1.Pomiar sytuacyjno-wysokościowy – podstawowa praca z zakresu geodezji ogólnej mająca na celu dostarczenie danych o położeniu szczegółów sytuacyjnych w przyjętym układzie współrzędnych płaskich i wysokościowych. Jest jedną z metod pozyskiwania danych geograficznych wykorzystywanych przy zakładaniu lub aktualizacji mapy zasadniczej, map sytuacyjno-wysokościowych, w tym również map numerycznych. Pomiary sytuacyjno-wysokościowe wykonuje się w oparciu o geodezyjną osnowę poziomą i wysokościową. Pomiar sytuacyjno-wysokościowy należy do grupy pomiarów bezpośrednich, czyli takich pomiarów, które wymagają bezpośredniego kontaktu z przedmiotem pomiaru.
pomiar sytuacyjny – identyfikacja i określenie położenia:
geometrycznych środków obiektów punktowych
punktów załamań osi obiektów liniowych
punktów załamań obrysów obiektów powierzchniowych,
w sposób umożliwiający wyznaczenie współrzędnych geodezyjnych w obowiązującym układzie współrzędnych płaskich prostokątnych
pomiar wysokościowy – pomiar różnic wysokości między punktami obiektów umożliwiających określenie wysokości punktów lub pomiar wysokości punktów w obowiązującym układzie wysokościowym państwowego systemu odniesień przestrzennych
Pomiarom sytuacyjnym podlegają charakterystyczne punkty szczegółów terenowych, których rzut na płaszczyznę poziomą określa się z pomiarów. Pomiar szczegółów terenowych, których ze względu na zbyt małe wymiary rzutu konturu nie można przedstawić z dostateczną wyrazistością w skali mapy należy wykonywać w sposób uproszczony mierząc środek danego szczegółu. Dotyczy to szczegółów pokazywanych na mapie symbolami. Pomiarowi wysokościowemu podlegają charakterystyczne punkty szczegółów terenowych lub charakterystyczne punkty naturalnych i sztucznych form ukształtowania terenu.
Pomiar sytuacyjny może być wykonany metodami:
metodą biegunową-polega na określeniu położenia szczegółów terenowych względem punkt osnowy pomiarowej oraz kąta kierunkowego.
metodą przedłużeń konturów sytuacyjnych – polega na ustaleniu lokalizacji szczegółów sytuacyjnych w stosunku do osnowy pomiarowej przez wyznaczenie na niej punktów przecięcia linii, stanowiących przedłużenie np. ścian budynku z bokami osnowy pomiarowej.
Metodą wcięć – polega na pomierzeniu z wybranych punktów osnowy pomiarowej dwóch kątów zawartych między bokiem osnowy, a kierunkiem na wybrany punkt szczegółu sytuacyjnego. Wyróżniamy wcięcia kątowe i liniowe.
z wykorzystaniem odbiorników systemów nawigacji GPS i GLONASS.
POMIARY SYTUACYJNE:
Do podstawowych metod wykonywania pomiarów sytuacyjnych zaliczamy: • pomiary liniowe; • pomiary kątowe; • pomiary kątowo – liniowe; • pomiary fotogrametryczne; • pomiary przy użyciu technologii GPS.
Tyczenie prostej - Tyczenie prostej ma na celu wytyczenie kierunku, w którym będzie prowadzony pomiar odległości. Tyczenie może odbywa się różnymi metodami w zależności od potrzeb oraz rzeźby terenu (widoczności). Tyczenie prostych w terenie odbywa się przy pomocy tyczek mierniczych, a wytyczane punkty główne i pośrednie powinny być stabilizowane za pomocą drewnianych (oznakowanych) kołków.
Tyczenie prostej przez przeszkodę terenu
Tyczenie linii metodą pośrednią
Schemat pomiaru długości taśmą
Pomiar długości dalmierzem optyczny przy pochyłej łunccie
Pomiar wysokościowy może być wykonany metodami:
z wykorzystaniem odbiorników systemów nawigacji GPS i GLONASS
Pomiary sytuacyjne wykonuje się w oparciu o geodezyjną osnowę poziomą szczegółową i pomiarową. Określenie położenia szczegółów terenowych względem najbliższych elementów poziomej osnowy geodezyjnej powinno być wykonane przy pomiarze bezpośrednim z dokładnością:
± 0,10 m dla I grupy szczegółów sytuacyjnych
± 0,30 m dla II grupy szczegółów sytuacyjnych
± 0,50 m dla III grupy szczegółów sytuacyjnych, (o ile dokładność identyfikacji ich zarysów jest nie mniejsza od 0,50m)
Pomiary wysokościowe charakterystycznych punktów terenowych należy określać względem wysokościowej osnowy geodezyjnej z następującą dokładnością:
± 0,01 m dla elementów naziemnych uzbrojenia terenu
± 0,05 m na budowlach i urządzeniach technicznych o konstrukcji trwałej
± 0,10 m na budowlach i urządzeniach technicznych ziemnych oraz na urządzeniach technicznych podziemnych, zakrytych
średni błąd określenia wysokości charakterystycznych punktów terenowych nie powinien przekraczać wielkości 1/5 zasadniczego cięcia warstwicowego
Pomiary sytuacyjne i pomiary wysokościowe szczegółów terenowych wykonywane metodami pomiaru bezpośredniego powinny być prowadzone z dokładnością bez względu na skalę mapy, jaka jest przewidywana w czasie wykonywania pomiaru.
2.Układ odniesienia –układ współrzędnych dla którego określono powierzchnię odniesienia, powierzchnie odwzorowania, rodzaju współrzędnych i położenie początku układu
Powierzchnia odniesienia – powierzchnia zdefiniowana matematycznie (elipsa, kula) lub nie matematycznie (geoida), do której są odnoszone wyniki pomiarów geodezyjnych dokonywane na fizycznej powierzchni ziemi.
Osnowa geodezyjna – usystematyzowany zbiór punktów geodezyjnych, dla których określono matematycznie na podstawie pomiarów geodezyjnych ich wzajemne położenie i dokładność usytuowania.
Sieć geodezyjna – zbiór punktów geodezyjnych stanowiących odrębną całość, charakteryzująca się jednolitością metod pomiarów i określenia położenia tych punktów (np. sieć poligonowa, niwelacyjna)
3. Niwelacja geometryczna – jeden z rodzajów niwelacji. Pomiar różnic wysokości punktów na podstawie pomiaru położenia poziomej osi celowej niwelatora na pionowo ustawionych na tych punktach łatach niwelacyjnych[1]. Zasady jej wykonania określa Instrukcja Techniczna G-4 "Pomiary sytuacyjne i wysokościowe".
Polega na wyznaczeniu różnicy wysokości między dwoma punktami terenowymi poprzez pomiar pionowych odcinków zawartych między poziomą linią celowania a punktami terenowymi. Aby wyznaczyć wspomniane odcinki pionowe należy w punktach terenowych ustawić odpowiednie przymiary w postaci łaty niwelacyjnej. Pozioma linia celowania realizowana jest z użyciem specjalnych instrumentów geodezyjnych, zwanych niwelatorami.
Sposoby wykonania niwelacji geometrycznej
Rodzaje niwelacji w zależności od celu jej przeprowadzenia
niwelacja reperów – służy do zagęszczenia osnowy wysokościowej
niwelacja powierzchniowa:
Rodzaje niwelacji w zależności od dokładności jej przeprowadzenia
precyzyjna – dla podstawowej osnowy wysokościowej I i II klasy
techniczna – dla szczegółowej osnowy wysokościowej III i IV klasy oraz osnowy pomiarowej
4.Niwelacja barometryczna– jeden z rodzajów niwelacji, polega na wyznaczeniu różnicy wysokości poprzez pomiar ciśnienia atmosferycznego w punktach terenowych. Iloczynróżnicy zmierzonego ciśnienia atmosferycznego i tzw. stopnia barometrycznego, czyli przyrostu wysokości na jednostkę ciśnienia, daje wartość różnicy wysokości.
Stopień barometryczny przyjmuje różne wartości dla różnych regionów geograficznych. W Polsce wynosi około 11,5 m/ 1 mm Hg - czyli przy zmianie wysokości o 11,5 metra ciśnienie atmosferyczne zmieni się o 1 mm słupa rtęci.
Niwelacja barometryczna daje najmniej dokładne wyniki spośród wszystkich rodzajów niwelacji.
5.Niwelacja trygonometryczna – jeden z rodzajów niwelacji. Pomiar różnic wysokości punktów wykonywany na podstawie pomierzonych odległości poziomych oraz kątów pionowych[1].
Polega na wyznaczeniu różnicy wysokości między dwoma punktami terenowymi korzystając z zasad trygonometrii. Do wyznaczenia różnicy wysokości należy dokonać pomiaru długości poziomej między punktami terenowymi, kąta pochylenia odcinka zawartego między punktami terenowymi.
Dokładność wyznaczenia różnicy wysokości z użyciem niwelacji trygonometrycznej jest wyższa niż dokładność wyznaczenia z użyciem niwelacji barometrycznej, a przy wykorzystaniu współczesnych precyzyjnych instrumentów porównywalna z dokładnością wyznaczenia tej różnicy z użyciem niwelacji geometrycznej.
Minimalne wymagania dokładnościowe wykonywania niwelacji trygonometrycznej[1]:
Minimalne wymagania dokładnościowe wykonywania niwelacji trygonometrycznej przy zakładaniu osnowy pomiarowej:
długość celowych ≤ 250 m
błąd pomiaru wysokości instrumentu oraz lustra ≤ 0,002 m,
LIBELA RURKOWA – JAK WYKRY I USUNAC BLAD W LIBELI
Zaczynamy sprawdzenie warunku od libeli alidadowej (rurkowej). W pierwszej kolejności poziomujemy instrument (doprowadzamy pęcherzyk do górowania) przy pomocy libeli okrągłej za pomocą nóg statywu. Teraz ustawiamy libelę rurkową równolegle do dwóch śrub poziomujących S2 i S3 (rys. 2a) i kręcimy tymi śrubami równocześnie w przeciwnych kierunkach do momentu aŜ pęcherzyk powietrza zajmie połoŜenie środkowe. Obracamy alidadę o 90o (rys. 2b) i przy pomocy trzeciej śruby poziomującej S1 doprowadzamy pęcherzyk ponownie do górowania. Teraz obracamy alidadę z powrotem o 900 (wracamy do stanu pierwotnego, czyli równoległego do dwóch śrub ustawczych – rys. 2a) i sprawdzamy czy pęcherzyk nie wyszedł z górowania. Jeśli tak, ale w niewielkim zakresie, to poprawiamy poziom instrumentu za pomocą tych samych dwóch śrub ustawczych S2 i S3. Teraz obracamy alidadę o 1800 i sprawdzamy połoŜenie pęcherzyka. JeŜeli wyjdzie z górowania to mamy do czynienia z błędem libeli. Rektyfikacja polega na usunięciu połowy błędu libeli za pomocą śrub poziomujących Si a drugą połowę przy pomocy śrubek rektyfikacyjnych ri . Po zrektyfikowaniu libeli alidadowej naleŜy sprawdzić czy libela okrągła jest w górowaniu. JeŜeli pęcherzyk w libeli sferycznej nie jest w punkcie głównym to cały błąd usuwamy za pomocą śrubek rektyfikacyjnych libeli okrągłej.
Teraz z inneo zrodla bardziej zrozumiale;p
Sprawdzenie oraz rektyfikacja błędu libeli rurkowej.
Błąd libeli rurkowej występuje, gdy mimo doprowadzenia osi libeli rurkowej do poziomu, oś obrotu instrumentu nie osiąga położenia pionowego. Nie jest możliwe wyeliminowanie tego błędu, więc należy do zrektyfikować.
Sprawdzenie:
Po przybliżonym spoziomowaniu i scentrowaniu teodolitu, obracamy alidadę w taki sposób, aby libela rurkowa znalazła się w położeniu równoległym do dwóch śrub poziomujących spodarki. Obracając tymi śrubami w przeciwnych kierunkach doprowadzamy pęcherzyk libeli rurkowej do górowania. Następnie obracamy alidadę o kąt półpełny . Wychylenie pęcherzyka nastąpi wówczas, gdy osie l i v nie tworzą kąta prostego.
Rektyfikacja: (czyli usuniecie bledu)
Należy połowę wychylenia pęcherzyka usunąć za pomocą śrubkami rektyfikacyjnymi libeli, natomiast drugą połowę – śrubami poziomującymi spodarki. Kontrolujemy poprawność rektyfikacji, obracając alidadę o kąt półpełny i obserwując pęcherzyk libeli rurkowej.