Finansowanie partii politycznych

Wyróżniamy trzy różne formy finansowania partii politycznych:

• finansowanie z budżetu państwa,

• dochody uzyskiwane przez partię z własnej działalności i majątku,

• świadczenia od osób prywatnych, prawnych oraz grup interesów

Ustawy dotyczące partii politycznych poświęcają dużo miejsca kwestiom ich finansowania. Regulacje prawne pozwalają na pośrednią kontrolę ze strony państwa politycznej i programowej działalności partii. W sferze polityki istnieje również możliwość oddziaływania za pomocą środków finansowych. Istniejący od dawna problem uległ zaostrzeniu w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego stulecia przejawiając się przez:

• wzrastającą polityzację kapitału, prowadzącą do aktywnego uczestnictwa przedstawicieli różnych firm i korporacji w finansowaniu wyborów

• wzrost kosztów kampanii wyborczych

• korupcję

• wzrost roli pieniądza w polityce

Te przesłanki wymagały interwencji ustawodawcy

By uniezależnić partie od osób prywatnych wprowadzano zasady finansowania partii z budżetu państwa

Szwecja

• początkowo zwracano koszty druku kart wyborczych, które każda partia rozdawała darmo swoim członkom

• w roku 1964 ustawa zezwoliła na państwowe subwencjonowanie demokratycznych organizacji młodzieżowych, po pewnych dyskusjach przepisy te rozciągnięto na partyjne organizacje młodzieżowe

• od roku 1965 państwo opłaca koszty utrzymania kancelarii partyjnych klubów parlamentarnych

• w grudniu 1965 r. uchwalono ustawę wprowadzającą stałe subwencje roczne wypłacane z budżetu państwa. Przyznawane partiom, które reprezentowane są w parlamencie i w ostatnich wyborach uzyskały minimum 2% ważnych oddanych głosów. Wysokość subwencji dla każdej partii określana jest proporcjonalnie do liczebności jej reprezentacji parlamentarnej.

Finlandia

Ustawa o partiach z 10 stycznia 1969 r.

• partii reprezentowanej w parlamencie może być udzielona pomoc finansowa na działalność publiczną sprecyzowaną w statucie oraz programie ogólnym

• subwencje są dzielone pomiędzy partie w stosunku do posiadanych przez nie mandatów parlamentarnych uzyskanych podczas ostatnich wyborów - precyzuje to Rozporządzenie o subwencjach na działalność partyjną z dnia 7 II 1969 r.

• nad przestrzeganiem warunków dotyczących subwencji czuwa odpowiedni urząd uprawniony do kontroli wykorzystania jedynie tych środków , które zostały wydatkowane w ramach subwencji

• partiom, które nie wywiązują się ze swoich zobowiązań określonych w ustawie, do czasu ich wypełnienia udzielone subwencji zostają cofnięte

• ustawodawca nie wyklucza innych możliwości finansowania partii

Niemcy

Ustawa o partiach politycznych z 24 lipca 1969 r.

• partiom, które uczestniczyły w wyborach do Parlamentu Federalnego z własnymi listami wyborczymi, należy się rekompensata kosztów kampanii wyborczej, jednakże pod warunkiem zdobycia przez nią odpowiedniej liczby głosów

• składki członkowskie

• wpływy z majątku i z działalności partii

• przekazy od członków organizacji

• tzw. wyrównanie szans, są to kwoty roczne przyznawane partiom, które w ostatnich wyborach parlamentarnych uzyskały co najmniej 5% ważnie oddanych głosów na danym obszarze wyborczym

• określona sprawozdawczość obrachunkowa, prowadzenie księgowości

Austria

Ustawa związkowa o zadaniach, finansowaniu i kampanii wyborczej partii politycznych z

2 lipca 1975 r.

• dla celów działalności publicznej każdej z partii udzielona zostanie na jej żądanie wsparcie państwa odpowiednio do jej siły politycznej, mierzonej liczbą posiadanych mandatów oraz poparciem w czasie wyborów

• składki członkowskie, sumy otrzymywane od należących do partii mandatariuszy i funkcjonariuszy

• zyski z udziału w przedsiębiorstwach oraz z pozostałego majątku partii

• darowizny, zyski z działalności partyjnej, kredyty

• obowiązek przedkładania przez partie sprawozdań z ich wydatków, szczególnie na kampanię wyborczą do parlamentu; do nadzoru nad wypełnieniem tego obowiązku powołano przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych odpowiednią komisję

Hiszpania

Ustawa organiczna o partiach politycznych z 4 grudnia 1978 r.

• działalność partii jest finansowana przez administrację państwa na następujących zasadach:

1. każda partia pobiera corocznie kwotę określoną przez liczbę mandatów otrzymanych w każdej z dwu izb oraz kwotę określoną przez liczbę głosów otrzymanych przez wszystkie listy kandydatów do każdej z dwu izb

2. w budżecie państwa przyznaje się globalną kwotę przeznaczoną na te cele oraz określa kryteria podziału zgodnie z regułami przedstawionymi powyżej

• składki i dotacje członków

• dochody z działalności własnej

• zaciągnięte kredyty, spadki lub zapisy

Bułgaria

Ustawa o partiach politycznych z 3 kwietnia 1990 r.

• składki założycielskie i członkowskie

• zapisy, darowizny

• dochody z działalności gospodarczej

• subsydia z budżetu państwa

• kontrolę nad finansami partii sprawuje stale działający organ podlegający Zgromadzeniu Ludowemu

Czechy

Ustawa o partiach politycznych przyjęta przez Zgromadzenie federalne 1991 r., znowelizowana w 1994 r. Za legalne dochody partii uznaje:

• dotacje z budżetu państwa na pokrycie kosztów kampanii wyborczej

• dotacje z budżetu państwa na działalność

• dotacje z budżetu samorządowych jednostek terytorialnych wyższego rzędu oraz gmin, jeżeli tak stanowi ustawa

• składki członkowskie

• darowizny

• dochody z wynajmowania majątku ruchomego i nieruchomego

• procenty z wkładów bankowych

• dochody ze sprzedaży ruchomości i nieruchomości

• dochody z loterii, imprez kulturalnych, sportowych, rekreacyjnych itd.

• pożyczki i kredyty

Polska

Pierwsza w Polsce ustawa o partiach politycznych została uchwalona 28 lipca 1990 roku.

W zwięzły sposób (tylko 8 artykułów) regulowała tworzenie, działalność, finansowanie i rozwiązywanie partii.

Finansowanie partii:

• finansowanie prywatne

1. ofiarność publiczna

2. finansowanie przez członków (składki członkowskie)

3. działalność gospodarcza: w formie spółdzielni, udziały w spółkach, dochód z majątku

4. spadki, zapisy

5. darowizny

• kredyty bankowy

• źródła publiczne: bezpośrednie (dotacja podmiotowa)

Na podstawie ustawy o partiach politycznych z 27 czerwca 1997 r.

• finansowanie prywatne

1. darowizny

2. spadki, zapisy

3. finansowanie przez członków (składki członkowskie)

4. działalność gospodarcza: udziały w spółdzielniach, w spółkach, wynajem lokali i pomieszczeń biurowych

5. zbiórki publiczne (cegiełki) : darowizny indywidualne, darowizny instytucjonalne

• kredyty bankowe

• finansowanie publiczne

1. pośrednie: finansowanie klubów parlamentarnych, zwolnienia podatkowe, darmowy dostęp do mediów w czasie wyborów

2. bezpośrednie: dotacja celowa, dotacja podmiotowa

Na podstawie nowelizacji ustawy z 12 kwietnia 2001 roku

• finansowanie prywatne

1. spadki, zapisy

2. darowizny

3. składki członkowskie

4. dochody z majątku

• kredyty bankowe

• źródła publiczne

1. pośrednie: bezpłatny dostęp do mediów w czasie wyborów

2. bezpośrednie: subwencje, dotacja podmiotowa

Dochody partii mogą być pozyskiwane z:

• oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach

• obrotu obligacjami Skarbu Państwa i bonami skarbowymi Skarbu Państwa

• zbycia należących do niej składników majątkowych

• działalności pozagospodarczej

W myśl nowych przepisów wiele źródeł, z jakich mógł pochodzić dochód partii, zostało zlikwidowanych, na ich miejsce ustawodawca wprowadził subwencje z budżetu państwa na działalność statutową. Subwencje mogą otrzymywać partie, które:

• w wyborach do Sejmu samodzielnie tworząc komitet wyborczy, uzyskały w skali kraju co najmniej 3% ważnie oddanych głosów,

• tworzą koalicje partii i uzyskały poparcie w skali kraju co najmniej 6% ważnie oddanych głosów.

Subwencja w granicach ustalonej kwoty jest wypłacana przez okres kadencji Sejmu w czterech rocznych równych częściach płatnych w kwartalnych ratach.

Partie zobowiązane są do składania informacji i sprawozdań finansowych..

Jeśli partia przyjmie korzyści majątkowe z naruszeniem zakazów, podlegają one przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa.

Środki na pokrycie kosztów związanych z zarządzonymi wyborami pochodzą z ich własnych źródeł.

W myśl ordynacji partii politycznej, której komitet wyborczy uczestniczył w wyborach, partii wchodzącej w skład koalicji wyborczej, a także komitetowi wyborczemu wyborców przysługuje prawo do dotacji z budżetu państwa. Jest to tzw. dotacja podmiotowa, za każdy uzyskany mandat posła lub senatora.

---