Hormony podwzgórzowe:
Wazopresyna-KURCZY MIĘŚNIE NACZYŃ KRWIONOŚNYCH i zwiększa resorpcję wrotną wody w nerkach. W zwiążku z tym jest również nazywana hormonem antydiuretycznym. Wzrost ciśnienia osmotycznego krwi pobudza osmodetektory znajdujące się w okolicy jądra nadwzrokowego podwzgórza.Powoduje to uwalnianie niewielkich ilości wazopresyny z części nerwowej przysadkido krwi i zachamowanie utraty wody przez organizm. Jednocześnie zostaje pobudzony ośrodek pragnienia w podwzgórzu ,który kieruje aktywnością somatyczną człowieka prowadzącą do wypicia wody a tym samym do obniżenia ciśnienia osmotycznego krwi.
Oksytocyna-wydziela się do krwi na drodze odruchowej z części nerwowej przysadki.Wydzielanie oksytocyny powodowane jest: podrażnieniem brodawki sutkowej ( kurczy mięśnie przewodów mlekowych i wydala mleko nagromadzone w przewodach )podrażnienie receptorów w szyjce macicy i pochwie (poród akt płuciowy)także rozciągnięcie szyjki macicy podczas porodu powoduje wydzielanie oksytocyny ,która wywołuje jej skurcze.Progesteron zmniejsza pobudliwość macicy tak że pod wpływem oksytocyny macica nie kurczy się.W czasie ciąży a zwłąszcza w czasie porodu we krwi kobiet ciężarnych zwiększa się zawartość oksytocynazy-enzymu rozkłądającego oksytocynę .Porcję oksytocyny wydzielone do krwi na drodze odruchowej wywołują skurcz macicy i zostają szybko rozłożone przez oksytocynazę.
Hormony podwzgórzowe uwalniające i hamujące :
Hormony podwzgórzowe mają działąnie pobudzające powodując wydzielanie hormonów przez przysadkę, oraz hamjące,zmniejszając lub całkowicie hamując biosyntezę i uwalnianie do krwi hormonów przysadki.
Działąnie pobudzające mają: kortykoliberyna,tyroliberyna,luliberyna ,somatokrynina
Działąnie hamujące mają:soomatostatyna,prolaktostatyna
Biosynteza i wydzielanie podwzgorzowych hormonów do przysadkowego ukłądu wrotnego są kontrolowane przez:
Transmitery ,hormony wydzielane przez zależne gruczoły dokrewne ,hormony części gruczołowej przysadki ,wytwarzane w podwzgórzy prostaglandyny , inne bodźce ze środowiska wewnętrrznego i zewnętrznego .
Przysadka część gruczołowa- Wczęści gruczołowej przysadki występóją komórki kwasochłonne k. somatotropowe wydzielające hormon wzrostu GH i k.prolaktynowe w ,których zachodzi biosynteza prolaktyny PRL) i zasadochłonne :wytwarzane są następujące hormony tyreotropowy w komórkach tyreotropowych TSH ,folikulotropowy FSH i lutenizujący LHw komórkach gonatotroowych w komórkach kortykotropowych powstaje h.kortykotropowy,gammma-melanotropowy i beta-lipotropowy.
Hormon wzrostu GH-ludzki hormon wzrostu stanowi łańcuch skłądający się z z 191 aminokwasów. W okresie pierwszych 4 lat wydzielanie hormonu zwiękasza się i u dzieci przed osiągnięciem dojrzałości płciowej wynosi ok. 90ug u dorosłych w wieku od 21 do 41 przysadka wydziela ok. 385ug na 24h Zawartość GH w ciągu doby podlega licznym wachaniom ,największa występuje w nocy w pierwszych godzinach snu . Hormon wzrostu bierze udziałw :
Synteza białek organizmu, przemiana tłuszczów ,węglowodanów i mineralnej. Hormon wzrostu wzmaga transport aminokwasów do wnętrza komórek i syntezę białka komórkowego
Prolaktyna-PRL- jej budowa pod względem chemicznym jest podobna do budowy hormonu wzrostu. Wzmaga syntezę białka komórkowego u obu płci. Jej wydzielanie jest stale chamowane przez dopaminę . Wydzielanie prolaktyny znacznie zwiększa się w czasie snu,wysiłku fizycznego,stresu
Hormon lipotropowy LPH- hormon beta-lipotropowy, gama-lipotropowy hormony lipotropowe są prekursorami innych hormonów a same prawdopodobnie nie stanowią nośnika informacji w organiźmie
Hormony Tropowe: ACTH,TSH,FSH,LH wydzielane przez część gruczołową przysadki kontrolują zależne gruczoły dokrewne
Wydzielina zależnych gruczołów dokrewnych:kory nadnerczy,gruczołu tarczowego i gruczołów płciowych działą na detektory w podwzgórzu i zwrotnie hamuje sekrecję odpowiednich podwzgórzowych hormonów uwalniających CRF,TRH lub LH-RH Jest to mechanizm zewnętrznego sprzężenia zwrotnego .Hormony tropowe wydzielane są do krwi w sposób oulsacyjny w niewielkich porcjach od kilkinastu do kilki]udziesięciu minut
Przysadka-część pośrednia-komórki nabłonkowe części pośredniej wydzielają u ludzi hormony melanotropowe a także fragment hormonu kortykotropowego .
Hormony Kory Nadnerczy: Hormony kory nadnerczy stanowią pochodne cholesterolu. Dzielą się na trzy zasadnicze grupy różniące się pod względem budowy chemicznej, roli w organizmie i mechanizmów kontrolujących ich wydzielanie. Dzielą się na :glikokortykoidy(kortyzol kortykosteron)metabolizowane są w wątrobie i wydalane z moczem, oddziałują na metabolizm białek ,tłuszczów i węglowodanów i mineralokortykoidy : aldosteron: ( zwiększają resorpcję zwrotna jonów sodowych ,i zwiększają wydzielanie jonów potasowych )-21 atomów węgla oraz androgeny –dehydroepiandostreon przyspiesza się synteza białek ,wzrost organizmu ,rozwijają się drugorzędowe cechy płciowe o typie męskim. -19 at.wę.W warunkach fizjologicznych kora nadnerczy wydziela tylko niewielkie ilości hormonów płciowych należących do estrogenów i progestydów.
Gruczoł tarczowy: zasadniczym hormonem tarczowym jest: Tyroksyna T4 i Trijodotronina T3
Czynność gruczołu tarczowego wiąże się z:
Wychwytaniem z krążącej krwi jodu nieorganicznego ,syntezą trijodotryniny,magazynowaniem hormonów tarczycy t4 it3 w postaci związanej z tyreoglobuliną ,uwalnianiem do krwi hormonów tarczycy T4 i T3
Jod nieorganiczny- pochodzący ze spożywanych pokarmów
Kalcytonina-w komórkach przypęcherzykowych tarczyce wytwarzany jest hormon peptydowy –kalcytonina. Zwiększona zawartość jonów wapniowych we krwi pobudza tarczycę do wydzielania kalcytoniny zwrotnie zmniejszającej zawartość jonów wapnia we krwi
Czynność wydzielnicza jajników:Hormony jajnika dzielą się na dwie grupy: estrogeny i progesteron, które są pochodnymi cholesterolu.
Estrogeny: powstają w pęcherzykach jajnikowych drugorzędowych ,dojrzewających (Graffa),są syntezowane w komórkach warstwy ziarnistej .Zasadniczymi hormonami należącymi do grupy estrogenów są: estradiol ,estron i estriol.
W zależności od fazy cyklu miesiączkowego wydzielanie estrogenów zwiększa się lub zmniejsza, Najwięcej wydziela się w fazie folikularnej od 4 do 20 dnia oraz w drugiej połowie fazy lutealnej 19-25 dzień cyklu.
Działanie estrogenów: na błonę śluzową macicy(rozrost błony śluzowej macicy),na błonę mięśniową macicy i jajowodu(zwiększają ich pobudliwość i ukrwienie),na rozwój drugorzędowych cech płciowych(powiększa się pochwa, wzrastają gruczoły sutkowe) na ośrodkowy układ nerwowy (wyzwalanie popędu płciowego w kierunku płci męskiej)
Progesteron jest wytwarzany przez ciałko żółte w jajnikach fazie lutealnej cyklu miesiączkowego .Powstaje pod wpływem LH w czym pośredniczy cykliczny AMP. Progesteron działa na macicę antagonistycznie w stosunku do estrogenów
Zmniejsza pobudliwość błony mięśniowej macicy.
Czynność wewnątrzwydzielnicza jąder : zasadniczym hormonem wydzielniczym przez komórki miąższowe jest testosteron. Jest pochodną cholesterolu, wydalany jest przez nerki wraz z moczem.
Rola testosteronu w organizmie: rozwój cech płciowych męskich,różnicowanie się ośrodka rozrodczego w podwzgórzu w kierunku ośrodka typu męskiego ,przyspieszenie yntezy białek ,zatrzymanie wody i elektrolitów w organizmie z pozostałymi androgenami pochodzącymi z kory nadnerczy
Szyszynka-hormonem wydzielanym przez szyszynkę jest melatonina Wydzielanie melatoniny przez szyszynkę kontrolowane jest przez impuls wysyłany przez siatkókę oka. Melatonina wpływa na ośrodki związane ze snem i czuwaniem.
Hormony tkankowe, związki heterogenne, wytwarzane przez komórki lub grupy komórek, uwalniane bezpośrednio do krwi lub też w układzie nerwowym, oddziaływają na swoiste narządy lub w miejscu swojego powstania.
| Gruczoł | Nazwa hormonu | Rola w organizmie |
|---|---|---|
| podwzgórze (neurohormony przechowywane w tylnym płacie przysadki) | 1. wazopresyna (ADH) |
reguluje zwrotne wchłanianie wody w kanalikach nerkowych; pobudza skurcze mięśni gładkich |
| oksytocyna (OXY) | pobudza skurcze mięśni macicy w czasie porodu, wyzwala wydzielanie mleka | |
| liberyny (RH) | pobudzają wydzielanie hormonów przysadki | |
| statyny (IH) | blokują syntezę i uwalnianie hormonów przysadki | |
| część pośrednia przysadki | melanotropina (MSH) | powoduje rozmieszczenie barwnika – melaniny w skórze i syntezę melaniny |
| przedni płat przysadki | 2.somatotropina (GH = STH) | pobudza wzrost organizmu, wpływa na wzrost kości długich, reguluje metabolizm, podnosi poziom glukozy we krwi |
| 3.prolaktyna (PRL lub 4. 3LTH) | warunkuje rozwój gruczołów mlecznych, pobudza proces laktacji | |
| 5.hormony tropowe TSH, ACTH, FSH, LH | pobudzają czynności: tarczycy, kory nadnerczy, gonad | |
| szyszynka | 6.melatonina | – hamuje wydzielanie liberyny FSH–RH i LH–RH – powoduje przejaśnienia skóry, wpływa na ośrodek snu i czuwania |
| tarczyca | 7.tyroksyna – T4, trójjodoty- ronina – T3 | przyspiesza przemianę materii, pobudza syntezę białek i przemianę tłuszczów, zmniejsza poziom cholesterolu we krwi |
| 8.kalcytonina | obniża stężenie jonów Ca2+ we krwi, odprowadza go z krwi do kości | |
| przytarczyce | parathormon (PTH) | reguluje metabolizm wapnia i fosforu, zwiększa stężenie Ca2+we krwi, a obniża w kościach, obniża poziom fosforanów we krwi |
| grasica | 9.tymozyna (THF) | stymuluje różnicowanie i dojrzewanie limfocytów T |
| trzustkakomórki a | glukagon | podwyższa poziom glukozy we krwi, przyspiesza rozkład glikogenu |
| komórki b | 10.insulina | obniża poziom cukru we krwi, przyspiesza utlenianie glukozy |
| kora nadnerczy | 11.glikokortykoidy (kortyzol, kortykosteron) | zwiększają poziom glukozy we krwi, hamują syntezę białek, ograniczają odporność |
| androgeny | przyspieszają syntezę białek i wzrost organizmu, pobudzają rozwój drugorzędowych cech płciowych | |
| mineralokortykoidy | regulacja gospodarki wodno- mineralnej (resorpcja jonów Na+ w kanalikach nerkowych i wydalanie K+) | |
| rdzeń nadnerczy | 12.adrenalina (A) = epinefryna | rozszerza naczynia krwionośne mięśni szkieletowych, przyspiesza akcję serca, oddech, rozszerza źrenice, podwyższa poziom glukozy we krwi |
| noradrenalina (NA) | wzrost ciśnienia krwi, uczestniczy w reakcjach stresu | |
| jajniki (pęcherzyki jajnikowe) | 13.estrogeny (estradiol, estron, estriol) | rozwój żeńskich narządów rozrodczych, regulacja cykli menstruacyjnych |
| ciałko żółte | progesteron relaksyna | prawidłowy przebieg ciąży rozluźnia spojenie łonowe w czasie porodu |
| jądra | androgeny (testosteron) | dojrzewanie plemników, rozwój narządów płciowych i drugorzędowych cech płciowych |
| Skutki | Skutki |
|---|---|
| Niedoboru | Nadmiaru |
| 1.moczówka prosta – nadmiar wydalania moczu | duże uwodnienie organizmu – brak pragnienia |
| 2.karłowatość, charłactwo | gigantyzm, akromegalia (rozrost dłoni, stóp, kości twarzy) |
| 3.objawy podobne do niedoczynności gruczołów | objawy podobne do nadczynności gruczołów |
| 4.opóźnia dojrzewanie płciowe | przyspiesza dojrzewanie płciowe |
| 5.u dzieci kretynizm, u dorosłych obrzęk śluzowaty skóry, wole | choroba Gravesa– –Basedowa: wytrzeszcz oczu, wole, nadmierne tempo metabolizmu, drażliwość |
| 6.podwyższenie poziomu Ca2+we krwi | |
| 7.tężyczka – nadmierna pobudliwość mięśni i nerwów, spadek poziomu Ca2+, a wzrost fosforanów we krwi | nadmierne stężenie Ca2+ we krwi, zmiękczenie kości, porowatość i łamliwość kości |
| 8.osłabia mechanizmy obronne | |
| 9.hiperglikemia – prowadzi do cukrzycy, (poliuria, śpiączka cukrzycowa) | wstrząs hipoglikemiczny – (drgawki, omdlenia, śmierć) |
| 10.obniżenie syntezy białek | chłopcy – przedwczesne dojrzewanie, dziewczęta – maskulinizacja |