego starzenia się skóry / wysuszenia (nadmiernego) skóry (1 pkt),
− mutacji / uszkodzeń DNA (1pkt).
2
Próbny egzamin maturalny z biologii – arkusz standardowy i dla osób słabo widzących
Odpowiedzi i schemat punktowania – poziom podstawowy
Strona 2 z 6
2. Za poprawnie podaną jedną cechę wspólną i jedną cechę różniącą przedstawione włókna mięśniowe
po 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
Cecha wspólna: obecność (poprzecznych) prążków/ jąder komórkowych / cylindryczny kształt
komórek (1 pkt).
Cecha różniąca:
− włókna A / mięśnia szkieletowego są wielojądrowe, B / mięśnia sercowego są jednojądrowe /
jedno- lub dwujądrowe / liczba jąder (1 pkt),
− włókna A są nierozgałęzione w odróżnieniu od włókien B / włókna mięśnia sercowego są
rozgałęzione, a włókna mięśnia szkieletowego nie (1 pkt),
− wyraźniejsze prążkowanie w mięśniu szkieletowym/ grubość prążków (1pkt),
− wstawki we włóknach B w odróżnieniu od A (1 pkt),
− włókna mięśnia sercowego nie przylegają ściśle do siebie, jak włókna mięśnia szkieletowego
(1 pkt).
2
Nie zalicza się
odp., w której
zamiast włókien
mięśniowych użyto
mięśnie, np.
mięsień sercowy
jest rozgałęziony.
3. Za poprawnie podane i we właściwym miejscu wpisane dwie nazwy kości oraz nazwę stawu
po 1 pkt.
Poprawne odpowiedzi:
a) nazwy kości: kość udowa, kość piszczelowa (1 pkt).
b) nazwa stawu: staw biodrowy (1 pkt).
2
4. Za poprawne usytuowanie wymienionych rodzajów gruczołów trawiennych w ścianie i poza ścianą
przewodu pokarmowego po 1 pkt.
Przykład odpowiedzi:
żołądkowe żołądkowe
w ścianie przewodu pokarmowego: lub (1 pkt)
jelitowe jelitowe
gruczoły trawienne
ślinianki ślinianki
poza ścianą przewodu pokarmowego: trzustka lub trzustka (1 pkt)
wątroba wątroba
2
5. Za prawidłowy wybór każdego z dwóch zdań po 1 pkt.
Poprawne odpowiedzi:
A (1 pkt), D (1 pkt).
2
Próbny egzamin maturalny z biologii – arkusz standardowy i dla osób słabo widzących
Odpowiedzi i schemat punktowania – poziom podstawowy
Strona 3 z 6
6. Za poprawne dokończenie każdego z dwóch sformułowań po 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
A. kwasy żółciowe / żółć (1 pkt),
B. glukozy (1 pkt).
2
Nie uznaje się
odpowiedzi B:
cukier.
7. Za zaznaczenie odpowiedzi B – 1 pkt. 1
8. Za podanie poprawnej nazwy mięśnia – 1 pkt.
Poprawna odpowiedź: przepona. 1
9. Za podanie prawidłowych wartości każdej z dwóch objętości powietrza po 1 pkt.
Poprawne odpowiedzi:
a) 2500 (cm3) (1 pkt),
b) 4200 (cm3) (1 pkt).
2
10. Za podanie poprawnej nazwy składnika dymu tytoniowego i poprawne wyjaśnienie – 1pkt.
Przykłady odpowiedzi:
a) składnik dymu: tlenek węgla / czad – (1 pkt),
b) wyjaśnienie:
Tlenek węgla / ta substancja blokuje hemoglobinę / łączący się nieodwracalnie / trwale
z hemoglobiną / uniemożliwia łączenie się hemoglobiny z tlenem / ma większe powinowactwo
do hemoglobiny niż tlen (1 pkt).
2
11. Za poprawne opisanie osi – 1 pkt.
Przykład odpowiedzi: oś X (lub Y) – grupy wiekowe / wiek w latach, wtedy odpowiednio oś Y (lub
X) – liczba zachorowań na gruźlicę/zachorowalność na gruźlicę.
Za prawidłowe wyskalowanie osi, narysowanie wykresu i podanie legendy – 1 pkt.
Przykład wykresu:
2
Nie zalicza się
diagramu
sporządzonego
oddzielnie dla
kobiet i
mężczyzn (musi
być porównanie)
I II III grupy
i k
zachorowalność na gruźlicę/
Próbny egzamin maturalny z biologii – arkusz standardowy i dla osób słabo widzących
Odpowiedzi i schemat punktowania – poziom podstawowy
Strona 4 z 6
12. Za poprawne podanie każdej z dwóch różnic (poprawne wypełnienie każdego z dwóch wierszy
tabeli) po 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
Cechy Układ krwionośny Układ limfatyczny
liczba rodzajów naczyń (ze względu na
kierunek przepływu płynów) dwa rodzaje naczyń / 2 jeden rodzaj naczyń / 1
rodzaj transportowanych substancji
składniki pokarmowe,
gazy oddechowe, zbędne
produkty przemiany
materii / 4, 5, 6
składniki pokarmowe / 4
2
13. Za poprawne opisanie zmiany w budowie tętnicy i przedstawienie następstwa tej zmiany po 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
a) zwężenie / zmniejszenie światła tętnicy / zgrubienie ściany tętnicy (przez rozrost blaszki
miażdżycowej, złogi cholesterolu) (1 pkt),
b) utrudnienie / spowolnienie/ ograniczenie/zatrzymanie/zmniejszenie / zablokowanie przepływu
krwi / niewydolność krążenia / zwiększenie ciśnienia krwi (1 pkt).
2
14. Za stwierdzenie, że organizm nie jest w stanie odwodnienia oraz właściwe uzasadnienie – 1 pkt.
Przykład odpowiedzi:
(organizm tego człowieka) nie / nie jest w stanie odwodnienia, ponieważ tyle samo wody pozyskał /
pobrał co utracił / jego bilans wodny jest zrównoważony / jest równy 0 / nie jest ujemny / straty
wody są równe ilości wody pobranej.
1
15. Za podanie poprawnej nazwy krwinek – 1 pkt.
Poprawna odpowiedź:
krwinki czerwone / erytrocyty/czerwone ciałka krwi.
1
16. Za poprawne podanie każdych dwóch cech odzwierciedlających zróżnicowanie i podobieństwo
budowy po 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
− Zróżnicowanie budowy: dwie spośród 1., 4., 5. (1 pkt),
− Podobieństwo budowy: 2., 3. (1 pkt).
2
17. Za poprawne przyporządkowanie każdym dwóm elementom budowy pełnionych przez nie funkcji
po 1 pkt. 2
Próbny egzamin maturalny z biologii – arkusz standardowy i dla osób słabo widzących
Odpowiedzi i schemat punktowania – poziom podstawowy
Strona 5 z 6
Poprawne odpowiedzi: A. – II, B. – IV, C. – V, D. – I (2 pkt).
18. Za poprawnie podaną nazwę warstwy gałki ocznej, (w której zlokalizowana jest żółta plamka)
i przedstawienie roli żółtej plamki w procesie widzenia po 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
a) nazwa warstwy gałki ocznej: siatkówka / centralna część siatkówki (1 pkt),
b) rola żółtej plamki:
odpowiada za / umożliwia ostre widzenie kształtów i barw / ostre widzenie / widzenie barw (1 pkt),
jest obszarem najostrzejszego widzenia / najlepszego widzenia (1 pkt).
2
19. Za podkreślenie dwóch właściwych cech odruchów warunkowych – 1 pkt.
Poprawna odpowiedź: niepowtarzane zanikają, nabyte w ciągu życia. 1
20. Za każdy z dwóch poprawnie podanych elementów planu obserwacji po 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
a) nazwa parametru: tętno / puls / liczba uderzeń serca w jednostce czasu (1 pkt),
b) dokonanie pomiaru:
− przed zapowiedzeniem sprawdzianu i po zapowiedzeniu /rozpoczęciu sprawdzianu (1 pkt),
− przed zadziałaniem stresora / czynnika stresogennego i po zadziałaniu stresora / czynnika
stresogennego (1 pkt).
2
21. Za poprawne przedstawienie obliczenia liczby punktów przyznanej opisanemu noworodkowi –
1 pkt.
Poprawna odpowiedź:
kolejność wg kryteriów: 1p + 2p + 2p + 1p + 2p = 8p
1
Nie uznaje się
odpowiedzi 8 p.
bez punktów
cząstkowych
22. Za zaznaczenie odpowiedzi D – 1 pkt. 1
23. Za każdą z dwóch poprawnie podanych nazw – po 1 pkt.
Poprawna odpowiedź:
1. transkrypcja / przepisanie informacji (z DNA na RNA / mRNA) (1 pkt),
2. translacja / biosynteza białka / synteza białka / synteza polipeptydu (1 pkt).
2
24. Za każdą z dwóch poprawnie podanych różnic po 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
a) zespół Turnera: brak / obecność jednego chromosomu płciowego / brak chromosomu Y /
obecność chromosomu X (1 pkt),
b) zespół Downa: występuje dodatkowy 21 autosom / chromosom / w 21 parze jest dodatkowy /
trzeci chromosom (1 pkt).
2
25. Za prawidłowe zapisanie genotypów rodziców i dziecka po 1 pkt.
Poprawne odpowiedzi:
− genotypy rodziców: Aa, (Aa) (1 pkt),
2
Próbny egzamin maturalny z biologii – arkusz standardowy i dla osób słabo widzących
Odpowiedzi i schemat punktowania – poziom podstawowy
Strona 6 z 6
− genotyp dziecka: aa (1 pkt).
26. Za sformułowanie trafnego argumentu – 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
− umożliwia skuteczne leczenie (niektórych) chorób genetycznych / usuwa ich przyczyny,
− otwiera nowe możliwości w leczeniu chorób genetycznych / umożliwia zahamowanie rozwoju
choroby genetycznej,
− stwarza możliwości hodowli tkanek / organów do autoprzeszczepów / przeszczepów.
− terapia genowa może być niebezpieczna, (gdyż do końca nie można przewidzieć jej skutków),
dlatego wymaga badań klinicznych.
1
27. Za poprawnie podaną nazwę zależności – 1 pkt.
Poprawna odpowiedź:
drapieżnictwo.
1
28. Za zaznaczenie odpowiedzi C – 1 pkt. 1
29. Za poprawną ocenę każdych dwóch z czterech sformułowań po 1 pkt.
Poprawne odpowiedzi: 1. – P, 2. – F, 3. – F, 4. – P (2 pkt). 2
30. Za przedstawienie każdego z dwóch trafnych powodów rozwijania skupu i przetwarzania
makulatury po 1 pkt.
Przykłady odpowiedzi:
− zmniejszenie wycinki drzew / wyrębu lasów / ochrona lasów (1 pkt),
− zmniejszenie zaśmiecenia środowiska / ilości śmieci zanieczyszczających środowisko /
zmniejszenie obszarów wykorzystanych do składowania makulatury / śmieci (1 pkt).
2
Powody muszą
mieć związek
z ochroną
środowiska. Nie
uznaje się
odpowiedzi, np.
przetwarzanie
makulatury na
papier