PRAWIDŁOWOŚCI ZACHOWANIA KONSUMENTA NA RYNKU
Pojecie użyteczności.
Użyteczność całkowita i krańcowa.
Prawo malejącej użyteczności krańcowej.
Ograniczenie budżetowe konsumenta – linia budżetowa
Krzywe obojętności konsumenta. Równowaga konsumenta
Warunki racjonalnego postępowania.
Pojęcie kosztów alternatywnych i ich cechy
UŻYTECZNOŚĆ miara zadowolenia ludzi z konsumpcji dóbr i usług.
UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA satysfakcja konsumenta uzyskana ze spożywania lub posiadania określonej ilości dóbr i usług. Jest to miara abstrakcyjna i bardzo subiektywna. Jedna osoba bardzo lubi szpinak, inna go nie cierpi. Ktoś zje cztery kawałki pizzy i dopiero wtedy jest bardzo zadowolony, komuś innemu wystarczy jedna porcja.
KRZYWA UŻYTECZNOŚCI CAŁKOWITEJ
Jak widać na rysunku, wraz ze wzrostem liczby konsumowanych lodów rośnie użyteczność całkowita. Jednak po przekroczeniu punktu A obserwuje się zjawisko odwrotne. Użyteczność całkowita zaczyna maleć. Można to wytłumaczyć w następujący sposób – kiedy pożądamy jakiegoś dobra i go otrzymamy, to nasze zadowolenie znacząco rośnie. Jednak otrzymywanie kolejnych porcji dobra nie dostarcza nam już takiej przyjemności, a zatem ich użyteczność jest mniejsza niż poprzednio.
Ekonomista powie że użyteczność krańcowa (marginalna) kolejnych porcji dobra jest coraz mniejsza.
UŻYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA przyrost satysfakcji (zadowolenia) ze spożycia kolejnej jednostki dobra lub usługi.
KRZYWA UŻYTECZNOŚCI KRAŃCOWEJ
Z rysunku wynika, że użyteczność krańcowa maleje wraz ze zjedzeniem kolejnych porcji lodów. Prawidłowość ta jest przez ekonomistów nazywana PRAWEM MALEJĄCEJ UŻYTECZNOŚCI KRAŃCOWEJ. Działa ono przy założeniu, że konsumpcja innych dóbr i usług się nie zmienia.
Można wytłumaczyć to prawo w następujący sposób: zadowolenie z konsumpcji pierwszej porcji lodów jest większe niż z drugiej, z drugiej jest większe niż z trzeciej, z trzeciej jest większe niż z czwartej. Jednak zjedzenie piątej i szóstej porcji nie przyniesie nam przyrostu zadowolenia, tylko jego spadek.
Konsument podejmuje na rynku różne decyzje dotyczące struktury i wielkości swoich wydatków. Musi jednak liczyć się z ważnym ograniczeniem, jakim jest wysokość jego dochodów i wysokość cen rynkowych. Takie ograniczenie nazywamy OGRANICZENIEM BUDŻETOWYM.
Maciek otrzymuje kieszonkowe w wysokości 12 zł tygodniowo. Wydaje je na lody i komiksy. Dla ułatwienia analizy przyjmiemy założenie, że kupuje tylko te dwa towary. Lody kosztują 1,20 zł, a komiksy 2 zł. Jeżeli w każdym tygodniu wydaje wszystkie pieniądze to może kupić:
A: tylko lody – wtedy kupi ich 10 (12 zł : 1,20 zł = 10)
B: tylko komiksy – wtedy kupi ich 6 ( 12 zł : 2 zł = 6)
C: lody i komiksy – wtedy kupi np. 5 lodów i 3 komiksy (5 x 1,20 zł + 3 x 2 zł = 12 zł)
Takie kombinacje zakupu obu dóbr, gdy Maciek wydaje całe swoje kieszonkowe, można przedstawić na wykresie:
LINIA OGRANICZENIA BUDŻETOWEGO(PRZEDSTAWIA MOŻLIWOŚCI FINANSOWE). pokazuje wszystkie te kombinacje (A, B, C) kiedy maciek, kupując lody i komiksy, wydaje całe swoje dochody.
Punkt poniżej linii (punkt E) przedstawia sytuację gdy Maciek nie wydaje wszystkich pieniędzy. Natomiast punkt powyżej linii (punkt D) przedstawia wielkości zakupów, na które go nie stać przy posiadanym dochodzie.
Podejmując decyzje o wydatkach, ludzie kierują się swoimi preferencjami (gustami)
Na podstawie metody prób i błędów można ustalić takie kombinacje liczby lodów i komiksów, które przyniosą Maćkowi takie Sao zadowolenie, czyli taki sam poziom użyteczności całkowitej. Można te kombinacje przedstawić na krzywej objętości.
KRZYWA OBOJĘTNOŚCI ( ŚWIADCZY O PREFERENCJACH I GUSTACH KONSUMENTA) przedstawia wszystkie kombinacje ilości konsumowanych dóbr i usług, które dostarczają konsumentowi takiej samej użyteczności całkowitej
Jakie ilości zjedzonych lodów i przeczytanych komiksów sprawią, że Maciek będzie tak samo zadowolony?
Wyobraź sobie, że odpowiedź Maćka brzmi następująco:
A: 2 komiksy i 7 lodów
B: 3 komiksy i 5 lodów
C: 6 komiksów i 2 lody
Krzywą obojętności można przedstawić graficznie jako l1:
Przesuwając się po krzywej obojętności – np. z pkt. A do B – można stwierdzić, że rośnie liczba kupowanych komiksów ( z 2 do 3), za to liczba zjadanych lodów zmniejsza się
(z 7 do 5). Przy tym samym poziomie zadowolenia (użyteczności całkowitej) dokonywany jest wybór, czy konsumować więcej jednego dobra kosztem drugiego, czy odwrotnie. Zjawisko to ekonomiści nazywają MARGINALNA STOPĄ SUBSTYTUCJI Dokonując wyboru, konsument ponosi koszt alternatywny.
Położenie krzywej obojętności zależy od wysokości dochodów konsumenta. Każdy konsument stara się znaleźć na wyżej położonej krzywej obojętności l2 (bardziej oddalonej od początku układu współrzędnych), gdyż oznacza to większy poziom zadowolenia przy posiadanych dochodach.
RÓWNOWAGA (OPTIMUM) KONSUMENTA
Jeżeli zestawimy razem te dwa odejścia krzywą obojętności konsumenta i linię ograniczenia budżetowego to wyznaczymy punkt równowagi (optimum) konsumenta.
KRZYWA RÓWNOWAGI (OPTIMUM) KONSUMENTA
W interpretacji graficznej optimum konsumenta przedstawia punkt styczności linii ograniczenia budżetowego z krzywą obojętności. W sytuacji optimum konsument jest najbardziej zadowolony z kombinacji konsumowanych dóbr, wydając na nie całe swoje dochody. Nasz konsument maciek jest najbardziej zadowolony, kiedy zjada 5 lodów i kupuje 3 czasopisma, wydając na te dobra całe swoje kieszonkowe.
POJĘCIE KOSZTÓW ALTERNATYWNYCH I ICH CECHY
CECHY KOSZTU ALTERNATYWNEGO
Subiektywny charakter
Ponoszone w danym czasie i miejscu
Ponoszone przez osobę dokonującą wyboru
Wielkościami niezrealizowanymi
WARUNKI RACJONALNEGO POSTĘPOWANIA