Materiały do wypełnień stałych -amalgamaty
Olga Bońska semestr II Higiena Stomatologiczna
Lekarz dentysta Arleta Szymczyk
Propedeutyka stomatologiczna
Amalgamaty (ortęcia) są roztworami metali w rtęci, które na drodze procesów fizycznych –mieszania lub wstrząsania – przekształcają się w jednorodne krystaliczne stopy. W stomatologii ortęcia zostały wprowadzane , jako materiały wypełnieniowe , w latach osiemdziesiątych XIX wieku i znajdują zastosowanie do dnia dzisiejszego.
Podstawowymi składnikami amalgamatów stomatologicznych są rtęć i srebro. Nazywamy je amalgamami binarnymi , dwuskładnikowymi . Jednakże użytecznymi w praktyce stomatologicznej amalgamatami są najczęściej trójskładnikowe – ternarne , np. rtęć +srebro+ cyna , bądź quinarne , o składzie Hg + Ag+ Cu+ Sn +Zn .
Za najważniejsze kryterium podziału amalgamatów przyjmuje się udział procentowy srebra oraz miedzi w ich strukturze , dzieląc je na:
Wysoko srebrowe , które zawierają : 65-75% Ag , 18% Sn i 12% Cu ,
Nisko srebrowe , zawierające : 45-55% Ag , 28% Sn i 12% Cu ,
Wysoko miedziowe, o zawartości : 41-50% Ag , 27-31% Sn i 12-30%Cu
Nisko miedziowe – zawierające 5-6% Cu
Ze względu na skład i wynikające z niego szczególne właściwości amalgamaty dzieli się na :
Konwencjonalne – z fazą gamma -2 ,
Wolne od fazy gamma -2 (non gamma -2).
Występowanie lub nie, fazy gamma -2 decyduje o podstawowych właściwościach użytkowych amalgamatów , stąd należy wyjaśnić je istotę . Faza ta polega na występowaniu w okresie formowania stropu połączenia cyny z rtęcią wg. wzoru :
Ag3Sn +Hg = Ag2Hg3 +Sn7Hg8
Gamma gamma-1 gamma-2
Uwalniające się jony Sn i Hg tworzą aktywne sole, które powodują korozje wewnętrzną stopu wpływające na obniżenie jego twardości zmniejszenie przylegania brzeżnego , a w ślad za tym powstanie mikroprzecieków prowadzących do próchnicy wtórnej ,zwiększa kurczliwość i wzmożoną ekspansję, to wyjaśnia szkodliwy wpływ fazy gamma -2 na twardość wypełnień amalgamatowych .
Obecnie za najlepsze uważa się amalgamaty wysokomiedziowe zawierające do 30% Cu i do 50% srebra; są one bezcynkowe. Zmniejszają niekorzystne zjawiska jakie towarzyszą formowaniu wypełnienia .
Zalety:
-wytrzymałość - największa wśród wypełnień, większa od szkliwa (odporność na ściskanie po dniu od założenia - powyżej 400 MPa)
-duża łatwość zakładania w ubytku (możliwość kondensowania)
-rozszerzanie przy twardnieniu - niskie ryzyko próchnicy wtórnej
-wysoka trwałość (30, a nawet do 40 lat)
-nietoksyczny dla miazgi ani dziąsła
Wady:
-brak wiązania materiału ze szkliwem i zębiną (adhezja)
-wymagają nadania ubytkowi kształtu retencyjnego (podcięć) w obrębie zdrowych tkanek zęba w celu utrzymania się w nim materiału
-nieodpowiednia barwa
-możliwość przebarwień zębów
-bardzo dobre przewodnictwo ciepła - powoduje, że może być odczuwany ból przy przyjmowaniu bardzo gorących lub zimnych posiłków
-wymaga zastosowania cementu jako podkładu
-oddziaływanie elektrochemiczne pomiędzy różnymi metalami w jamie ustnej zawartymi w wypełnieniu oraz w protezie dentystycznej
Sposoby przygotowania amalgamatu:
Kapsułkowane- wstrząsarki
W mieszalnikach ze wstrząsarką – automatyczne dozowanie i wstrząsanie w kapsułce,
Ręczne zarabianie – w moździerzu i pistelem szklanym, po uprzednim dokładnym odmierzeniu , wymaganym do wielkości wypełnienia , ilości składników : rtęci i opiłków metali w proporcji wagowej 1:1
Zmniejszenie szkodliwego działania amalgamatów na organizm pacjenta i personelu stomatologicznego :
- stosowanie amalgamatów wstępnie przetworzonych
- stosowanie automatycznych mieszalników
- stosowanie przez zespół stomatologiczny środków ochrony rąk , np. rękawiczek
- planowanie u pacjenta nie więcej niż 7 wypełnień amalgamatowych
-używanie odpowiednich materiałów podkładowych (izolujących)
- przestrzeganie obowiązujących w gabinecie stomatologicznym przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ze środkami toksycznymi w tym z rtęcią .