MACERATY NAPARY ODWARY
(Maceriationes, Infusa, Decota)
Są to postacie płynne sporządzane przez sporządzanie wyciągów wodnych. Sporządza się je bezpośrednio przed zastosowaniem (ex tempore). Wytrawianie surowca trwa zwykle kilka minut, jako surowiec rośliny (używane są różne części roślin: liście, kwiaty, ziele, kłącza, nasiona, korzenie itp.) Ilość surowca i rozpuszczalnika (wody) jest tu określona indywidualnie w zależności od konieczności otrzymania danego stężenia. Postacie te nie sporządza się z surowców zawierających substancje silnie działające, ponieważ nie ma możliwości standaryzacji tych form.
Maceraty, odwary i napary należą do postaci niedawkowanych
Sporządzanie maceratów:
Surowiec w całości lub grubo rozdrobniony opłukuje się wodą. Wytrawianie przeprowadza się w temperaturze pokojowej przez około 30minut. Następnie otrzymany wyciąg przecedza sie przez podwójną gazę. Surowiec opłukuje się i następnie uzupełnia się nie uzyskany wyciąg do przepisanej ilości. Maceraty najczęściej otrzymuje się z korzenia prawoślazu lub nasion lnu.
SPORZĄDZANIE NAPARÓW
surowiec roślinny zalewa się w infuzorce wrzątkiem i umieszcza we wrzącej łaźni wodnej na 15minut mieszając od czasu do czasu. Następnie otrzymany napar zdejmujemy z łaźni wodnej i odstawiamy na około 15minut w temperaturze pokojowej. Otrzymany napar przecedza się przez gazę, a pozostały surowiec opłukuje się wrzącą wodą, którą po przecedzeniu (tą samą gazą) uzupełnia się napar do przepisanej ilości. Napary sporządza się wyłącznie z surowców roślinnych zawierających glikozydy nasercowe ( folium Digitalis purpurae i lantae, herba Adonis vernalis, herba convallariae)
SPORZĄDZANIE ODWARÓW
rozdrobiony surowiec roślinny zalewa się w infuzorce wodą w temperaturze pokojowej, miesza ?? i umieszcza w łaźni wodnej, ogrzewa się30 minut w temperaturze powyżej 90C. Następie otrzymany odwar cedzi się przez gazę, a pozostały surowiec przepłukuje się wrzącą wodą, którą po przecedzeniu ( przy użyciu tej samej gazy) używa się do uzupełnienia odwaru do żądanej objętości. Odwary przygotowuje się z surowców, których substancje czynne są wrażliwe na działanie wysokich temperatur.
Jednostkowe procesy technologiczne w procesie otrzymywania preparatów z surowców roślinnych:
a) rozdrabnianie
b) ekstraktacja
c) zagęszczenie
d)odbalastowanie (klarowanie)
e)naparzanie
f)suszenie
w suszarkach z obiegiem powietrza
suszenie rozpyłowe - płyny rozpyla się w powietrzu ( powstaje mgiełka), cząstki spotykają się ze strumieniem gorącego powietrza (ok. 200C), trwa to ułamek sekundy, dlatego też nie powoduje to rozkładu substancji leczniczej
KLEIKI (Mucilagines)
są to płynne, gęste preparaty otrzymywane ex tempore przez rozpuszczenie w wodzie skrobi, śluzów, gum roślinnych, przetworów celulozy lub białek tworzących z wodą koloidalne hydrożele
kleiki wykonuje się w warunkach odpowiednio dobranych, najczęściej na gorąco, ponieważ skrobia, śluzy i gumy w takich warunkach rozpuszczają się, a w zimnej wodzie pęcznieją
kleiki wykonuje się, o ile w monografiach szczegółowych nie podano inaczej stosując stężenia:
agar 0.2%
skrobia (Amylum) 2,5%
żelatyna (Gelatinum) 4%
guma arabska (Gummi Arabicum) 33,3 %
tragakanta (Tragacantha) 10%
Kleiki po rozpuszczeniu w wodzie powinny być przesączone przez rzadką tkaninę.
W przypadku kiedy kleiki są przechowywane przez dłuższy czas należy dodać środków konserwujących, w tym celu stosuje się w tej postaci:
kwas benzoesowy ( bądź postać soli sodowej) 0.2%, nipaginy M (hydroksy benzoesowego metylu)
zastosowanie:
Kleiki stosowane są jako stabilizatory emulsji i zawiesin. Stabilizator zwiększa trwałość tych postaci.
Kleiki wykorzystywane są również w technologii produkcji tabletek, pigułek i granulatów, ze względu na właściwości zlepiające oraz w celu osłaniania błony śluzowej żołądka albo górnych dróg oddechowych
Kleiki powinny być przechowywane w chłodnym miejscu
Kleik z gumy arabskiej powinien być przechowywany w naczyniach nie większych niż 100g i szczelnie zamkniętych
GUMOŻYWICE
są to naturalne stwardniałe i skrzepłe na powietrzu w temperaturze poniżej 50C wydzieliny, niektórych gatunków roślin, szczególnie występujących w warunkach tropikalnych. Mogą występować jako preparaty samoistne np. gumożywice z aloesu wykazujące działanie przeczyszczające lub stosowane jako składnik pomocniczy w technologii przygotowania różnych preparatów farmaceutycznych np. guma arabska, tragakanty - wykorzystywane przy produkcji kleików; balsam peruwiański
MIODY (Mell)
słodki produkt spożywczy wytwarzany przez pszczoły i inne owady, przez przetwarzaniu nektaru kwiatowego, lub innych słodkich soków roślinnych. Pszczoły gromadzą go w plastrze, gdzie ulega dojrzewaniu w zależności od surowca, z jakiego powstał miód,
wyróżniamy miody:
nektarowe (kwiatowe)
spadziowe
mieszane (nektarowo- spadziowe lub spadziowo- nektarowe)
Miód zawiera: 70-80% glukozy i fruktozy w stosunku 1:1, resztę(20-30%) stanowi sacharoza, dekstryny, białka, woski, enzymy, substancje aromatyczne
Wodne roztwory miodu są mętne dlatego przewiduje się uzyskiwanie miodu oczyszczonego
Szczegółowe monografie miodów leczniczych znajdują się w FP III
Miody rozpuszczaj ą się w wodzie w stosunku 40:60 części, dodaje się glinkę białą i ogrzewa na łaźni wodnej przez 30minut. (Glinka biała podczas ogrzewania absorbuje substancje nierozpuszczalne oraz koloidalne). Enzymy w podwyższonej temperaturze inaktywują się, a białka ulegają koagulacji. Następnie cedzi się uzyskany roztwór i odparowuje całość do gęstości d= 1.33- 1.36 g/ml. Miody konserwuje się benzoesanem sodu o stężeniu 0.5%.
Wykorzystanie miodu w lecznictwie nazywa się apiterapią.
Zastosowanie:
Miód stosuje się w celu wzmocnienia organizmu. Działa osłaniająco na górne drogi oddechowe, wykazuje również słabe działanie przeciwbakteryjne, może być stosowany jako corrigens innych preparatów.
Miód prawoślazowy ( Mell Althaeae) przygotowuje sięprzez macerację korzeni prawoślazu (48h) dodając 25 części miodu i 5 części alkoholu. Miód prawoślazowy wykazuje działanie wykrztuśne, osłaniające, łagodzące objawy kaszlu
Miód koprowy ( Mell Feniculi) miód zawierający ciała czynne z owoców kopru włoskiego, wykazujący działanie wiatropędne, zmniejszający wydzielanie soków żołądkowych. Wykonuje się go analogicznie do m.prawoślazowego.
KROPLE (Guttae)
są postacią leku otrzymywaną przez rozpuszczenie środka leczniczego w rozpuszczalniku lub w leku płynnym, bądź też przez zmieszanie kilku leków płynnych. Mogą mieć postać roztworów rzeczywistych, koloidalnych, bądź też mogą mieć postać emulsji lub zawiesiny.
Krople są przeznaczone do użytku wewnętrznego i zewnętrznego, zapisywane są w niewielkich ilościach, zwykle jest to 5,0 do 15,0 rzadko 50,0
Krople jako jedyne z postaci farmaceutycznych dawkuje się kroplami, ponieważ zawierają wyższe stężenie substancji czynnych, często z wykazu A, B lub N
Jako rozpuszczalniki przy przygotowywaniu kropli stosuje się wodę, etanol, glicerol lub ich mieszaniny oraz oleje roślinne i parafinę ciekłą.
KROPLE DO UŻYTKU ZEWNĘTRZNEGO
dzieli się ze względu na sposób podania
krople do oczu (Guttae ophthalamicae)
krople do uszu (Guttae otologicae)
krople do nosa (Guttae rhinologicae)
krople do płukań (Guttae gargarismae)
KROPLE DO UŻYTKU WEWNĘTRZNEGO
krople nasercowe (Guttae Cardiacae)
krople uspokajające (Guttae sedativae)
krople żołądkowe (Guttae stomachicae)
Krople jako, że należą do postaci zawierających często substancje z wykazu A, B oraz N podjegają sprawdzeniu dawek maksymalnych.
Do obliczeń przyjmuje się założenia:
Aqua- 1g zawiera 20 kropli, 1kropla = 50mg
Ethanolum 90 - 1g -20, 1kropla=15mg
Tinicturae - 1g- 65, 1kropla=19mg
Masy poszczególnych leków płynnych podają szczegółowe monografie. Mieszczą się one w granicach 10 - 55 mg wagi 1 kropli. jeżeli dawki są przekroczone w stosunku do dawek maksymalnych podanych przez FP należy je skorygować.
Przygotowywanie kropli (kolejność)
-najpierw odważa się roztwory wodne,
-następnie dodaje się pozostałe składniki płynne.
Substancje stałe rozpuszcza się do gotowej już mieszanki płynnej, jeżeli są to substancje grubokrystaliczne. Słabo rozpuszczalne w rozpuszczalniku, należy je uprzednio rozdrobnić w moździerzu.
Dobranie odpowiednio szczelnego zamknięcia jest szczególnie istotne podczas wykonywania kropli ze względu na wpływ czynników zewnętrznych takich jak powietrze, para wodne, lub możliwości częściowego odparowania rozpuszczalnika. Użycie niewłaściwego zamknięcia może powodować osad, zmętnienie, rozkład, czy zmianę stężenia substancji czynnych zawartych w kroplach ocznych.
Podczas przygotowywania kropli ocznych czasami używa się roztworów pomocniczych. Roztworów tych używa się wtedy kiedy nie ma możliwości precyzyjnego odważania dawki substancji przepisanej do wykonania recepty (zwykle z wykazu A,B lub N)
Roztwory pomocnicze można przygotowywać tylko z takich substancji, które w roztworach wodnych nie ulegają zmianą chemicznym i nie stanowią dobrej pożywki dla szybkiego rozwoju drobnoustrojów.
Krople jako jedna z postaci farmaceutycznej powinny spełniać określone normy czystości mikrobiologicznej w zależności od przeznaczenia.