1. Adres jednostki:
Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, ul. Święcickiego 6, 60-781 Poznań
Tel.: 854 65 64
fax.: 854 65 68
E-Mail: kzap@ump.edu.pl
2. Kierownik jednostki:
Prof. dr hab. Małgorzata Bruska
tel.: 854 65 64, 854 65 65
fax: 854 65 68
E-Mail: mbruska@ump.edu.pl
3. Osobą odpowiedzialną za dydaktykę
Prof. dr hab. Małgorzata Bruska
Tel.: 854 65 64, 854 65 65
fax: 854 65 68
E-Mail: mbruska@ump.edu.pl
Możliwość kontaktu: od poniedziałku do piątku w godz. 11-12
4. Regulamin zajęć dla I i II roku
W załączeniu (zał. nr 1 i 2)
Plan zajęć
Zajęcia rozpoczynają się zgodnie z rozporządzeniem Rektora o organizacji roku akademickiego.
Dla studentów I roku Wydziału Lekarskiego zajęcia z anatomii obejmują:
- 60 godz. wykładów,
- 150 godz. ćwiczeń
Wykłady
I semestr
Piątek - godz. 9:45-11:15
II semestr
Piątek - godz. 9:30-11:00
Ćwiczenia
I semestr
poniedziałek - 11:30 - 13:00 grupy wg planu w dziekanacie
13:15 - 14:45 grupy wg planu w dziekanacie
środa - 11:30 - 13:00 grupy wg planu w dziekanacie
13:15 - 14:45 grupy wg planu w dziekanacie
piątek - 11:30 - 13:00 grupy wg planu w dziekanacie
13:15 - 14:45 grupy wg planu w dziekanacie
II semestr
poniedziałek - 11:30 - 13:00 grupy wg planu w dziekanacie
13:15 - 14:45 grupy wg planu w dziekanacie
piątek - 13:00 - 14:30 grupy wg planu w dziekanacie
14:45 - 16:15 grupy wg planu w dziekanacie
Dla studentów II roku (III semestr)
- 20 godz. wykładów,
- 16 godz. ćwiczeń
Wykłady
Czwartek - 8:00 - 9:30
Ćwiczenia
Poniedziałek - 8:00 - 9:30 grupy wg planu w dziekanacie
9:45 - 11:15 grupy wg planu w dziekanacie
5. Program nauczania
W załączeniu (zał. nr 3)
6. Tematy wykładów i ćwiczeń
- Tematy wykładów stanowią:
1) wprowadzenie do poszczególnych działów,
2) anatomię rozwojową układów i narządów z podkreśleniem wad rozwojowych,
3) anatomię kliniczną, w trakcie której zapraszani będą przedstawiciele poszczególnych
dyscyplin,
4) trudniejsze działy anatomii, szczególnie z układu nerwowego wymagające omówienia i
ułatwiające zrozumienie materiału.
- Tematy ćwiczeń dla I i II roku - w załączeniu (zał. nr 4,5)
7. Forma zaliczenia przedmiotu: egzamin końcowy teoretyczny testowy lub pisemny i praktyczny po III semestrze.
Na zakończenie każdego semestru odbędzie się sprawdzian zaliczeniowy obejmujący program ćwiczeń i wykładów z danego semestru. Przedmiot na I roku kończy się zaliczeniem, a na II roku kończy się egzaminem.
8. Podręczniki obowiązujące:
- Anatomia człowieka. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Wydanie II, pod redakcją
Witolda Woźniaka. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2003,
- Atlas anatomii człowieka Sobotty, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner,
Wrocław 2001,
- Atlas obrazowy anatomii człowieka - J. Weir, P. H. Abrahams, wydanie I polskie
pod red. Witolda Woźniaka. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław
2005.
Podręczniki uzupełniające
- Bochenek A., Reicher M. (red.) Anatomia Człowieka, T. I-V PZWL, Warszawa
9. Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Anatomii Prawidłowej.
Opiekun: prof. dr hab. Małgorzata Bruska
Tematyka: Rozwój układów i narządów - badania mikroskopowe, histochemiczne i
morfometryczne.
Miejsce spotkań: Katedra i Zakład Anatomii Prawidłowej.
PROGRAM ĆWICZEŃ: II ROK WYDZIAŁ LEKARSKI
ROK AKADEMICKI 2008/2009
Ćwiczenie 1 13.10.2008
Identyfikacja poszczególnych części mózgowia na powierzchni podstawnej i przekrojach strzałkowych, poziomych i czołowych. Opony mózgowia i rdzenia kręgowego. Zatoki opony twardej. Przestrzeń podpajęczynówkowa i zbiorniki.
Ćwiczenie 2 20.10.2008
Unaczynienie mózgowia i rdzenia kręgowego. Układ tętnicy szyjnej wewnętrznej (przedni) oraz układ kręgowo-podstawny (tylny). Bariera krew-mózg. Układ tętniczy rdzenia kręgowego. Połączenia między tętnicami i krążenie oboczne. Układ żylny mózgowia i rdzenia kręgowego.
Ćwiczenie 3 27.10.2008
Części składowe i budowa zewnętrzna i wewnętrzna kresomózgowia. Szczeliny, bruzdy, płaty i zakręty półkul. Struktury układu limbicznego i węchomózgowia. Jądra kresomózgowia. Włókna (drogi) kojarzeniowe, spoidłowe i rzutowe. Komory boczne.
Ćwiczenie 4 3.10.2008
Międzymózgowie i komora III. Budowa zewnętrzna i wewnętrzna wzgórza, nadwzgórza, podwzgórza i niskowzgórza. Jądra wzgórza i podwzgórza. Połączenia i funkcja. Ograniczenia, zachyłki i połączenia komory III.
Ćwiczenie 5 10.11.2008
Pień mózgowia (śródmózgowie, most i rdzeń przedłużony). Budowa zewnętrzna i wewnętrzna, połączenia, rola w układzie nerwowym. Wodociąg mózgu i komora IV. Jądra nerwów czaszkowych oraz objawy uszkodzeń nerwów czaszkowych. Produkcja, skład chemiczny, krążenie i rola płynu mózgowo-rdzeniowego.
Ćwiczenie 6 17.11.2008
Móżdżek i rdzeń kręgowy. Części składowe i podział filogenetyczny móżdżku. Jądra móżdżku. Połączenia. Budowa rdzenia kręgowego. Neuromery. Lokalizacja ośrodków i dróg. Struktura blaszkowa rdzenia. Objawy uszkodzeń rdzenia kręgowego.
Ćwiczenie 7 24.11.2008
Układ nerwowy autonomiczny. Układ nerwowy współczulny, przywspółczulny i jelitowy - ośrodki, mediatory. Pień współczulny i sploty nerwowe w jamach ciała. Wyższe ośrodki autonomiczne oraz kontrola czynności narządów wewnętrznych.
Ćwiczenie 8 1.12.2008
Anatomia kliniczna i obrazowanie układu nerwowego.
Ćwiczenie 9 8.12.2008
Sprawdzian
REGULAMIN
zajęć z anatomii prawidłowej dla studentów II roku Wydziału Lekarskiego w roku akademickim 2008/2009
Ćwiczenia z anatomii są podstawową formą zajęć. Ćwiczenia spełniają właściwą rolę tylko wtedy, jeżeli studenci są przygotowani do zajęć z materiału teoretycznego, dlatego należy przygotować się do nich według obowiązującego programu.
Dla prawidłowego toku zajęć praktycznych konieczne są atlasy anatomiczne.
W celu zapewnienie bezpieczeństwa zajęć prosektorium zostanie zamknięte z chwilą rozpoczęcia ćwiczeń. Studenci spóźniający się nie będą uczestniczyć w zajęciach.
Zgodnie z regulaminem studiów ćwiczenia są obowiązkowe. Studenci, którzy opuszczą ćwiczenie zobowiązani są do zdania materiału z opuszczonego ćwiczenia przed rozpoczęciem następnego ćwiczenia. Studenci, którzy będą mieć więcej niż jedną nieobecność w ciągu semestru, nie uzyskają zaliczenia.
Zaliczanie zajęć otrzymują studenci, którzy uzyskają pozytywną ocenę ze sprawdzianu końcowego.
W prosektorium obowiązuje biały płaszcz płócienny. Obowiązuje także utrzymanie czystości i porządku. Należy zwracać uwagę na higienę rąk. Narzędzia prosektoryjne należy przechowywać w metalowych lub plastikowych futerałach.
Załącznik nr 3
Program nauczania anatomii prawidłowej
I. INFORMACJE OGÓLNE
I rok
Liczba godzin: 210 w tym:
- wykłady 60
- ćwiczenia 150
II rok
Liczba godzin: 36 w tym:
- wykłady 20
- ćwiczenia 16
Forma zaliczenia: egzamin teoretyczny testowy lub pisemny i praktyczny
II. OGÓLNY ZAKRES PRZEDMIOTU
Celem nauczania anatomii jest opanowanie podstawowych wiadomości o budowie i topografii narządów, naczyń i nerwów oraz ich wzajemnym powiązaniu, co ma ułatwić zrozumienie objawów chorobowych, dróg szerzenia procesów zapalnych i nowotworowych. Istotnym jest nauczanie anatomii rozwojowej (embriologii szczegółowej) oraz neuroanatomii, która powinna stanowić samodzielny dział zintegrowany z fizjologią, neuropatologią, neurologią i neuroradiologią.
W nauczaniu anatomii należy uwzględnić następujące metody:
Nauczanie tradycyjne, uwzględniające budowę i topografię układów i narządów,
Nauczanie interdyscyplinarne, zintegrowane z histologią, fizjologią i dyscyplinami klinicznymi,
Nauczanie problemowe, w którym na podstawie opisu przypadków klinicznych studenci uczą się anatomii i jej przydatności w diagnozowaniu.
Istotnym jest, aby podczas omawiania budowy narządów i układów nawiązywać do ich funkcji, a także wprowadzać wykłady kliniczne.
Anatomia systematyczna
Anatomia systematyczna powinna stanowić wprowadzenie do anatomii topograficznej, istotnej dla przyszłego lekarza. Zajęcia z anatomii systematycznej trzeba ograniczyć do przedstawienia ogólnych wiadomości o układzie szkieletowym (podział, funkcja, i rodzaje kości) oraz układzie naczyniowym (ogólna budowa serca, główne pnie tętnicze i żylne, pnie i przewody chłonne), a następnie rozpocząć zajęcia z anatomii topograficznej z wykorzystaniem zwłok, preparatów i modeli anatomicznych, przeźroczy i filmów oraz zdjęć rentgenowskich.
Anatomia topograficzna
Zajęcia z anatomii topograficznej poszczególnych okolic ciała rozpoczynamy od tzw. anatomii powierzchniowej (surface anatomy), istotnej w badaniu klinicznym, wymagając znajomości ważnych, wyczuwalnych punktów kostno-mięśniowych oraz miejsc przebiegu naczyń i nerwów np.: wyrostek kolczysty siódmego kręgu szyjnego, brzegi, kąty i wyrostki łopatki, grzebień biodrowy i kolce biodrowe, brzegi mięśnia czworobocznego grzbietu, miejsca wyjścia gałęzi nerwu trójdzielnego i przebieg gałęzi nerwu twarzowego, przebieg dużych naczyń szyi i badanie tętna na tętnicy szyjnej, kość gnykowa, chrząstka tarczowata i gruczoł tarczowy, kąt mostkowy, łuki żebrowe, kresa biała, mięsień prosty brzucha, spojenie i guzek łonowy, pierścień pachwinowy powierzchowny, trójkąt udowy i węzły pachwinowe powierzchowne, badanie tętna na tętnicy udowej, krętarz większy i guz kulszowy, kłykcie kości udowej i piszczelowej, guzowatość piszczeli, dół podkolanowy, kostki przyśrodkowa i boczna oraz miejsca badania tętna na tętnicy grzbietowej stopy i piszczelowej tylnej, bruzda przyśrodkowa mięśnia dwugłowego i jej zawartość, nadkłykcie kości ramiennej, dół łokciowy, przebieg tętnicy promieniowej i badanie tętna na niej. Zwracamy także uwagę na przebieg powierzchownych naczyń żylnych szyi i kończyn (widocznych przez skórę) oraz lokalizację powierzchownych węzłów chłonnych.
Konieczna jest także znajomość rzutowania narządów na ściany tułowia (brzegi płuc i opłucnej, granice serca i rzutowanie zastawek żylnych i tętniczych, narządów jamy brzusznej i miednicy). Zajęcia z anatomii powierzchniowej można prowadzić na studentach (wolontariuszach), a więc stosując anatomię człowieka żywego. Część studentów bardzo chętnie wyraża chęć do prowadzenia na nich takiego badania.
III. SZCZEGÓŁOWY ZAKRES PRZEDMIOTU
1. Osteologia i połączenia kości
Osteologię i połączenia kości omawiamy w czasie studiowania anatomii topograficznej poszczególnych części ciała. Wiadomości z osteologii należy ograniczyć do ważnych klinicznie i podstawowych treści. Student powinien rozpoznać kości czaszki i ich części z pominięciem brzegów, kątów, wyrostków i powierzchni małych kości (np. nosowej, łzowej, małżowiny nosowej dolnej, lemiesza itp.) W nauczaniu czaszki najważniejszym jest omówienie dołów na powierzchni wewnętrznej (przedni, środkowy, tylny) i zewnętrznej (oczodół, jama nosowa, dół skroniowy, podskroniowy, skrzydłowo-podniebienny) czaszki, zawartość tych dołów i ich połączeń. Zwracamy także uwagę na otwory i kanały w podstawie czaszki oraz miejsca przejścia nerwów czaszkowych i naczyń mózgowia (t. szyjna wewnętrzna i t. kręgowa) oraz naczyń oponowych.
W zakresie połączeń kości czaszki student powinien wiedzieć, iż są to głównie szwy, których nazwy tworzymy od łączących się kości, oraz jedno połączenie stawowe (staw skroniowo-żuchwowy). Wśród szwów czaszki należy wymagać znajomości szwów sklepienia czaszki oraz ciemiączka. Powinno się dokładnie omówić budowę stawu skroniowo-żuchwowego, którego dysfunkcje mogą wywoływać złożone zespoły bólowe, rozpoznawane jako schorzenia sąsiadujących ze stawem struktur.
Kości stanowiące szkielet osiowy (kręgosłup, żebra i mostek) powinno się nauczać w trakcie anatomii topograficznej grzbietu i kanału kręgowego. Wymagać należy budowy kręgów i cech charakterystycznych kręgów poszczególnych części kręgosłupa, krzywizn kręgosłupa i jego połączeń, ze szczególnym podkreśleniem roli krążków międzykręgowych. Omawiając szkielet klatki piersiowej zwracamy uwagę na rodzaje i ogólną budowę żeber (głowa, szyjka, trzon) i mostek oraz lokalizację bruzdy żebra i przebiegających w niej naczyń i nerwu z podkreśleniem miejsca punkcji jamy opłucnej. Z połączeń żeber wymagamy jedynie nazwy stawów i więzadeł, bez ich przyczepów. Ważne znaczenie ma znajomość ruchomości żeber podczas ruchów oddechowych.
W szkielecie kończyn wymagamy budowy kości obręczy kończyn oraz budowy kości długich ramienia, uda, przedramienia i goleni. Pomijamy budowę kości ręki i stopy. Student powinien znać ich podział oraz nazwy.
Zwracamy natomiast uwagę na istotne klinicznie bruzdy i wyniosłości w obrębie kości, np.: szyjka chirurgiczna kości ramiennej, gdzie przebiega nerw pachowy, bruzda nerwu promieniowego i łokciowego, guzek przywodziciela itp. Wymagać należy także budowy, płaszczyzn i wymiarów miednicy większej i mniejszej. Dokładnie omawiamy duże stawy kończyn (mostkowo-obojczykowy, ramienny, łokciowy, promieniowo-nadgarstkowy, krzyżowo-biodrowy, kolanowy i skokowo-goleniowy). Nie wymagamy dokładnej znajomości budowy i więzadeł stawów ręki i stopy.
2. Anatomia topograficzna grzbietu i kanału kręgowego
Budowa, źródła włókien i podział nerwów rdzeniowych. Gałęzie grzbietowe nerwów rdzeniowych i zakres ich unerwienia. Wymagamy tylko nazw nerwu podpotylicznego i potylicznego większego. Rzutowanie narządów na tylną ścianę tułowia (dolne granice płuc, szczeliny międzypłatowe, nerki). Przyczepy, czynność i unerwienie mięśni powierzchownych grzbietu. Trójkąt lędźwiowy i trójkąt osłuchiwania. Mięśnie głębokie grzbietu omawiamy jako całość wymagając znajomości ich unerwienia i czynności. Ograniczenia i zawartość trójkąta podpotylicznego oraz powięź piersiowo-grzbietowa. Zawartość kanału kręgowego. Opony rdzenia kręgowego, przestrzeń nadtwardówkowa. Przestrzeń podpajęczynówkowa, punkcja lędźwiowa. Ogólna budowa rdzenia kręgowego (zgrubienia, bruzdy, sznury istoty białej, podział istoty szarej). Lokalizacja jąder ruchowych, czuciowych i autonomicznych. Unaczynienie poszczególnych części rdzenia kręgowego, ze szczególnym uwzględnieniem tętnicy kręgowej.
W trakcie anatomii topograficznej grzbietu i kanału kręgowego ortopeda, w czasie wykładu, powinien przedstawić zmiany patologiczne poszczególnych części kręgosłupa oraz zespoły bólowe spowodowane przez te zmiany.
3. Anatomia topograficzna głowy i szyi
Doły czaszki. Miejsca przejścia nerwów czaszkowych oraz naczyń przez otwory w podstawie czaszki. Okolice topograficzne i punkty kostno-mięśniowe głowy i szyi. Mięśnie głowy i szyi, ich unerwienie i czynność. Wymagamy tylko przyczepów mięśni żwaczowych oraz mięśni powierzchownych i środkowych szyi. Mięśnie wyrazowe twarzy oraz mięśnie głębokie szyi omawiamy grupowo. Trójkąty i przestrzenie powięziowe szyi - ich ograniczenia i zawartość. Tętnica szyjna wspólna oraz tętnice szyjne: wewnętrzna i zewnętrzna - ich przebieg i pierwszorzędowe odgałęzienia. Pień tarczowo-szyjny i żebrowo-szyjny. Żyły powierzchowne i głębokie głowy i szyi. Węzły chłonne głowy i szyi, pień chłonny szyjny.
Rodzaje i źródła włókien nerwów czaszkowych - ich przebieg, główne gałęzie i zakres unerwienia. Odcinek szyjny pnia współczulnego. Przywspółczulne zwoje czaszkowe-źródła dochodzących do nich włókien przedzwojowych oraz przebieg włókien pozazwojowych. Budowa, części składowe, unerwienie i unaczynienie jamy nosowej, jamy ustnej, gardła i krtani. Przestrzeń przygardłowa, gruczoły ślinowe, język, zęby - ich unaczynienie i unerwienie. Wymagamy tylko podziału czynnościowego i unerwienia mięśni krtani i gardła. Ze względu na fakt, iż dokładną budowę mózgowia i drogi nerwowe omawiamy w czasie neuroanatomii, podczas zajęć z topografii głowy i szyi wymagamy ogólnej budowy mózgowia (półkule, płaty, części składowe, komory). Opony mózgowia. Zatoki opony twardej. Krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego. Ogólna budowa gałki ocznej (warstwy ściany, układ łamiący, komory oka) oraz aparat ruchowy i ochronny gałki. Części składowe ucha zewnętrznego, oraz środkowego. Ograniczenia, zawartość i połączenia jamy bębenkowej. Ogólna budowa i części składowe błędnika kostnego i błoniastego.
W czasie anatomii topograficznej głowy i szyi powinien odbyć się wykład kliniczny z budowy i czynności krtani połączony z demonstracją warg głosowych przez laryngologów w czasie ćwiczeń.
4. Anatomia topograficzna klatki piersiowej
Okolice, linie i punkty kostno-mięśniowe klatki piersiowej. Gruczoł sutkowy - budowa, odpływ chłonki. Mięśnie klatki piersiowej - przyczepy, czynność, unerwienie. Naczynia i nerwy międzyżebrowe. Tętnica podobojczykowa -przebieg, odgałęzienia. Śródpiersie - ograniczenia, podział, zawartość, połączenia. Topografia, budowa, unaczynienie i unerwienie serca. Rzutowanie ujść tętniczych i żylnych na przednią ścianę klatki piersiowej oraz miejsca osłuchiwania tych ujść. Osierdzie. Topografia i odgałęzienia odcinka piersiowego aorty oraz pnia płucnego. Żyły podobojczykowe, ramienno-głowowe i główne. Topografia i budowa tchawicy oraz oskrzeli głównych. Budowa i podział oskrzeli wewnątrzpłucnych. Budowa ogólna płuc (płaty, segmenty). Węzły chłonne ścienne i trzewne klatki piersiowej. Przewód piersiowy i przewód chłonny prawy. Drogi odpływu chłonki z płuc. Budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie przełyku. Odcinek piersiowy nerwu błędnego i pnia współczulnego (pnie błędne i nerwy trzewne). Splot śródpiersiowy i jego sploty wtórne (sercowy, płucne).
W trakcie ćwiczeń z anatomii topograficznej klatki piersiowej powinny odbyć się wykłady klinicystów: 1) kardiologa lub kardiochirurga oraz
2) pulmonologa względnie radiologa.
5. Anatomia topograficzna jamy brzusznej i miednicy
Okolice, linie topograficzne oraz punkty kostno-mięśniowe brzucha i miednicy. Rzutowanie trzew na przednią ścianę jamy brzusznej. Mięśnie brzucha - przyczepy, czynność unerwienie. Pochewka mięśnia prostego brzucha i jej zawartość. Kanał pachwinowy. Przepukliny brzuszne (lędźwiowe, pępkowe, nabrzuszne, przeponowe, pachwinowe, udowe). Powierzchnia tylna przedniej ściany jamy brzusznej (fałdy pępkowe i doły pachwinowe). Odcinek podprzeponowy przewodu pokarmowego - część brzuszna przełyku, żołądek, jelito cienkie i grube. Budowa, podział i topografia poszczególnych części przewodu pokarmowego i ich cechy charakterystyczne. Wątroba, śledziona i drogi żółciowe. Trzustka. Otrzewna. Narządy wewnątrz- i wewnątrzotrzewnowe. Zachyłki otrzewnej. Unaczynienie tętnicze i żylne trzew jamy brzusznej. Zwracamy szczególną uwagę na żyłę wrotną i jej połączenia z żyłami głównymi. Tylna ściana jamy brzusznej oraz przestrzeń zaotrzewnowa i jej zawartość.
Ogólna budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie nerek., nadnerczy i moczowodów. Odcinek lędźwiowy pnia współczulnego oraz sploty autonomiczne jamy brzusznej (trzewny, międzykrezkowy). Splot lędźwiowy i jego nerwy.
Przebieg i odgałęzienia aorty brzusznej oraz przebieg i dopływy żyły głównej dolnej. Układ chłonny jamy brzusznej (grupy węzłów chłonnych). Przebieg otrzewnej w miednicy mniejszej. Topografia, budowa, unerwienie i unaczynienie pęcherza moczowego i odbytnicy. Narządy płciowe wewnętrzne żeńskie i męskie - budowa, topografia, unaczynienie i unerwienie. Ogólna budowa narządów płciowych zewnętrznych żeńskich i męskich. Naczynia biodrowe wspólne, wewnętrzne i zewnętrzne - ich przebieg i pierwszorzędowe gałęzie. Odcinek krzyżowy pnia współczulnego, nerwy podbrzuszne oraz sploty miedniczne. Splot krzyżowy, nerwy miedniczne i nerw sromowy. Ograniczenia krocza. Mięśnie dna miednicy - podział na przeponę miedniczną i moczowo-płciową oraz tworzące je mięśnie. Układ chłonny miednicy mniejszej.
W trakcie anatomii topograficznej jamy brzusznej wskazane są wykłady kliniczne z: radiologii, ginekologii, urologii oraz chirurgii. Wykłady takie mogą się odbyć w formie prelekcji przed ćwiczeniami.
6. Anatomia topograficzna kończyny górnej
Żyły powierzchowne kończyny górnej oraz unerwienie skóry ramienia, przedramienia i ręki. Wymagamy przyczepów mięśni obręczy barkowej i ramienia. Mięśnie przedramienia omawiamy grupowo - student powinien znać przyczepy grup mięśni, wchodzące w skład grupy mięśnie i ich unerwienie. Mięśnie ręki omawiamy tylko grupowo i wymagamy ich unerwienia (bez przyczepów).
Splot ramienny - budowa, topografia, nerwy części nadobojczykowej oraz nerwy długie splotu ramiennego. Przebieg nerwów długich, ich główne gałęzie, zakres unerwienia oraz objawy uszkodzenia.
Jama pochwowa, dół łokciowy, kanał nadgarstka - ich ograniczenia i zawartość. Węzły i naczynia chłonne kończyny górnej. Szczególnie dokładnie omawiamy węzły chłonne pachowe. Tętnica pachowa, ramienna, promieniowa i łokciowa - ich przebieg i pierwszorzędowe gałęzie. Zwracamy uwagę na miejsca badania tętna. Żyły głębokie kończyny górnej.
W trakcie anatomii topograficznej kończyny górnej wskazany jest wykład kliniczny chirurga ręki.
7. Anatomia topograficzna kończyny dolnej
Żyły powierzchowne kończyny dolnej oraz unerwienie skóry kończyny dolnej. Mięśnie obręczy biodrowej ich unerwienie i czynność. Wymagamy przyczepów mięśnia lędźwiowo-udowego oraz mięśni pośladkowych, mięśnia gruszkowatego i napinającego powięź szeroką. Mięśnie brzuszne obręczy biodrowej, rozciągające się od otworu zasłonionego oraz kolca i guza kulszowego do krętarza większego student powinien wymienić i znać ich unerwienie oraz czynność. Wymagamy dokładnej znajomości i zawartości otworów kulszowych, zwracając szczególną uwagę na nerw sromowy i jego przebieg wokół kolca kulszowego, co ma ważne znaczenie w znieczuleniach przewodowych w położnictwie.
Podział grupowy, przyczepy, czynność i unerwienie mięśni uda. Trójkąt udowy, dół biodrowo-łonowy, kanał przywodzicieli i kanał udowy - ograniczenia i zawartość. Dół podkolanowy. Mięśnie podudzia i stopy omawiamy grupowo. Student powinien je wymienić, podać nazwy i unerwienie oraz czynność grup. Kanał kostki przyśrodkowej i jego zawartość.
Przebieg, zakres unerwienia i objawy uszkodzenia nerwów splotu lędźwiowego schodzących na kończynę dolną (n. udowy, n. skórny uda boczny). Splot krzyżowy i jego gałęzie krótkie i długie. Szczególną uwagę zwracamy na przebieg, odgałęzienia i zakres unerwienia nerwu kulszowego oraz objawy uszkodzenia tego nerwu.
Tętnica udowa, podkolanowa, piszczelowa przednia i tylna - ich przebieg i odgałęzienia. Miejsca badania tętna na tętnicach kończyn dolnych. Żyły głębokie kończyny dolnej. Węzły chłonne kończyny dolnej, szczególnie grupy i zakres spływu i odpływu chłonki z węzłów pachwinowych.
Podczas zajęć z anatomii kończyny dolnej powinien odbyć się wykład kliniczny ortopedy.
8. Anatomia rozwojowa
Ten dział może być połączony z zajęciami z anatomii topograficznej lub nauczany oddzielnie. Zajęcia z anatomii rozwojowej ilustrujemy przeźroczami, stosujemy modele oraz demonstrujemy narządy u płodów.
Omawiamy zarys rozwoju szkieletowego, naczyniowego, oddechowego, pokarmowego i moczowo-płciowego. Zwracamy szczególną uwagę na zaburzenia rozwojowe poszczególnych układów, okres ich występowania oraz czynniki teratogenne.
9. Neuroanatomia
Ten dział anatomii powinien być nauczany oddzielnie i zintegrowany z fizjologią, neruopatologią, neurologią i neuroradiologią. Integracja neuroanatomii z fizjologią i dyscyplinami klinicznymi ułatwia zrozumienie czynności tego układu i objawów uszkodzenia poszczególnych jego części.
Struktura i połączenia neuronów. Synapsy. Receptory i efektory. Podział topograficzny i czynnościowy układu nerwowego. Budowa makroskopowa poszczególnych części mózgowia. Płaty i zakręty półkul, międzymózgowie, śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony, móżdżek. Przy omawianiu móżdżku wymagamy tylko jego podziału czynnościowego (płat grudkowo-kłaczkowy, przedni i tylny) i strefowego. Istotne jest podkreślenie roli móżdżku w układzie nerwowym. Budowa kory mózgu oraz lokalizacja ośrodków w korze. Komory mózgowia, krążenie płynu mózgowo-rdzeniowego. Lokalizacja jąder w pniu mózgu oraz dokładna budowa rdzenia kręgowego.
Drogi aferentne (czuciowe). Układ przednio-boczny i grzbietowo-wstęgowy. Drogi: wzrokowa, słuchowa, smakowa, przedsionkowa oraz rdzeniowo-móżdżkowa. Drogi aferentne z narządów wewnętrznych oraz drogi bólowe. Bóle rzutowane i fantomowe. Układ siatkowaty wstępujący. Układ ruchowy i jego części. Górny neuron ruchowy (układ piramidony) i jego drogi, jądra podstawy, móżdżek, układ siatkowaty zstępujący, dolny neuron ruchowy. Objawy uszkodzenia dróg aferentnych i części układu ruchowego. Ogólna budowa i czynność układu limbicznego i węchomózgowia. Układ nerwowy autonomiczny i podwzgórze. Ośrodki autonomiczne, sploty nerwowe. Układ współczulny, przywspółczulny i jelitowy. Obrazowanie układu nerwowego (rtg, CT, NMR).
W ramach zajęć z układu nerwowego powinny odbyć się wykłady kliniczne neuroradiologa, neurologa i neurofizjologa.