WAZOPRESYNA (VP)

Mechanizmy uwalniające:

1. wzrost ciśnienia osmotycznego osocza krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego o 1-2%

2. zmniejszenie objętości krwi i ciśnienia tętniczego

3. działania angiotensyny II

4. pobudzenie OUN w stanach stresowych spowodowanych urazem fizycznym lub bodźcem emocjonalnym

5. działanie prostaglandyn

6. działanie nikotyny

Zasadniczą rolę w uwalnianiu wazopresyny odgrywają kationy Ca²⁺ ułatwiając odłączanie neurofizyny i przechodzenie wazopresyny do płynu zewnątrzkomórkowego i krwi.

Mechanizmy hamujące uwalnianie wazopresyny:

1. zwiększenie objętości krwi i wzrost ciśnienia tętniczego krwi

2. alkohol

Czynność wazopresyny:

1. działanie hamujące wydzielanie wody (antydiuretyczne)

2. hamuje uwalnianie reniny

3. w stanach pokrwotocznych duża ilość hormonu prowadzi do przykurczu naczyń krwionośnych i zwiększenia oporów naczyniowych ułatwiając powrót prawidłowego ciśnienia krwi

4. duże dawki obkurczają mięśnie macicy i przewodu pokarmowego

5. wydzielana równocześnie z kortykoliberyną (CRH) pobudza uwalnianie hormonu ardenokortykotropowego (ACTH)

OKSYTOCYNA (OXY)

• uwalniana okresowo

Wydzielanie oksytocyny:

1. wzmaga - podrażnienie receptorów brodawek sutkowych (ssanie sutka) lub receptorów szyjki macicy i pochwy (stosunek płciowy, poród) - uwalnianie na drodze odruchowej

2. wzmagają - estrogeny

3. hamuje - progesteron

Czynność oksytocyny:

1. ułatwia wypływ mleka w czasie laktacji (obkurcza komórki mioepitelialne wokół pęcherzyków gruczołów mlecznych)

2. wzmaga wydzielanie prolaktyny

3. powoduje silny skurcz macicy w czasie porodu jak i stosunku plciowego

HORMON WZROSTU (GH) - somatotropina

• stężenie GH osiąga szczyt w nocy w stadium snu 3 i 4, a minimum w ciągu dnia

Wydzielanie somatotropiny zwiększają:

1. stres wywołany bólem, zimnem, urazami, zabiegiem chirurgicznym, strachem, wysiłkiem fizycznym, hipoglikemią, głodem po wstrzyknięciu insuliny, glukagonu, wazopresyny, dopaminy

2. zwiększone stężenie aminokwasów (szczególnie L-Argninina)

3. małe stężenie kwasów tłuszczowych

4. enkefaliny

5. somatoliberyna

Hamowanie wydzielania somatotropiny:

1. somatostatyna

2. somatomedyny

3. wzrost stężenia glukozy

4. duże stężenie kwasów tłuszczowych

5. glikokortykosteroidy

6. estrogeny

7. progesteron

Czynność hormonu wzrostu:

• bezpośrednio działa na wątrobę a pośrednio na mięśnie i inne tkanki

• działa za pośrednictwem swoistych receptorów aktywując układ cyklaza adenylanowa-cAMP

• działanie GH na hepatpcyty i adipocyty maleje w miarę zwiększania się stężenia GH

1. pobudza syntezę białek prowadząc do dodatniego bilansu azotowego i fosforowego

2. wzmaga transport aminokwasów do komórek

3. pobudza zwiększenie masy ciała, mózgu, tkanki chłonnej i narządów płciowych

4. wzrost na długość kości długich

5. powoduje lipolizę triacylogliceroli do glicerolu i wolnych kwasów tłuszczowych

6. wzmożone wchłanianie wapnia z jelit

7. zatrzymanie w organizmie sodu

8. hamuje glikolize podnosząc stężenie glukozy we krwi

PROLAKTYNA (PRL)

• na metabolizm wpływa podobnie jak GH, zbliżona budową do GH

Hamowanie wydzielania prolaktyny:

1. L-DOPA

2. Progesteron

3. Podrażnienie receptorów szyjki macicy podczas porodu oraz receptorów brodawki sutka

Pobudzanie wydzielania prolaktyny:

1. hormon tyreotropowy (TRH)

2. wazoaktywny peptyd jelitowy (VIP)

3. neurotensyna

4. substancja P

5. estrogeny, oksytocyna

TYROKSYNA (T₄) i TRÓJJODOTYRONINA (T₃)

• aktywną postacią hormonu jest T₃ i rT₃

• propylouracyl i propranolol hamują konwersję T₄ do T₃

• spełniają funkcję katalizatora reakcji utleniania w organizmie i głównego regulatora przemian metabolicznych (zwiększa przewagę reakcji anabolicznych nad katabolicznymi)

• działają aktywując cyklazę adenylanową i cAMP

Czynność hormonów tarczycy:

1. wzmagają wchłanianie glukozy i galaktozy z jelit i ich zużycie; przyspieszają rozpad glikogenu

2. zwiększają lipolizę

3. zmniejszają zawartość cholesterolu przez zwiększenie gęstości receptorów LDL w hepatocytach i wzmożone usuwanie cholesterolu z krążenia

4. wzmagają syntezę białka, wydzielanie GH i przyspieszają wzrost u młodych ludzi (nadmiar hormonów prowadzi do zahamowania syntezy białek, ujemnego bilansu azotowego, zwiększonego wydalania kreatyniny z moczem; nadmiar zaburza też rozwój układu nerwowego)

5. wzmagają zużycie witamin szczególnie B₁,B₂,B₁₂,C,D (brak tyroksyny upośledza zamianę karotenu w witaminę A)

6. nasilają procesy tworzenia i resorpcji kości, resorpcja przeważa

7. zwiększają stężenie Ca w osoczu i w moczu, fosforanów usuwanie w moczu

8. pobudzają erytropoezę

9. prowadzą do degradacji hormonów

10. hamują wydzielanie TSH, PRL

11. wzrost wydalania ACTH

Czynność wydzielania przez tarczycę reguluje przede wszystkim TSH. Zbudowana z dwóch podjednostek: α (identyczna dla wszystkich hormonów tropowych przysadki) i β. Stężenie TSH zwiększa się w stanach pierwotnej niedoczynności tarczycy a zwiększa po podaniu dopaminy i deksametazonu. Jego wydzielanie jest kontrolowane przez TRH.

Pobudzenie wydzielania TRH następuje pod wpływaem:

1. zimno

2. długotrwałe stany emocjonlane

3. sen

Hamowanie wydzielania TRH:

1. ciepło

2. działanie stresów (związane z wydzielaniem ACTH i glikokortykosteroidów, które hamują też)

3. działanie tyroksyny i trójjodotyroniny

Wydzielanie TRH i TSH zmienia się pod wpływem zmian temperatury i czynników stresowych. Więcej w zimie. Mają okołoroczny rytm wydzielania.

Działanie THS:

1. wzmaga proteolizę tyreoglobuliny, zwiększając uwalnianie T₃ i T₄ do krwi krążącej

2. zwiększa aktywność pompy jodkowej komórek gruczołowych tarczycy

3. zwiększa wielkość i aktywność komórek tarczycy

4. zwiększa liczbę komórek gruczołowych tarczycy i pofałdowanie nabłonka pęcherzyków

GLUKAGON

Czynniki pobudzające wydzielanie glukagonu:

1. hipoglikemia

2. aminokwasy, zwłaszcza glukogenne (pokarm bogatobiałkowy)

3. cholecystokinina i gastryna

4. kortyzol

5. wysiłek fizyczny i stres

6. infekcje

7. pobudzenie receptorów β-adrenergicznych

8. acetylocholina

Czynniki hamujące wydzielanie glukozy:

1. hiperglikemia

2. somatostatyna

3. sekretyna

4. wolne kwasy tłuszczowe

5. ciała ketonowe

6. insulina

7. pobudzenie receptorów α-adrenergicznych

8. kwas γ-aminomasłowy

Działanie glukagonu:

• działa łącząc się z receptorami i aktywując cyklazę adenylanową i cAMP i zmieniając enzymatyczną funkcję hepatocytów

• może tez działać przez IP₃

• jego główmnym zadaniem fizjologicznym jest kontrola i regulacja stężenią glukozy, FFA i aminokwasów w osoczu

1. wzmaga wytwarzanie glukozy w wątrobie (dzięki wzmożonej glukoneogenezie i glikogenolizie)

2. wzmaga rozkład TAG na wolne kwasy tłuszczowe

3. wtórnie pobudza wytwarzanie insuliny

4. w dużych dawkach wpływa chronotropowododatnio na serce (wzrost wyrzutu i pojemności minutowej serca, rozszerzenie naczyń wieńcowych)

5. hamowanie czynności motorycznych zołądka, wydzielania żołądkowego i trzustkowego

6. zwiększa wydzielanie jonów (działa diuretycznie)

INSULINA

Czynniki pobudzające wydzielanie insuliny:

1. glukoza, mannoza, fruktoza

2. aminokwasy

3. pośrednie produkty cyklu Krebsa

4. kwasy tłuszczowe

5. ciała ketonowe

6. GH, CCK, sekretyna, GIP, glukagon

7. Agoniści receptorów β-adrenergicznych

Czynniki hamujące wydzielanie insuliny:

1. somatostatyna

2. deoksyglukoza

3. adrenalina, noradrenalina

4. insulina

Skutki działania insuliny:

• wyróżniamy skutki szybkie, pośrednie i opóźnione

• bezpośredni skutek to wzrost transportu błonowego glukozy, aminokwasów i K⁺ do komórek docelowych

• skutek pośredni to stymulacja syntezy białka, aktywacja syntezy glikogenu i zahamowanie glukoneogenezy

1. hipoglikemia

2. zwiększenie wychwytu aminokwasów

3. wzrost syntezy białek enzymatycznych

4. hamuje uwalnianie kwasów tłuszczowych (lipolizę)

5. wzmaga glikolizę a hamuje glukoneogenezę - wzmaga tworzenie glikogenu

6. zwiększenie wychwytu glukozy przez mieśnie i wątrobę

---