Podstawowe zagadnienia z wiedzy o społeczeństwie w gimnazjum – opracowane wg podstawy programowej.
Klasa 1.
Umiejętności życia w grupie: komunikowanie się, zasady współpracy, podejmowanie decyzji, sposoby rozwiązywania konfliktów, asertywność i dystans.
Życie społeczne: Zbiorowość, grupa, społeczność, wspólnota, rodzina, grupa rówieśnicza. Normy współżycia między ludźmi, np. wzajemność, odpowiedzialność, zaufanie. Uczeń w szkole – samorząd, prawa ucznia. Role społeczne. Podziały w grupie i społeczeństwie.
Współczesne społeczeństwo polskie: warstwy społeczne i grupy zawodowe oraz ich style życia. Problemy i perspektywy młodych Polaków. Problemy społeczne w mojej okolicy.
Być obywatelem: Obywatelstwo – sposoby uzyskiwania; uprawnienia i obowiązki obywateli Polski. Cechy dobrego obywatela; jego postawy i cnoty – przykłady z historii i współczesności.
Udział obywateli w życiu publicznym: Obywatele, zrzeszenia obywatelskie, media, politycy, partie polityczne, władza, instytucje publiczne, biznes, itp. – ich współdziałanie i konkurencja. Zasady etyczne w życiu publicznym; skutki ich łamania. Wpływ obywateli na decyzje władz lokalnych, krajowych, europejskich i światowych.
Środki masowego przekazu: Funkcje i znaczenie mediów dla obywateli. Charakterystyka prasy, telewizji, radia, Internetu. Różnica między informacją a komentarzem. Reklamy. Opinia publiczna, sondaże.
Wybory i wyborcy: Udział w wyborach lokalnych, krajowych i europejskich. Zasady demokratycznych wyborów. Ulotki, hasła i spoty wyborcze.
Naród, mniejszości narodowe: Co to znaczy „być Polakiem”? Obywatelstwo i narodowość. Czynniki jednoczące naród. Mniejszości narodowe i etniczne; migranci, uchodźcy i ich prawa; Polonia.
Patriotyzm dzisiaj: więź człowieka z ojczyzną; stereotypy, przykłady patriotyzmu, nacjonalizmu, szowinizmu, kosmopolityzmu; Holocaust.
Klasa 2
Państwo i władza demokratyczna: Cechy i funkcje państwa; pozycja obywatela w demokracji, autorytaryzmie i totalitaryzmie; zasady: większości, pluralizmu, poszanowania praw mniejszości; demokracje tradycyjne: antyczna, europejska, amerykańska, polska; demokracja bezpośrednia a przedstawicielska; demokracja większościowa a konstytucyjna. Prawa człowieka. Zalety i wady demokracji.
Rzeczpospolita Polska jako demokracja konstytucyjna: Konstytucja w państwie; zasady ustroju Polski (suwerenność narodu, podział władzy, rządy prawa, pluralizm). Prawa i wolności zapisane konstytucji.
System wyborczy i partyjny: zasady wyborów prezydenckich i parlamentarnych; system dwupartyjny a wielopartyjny; partie polityczne obecne w Sejmie; koalicja rządząca a opozycja.
Władza ustawodawcza w Polsce: Zadania i zasady funkcjonowania parlamentu; zasady tworzenia ustaw; obrady parlamentu.
Władza wykonawcza: zadania Prezydenta RP, zadania rządu i sposób jego powoływania; premier, minister, administracja rządowa, służba cywilna.
Władza sądownicza: organy władzy sądowniczej; niezawisłość sędziowska i dwuinstancyjność sądów; Trybunał Stanu i Trybunał Konstytucyjny.
Samorządy i ich znaczenie: jak działa samorząd lokalny; zasady: decentralizacja i pomocniczość.
Gmina jako wspólnota mieszkańców: zadania samorządu gminnego; wybory władz gminnych, budżet gminy; podanie, druk urzędowy, urząd gminy.
Samorząd powiatowy i wojewódzki: sposób wybierania tych samorządów i ich zadania; samorząd wojewódzki a wojewoda.
Relacje Polski z innymi państwami: polska polityka zagraniczna wobec UE, USA i sąsiadów; obronność Polski, udział w NATO, ambasady i konsulaty.
Integracja europejska: cele i etapy integracji (traktaty rzymskie, z Maastricht, Nicei i Lizbony); instytucje UE - Rada Europejska; Rada Unii Europejskiej; Parlament Europejski, Komisja Europejska. Zasady: pomocniczości i solidarności. Budżet Unii, członkowie UE (mapa).
Polska w UE: prawa i obowiązki obywatela UE; wykorzystanie środków unijnych.
Współpraca i konflikty międzynarodowe: ONZ i jej organy (ZO, RB, SG); mapa najważniejszych konfliktów międzynarodowych.
Problemy współczesnego świata: globalna Północ i globalne Południe – ich sytuacja i współzależność; pomoc humanitarna; globalizacja i jej ocena w sferze kultury, gospodarki, polityki imigranci uchodźcy we współczesnym świecie; terroryzm i próby jego zwalczania.
Klasa 3
Praca i przedsiębiorczość: praca i przedsiębiorczość jako sposób zaspokajania potrzeb ekonomicznych; cechy i umiejętności człowieka przedsiębiorczego, zasady organizacji pracy (cel, planowanie, podział zadań, harmonogram, ocena efektów).
Gospodarka rynkowa: podmioty gospodarcze i związki między nimi (gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa, państwo); racjonalne i nieracjonalne gospodarowanie; cechy gospodarki wolnorynkowej (własność prywatna, swoboda gospodarowania, konkurencja, dążenie do zysku, przedsiębiorczość); prawo podaży i popytu jako regulator rynku; analiza rynku wybranego produktu lub usługi.
Gospodarstwo domowe: jak funkcjonuje, jego dochody i wydatki; budżet gospodarstwa domowego; prawa konsumenta i sposób ich dochodzenia.
Pieniądz i banki: funkcje i formy pieniądza w gospodarce wolnorynkowej; bank centralny a banki komercyjne; giełda papierów wartościowych; oferty bankowe (konta, lokaty, kredyty, fundusze inwestycyjne); oszczędzanie i inwestowanie.
Gospodarka w skali pastwa: produkt krajowy brutto (PKB), wzrost gospodarczy, inflacja, recesja; interpretacja danych statystycznych; dochody i wydatki państwa; budżet państwa; podatki w Polsce (PIT, VAT, CIT).
Przedsiębiorstwo i działalność gospodarcza: prowadzenie indywidualnej działalności gospodarczej, działalność przedsiębiorstwa, przychód, koszty, dochód i zysk przedsiębiorstwa; działania marketingowe (produkt, cena, miejsce, promocja); prawa i obowiązki pracownika, ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Wybór szkoły i zawodu: dalsza edukacja w oparciu o własne preferencje i predyspozycje; zatrudnienie na lokalnym, regionalnym i krajowym rynku pracy; urzędy pracy, życiorys (CV), list motywacyjny; przyczyny bezrobocia i jego skutki.
Etyka w życiu gospodarczym: zasady etyczne pracowników i pracodawców; szara strefa i jej ocena; korupcja i ocena jej skutków.