Czynnością prawną jest taka czynność za pomocą której, podmiot stosunku cywilno-prawnych może w granicach dozwolonych przez prawo, kształtować swe stosunki doprowadzając do ich powstania zmiany lub ustania w wyniku złożonego oświadczenia woli.
Rodzaje czynności prawnych
Jednostronne – do dokonania czynności wystarczy oświadczenie woli 1 tylko strony. Np. testament
Dwustronne – potrzeba oświadczenia 2ch stron. Np. sprzedaż/ kupno mieszkania
Podział na czynności rozporządzające i zobowiązujące
Rozporządzające jej bezpośrednim skutkiem jest przeniesienie, obciążenie, lub zniesienie prawa majątkowego. (sprzedaż)
Zobowiązujące zawiera zobowiązanie ze strony tej czynności , do dokonania określonego świadczenia w przyszłości. ( umowa o dzieło, umowa o zlecenie )
Podział na umowy konsensualne i realne
Konsensualne- czynność będzie dochodziła do skutku po złożeniu tylko oświadczenia woli. (umowa o dzieło, darowizna)
Realna – oprócz oświadczenia woli jest konieczne wydanie rzeczy. (umowa przechowania)
Podział na czynności odpłatne i nieodpłatne
Odpłatne – czynność jest odpłatna jeżeli strona która dokonała przysporzenia otrzymuje w zamian korzyść majątkową stanowiącą ekwiwalent tego przysporzenia . (umowa sprzedaży )
Nieodpłatne – jeżeli takiego ekwiwalentu nie ma. (darowizna )
Elementy czynności prawnej
Element przedmiotowo-istotne ( essentiale aleotti ) są to elementy bez których czynność prawna danego typu, nie doszła by do skutku i które indywidualizują ją pod względem prawnym.
Element nieistotny – ( naturale aleotti ) nie objęcie ich treścią czynności prawnej nie ma wpływu na dojście tej czynności do skutku ponieważ w razie ich braku zastosowanie maja odpowiednie przepisy ustawy odpowiedniej ustawy. np. Gwarancja
Element podmiotowo-istotne – są to elementy które z woli stron zostały podniesione do rangi elementów istotnych dotyczy to w szczególności warunku i terminu.
Forma czynności prawnej
Zasadą jest że oświadczenie woli może być złożone w dowolnej formie (pisemna, ustna, elektroniczna) wyjątkiem od tej zasady są sytuacje gdy z wyraźnego przepisu ustawy wynika że oświadczenie woli powinno być złożone w formie szczególnej.
Ze względu na sposób w jakim powinno być złożone oświadczenie woli, można wyróżnić następujące formy czynności prawne:
Forma pisemna
Forma elektroniczna
Urzędowo poświadczony podpis
Urzędowa poświadczona data
Akt notarialny
W zależności od skutków jakie wywołuje nie zachowanie formy szczególnej wyróżnia się następujące formy:
Forma pod rygorem nie ważności [Ad solemnitatem] - jest to forma szczególna której nie zachowanie pociąga za sobą nie ważność czynności prawnej. Może ona wynikać z ustawy bądź z woli stron gdy zastrzegają one w umowie że określona czynność powinna być dokonana w formie szczególnej.
Forma dla celów dowodowych [Ad probationem] – przez tą formę rozumie się formę pisemną, nie zachowanie jej nie pociąga za sobą nie ważności czynności prawnej lecz ogranicza w razie sporu korzystanie z niektórych środków dowodowych. ( nie można przesłuchiwać świadków, przesłuchać stron na fakt dokonania czynności prawnej )
Forma dla wywołania określonych skutków prawnych [ Ad eventum ] - forma ta występuje wówczas, gdy ustawa uzależnia wywołanie przez czynność prawną niektórych skutków przez zachowanie formy szczególnej.
Osoba dokonująca czynność musi posiadać zdolność do czynności prawnej i zdolność prawną
Czynność powinna być zgodna z ustawą i zasadami współżycia społecznego
Powinna być dokonana w odpowiedniej formy
Powinna być wolna od wad
Pd. Wady oświadczenia woli 81-88
Niemożność wzglęgna i bezwzględna skutki
Przestawicielstwo
Wady oświadczenia woli
Wadami oświadczeń woli w prawie polskim są:
Brak świadomości lub swobody powzięcia decyzji i wyrażenia woli (należy rozumieć to jako sytuację gdy osoba składająca oświadczenie woli znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli - w szczególności dot. to choroby psychicznej, niedorozwojem umysłowym lub przemijającym zaburzeniem czynności) [Nieważność bezwzględna]
Pozorność ("Pozorność wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych i jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich"* Założeniem unormowania jest zgoda drugiej osoby na złożenie oświadczenia woli dla pozoru. Tytułem przykładu można przytoczyć: zawarcie umowy pozornej w celu uniemożliwienia prowadzenia egzekucji z nieruchomości) [Nieważność bezwzględna]
Błąd (mylne wyobrażenie lub brak tego wyobrażenia u osoby oświadczającej swoją wolę o rzeczywistym stanie rzeczy) - w tym podstęp (celowe, świadome działanie osoby, która ten błąd wywołuje) [Nieważność względna]
Groźba (wymuszenie oświadczenia woli i stanowi jego wadę jeśli jest poważne i bezprawne) [Nieważność względna] (uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia złożonego pod wpływem groźby może nastąpić tylko w sytuacji gdy jest bezprawne)
Wada oświadczenia woli może powodować:
bezwzględną nieważność, co oznacza, że czynność prawna zawierająca wadliwe oświadczenie woli, od momentu jej dokonania nie wywołuje żadnych skutków prawnych i nie ma możliwości jej konwalidacji - przywrócenia ważności;
wzruszalność czynności prawnej (nieważność względną), co oznacza, że czynność jest ważna i wywołuje skutki, jednakże może zostać wzruszona przez osobę wskazaną przez ustawodawcę i w czasie przez niego wskazanym. W razie jeśli nie zostanie wzruszona w odpowiednim czasie następuje jej konwalidacja, czynność staje się ważna w sposób niewzruszalny.
NIEWAŻNOŚĆ BEZWZGLĘDNA – najostrzejsza sankcja w prawie dla wadliwych czynności prawnych. Polega ona na tym, że mimo istnienia zewnętrznych pozorów konkretnej czynności prawnej, nie wywołuje ona zamierzonych skutków prawnych.
Cechy charakterystyczne:
- możne na nią powołać się każda osoba zainteresowana
- istnieje z mocy prawa i dlatego sąd musi ją uwzględniać z urzędu
- czynność prawna bezwzględnie nieważna nie może być konwalidowana ( nie może stać się czynnością ważną ). Może być przeprowadzona konwersja ( mimo iż czynność prawna zamierzona jest nieważna, to inna czynność której spełniono przesłanki jest ważna, realizowana zbliżony cel ).
Ma to miejsce w następujących sytuacjach:
- strona nie ma zdolności prawnej lub zdolności do czynności prawnej
- jeżeli nie zachowana formy ad solemnitatem
- przy braku świadomości i swobody a przy testamencie przy wszystkich
- jeżeli czynność ma na celu obejście ustawy, jest sprzeczna z ustawą lub zasadami współżycia społecznego
Nieważność względna polega na tym, że wadliwość czynności prawnej sama przez się nie powoduje jej nieważności. Jednak istnienie określonej wady uprawnia konkretną osobę do podważenia ważności tej czynności. Jeśli upoważniona osoba skorzysta ze swego uprawnienia, czynność staje się nieważna od początku swego istnienia. Na nieważność względną można się powołać w przypadku istnienia następujących wad oświadczenia woli:
> błędu
> podstępu
> groźby
> wyzysku
W dniu 21 kwietnia 2010 Jan B. postanowił uchylić się od skutków prawnych zawartej przez siebie 2 tygodnie wcześniej umowy sprzedaży samochodu opel Astra. W @ wysłanym do bossa miejscowego gangu, pseudonim Józiu oświadczył że zawarł umowę pod wpływem groźby bezprawnej pochodzących od żołnierzy józia. Ci grozili mu bowiem spaleniem willi położonej w Kleosinie. Oceń skuteczność prawną oświadczenia Jana B.
Art. 87. Kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub
osoby trzeciej, ten też może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z
okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne
niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.
Art. 88. § 1. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone
innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie
na piśmie.
§ 2. Uprawnienie do uchylenia sie wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia,
a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.
Przedstawicielstwo – czynność prawna dokonywana przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu osoby zwanej dalej reprezentowanym, oraz że pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Przedstawicielstwo może opierać się na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) lub na oświadczeniu reprezentowanego (pełnomocnictwo). Przykładowo: przedstawicielem ustawowym małoletnich dzieci są ich rodzice, natomiast prokurent jest pełnomocnikiem przedsiębiorcy podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców.
Przedstawicielstwo w zasadzie może dotyczyć każdej czynności prawnej, chyba, że ma ona ściśle osobisty charakter. Poza przypadkami wyraźnie wskazanymi w ustawie (np. art. 944 KC), niedopuszczalność dokonania czynności prawnej może wynikać z „właściwości” czynności prawnej.
Pełnomocnictwa może udzielić każda osoba fizyczna i prawna mająca zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnictwo nie wymaga szczególnej formy, z wyjątkiem pełnomocnictwa ogólnego, które musi być udzielone na piśmie
Jeśli pełnomocnictwo zawiera umocowanie do dokonania czynności prawnej, dla której pod sankcją nieważności została przewidziana forma szczególna, wtedy winno być sporządzone w tej samej formie.
Zakres działania przedstawicielstwa może obejmować wyłącznie prowadzenie działalności w zakresie reklamy i promocji przedsiębiorcy zagranicznego (art. 94 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, Dz. U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1807).
Rodzaje przedstawicielstwa
Wyróżnia się dwa rodzaje przedstawicielstwa:
1. Przedstawicielstwo ustawowe - dokonywane przez przedstawiciela czynności prawnych w czyimś imieniu wynikające z obowiązujących ustaw (np. przedstawicielem ustawowym małoletnich dzieci są z mocy ustawy ich rodzice),
2. Pełnomocnictwo - prawo przedstawiciela do dokonywania czynności prawnych w cudzym imieniu opiera się na woli osoby reprezentowanej (mocodawcy) (http://www.bazic.pl).
Można wyodrębnić różne rodzaje pełnomocnictw:
1. pełnomocnictwo ogólne - W pełnomocnictwie ogólnym nie wskazuje się wyraźnie czynności, których ma dokonać pełnomocnik. Jest on upoważniony do działania w sprawach tzw. zwykłego zarządu. Może więc dokonywać czynności prawnych związanych z normalną, codzienną eksploatacją rzeczy.
2. pełnomocnictwo szczególne - W pełnomocnictwie szczególnym wyraźnie określona jest konkretna czynność, która winna być dokonana przez pełnomocnika (art. 98 kc).
3. pełnomocnictwo rodzajowe - Pełnomocnictwo rodzajowe określa pewien rodzaj czynności, których ma dokonywać pełnomocnik (np. pełnomocnictwo procesowe).