Tkanki twórcze (merystemy)

Promerystem - pratkanka twórcza, embrionalna:

• Drobne komórki, równowymiarowe (izodiametryczne), cienkościenne, ściśle do siebie przylegające

• Ściany zbudowane z protopektyny i błonnika

• Protoplazma z dużym jądrem i małymi wodniczkami

Merystemy wywodzące się z tkanek stałych (miękisz), które nie zatraciły zdolności do podziałów - tkanki twórcze wtórne, typowe dla roślin nagonasiennych i dwuliściennych. Jest to np. miazga (kambium), Felogen (miazga korkotwórcza)

Tkanki merystematyczne:

• Rozbudowujące rośliny na długość:

• Wierzchołkowe

• Interkalarne

• Rozbudowujące rośliny na grubość:

• Boczne

Tkanka twórcza pierwotna (merystemy pierwotne):

• Promerystemy:

• Formują się z podziałów tkanki embrionalnej

• Zlokalizowane w częściach szczytowych pędów i korzeni jako merystemy wierzchołkowe, które dają początek tkankom twórczym pierwotnym

• Jako resztka promerystemu funkcjonuje u roślin jednoliściennych merystem interkalarne u podstawy międzywęźli łodyg:

• Powoduje wzrost wstawowy

• Zachowuje przez długi czas swoje właściwości twórcze

• Z biegiem czasu jego działalność ustaje i przy dojrzewaniu rośliny przekształca się w tkankę stałą

Wierzchołek wzrostu korzenia:

• W skład wierzchołka (stożka) wzrostu korzenia wchodzą warstwy (histogeny) - teoria histogenowa:

• Dermatogen (protoderma) - stanowi zewnętrzny, jednowarstwowy układ komórek, z niego powstaje skórka

• Peryblem - pod dermatogenem, składa się z kilku warstw komórek, daje początek korze pierwotnej i endodermie

• Plerom - wielowarstwowy, zlokalizowany centralnie, z niego wywodzi się perycykl (perykambium) i walec osiowy z pierwotnymi wiązkami przewodzącymi

• Histogeny rozwijają się z kilku warstw komórek inicjalnych

• Czapeczka korzeniowa (kaliptra):

• Pokrywa stożek wzrostu

• Powstaje ze specjalnej tkanki czapeczkotwórczej - kaliptrogenu (u 1-liściennych) lub z dermatogenu (2-liścienne)

• W korzeniach

• Tkanka żywa

• Chroni tkankę embrionalną przed uszkodzeniami mechanicznymi napotykanymi w glebie

• Uszkodzone lub zdezorganizowane komórki na obwodzie czapeczki i histogenów są stale odnawiane przez kaliptrogen i komórki inicjalne, znajdujące się u podstawy stożka wzrostu korzenia

• W części środkowej czapeczki jest warstwa komórek - kolumienka:

• W niej są luźne ziarna skrobi statolitowej, zapewniającej zjawisko geotropizmu dodatniego zachodzące w korzeniach

Wierzchołek wzrostu pędu:

• Działalność tkanki twórczej pierwotnej pędu ujawnia się w stożku wzrostu, który jest w części szczytowej wierzchołka pędu

• Na stożku są uwypuklenia, zawiązki, dające początek liściom i pędom bocznym

• Stożek jest okryty łuskowatymi liśćmi, przybierającymi postać tzw. Pączka

Wynikiem działalności promerystemu są tkanki twórcze pierwotne:

• Praskórka (protoderma), dająca początek epidermie

• Merystem zasadniczy (pramiękisz) - wytwarza korę pierwotną i tkanki miękiszowe

• Pramiazga (prokambium) - powstaje z pierścienia merystematycznego pomiędzy korą pierwotną a rdzeniem, buduje pierwotne wiązki sitowe (Protofloem) i naczyniowe (Protoksylem)

Komórki pramiazgi (prokambium):

• Wielokątne, długie, wąskie i zwakuolizowane

• Często występują w postaci pasm lub tworzą cylinder prokambialny

Dla wyjaśnienia rozwoju tkanek w pędach roślin okrytonasiennych przyjmuje się też teorię układu korpus - tunika. Tunika znajduje się na obwodzie i otacza znajdujący się wewnątrz korpus.

Tunika:

• Zbudowane z 1 lub kilku warstw komórek, regularnie ułożonych na obwodzie stożka wzrostu

• Podział jednokierunkowy, powierzchowny

• Z niej wywodzi się skórka, a u niektórych roślin kora pierwotna

Korpus:

• Wewnętrzna częśc stożka wzrostu łodygi

• Składa się z wielu warstw komórek nieregularnie ułożonych

• Podział wielokomórkowy, objętościowy

• Daje początek pozostałym tkankom, które formują głównie walec osiowy z wiązkami przewodzącymi i centralnie położoną tkanką rdzeniową

Tkanki twórcze wtórne (merystemy wtórne):

Merystem boczny

Tkanki ułożone okółkowo w łodygach lub korzeniach

Powstaje z komórek promerystemu i z młodych tkanek stałych (miękisz), które zachowały właściwości podziałowe, są w stanie spoczynkowym

Miazga (kambium):

• Merystem wtórny

• Wydłużone komórki, duże wodniczki

• Podziały styczne, to prowadzi do układu promieniowego komórek w płaskie rzędy (jedne nad drugimi) i do przyjmowanie przez nie ścian o pryzmatycznych kształtach

• Kilkuwarstwowy pierścień miazgowy zbudowany z jednorodnych komórek, który oddziela łyko od drewna

• Może się okresowo dzielić powodując przyrost wtórny łodygi i korzenia

• Działalność miazgi uzależniona jest od aktywności leżącej wewnątrz warstwy inicjalnej

• Komórki warstwy inicjalnej - tworzą elementy wtórne, dają początek nowym merystemom

• Pierścień miazgowy u 2-liścinnych powstaje przez połączenie miazgi wiązkowej (cambium fasciculare)występującą w wiązkach , z miazgą międzyzwiązkową (cambium interfasciculare) występuje między wiązkami

Felogen:

• Tkanka twórcza wtórna

• Wytwarza perydermę i korek

• U roślin 2-liściennych (drzewiastych), brak u 1-liściennych i paprotników

Kalus:

• Tkanka merystematyczna

• Powstaje w miejscach zranienia rośliny

• Tworzy się z kambium lub tkanek stałych (kora pierwotna, rdzeń)

• Z niego różnicują się nowe merystemy, miękisz i inne tkanki stałe (korek przyranny)

• Zabliźnia rany i regeneruje uszkodzone organy

Merystemoidy:

• Merystemy wtórne

• Pojedyncze komórki lub małe grupy komórek, zachowujące swoją zdolność podziałową i po przejściowym spoczynku mogą ponownie się dzielić

• Są w tkance okrywającej, gdzie dają początek włoskom, aparatom szparkowym itp.

---