 | Pobierz cały dokument uklad.oddechowy7.matura.biologia.notatki.z.doc Rozmiar 39 KB |
UKŁAD ODDECHOWY
AEROBY - ORGANIZMY TLENOWE
* oddychanie/respiracja/wymiana gazowa - niezbędny tlen jest dostarczany ze środowiska, a szkodliwy dwutlenek węgla jest usuwany z organizmu
* wymiana gazowa to dyfuzja prosta, o której decyduje kilka czynników:
- różnica stężeń (lub ciśnień) gazów oddechowych między organizmem a środowiskiem (im wyższe ciśnienie tlenu w pęcherzykach płucnych, tym większe tempo dyfuzji tlenu)
- łatwość przechodzenia przez warstwę graniczną, która zależy od przepuszczalności warstw granicznych (nabłonka oddechowego) oraz od rozpuszczalności gazów oddechowych w wodzie (tlen ma znacznie mniejszą rozpuszczalność niż dwutlenek węgla
- wielkość powierzchni czynnej (im większa tym większa ilość gazów wymieniana w jednostce czasu)
* organizmy w toku ewolucji usprawniły wymianę gazową przez zmniejszenie grubości warstw granicznych i zwiększenie powierzchni oddechowej
- jednokomórkowce, gąbki, jamochłony, płazińce, obleńce, większość pierścienic, najdrobniejsze stawonogi i mięczaki - oddychają całą powierzchnią ciała (oddychanie bezpośrednie)
- większe stawonogi, mięczaki, wszystkie kręgowce - wykształciły wyspecjalizowane układy oddechowe pośrednie (zwykle tlen nie przechodzi od razu z układu oddechowego do poszczególnych komórek, lecz jest rozprowadzany przez płyny układu krążenia - wyjątkiem są owady)
* oddychanie zewnętrzne - wymiana gazowa w silnie ukrwionym układzie oddechowym ze środowiskiem zewnętrznym
* oddychanie wewnętrzne - wymiana gazowa między krwią i komórkami ciała (tkankami)
* układ oddechowy kręgowców spełnia też dodatkowe funkcje:
- razem z układem wydalniczym utrzymuje odpowiednie pH krwi (równowagę kwasowo-zasadową)
- razem z układem krążenia i skórą uczestniczy w termoregulacji
WYMIANA GAZOWA W WODZIE
* warunki oddychania w wodzie są znacznie trudniejsze niż na lądzie, głównie ze względu na niewielką rozpuszczalność tlenu w wodzie
* dodatkowym problemem jest zmniejszanie rozpuszczalności tlenu wraz ze wzrostem zasolenia i temperatury wody
* tempo dyfuzji jest w wodzie wielokrotnie mniejsze niż w powietrzu, głównie dlatego, że jedynym źródłem tego gazu w wodzie jest fotosynteza
- w związku z tym wodne zwierzęta wykorzystują wiele charakterystycznych adaptacji (przystosowań) usprawniających wymianę gazową (np. bardzo rozbudowane, pierzaste skrzela i wielu ślimaków morskich)
* zwierzęta wodne oddychają przez powłoki ciała lub różnego rodzaju skrzela
- wieloszczety - wyrostki skrzelowe na parapodiach (zaczątkowa postać skrzeli)
 | Pobierz cały dokument uklad.oddechowy7.matura.biologia.notatki.z.doc rozmiar 39 KB |