Zobowiązania

Struktura stosunku zobowiązanego.

Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien to świadczenie spełnić. Art. 353 par 1

Stosunek zobowiązaniowy jest stosunkiem względnym, ponieważ podmioty są zawsze indywidualnie oznaczone

Na podstawie tego artykułu możemy wyróżnić 3 podstawowe elementy:

1. Podmioty: uprawniony wierzyciel; zobowiązany - dłużnik

(ale też mogą się pojawić osoby trzecie które uzyskały uprawnienie lub zostały zobowiązane ale nie są jednak jego stronami np. przypadku świadczenia na rzecz osoby trzeciej lub podczas poręczenia)

2. Przedmiot: konkretne świadczenie

3. Treść: obowiązki dłużnika - dług, prawo wierzyciela - wierzytelność

Źródła stosunków

Stosunki zobowiązaniowe powstają w wyniku zaistnienia zdarzeń cywilnoprawnych

1. CZYNNOŚCI PRAWNE

- UMOWY - dwustronne

- Jednostronna czyność prawna może być źródłem zobowiązania jedynie w wypadkach wskazanych przez ustawę. - złożenie przyrzeczenia publicznego, dokonanie przekazu, wystawienie weksla albo czeku czy uczynienie zapisu testamentowego

2. CZYNY NIEDOZWOLONE (delikty p.c.)

3. BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE

Wielość dłużników lub wierzycieli

Często się zdarza tak że stronami jest więcej niż 2 osoby np. 4 dłużników i 2 wierzycieli. Ze względu na to zobowiązania dzielimy na:

PODZIELNE: dłużnik może spełnić świadczenie częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu świadczenia lub jego wartości. Warunek niezmieności przedmiotu zostanie zachowany, jeżeli w istotny sposób nie zmieni się charakter, społeczno-gospodarcze przeznaczenie lub sposób korzystania. Także wartość ekonomiczna nie może ulec istotnej zmianie. Oznacza to że suma świadczeń częściowych musi być porównywalna z wartością świadczenia jednorazowego.

Zaliczamy do tego: świadczenia pieniężne oraz świadczenia rodzajowo oznaczonych.

W przypadku wielu dłużników każdy odpowiada za swoją część. Dług dzieli się na wiele niezależnych częśći. Każdy odpowiada w części równej. Chyba że umowa lub orzeczenie sądu stanowi inaczej

NIEPODZIELNE: zobowiązanie jest niepodzielne , jeżeli świadczenie nie może być spełnione w częściach bez istotnej zmiany jego przedmiotu lub wartości. W tym przypadku dłużnicy odpowiadają za spełnienie świadczenia tak jak dłużnicy solidarni.

Nie dotyczy to jednak wierzycieli, gdy jest ich kilku, każdy wierzyciel może się domagać spełnienia świadcznenia na swoją rzecz (następnie rozlicza się on się solidarnie z pozostałymi) . Jednak jeżeli się sprzeciwi którykolwiek z pozostałych wierzycieli, dłużnik ma obowiązek spełnienia świadczenia wszystkim wierzycielom łącznie lub oddać przedmiot świadczenia do depozytu sądowego.

Te świadczenia stanowią regułę z punktu widzenia regulacji kodeksowych czyli każde zobowiązanie ma taki właśnie charakter (chyba że umowa lub ustawa stwierdza inaczej)

SOLIDARNE: BIERNE - dłużników

Polega na tym że wierzyciel może domagać się spełnienia w całości lub części od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna. Trwa ono aż do pełnego zaspokojenia wierzyciela. W przypadku gdy jeden dłużnik spełni sam zobowiązanie, pozostali zostają zwolnieni z obowiązku świadczenia. Pozostaje natomiast kwestia wzajemnych rozliczeń między dłużnikami (ROSZCZENIA REGRESOWE) jeżeli umowa nie stanowi inaczej to dłużnicy którzy spełnili świadczenie mogą żądać zwrotu wartości tego co sami świadczyli do wysokości części równych

SOLIDARNE: CZYNNE - wierzycieli

Dłużnik może wybrać sobie wierzyciela któremu spłaci dług i w jakiej sumie. Traci tą możliwość w przypadku gdy zostanie mu wytoczone powództwo o świadczenie, w takim przypadku dłużnik spełnia świadczenie wierzyciela który wstąpił powództwem.

Powstaje natomiast kwestia wzajemnych rozliczeń między wierzycielami (ROSZCZENIA REGRESOWE) jeżeli umowa nie stanowi inaczej to wierzyciel, który przyjął świadczenie, jest odpowiedzialny względem pozostałych w częściach równych

SOLIDARNOŚĆ NIEPRAWIDŁOWA

Powstaje gdy spełnią się trzy przesłanki
1. Kilku dłużników jest zobowiązanych względem jednego wierz. z różnych tytułów prawnych

2. są zobowiązani do spełnienia identycznych świadczeń

3. spełnienie świadczenia przez jednego zwalnia pozostałych

Przykład: ochroniarz nie dochował obowiązku i ukradli samochód szefa. Szef ma rozszeczenie odszkodowawcze zarówno do ochroniarza w związku naruszeniem obowiązków umownych (art. 471) jak i złodzieja w związku z czynem niedozwolonym (art.415)

Zmiana podmiotów zobowiązania

Odnosi się do tego art. 509 w przypadku przelewu wierzytelności (CESJA) oraz art. 519 w przypadku przejecia długu. W tych przypadkach zmieniaja się jedynie strony(podmioty), przedmiot i treść zobowiązania pozostaje ta sama.

Cesja jest to umowa w której wierzyciel (cedent) przenosi swe uprawnienia na osobę trzecią (cesjonariusz). Tylko wyjątkowych przypadkach jest to niedopuszczalne: gdy jest to sprzeczne: z przepisami prawa (np. art.595 par.1) postanowieniami umowy albo właściwościami zobowiązania.

Przelew wierzytelności jest umową zobowiązującą, która wywołuje skutek rozporządzający (wola stron lub przepis ustawy może wyłączyć wystąpienie skutku rozporządzającego w chwili powstania zobowiązania.

Do cesji można wykorzystać konstrukcje umów które są przeznaczone do przenoszenia praw przedmiotowych (np. umowa kupna-sprzedaży). Forma jest dowolona jeżeli wierzytelność nie jest stwierdzona pismem. Jednak w takim przypadku umowa - do celów dowodowych - powinna być stwierdzona pismem.

Zgoda dłużnika nie jest wymagana

Po zawarciu takiej umówy cesjonariusz nabywa prawa do świadczenia w takim samym zakresie jak przysługiwały cedentowi.

W przypadku jeżeli po takiej umowie, niepoinformowany dłużnik spełni świadczenie do rąk poprzedniego wierzyciela, nabiera to wskutek względem nowego wierzyciela.

Ma on także prawo do podnoszenia wszelkich zarzutów, które przysługiwały by mu wobec zbywcy. (od momentu uzyskania informacji o przelewie).

Przejęcie długu - podobnie do cesji następuje w drodze umowy. Może nastąpić między przejemcą długu a dłużnikiem lub wierzycielem. Warunkiem ważności umowy jest zgoda drugiej strony stosunku zobowiązaniowego. Każda ze stron może wyznaczyć termin do wyrażenia takiej zgody. Brak odpowiedzi oznacza odmowę.

Brak zgody dłużnika powoduje, że umowę uważa się za nie zawartą. Natomiast brak zgody wierzyciela ma ten skutek, że strona, która miała przejąć dług staje się odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia.

Umowa o przejęcie długu powinna być pod rygorem nieważności zwarta na piśmie. To samo dotyczy zgody wierzyciela na przejęcie długu (art. 522). Natomiast zgoda dłużnika jest potrzebna w formie pisemnej do celów dowodowych (art. 63 par 2).

Przejemca długu ma prawo do podnoszenia wszelkich zarzutów, które przysługiwały byłemu dłużnikowi wobec wierzyciela. Wyjątkiem jest możliwość korzystania z zarzutu potrącenia wierzytelności, która przysługuje dłużnikowi zwolnionemu. Przejęcie tego prawa następuje z chwilą przejęcia długu. Z tą też chwilą wygasają dotychczasowe poręczenia oraz ograniczone prawa rzeczowe które zostały ustanowione przez osoby trzecie w celu zabezpieczenia. Mogą jednak trwać jeżeli osoba udzielająca zabezpieczenia wyrazi na to zgodę

Rodzaje świadczeń

Przedmiotem zobowiązania jest świadczenie czyli zachowanie dłużnika zgodne z treścią zobowiązania

Natomiast przedmiotem świadczenia są dobra materialne

RODZAJE ŚWIADCZEŃ

1. Działanie - polega na daniu (rzeczy, energii, pieniędzy) albo czynieniu (spełnienie usługi, wykonanie dzieła)

2. Zaniechanie - nieczynieniu (zaprzestanie wykonywania czynności albo zaniechaniu wykonywania ich w przyszłośći) lub znoszeniu (powstrzymanie się od zachować, które mogłyby utrudnić lub uniemożliwić wykonywanie czynności innych osób.

1. Jednorazowe - niezależną od czynnika czasu, mogą zostać zniesione przez jednorazowe zachowanie się dłużnika

2. Okresowe - jednorodne zachowanie się dłużnika które powtarzają się w określonych odstępach czasu (czynsz, alimenty) - zależny od czasu trwania zobowiązania

3. Ciągłe - stałe zachowanie się dłużnika w okresie trwania zobowiązania

1. Podzielne

2. Niepodzielne

1. Oznaczone co do tożsamości - rzecz indywidualnie oznaczona (ten obraz, ten dom, to zwierzę)

2. Co do gatunku - oznaczona rzecz wg cech rodzajowych (materiały budowlane, płody rolne)

1. Świadczenia główne - zaspokojenie interesu wierzyciela

2. Uboczne (akcesoryjne) - uzupełnianie lub wspieranie św. gł. (odsetki, zabezpieczenie)

Świadczenia pieniężne - zasady

1. Zasada walutowości - na terenie RP zobowiązania pieniężne mogą być wyrażane tylko w pieniądzu polskim - ochrona polskiego pieniądza przed wypieraniem przez inne waluty

2. Nominalizmu - w myśl tej zasady suma pieniężna, którą dłużnik płaci musi nominalnie odpowiadać sumie pieniężnej ustalonej w momencie powstania zobowiązania.

3. Waloryzacja świadczeń pieniężnych - ponieważ czas ma wpływ na realną wartość pieniądza może dojść do jego waloryzacji

• Ustawowej

• Umownej - strony wprowadzają klauzule waloryzacyjną wg której wysokość świadczenia zostanie ustalona na podstawie innego miernika niż pieniądz (np. waluta obca, złoto itp.)

• Sądowa - każda ze stron może żądać takiego rozstrzygnięcia, jeżeli w okresie pomiędzy powstaniem zobowiązania a jego wykonaniem miała miejsce istotna zmiana wartości pieniądza

Odsetki

Są one świadczeniem ubocznym o szczególnym świadczeniu gospodarczym. Mogą pełnić funkcję gratyfikacyjną (wynagrodzenie za korzystanie z cudzej wartości ekonomicznej ), dyscyplinującą (kara za opóźnienie) oraz waloryzującą (przeciwdziałaniu inflacji)

Są to zawsze świadczenia okresowe.

Odsetki są naliczane w przedmiocie świadczenia głównego. Dotyczyć mogą wyłącznie świadczeń pieniężnych lub oznaczonych co do gatunku.

Wysokość maksymalna odsetek nie może być większa w stosunku rocznym niż czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego NBP, jeżeli są wyższe w umowie to uprawnionemu należą się jedynie odsetki maksymalne.

Odsetki ustawowe - gdy wysokość odsetek nie została ustalona, a powstał obowiązek ich zapłaty, wierzyciel ma prawo domagać się odsetek ustawowych, których wysokość określa rada ministrów w drodze rozporządzenia (art. 359 par 2)

Zakaz anatocyzmu

K.C. zakazuje pobierania odsetek od zaległych odsetek, ale wymienia 3 wyjątki w art. 482

1. Wierzyciel może żądać odsetek od zaległych odsetek chwili wytoczenia o nie powództwa

2.strony mogą się umówić o doliczenie zaległych odsetek do sumy dłużnej

3. nie dotyczy on pożyczek długoterminowych

Termin płatności odsetek jeżeli nie został określony w tresci stosunku zobowiązaniowego są płatne co roku z dołu, lub jednocześnie z zapłatą całej sumy w przypadku gdy termin płatności jest krótszy niż rok

Treść stosunku zobowiązaniowego

przWierzytelność jest to prawo wierzyciela którego źródłem jest stosunek zobowiązaniowy. Obejmuje on wszystkie uprawnienia, które służą zaspokojeniu interesu wierzyciela.

• Jest prawem majątkowym

• Zbywalnym

• Względnym

• Przybiera postać rozszczenia

Odpowiedzialność za dług i rodzaje odpowiedzialności

W przypadku gdy dłużnik sprzeniewierzy się swoim obowiązkom, prawo gwarantuje wierzycielowi możliwość przymusowej realizacji jego uprawnień. Z reguły odbywa się to za pośrednictwem egzekucyjnych organów państwowych, podstawą działania jest tytuł egzekucyjny (np. orzeczenie sądu powszechnego) opatrzony klauzulą wykonalności.

Rodzaje

-majątkowa

-osobista

- wyjatkowo - rzeczowna - egzekucja jest kierowana w stosunku do ściśle określonej rzeczy. Np. hipoteka

Zobowiązania niezupełne

Taki stosunek zobowiązaniowy w którym dłużnik nie ponosi odpowiedzialności za dług, w konsekwencji dłużnik może się skutecznie bronić przed spełnieniem świadczenia które żąda wierzyciel. Jednak gdy je spełni nie może domagać się jego zwrotu gdyż jest to zobowiązanie w sensie prawnym i wygasa dopiero z chwilą wykonania świadczenia np.

1. Zobowiązania których roszczenie uległy przedawnieniu

2. Wynikające z gier i zakładów jeśli są one zakazane lub nierzetelne

Szkoda i jej naprawianie

Szkoda jest definiowana jako uszczerbek w sferze dóbr i interesów prawnie chronionych, jakiego poszkodowany doznał wbrew swojej woli.

Rodzaje:

• Na osobie

• Na mieniu

• Majatkowa - uwzglednia się strate oraz utracone korzyści

• Niemajatkowa - brak możliwości obiektywnego oszacowania wartości

Odpowiedzialność odszkodowawcza

O szkodzie w znaczeniu prawnym mówimy jedynie wtedy gdy prawo przewiduje obowiązek jej naprawienia. Podmiot który spowodował uszczerbek staje się dłużnikiem zobowiązanym do spełnienia świadczenia odszkodowawczego na rzecz poszkodowanego, który staje się wierzycielem

W k.c. dwa reżimy odpowiedzialności

- deliktowa (ex delicjo)(art. 415) ->pierwotny charatker

- kontraktowa (ex contractu) (art. 471) -> obowiązek następczy

Inne przypadki obowiązku naprawienia szkody mogą powstać odpowiedzialności gwarancyjno-repartycyjnej -> umowa ubezpieczenia

Przesłanki powstania odpowiedzialności odszkodawczej

1. Wystąpienie szkody

2. Zdarzenie, z którym przepis prawa łączy obowiązek naprawienia szkody

3. Związek przyczynowy, który łączy dwie wymienione wyżej przesłanki

Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania.

Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej - założenia które uzasadniają obciążenie osoby obowiązkiem naprawienia szkody

-zasada winy

Zasada ryzyka

Zasada słuszności str 207

Podstawowe sposoby naprawienia szkody

Restytucja naturalna - przywrócenie stanu poprzedniego

Restytucja pieniężna - odszkodowanie pieniężne

BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE SIĘ

Konstrukcja b.w. się opiera się na założeniu żę każde przesuniecie majątkowe miedzy majątkami podmiotów prawa cywilnego musi mieć prawne uzasadnienie

Przesłanki b.w.

- wzbogacenie w majątku musi nastąpić zmiana zwiększająca wartość majątku - może polegać na zwiększeniu aktywów lub zmniejszeniu pasywów

- zubożenie w majątku musi nastąpić zmiana zmniejszająca wartość majątku - może polegać na zwiększeniu pasywów lub zmniejszeniu aktywów

- związek wzbogacenia się i zubożenia - zbogacenie nastąpiło kosztem majątku zubożonego. Nie jest to związek typu przyczynowego. W rzeczywistości chodzi tu o związki zubożenia i wzbogacenia z tym samym zdarzeniem. Np. działanie ludzkie, lub nieludzkie (siły przyrody)

Brak podstawy prawnej wzbogacenia - prawne uzasadnienie wzbogacenie może wynikać z przepisu prawa, orzeczenia sądu, decyzji administracyjnej albo czynności prawnej

Skutki b.w.

B.w. jest źródłem stosunku zobowiązaniowego. Wierzycielem jest zubożony, dłużnikiem Wzbogacony.

Wzbogacony powinien zwrócić uzyskana korzyść w naturze, a jeżeli jest to nie możliwe powinien zwrócić surogaty (czyli to co uzyskał w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia przedmiotu takiej korzyści.

Obowiązek ten wygasa jeżeli dłużnik zużył ją lub utracił w taki sposób ze już nie jest wzbogacony (zwrot w granicach aktualnego wzbogacenia). Jednak ta zasada jest ograniczona, pomimo wyzbycia się korzyści, wzbogacony powinien zwrócić zubożonemu jej równowartość w takim zakresie, w jakim wyzbywając się jej powinien liczyć z obowiązkiem jej zwrotu.

Wyjątkowo obowiązek zwrotu, może obciążyć inną osobę niż wzbogacony. Dotyczy to osób które nabyły nieodpłatnie od wzbogaconego uzyskana przez niego korzyść (darowizna, spadek)

Nienależyte świadczenie

Szczegolna postacia b.w. jest nienależyte świadczenie

Wystepuje ono w wypadkach

- podmiot świadczący nie był zobowiązany do spełnienia swiadczenia np.:

- podstawa świadczenia odpadła, zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, czynność prawna zobowiazujaca była nie ważna i nie stała się ważna po spełnieniu swiadczenia

Świadczenia niegodzodziwe

Szczególna odmiana nienależytego świadczenia, nie podlega ono szczególnym regułom b.w.

- w zamian za dokonanie czynu zabronionego

- w celu niegodziwym

---