NOWY TESTAMENT

CZTERY EWANGELIE

Ewengelie to więcej niż tylko biografia Jezusa. Zawierają na przykład niewiele informacji o Jego młodości, a bardzo dużo 0 ostatnim tygodniu Jego życia oraz o tym, co zdarzyło się w dniach po Jego śmierci. Słowo "ewangelia" (użyte w Mk 1,1 ) oznacza "dobrą nowinę" i Ewangelie koncentrują się na przekazaniu Dobrej Nowiny, którą Jezus przyniósł światu - uzdrawiając i ucząc, przede wszystkim o uwolnieniu od grzechu przez Jego śmierć i zmartwychwstanie.

Przez trzydzieści lat po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa apostołowie głosili ustnie Dobrą Nowinę o Nim. Równolegle zbierano materiały pisane o Jego czynach i słowach. W końcu materiał pisemny oraz tradycję przekazywaną ustnie w różnych ośrodkach chrześcijaństwa zebrano w cztery Ewangelie. Stały się one istotnym wsparciem nauczania apostołów, a znaczenie ich stale rosło wraz z upływem czasu i zmniejszaniem się ilości naocznych świadków działalności Jezusa.

Każda opowieść o życiu osoby musi być sprawdzona. Kryterium wyboru szczegółów z życia Jezusa przez Ewangelistów jest oczywiste. Pierwsze trzy Ewangelie zawierają dużo materiału wspólnego, a Ewangelia wg św. Jana różni się od nich podejściem. Dzięki temu, że są cztery Ewangelie, otrzymaliśmy znacznie pełniejszy obraz życia Jezusa. Każdy z czterech portretów ma coś szczególnego i ważnego, co wnosi do całości.

EWANGELIA WEDŁUG ŚW. MATEUSZA

Ewangelia ta została nazwana "żydowską", ponieważ szczególną wagę zwraca na sprawy leżące w kręgu zainteresowań chrześcijan pochodzenia żydowskiego. Bardziej niż w innych Ewangeliach nacisk położony jest tutaj na proroctwa ze Starego Testamentu, które wypełnił Jezus, będący Mesjaszem od dawna wyczekiwanym przez Żydów.

Treść

Prolog: Rodowód Jezusa i Jego narodziny 1-2

Część 1: Nowy sposób życia 3-7

• Chrzest udzielony Jezusowi przez Jana i kuszenie Jezusa 3-4,11

• Jezus zaczyna działalność 4,12-25

• Kazanie na Górze 5-7

Część 2: Uczniowie 8-10

• Uzdrawianie i nauczanie 8-9,34

• Misja apostołów 9,35-10,42

Część 3: Królestwo niebieskie 11-13,52

• Odpowiedź Jezusa dla posłańców Jana Chrzciciela 11,1-9

• Nauczanie i dyskusje z przywódcami religijnymi 11,20-12,50

• Przypowieści o królestwie 13,1-52

Część 4: Kościół, lud Jezusa 13, 53, 35

• Nauczanie i cuda 13,53-16,12

• Wyznanie Piotra 16,13-28

• Przemienienie Jezusa i późniejsze wydarzenia 17

• Stosunki pomiędzy uczniami Jezusa 18

Część 5: Postępowanie w kryzysie 19-25

• Nauczanie i uzdrawianie 19-20

• Jezus w Jerozolimie 21-22

• Jezus ostrzega faryzeuszów 23

• Zapowiedź przyszłych wydarzeń 24

• Przypowieści o sądzie 25

• Zakończenie, Ostatnie dni 26-28

• Ostatnia Wieczerza 26,1-30

• Pojmanie Jezusa i sąd 26,31-27,26

• Jezus zostaje ukrzyżowany 27,27-56

• Pogrzeb i zmartwychwstanie Jezusa 27,57-28,15

• Ostatnie polecenie 28,16-20

Czas spisania: Ewangelia według św. Mateusza nie jest najwcześniejszą Ewangelią. Podobnie jak Łukasz, autor wydaje się czerpać materiał od Marka i z innych znanych źródeł. Data powstania tej Ewangelii jest nadal dyskutowana. Prawdopodobnie Ewangelia została spisana pomiędzy rokiem 60 a 80 po Chr. Wcześni chrześcijanie z drugiego wieku twierdzili, że jej autorem był Mateusz, celnik, którego Jezus wybrał na apostoła.

Główne wydarzenia

• Narodziny Jezusa 1

• Chrzest Jezusa 3

• Kuszenie Jezusa 4

• Przemienienie Jezusa 17

• Wjazd Jezusa do Jerozolimy 21

• Sąd i ukrzyżowanie 26-27

• Zmartwychwstanie Jezusa 28

Sławne fragmenty

• Kazanie na Górze 5-7

• Osiem błogosławieństw 5,3-12

• Miłuj nieprzyjaciół swoich 5,43-48

• Modlitwa Pańska 6,9-13

• Zbytnie troski 6,25-34

• Proście, szukajcie, kołaczcie 7,7-11

• Ciasna brama 7,13-14

• Dobra i zła budowa 7,24-27

• "Przyjdźcie do Mnie wszyscy, którzy utrudzeni i obciążeni jesteście" 11,28-30

• Przypowieść o siewcy 13

• Przypowieść o królestwie Bożym 13

• Wyznanie Piotra 16,13-19

• Przypowieść o pannach roztropnych i nieroztropnych 25

• Przypowieść o Sądzie Ostatecznym 25,31-46

• Ostatni rozkaz 28,16-20

Główne tematy: Ewangelia ta słusznie umieszczana jest jako pierwsza, ponieważ stanowi pomost łączący Stary Testament z Nowym. Przedstawia Jezusa jako Mesjasza, Pomazańca Bożego, zapowiedzianego przez proroków. Być może jest to jedna z przyczyn, dla których Ewangelia ta jest tak popularna. Inną przyczyną może być jej starannie dopracowany plan, skupiający się na najważniejszych naukach Jezusa. Osobnym tematem jest ustanowienie Kościoła, wielkiej wspólnoty uczniów Jezusa.

EWANGELIA WEDŁUG ŚW. MARKA

Niemal z pewnością spisana najwcześniej ze wszystkich Ewangelii. Jest to Ewangelia krótka, w której akcja posuwa się szybko. Mogła ona zostać napisana, by pomóc chrześcijanom w przekonywaniu innych do prawdy o Jezusie.

Treść

Część 1: Wydarzenia z czasów nauczania Jezusa 1-8,26

• Przygotowanie 1,1-13

• Jezus zaczyna nauczać i uzdrawiać w Galilei 1,14-3,6

• Dalsze nauczanie w Galilei 3,7-6,13

• Jezus wychodzi z Galilei 6,14-8,26

Część 2: Jerozolima i ostatnie dni 8,27-16,8

• Przygotowanie do męki i śmierci 8,27-10,52

• Jezus naucza w Jerozolimie 11-13

• Namaszczenie Jezusa, Ostatnia Wieczerza 14,1-31

• Pojmanie Jezusa i sąd 14,32-15,15

• Jezus zostaje ukrzyżowany 15,16-41

• Pogrzeb i zmartwychwstanie Jezusa 15,42-16,8

• Zakończenie 16,9-19 (tekstu tego brak w niektórych rękopisach, został najprawdopodobniej dodany, żeby zakończenie Ewangelii nie było tak gwałtowne).

Autor i czas spisania: Wczesna tradycja wiąże tę Ewangelię z Janem Markiem, uczniem wymienionym w Dziejach. Działał on od wczesnych dni Kościoła w Jerozolimie. Tradycja, a także treść zawartej w Ewangelii historii sugeruje, że głównym źródłem informacji Marka był Piotr i że Ewangelia ta została spisana w Rzymie. Z tej Ewangelii, spisanej prawdopodobnie pomiędzy rokiem 60 a 70 po Chr., korzystali Mateusz i Łukasz.

Główne wydarzenia

• Jan Chrzciciel przygotowuje drogę 1

• Chrzest i kuszenie Jezusa 1

• Powołanie Dwunastu 3

• Nakarmienie pięciu tysięcy 6

• Przemienienie 9

• Triumfalny wjazd Jezusa 11

• Ostatnia Wieczerza 14

• Pojmanie Jezusa, sąd i śmierć 14-15

• Zmartwychwstanie 16

Sławne fragmenty

• Dobra Nowina 1,14-15 "Staniecie się rybakami ludzi" 1,16-20

• Przebaczenie grzechów, uzdrowienie paralityka 2,1-12

• Powołanie Dwunastu 3,13-19

• "Kto jest największy?" 9,33-37

• "Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie ..." 10,13-16

• Bogaty młodzieniec 10,17-31

• "Okup za wielu" 10,42-45

• Wypędzenie przekupniów 11,15-17

• Największe przykazanie 12,28-34

Główne tematy: Gdy Ewangelia według św. Mateusza skupia się na Jezusie jako nauczycielu, Marek pokazuje Go jako człowieka czynu. Ewangelia ta składa się głównie z krótkich epizodów, z których większość opowiada, co Jezus zrobił. Zwrot "zaraz też" występuje tu wiele razy. Pokazane jest, jak apostołowie z trudem rozumieją, kim jest Jezus (może to być świadectwem wpływu Piotra na Marka). Jezusowi zależy na utrzymaniu swej roli Mesjasza w tajemnicy przed ludźmi, którzy nie zrozumieliby tego, co ma na myśli. Często nazywa się "Synem Człowieczym" (wizja Daniela). Ewangelia szybko przechodzi od Piotrowego wyznania wiary (rozdz. 8) do śmierci i zmartwychwstania Jezusa. Kluczowym fragmentem są słowa, "Syn Człowieczy nie przyszedł, aby Mu służono, lecz żeby służyć i dać życie swoje na okup za wielu" (10,45).

EWANGELIA WEDŁUG ŚW. ŁUKASZA

Ewangelia według św. Łukasza i Dzieje Apostolskie są dwiema częściami jednego dzieła. Łukasz stawia sobie zadanie powiedzenia całej prawdy o życiu Jezusa i późniejszych wydarzeniach, czerpiąc informacje z pierwszej ręki, od "naocznych świadków i sług słowa". Jego Ewangelia napisana jest przede wszystkim dla czytelnika spoza kultury żydowskiej.

Treść

Wstęp: 1,1-4

Część 1: Jan Chrzciciel i Jezus 1, 5-4,13

• Narodziny i dzieciństwo Jana i Jezusa 1,5-2,52

• Działalność Jana Chrzciciela 3,1-20

• Chrzest Jezusa, rodowód i kuszenie 3,21-4,13

Część 2: Jezus w Galilei 4,14-9,50

• W Nazarecie i Kafarnaum 4,14-41

• Jezus naucza, leczy i powołuje uczniów 4,42-6,16

• Nauczanie 6,17-49

• Cuda i nauczanie Jezusa 7,1-9,17

• Wyznanie Piotra i przemienienie Jezusa 9,18-50

Część 3: W drodze do Jerozolimy 9,51-19,27

• Rozpoczęcie podróży 9,51-62

• Jezus rozsyła siedemdziesięciu dwóch uczniów 10,1-24

• Nauczanie i kontrowersje 10,25-11,54

• Ostrzeżenie i ponowne zapewnienie 12,1-13,17

• Główne przypowieści 13,18-18,14

• Jezus wśród ludu 18,15-19,10

• Przypowieść o minach 19,11-27

Część 4: Jezus w Jerozolimie 19,28-23,56

• Jezus wjeżdża do miasta i udaje się do Świątyni 19,28-48

• Dysputy z przywódcami religijnymi 20,1-21,4

• Nauczanie o tym, co ma nastąpić 21,5-38

• Zdrada i Ostatnia Wieczerza 22,1-38

• Pojmanie Jezusa i sąd 22,39-23,25

• Ukrzyżowanie Jezusa i pogrzeb 23,26-49

Część 5: Zmartwychwstanie Jezusa 24

Autor i jego cel: O tym, że Łukasz napisał tę Ewangelię oraz Dzieje Apostolskie, chrześcijanie przekonani byli bardzo wcześnie. Jako lekarz niemojżeszowego wyznania odbył z Pawłem wiele podróży (patrz: Dzieje). Pisał dla człowieka o imieniu Teofil (1,1). Dzieje Apostolskie kończą się, gdy Paweł znajduje się w więzieniu w Rzymie. Stąd niektórzy sądzili, że Ewangelia według św. Łukasza oraz Dzieje Apostolskie zostały napisane w części dla przygotowania obrony Apostoła w procesie, co oznaczałoby datę około 64 roku po Chr. Nie jest to jednak pewne; Ewangelia ta mogła zostać napisana pomiędzy rokiem 60 a 85 po Chr.

Główne wydarzenia

• Zwiastowanie Maryi i narodziny Jezusa 1-2

• Chrzest Jezusa i kuszenie 3-4

• Przemienienie 9,28-36

• Wjazd Jezusa do Jerozolimy 20, 28-40

• Ostatnia Wieczerza 22,14-20

• Sąd i ukrzyżowanie 22-23

• Zmartwychwstanie Jezusa 24

Sławne fragmenty

• Zwiastowanie Maryi 1,26-38

• Pieśń Maryi (Magnificat) 1,46-55

• Pieśń Zachariasza 1,68-79

• Pasterze i aniołowie 2,8-20

• Pieśń Symeona 2,29-32

• "Duch Pański spoczywa na Mnie" ­ Jezus w synagodze w Nazarecie 4,16-21

• Przypowieść o dobrym Samarytaninie 10,25-37

• Maria i Marta 10,38-42

• Przypowieść o bogatym głupcu 12,13-21

• Przypowieść o uczcie 14,15-24

• Przypowieść o synu marnotrawnym 15,11-32

• Przypowieść o faryzeuszu i celniku 18,9-14

• Niewidomy żebrak 18,35-43

• Jezus i Zacheusz 19,1-10

• Droga do Emaus 24,13-35

Główne tematy: Ewangelia według św. Łukasza rozpoczyna się i kończy w Jerozolimie, jednym z jej najlepiej znanych i najbardziej charakterystycznych fragmentów opowiada o ostatniej podróży Jezusa z Galilei do Jerozolimy. Dzieje Apostolskie z kolei rozpoczynają się w Jerozolimie, a kończą w Rzymie. Uwypukla to jeden z głównych tematów Łukasza: zbawienie nadchodzi dla całego świata, jednak Jezus przyszedł najpierw do Żydów, spadkobierców Bożej obietnicy zbawienia, lecz oni odrzucili Go. Ewangelia ta, będąca najpełniejszym sprawozdaniem z życia i działalności Jezusa, podejmuje także inne ważne tematy. Jezus oferuje zbawienie najbardziej potrzebującym - chorym, porzuconym, zagubionym. Jezus zwraca się do ludzi w sposób bardzo osobisty, jest Człowiekiem modlitwy pełnym Ducha Świętego. Łukasz przekazuje nam wiele unikalnych opowieści, między innymi o synu marnotrawnym, dobrym Samarytaninie, faryzeuszu i celniku, Zacheuszu...

EWANGELIA WEDŁUG ŚW. JANA

Ewangelia według św. Jana różni się znacznie od pozostałych trzech Ewangelii, ukazując Jezusa z innej perspektywy. Deklarowaną intencją autora jest zwrócenie uwagi czytelnika na wiarę, "abyście wierzyli, że Jezus jest Mesjaszem, Synem Bożym" (20,31).

Treść

Prolog: Jezus Słowo Boże 1,1-18

Część 1: Siedem znaków 1,19-12,50

• Jan Chrzciciel i pierwsi uczniowie Jezusa 1,19-51

• Pierwszy znak: przemienienie wody w wino 2,1-12

• Jezus w Świątyni; z Nikodemem; Jezus i Jan 2,13-3,36

• Samarytanka 4,1-41

• Drugi znak: uzdrowienie syna dworzanina 4,42-54

• Trzeci znak: uzdrowienie chorego nad sadzawką Betesda 5,1-9

• Dysputy z przywódcami religijnymi 5,10-47

• Czwarty znak: nakarmienie pięciu tysięcy 6,1-15

• Piąty znak: chodzenie po wodzie 6,16-21

• Jezus chlebem życia 6,22-71

• W Jerozolimie na Święcie Namiotów 7-8

• Szósty znak: uleczenie niewidomego od urodzenia 9

• Dobry Pasterz 10,1-21

• Dysputy z przywódcami religijnymi i siódmy znak: wskrzeszenie Łazarza 10,22-11,57

• Jezus namaszczony; wjazd do Jerozolimy 12

Część 2: Ostatnia Wieczerza i wydarzenia w Ogrójcu 13-17

• Umycie nóg 13,1-20

• Jezus poucza apostołów 13,21-16,33

• Jezus modli się do swego Ojca 17

Część 3: Aresztowanie, sąd, ukrzyżowanie i pogrzeb 18-19

Część 4: Zmartwychwstanie Jezusa 20-21

• Pusty grób 20,1-10

• Jezus ukazuje się Marii Magdalenie 20,11-18

• Jezus i Tomasz 20,19-31

• Jezus i Jego uczniowie nad jeziorem 21

• (Fragment 8,1-11 - kobieta cudzołożna - początkowo nie należał do Ewangelii wg św. Jana. Styl i temat wskazują bardziej na Łukasza. Umieszczenie go w Ewangelii Jana przypisuje się błędowi kopisty).

Autor i czas spisania: Prawdopodobny autor tej Ewangelii nazywa siebie "uczniem, którego Jezus miłował". Za ucznia tego od dawna zwykło się uważać Jana Apostoła. Ponieważ Ewangelia według św. Jana podaje informacje niezależne od pozostałych trzech Ewangelii, nie ma powodu, by sądzić, że została spisana później. Kilka lat temu nie brano tego pod uwagę i zakładano, że została ona spisana około roku 90-100 po Chr. Jednak obecnie uważa się, że każda data od około 60 r. po Chr. jest możliwa.

Główne wydarzenia

• Wesele w Kanie 2

• Kobieta przy studni 4

• Jezus karmi pięć tysięcy 6

• Uzdrowienie niewidomego od urodzenia 9

• Wskrzeszenie Łazarza 11

• Namaszczenie Jezusa 12

• Triumfalny wjazd 12

• Ostatnia Wieczerza 13

• Aresztowanie, sąd i ukrzyżowanie Jezusa 18-19

• Pusty grób 20

• Jezus ukazuje się Tomaszowi 20

Sławne fragmenty

• "Na początku było Słowo ..." 1,1-18

• Potrzeba powtórnych narodzin 3,1-8

• "Tak bowiem Bóg umiłował świat..." 3,16-17

• Jezus, chleb życia 6,35-40

• Źródło wody żywej 7,37-39

• Jezus, światło świata 8,12

• "Prawda was wyzwoli" 8,31-32

• "Zanim Abraham stał się, JA JESTEM" 8,56-58

• Dobry Pasterz 10,1-16

• Jezus, zmartwychwstanie i życie 11,23-27

• Ziarno musi obumrzeć 12,24-26

• Jezus myje uczniom nogi 13,1-17

• Jezus, droga, prawda i życie 14,1-7

• Jezus, prawdziwy, krzew winny 15,1-8

• Przyjście Ducha Świętego 16,5-15

• Modlitwa arcykapł. Jezusa 17,1-26

• "Paś baranki moje!" - słowa Jezusa skierowane do Piotra 21,15-19

Główne tematy: Od samego początku, jak mówi Jan w pierwszych słowach Ewangelii, Jezus jest "Słowem Boga" - dzięki Niemu Bóg komunikuje się ze światem. Idea "Słowa Bożego" jest ideą wywodzącą się ze Starego Testamentu, znaną także myślicielom greckim, co w rezultacie daje interesujące połączenie charakterystyczne dla tej Ewangelii. Autor chce ukazać znaczenie Jezusa Żydom oraz tym, którzy znają myśl grecką.

Jan umieszcza swoją relację z życia Jezusa w ramach siedmiu "znaków" (cudów) i siedmiu mów Jezusa. Tematami przewodnimi są światło, życie i miłość, które daje Jezus.

Do różnic pomiędzy tą Ewangelią a pozostałymi zaliczyć można miejsce akcji - pierwsze trzy Ewangelie rozgrywają się głównie w Galilei, podczas gdy akcja tej Ewangelii dzieje się przeważnie w Jerozolimie - oraz częściowo styl narracji.

U Jana nie ma przypowieści (chyba że do przypowieści zaliczyć "Dobrego Pasterza"), a Jezus podejmuje dłuższe dialogi i rozmowy, niż jest to u Mateusza, Marka i tukasza. Być może Jezus potrzebował innej metody nauczania dla mieszkańców Jerozolimy. Ewangelia ta przez wieki z pewnością osiągnęła zamierzenia jej autora, pomagając ludziom uwierzyć, że życie wieczne można znaleźć dzięki wierze w Jezusa.

---