LEKI ROŚLINNE I PREPARATY STOSOWANE W DERMATOLOGII

wykład 18.11.2011

SKÓRA (cutis)

• Naskórek-nabłonek płaski składający się z powierzchownej warstwy rogowaciejącej i czterech głębszych- nie rogowaciejących

• Skóra właściwa – zbudowana z tkanki łącznej i elementów komórkowych

• Tkanka podskórna – zbudowana z tkanki włóknistej wiotkiej i komórek tłuszczowych

PODSTAWOWE FUNKCJE SKÓRY:

• Ochrona głębiej położonych tkanek

• Regulacja gospodarki wodno – elektrolitowej

• Resorpcja

• Recepcja

• Termoregulacja

RACJONALNE ODŻYWIANIE (gdy coś się złego dzieje ze skóra, to po pierwsze trzeba się zainteresować dietą, później podłoże bakteryjne, wirusowe, grzybicze)

• Pełnowartościowe białko (najważniejsze): 2/3 białko roślinne (nasiona roślin strączkowych) + 1/3 białko zwierzęce (mięso, nabiał)

• Produkty zbożowe wieloziarniste, m.in. ciemne pieczywo, kasze (cukry, błonnik, witaminy)

• Umiarkowane ilości tłuszczy, z przewagą tłuszczy pochodzenia roślinnego (NNKT)

• Owoce, warzywa, kiełki (surowe, kiszonki) – przy spożywaniu owoców uważać, bo zawierają dużo cukru

• Nutraceutyki (biodynamiczne związki roślinne)

Choroby skóry – skomplikowane leczenie (wielokierunkowe), nawroty, długotrwałe; leki roślinne stosowane głownie wspomagająco i głownie zewnętrznie.

Przykłady chorób skóry: ropne zakażenia (np. liszajec, zapalenie mieszków włosowych, czyrak), gruźlice skóry, grzybice (np.łupież pstry), drożdżyce błon śluzowych, paznokci, wywołane przez pasożyty (wszawica, świerzb), wywołane przez wirusy (opryszczka, półpasiec, brodawki), rumienie (np. wilopostaciowy), alergie (np. pokrzywka, ATS), uszkodzenia skóry (termiczne, mechaniczne), choroby z nadmiernego rogowacenia (rybia łuska, łuszczyca, owrzodzenia podudzi), znamiona i choroby nowotworowe skóry (włókniaki, naczyniaki, bliznowiec, tłuszczak), zaburzenia barwnikowe skóry (bielactwo nabyte, piegi), choroby gruczołów potowych (potówki, nadmierne pocenie), choroby łojotokowe (łupież, trądzik, łojotok), choroby włosów (łysienie plackowate, siwienie, nadmierne owłosienie)

Czynniki wpływające na wchłanianie leków przez skórę:

• Stopień zrogowacenia skóry

• Stan zdrowia skóry (istniejące urazy, stany zapalne)

• Dodatek substancji powierzchniowo czynnych do podłoża

• Odpowiednio dobrane podłoże

Leki roślinne w chorobach skóry

• Stosowane wewnętrznie: środki uspokajające, moczopędne, poprawiające trawienie, suplementy diety

• Stosowane zewnętrznie: pielęgnacja i ochrona, leczenie zmian powierzchniowyc, podłoża, systemy przez skórne

ODTRUWANIE ORGANIZMU

• Konsumpcja żywności fabrycznie przetworzonej (ulepszacze itd…)

• Skażenie środowiska

• Lecznicze preparaty syntetyczne

A w konsekwencji… przeciążenie organizmu związkami trującymi i metabolitami – „syndrom skażenia środowiskowego” – zły stan i wygląd skóry: zapalenia, wypryski, świąd, osłabiona odporność.

„Zioła czyszczące krew” – zawierają związki czynne, które wiążą substancje toxyczne we krwi, działają moczopędnie, p/zapalnie, rozkurczowo:

• Bardanae radix – korzeń łopianu

• Taraxaci radix – korzeń mniszka

• Cnici benedicti herba – ziele drapacza

• Millefolii herba – ziele krwawnika

• Hyperici herba – ziele dziurawca

• Betulae folium – liść brzozy

Tutaj następuje slajd POGLĄDOWY z przykładami takich preparatów, np. Acneflos, Zioła metaboliczne (mieszanki), Betasol (płyn) itd…

SUPLEMENTACJA WITAMINOWO – MINERALNA

Dawkowanie: RDA (Recommended Dietary Alowances) wg FP USA, ODA (Optimal Daily Allowances) wg prof. S. Liebermana

Substancje mineralne: cynk, jod, krzem, magnez, miedż, selen, wapń

Equseti herba, Polygoni avicularis herba (ziele rdestu ptasiego),Violae tricoloris herba (ziele fiołka trójbarwnego), Urticae folium, Rosae fructus, Avenae herba (ziele owsa-tylko zewnętrznie przy kąpieli)

WITAMINY

• Witamina A – retinol

Niedobór: suchość skóry, wysuszenie błon, „kurza ślepota”

Żródła: tran, nabiał, mięso, mleko, masło, ser, żółtko jaja, a w roślinach β-karoten : marchew, pomidory, morele, brzoskwinie

• Witaminy z grupy B

Tiamina, ryboflawina, pirydoksyna, kwas foliowy, kwas pantotenowy, nikotynamid, biotyna, kwas p-aminobenzoesowy

Niedobór: stany zapalne skóry i błon śluzowych, szorstkość skóry, łojotok

Źródła: drożdze, kiełki zbóż, mleczko pszczele, pyłki kwiatowe, nabiał, wątróbka

• Witamina C – kwas askorbinowy

Niedobór: łamliwość naczyń włosowatych, zły stan tkanki łącznej i błon

Żródła: owoce dzikiej róży, rokitnika, żurawin, porzeczek, cytrusów

• Witamina D – kalcyferol

Niedobór: łysienie i zły stan włosów, kruchość paznokci, łojotok

Źródła: tran, nabiał, podroby, nasiona, tłuszcze roślinne (ergosterole)

• Witamina E –tokoferol

Niedobór: choroby tkanki łącznej, błon, włosów i paznokci, starzenie skóry

Źródła: oleje roślinne, kiełki zbóź, otręby, zielony groszek, liście pokrzywy

• Witamina H – Biotyna

Niedobór: łojotokowe zapalenie skóry, łuszczenie

Źródła: groch, bób, kalafiory, cebula, ziemniaki, kukurydza, grzyby

• Witamina F – NNKT

Niedobór: suchość skóry, błon i włosów, podatność na starzenie

Źródła: oleje roślinne, oleje z kiełków zbóż, z awokado, ogórecznika

FLAWONOIDY

• RUTYNA, HESPERYDYNA, KWERCETYNA

• Wykazują barwę jasnożółtą do pomarańczowej

• Występująw zielu ruty, gryki, skrzypu polnego, owoc ostropestu plamistego, w owocach cytrusowych

• Uszczelniają naczynia włosowate

• Wpływają korzystnie na syntezę kolagenu i poprawiają stabilność tkanki łącznej -> dobry stan skóry

• p/zapalnie i p/alergicznie

• p/utleniająco, stabilizują witaminę C

ANTOCYJANY

• CYJANINA, MALWINA

• Wykazują barwę od ciemnoniebieskiej do czerwonej i różowej

• Występują w owocach czarnej jagody, aronii, czarnej porzeczki, kwiatach malwy czarnej, chabra, bławatka

• Biorą udział w przemianach oxydoredukcyjnych

• Uszczelniają naczynia włosowate

• p/utleniająco

KONEZYTERAPIA – LECZENIE RUCHEM

POSTACIE LEKÓW DERMTOLOGICZNYCH

• ROZTWORY (solutiones): wodne, alkoholowe

• OKŁADY (fomenta): chłodzące, rozgrzewające

• KĄPIELE LECZNICZE (balnea): osłaniające, ściągające, odkażające, dziegciowe, saponinowe

SUROWCE O DZIAŁANIU P/ZAPALNYM

1. Chamomillae anthodium

Chamomilla recutita (Rumianek pospolity)

Asteraceae

• p/zapalnie, łagodząco, p/obrzękowo, p/bakteryjnie, spazmolitycznie, skraca czas choroby

• OLEJEK ETERYCZNY – seskwiterpeny: matrycyna (najczęściej przekształcana do CHAMAZULENu – hamuje tworzenie leukotrienu B-4), bisabolidy, spiroetery

• FLAWONOIDY: apigenina i jej glukozydy, gł. 7-glukozyd

• Śluz, hydroksykumaryny, cholina

PREPARATY: Azulan (płyn z wyciągiem z koszyczka rumianku 1:2), Azuseptol (płyn z wyciągiem z koszyczka rumianku 0.5g/100g), Chamomilen (maść, wyciąg parafinowy z koszyczka rumianku 70g/100g), Kamagel (p/ świądowy, żel z wyciągiem z koszyczka 0.01g/1g, octanowinian glinu 0.05g/1g)

1. Millefolii herba

Achillea millefolium (Krwawnik pospolity)

Asteraceae

• p/zapalnie, spazmolitycznie, odkażająco

• OLEJEK ETERYCZNY – seskweny: achillicyna ->CHAMAZULEN

• SKŁADNIKI MINERALNE (przede wszystkim sole manganu)

• Polieny, kumaryny, flawonoidy

PREPARATY (pojedyncze i mieszane): Aflogistan (maść – wyciąg parafinowy), Sanofil (aerozol zawierający też wyciągi z nagietka, kwiatu krwawnika, ziela skrzypu, kory dębu, liścia szałwii, a także metol i benzokainę), Cicaderma (maść z koszyczkiem nagietka i zielem dziurawca), Bobo Balneosan (mieszanka z zielem skrzypu, macierzanki, koszyczkiem rumianku, rumianku rzymskiego, nagietka, liściem prawoślazu i babki lancetowatej)

SUROWCE O DZIAŁANIU ŚCIĄGAJĄCYM

Remedia adstrigentia

GARBNIKI

• związki o charakterze polifenoli, będące pochodnymi fenolokwasów (garbniki hydrolizujące) lub katechiny (garbniki skondensowane)

• są rozpuszczalne w wodzie, mają zdolność wiązania się z białkami, alkoloidamii metalami ciężkimi; ulegają polimeryzacji przekształcając się we flobafeny

• działają ściągająco, p/zapalnie, bakteriobójczo, hamują drobne krwawienia

1. Theae folium (liść herbaty)

Thea sinensis L. (krzew herbaciany)

Theaceae (Cistronkowate)

• GARBNIKI KATECHINOWE do 25% (to dużo; plusem jest to, że są to g. katechinowe, a nie hydrolizujące, ponieważ są łagodniejsze i nie podrażniają jak hydrolizujące)

• Kofeina, teofilina, teobromina

• Zasady purynowe: adenina, ksantyna

• Flawonoidy

• Zastosowanie: wybroczyny, schorzenia związane z kruchością naczyń krwionośnych, extrakty z liści herbaty zielonej uszczelniają naczynia kapilarne, stosowane w pielęgnacji cery naczyniowej – zapobiega pękaniu i rozszerzaniu naczyń krwionośnych w wyniku zmian temperatury czy stanów chorobowych

1. Hamamelidis folium et cortex (liść i kora oczaru)

Hamamelis virginiana L. (oczar wirginijski)

Hamamelidaceae (oczarowate)

• Pochodzi z Ameryki Północnej, u nas też uprawiany, są plantacje

• GARBNIKI ok. 12% hamamelitaniny

• LEUKOANTOCYJANIDYNY – uszczelniają n.krwionośne

• Kwas galusowy

• Flawonoidy

PREPARATY: Phloderm (maść, zawiera wyciąg z oczaru – 0.3% hamamelitaniny), Maść szałwiowa (wyciąg z oczaru i szałwi)

1. Quercus cortex

Quercus robur (dąb szypułkowy)

Quercus sessilis (dąb bezszypułkowy)

Fagaceae (bukowate)

• p/krwotocznie, p/zapalnie, ściągająco na błony śluzowe, odkażająco

• zastosowanie: przy wypryskach, leczenie trudno gojących się ran, stany zapalne jamy ustnej i narządów płciowych

• stosuje się napary, rozcieńczane nalewki – zewnętrznie

• GARBNIKI do 20% pochodne kwasu elagowego i katechiny, też są g. hydrolizujące

• Żywice

• Tłuszcze

• Fenolokwasy

PREPARATY: Hemostin (aerozol – obecnie rzadko spotykany, oprócz wyciągu z kory dębu, z kwiatu nagietka, ziela dziurawca), Zioła ułatwiające gojenie się ran (mieszanka: ziele nostrzyka, kora dębu, ziele dziurawca, koszyczek arniki, ziele krwawnika 25:25:20:15:15)- nostrzyk usprawnia krążenie, leczy wybroczyny; mieszanka może być stosowana tylko zewnętrznie, bo arnika podana do wewnątrz działa alergizująco

1. Galla (dębianka, galasy)

Quercus lusitanica (dąb galasowy)

Fagaceae (bukowate)

• patologiczna narośl powstała z tkanki roślinnej (zazwyczaj jest to aparat asymilacyjny) roślin spowodowany przez zwierzęta, głównie owady oraz pajęczaki. Na pączkach dębu określana jako dębianka.

• Stosowanie przede wszystkim zewnętrznie: rozległe zmiany skórne, sączące, trudno gojące, odleżyny, działa wysuszająco; wewnętrznie p/biegunkowo

• GARBNIKI HYDROLIZUJĄCE – galo taniny 40-75%

PREPARATY: Tanninum (tanina) – mieszanina estrów kwasu galusowego i glukozy, głownie sześciu- i siedmiogaloiloglukozy, Arnisol (płyn, zawierający nalewki z dębianki, koszyczka arniki, wyciąg z kasztanowca)

1. Anserinae herba

Potentilla anserina (pięciornik gęsi)

Rosaceae

oraz

Tormentillae rhizoma

Potentilla tormentilla (pięciornik kurze ziele)

Rosaceae

• Ściągająco, wysuszająco

• Zastosowanie: głównie wypryski trądzikowe, w leczeniu trudno gojących się oparzeń odpieluszkowych u dzieci, u ludzi z odleżynami

• GARBNIKI KATECHINOWE 10-23%

• Fenolokwasy (elagowy, chinowy)

• Saponiny

• Różne typy preparatów, często z domieszką tlenku cynku i ichtiolu

PREPARATY: Maść pięciornikowa złożona, Neo-Tormentiol (maść), Tormentiol (maść)

1. Salviae folium

Salvia officinalis (szałwia lekarska)

Labiatae (wargowe)

• Zastosowanie: zewnętrznie w dermatologii jako środki p/nadmiernemu poceniu się, czasem wewnętrznie (ale jest to ograniczone obejnością tujonu działającego toksycznie na OUN; szałwia lawendo listna jest pozbawiona tujonu)

• Ściągająco, zapobiega nadważeniom, zakażeniom grzybiczym, efekt dezynfekujący

• GARBNIKI KATECHINOWE, tzw.salwiataniny (3-8%)

• FENOLOKWASY (kawowy, galusowy, ferulowy, rozmarynowy) – też dz.p/drobnoustrojowe

• Olejek eteryczny – tujon, kamfora, pinen,linalol

• Flawonoidy, di- i triterpeny

• Stosowana w postaci aerozoli, zasypek, mieszanek ziołowych do naparzania i kąpieli

PREPARATY: Maść szałwiowa (200mg/g wyciągu z liści szałwi), Tinctura salviae, Pedifos (mieszanka: liść szałwii, ziele glistnika, ziele tymianku, liść mięty – stosowana w nadmiernym poceniu się stóp)

1. Juglandis folium

Jugland regia L. (orzech włoski)

Juglandaceae

• Garbniki – elagotaniny do 10%

• Pochodna naftochinonu: juglon

• Flawonoidy i fenolokwasy

• Karotenoidy

1. Bergeniae folium

Bergenia crassifolia (bergenia grubolistna)

Saxifragaxeae

• Garbniki (do 20%)

• Arbutyna (do 18%)

SUROWCE O DZIAŁANIU ANTYSEPTYCZNYM

Remedia antiseptica

1. Balsamum peruvianum – balsamum peruwiański

Myroxylon balsamum (woniawiec balsamowy)

Fabaceae

• BENZOESAN BENZYLU I CYNAMONYLU (50-70%) – te estry mają silne działanie antyseptyczne, drażniące, alergizujące

• Kwas cynamonowy, benzoesowy i ich estry

• Wanilina

• Zastosowanie: przede wszystkim w odmrożeniach, oparzeniach skóry, stanach związanych z wybroczynami opornymi na inne specyfiki

• P/WSKAZANIA! Posiada działania niepożadane: odczyny alergiczne – reakcje krzyżowe z cynamonowcem, cynamonianami, benzoesanami, również uszkadzająco na nerki – nie można stosować na duże powierzchnie skóry

• Nie stosować u dzieci - skóra jest wrażliwsza na odczyny alergiczne, łatwiej się wchłania

• LECZENIE Z WYBORU

• Wykorzystywany w recepturze

PREPARAT: Balsolan (maść zawierająca 10% balsamu peruwiańskiego)

1. Pix liquida, Betulae oleum (dziegcie sosnowy i brzozowy)

Pinus silvestris, Pinaceae

Betula verrucosa, Betulaceae

• Jeszcze stosowane, leczenie z wyboru, jednak uważa się, że powinny zostać wycofane, ponieważ podejrzewane są o działanie kancerogenne; działają drażniąco na skórę ze względu na zawartość prostych fenoli: krezolu, pirokatecholu

• FENOL, gwajakol, pirokatechol, krezol

• Leczenie stanów grzybiczych, łupieżu (wiele osób stosuje w leczeniu łupieżu, jednak lepiej jest używać innych preparatów, np. z solami cynku)

PREPARATY: Cocois (maść, b.duże stężenie dziegciów-aż 12%, siarka 4%, kwas salicylowy), Polytar (szampon, dziegcie 1%), Polytar AF (szampon), Freederm Zinc (szampon, 1% dziegcie, pirytion cynku), Freederm Tar (szampon, dziegcie 0.5%)

1. Allii sativi bulbus

Allium sativum (czosnek pospolity)

Liliaceae

• Aliina (-> alicyna)

• Olejek eteryczny (di siarczek diallilu)

• Związku mineralne: selen

• Działanie odkażające ze względu na zawartość zw.siarkowych, alicyny, bakteriobójczo, p/grzybiczo, pobudza regenerację komórek i gojenie ran

• P/WSKAZANIA!, działania niepożądane: odczyny alergiczne – pieczenie skóry, zmiany przypominające półpasiec – wysypka, trzeba wtedy przerwać leczenie

PREPARATY: Alliogel (wyciąg z czosnku, β-hydroksyetylorutozyd, allantoina) – na blizny, zmiany skórne

1. Propolis (kit pszczeli)

Apis mellifica

• Woski

• Żywice

• Litofilne fenole

• Estry fenolokwasów

• Flawonoidy

• Odkażająco, głównie na błony śluzowe, w postaci roztworów pro polisowych, też preparaty w postaci maści, kremów, o różnych stężeniach

• P/WSKAZANIA! , działania niepożądane: odczyny alergiczne (odpowiedzialność ponosi: ester dimetylowy kwasu kawowego )

PREPARATY: Apiderm, Apipropol, Maść propolisowa, Propolan,Propolis (maści z wyciągiem z propolisu), Apipropol, Propolan, propolis, Propolisol (płyny z wyciągiem z propolisu)

1. Thymi herba

Thymus vulgaris

Lamiaceae

• Olejek eteryczny: TYMOL (silnie p/robaczo, p/pierwotniakowo, odkażająco), karwakol, borneol

• Fenolokwasy: kawowy, ferulowy, kumarowy

• Garbniki

PREPARATY: Sonol (płyn z tymolem i kwasem salicylowym; na opryszczkę), Afronis (płyn z tymolem, mentolem, rezorcyną, kwasem borowym, etanolem, ze względu na działąnie drażniące i wysuszające [etanol] stosowany sporadycznie)

1. Eucalypti aetheroleum – olejek eukaliptusowy

Eucalyptus globulus

Myrtaceae

• 1,8-cyneol, p-cymen, α-pinen, limonen

1. Caryophylli aetheroleum – olejek goździkowy

Eugenia caryophyllata

Myrtacae

• Eugenol do 95%, acetoeugenol, seskwiterpeny

SUROWCE O DZIAŁANIU P/WIRUSOWYM I HAMUJĄCYM MITOZĘ

Remedia antiviralis et antimitotica

1. Melissae folium

Melissa officinalis (melisa lekarska)

Labiatae

• KWAS ROZMARYNOWY, KAWOWY, FERULOWY – obecność tych kwasów fenolowych warunkuje aktywność p/wirusową

• Garbniki

• Triterpeny (kwas ursolowy, oleanolowy)

• Olejek eteryczny

• Działanie p/wirusowe (Herpes Simple, H. zosteri), p/bakteryjnie, p/grzybiczo

• Zmniejsza swędzenie, obrzęk, zaczerwienienie, skraca czas choroby

• Zastosowanie jako środek uspokajający, a w dermatologii głównie w leczeniu opryszczki wargowej lub stanów opryszczkowych na skórze; u niektórych pacjentów powoduje, że rzadsze są nawroty choroby – jednak to sytuacja indywidualna, ale wg badań skraca czas choroby, można ją stosować z acyklovirem

PREPARATY: Meliherp (maść z wyciągiem suchym z liścia melisy 14mg/g)

1. Echinaceae herba

Echinacea purpurea (jeżówka purpurowa) – można też stosować inne gat: bladą, wąskolistną

Asteraceae

• FENOLOKWASY: KWAS CYKORIOWY, kaftarowy, chlorogenowy

• Polisacharydy, flawonoidy, poliacetyleny, alkiloamidy

• Wzmaga produkcję interferonu

• Profilaktyka i leczenie chronicznych stanów zapalnych skóry: egzemy, łuszczyca, owrzodzenia podudzi, trudno gojące się rany; też efekt oczyszczający, ułatwia oczyszczenie, regenerację uszkodzonej skóry

PREPARATY: Echinapur (maść), Purex (maść z extraktem suchym z ziela jeżówki 5g/100g)

1. Podophylli resina (Podophyllinum)

Podophyllum peltatum (stopkowiec [biedrzyga] tarczowaty), P. emodi

Berberidaceae

• 3-8% żywicy (LIGNANY: PODOFILOTOKSYNA, α-β-peltatyna), lignany mają silne działanie p/wirusowe

• Hamuje podział mitotyczny komórek (działanie cytotoksyczne), p/bakteryjnie i p/grzybiczo, pierwotniakobójczo

• Usuwanie kłykcin kończystych(choroby wirusowe atakujące narządy płciowe), kurzajek i brodawek

• Działanie drażniące

• ! obszar leczonej skóry nie może przekraczać 25cm² – zatrucia – można stosować wyłącznie miejscowo na zmiany. Preparaty powinny być stosowane w lecznictwie szpitalnym, jednak gdy pacjent sam chce stosować, to przestrzec go!

PREPARATY: Condyline, Wartec – Wolff (płyny, 0.5% podofilotoksyny), Wartec (krem, 0.15% podofilotoksyny)

1. Chelidoni herba

Chelidonium majus (glistnik jaskółcze ziele)

Papaveraceae (makowate)

• 0.2-0.6% alkaloidów izochilolinowych (CHELIDONINA, izochelidonina, chelerytyna), aminy, fenolokwasy

• Chelidonina działa cytotoxycznie->nie stosuje się glistnika w okresie ciąży i karmienia

SUROWCE O DZIAŁANIU P/GRZYBICZYM

Remedia antifungica

1. Tea tree oil – olejek drzewa herbacianego

Melaleuca alternifolia

Myrtaceae

• Terpinen-4-ol, α-γ-terpinen, 1, 8 cyneol

• Wykorzystywane przede wszystkim jako zapobiegające zmianom grzybiczym przy nadmiernym poceniu się, gł.pielęgnacja stóp, też innych obszarów

• Badania wykazały, że w leczeniu trądziku młodzieńczego daje efekty długotrwałe

• Leczenie trwa dłużej niż np. nadtlenkiem benzoilu, ale jest mniej podrażniona skóra i rzadziej nawroty

PREPARATY: TO (aerozole, pudry, kremy)

1. Citri oleum – olejek cytrynowy

Citrus limonum

1. Aurantii oleum – olejek pomarańczowy

Citrus sinensis, Rutaceae

• Triterpeny – limonidy, limonen, cytronelol i geraniol

1. Avenae herba – ziele owsa

Avena sativa. Poaceae

• Saponiny triterpenowe – awenozydy

SUROWCE O DZIAŁANIU OSŁANIAJĄCYM I POWLEKAJĄCYM

Remedia protectiva et mucilaginosa

1. Skrobia (Amylum)

• Polisacharyd złożony z 2 polisacharydów: amylozy, amylopektyny, będącymi w różnym stosunku ilościowym (zwykle 1:4)

• Duże właściwości chłonne, adsorbuje wydzielinę

• Nie powoduje podrażnień

• Różnego rodzaju zasypki

• Skrobia czysta (bez dodatków) w pielęgnacji niemowląt, zapobiega i leczeniu odpieluszkowego zapalenia skóry

• Pochodzi z różnych surowców:

• Solani amylum – skrobia ziemniaczana

Solanum tuberosum, Solanaceae

• Oryzae amylum – skrobia ryżowa

Oryza sativa, Poaceae

• Tritici amylum – skrobia pszeniczna

Triticum vulgare, Poaceae

SUROWCE ŚLUZOWE

ŚLUZY są mieszaninami różnych związków o charakterze polisacharydów, pod względem chemicznym dzieli je się na:

• Obojętne złożone z cukrów prostych

• Kwaśne, które oprócz cukrów zawierają kwasy uronowe lub reszty siarczanowe czy fosforanowe

Do śluzów zalicza się także gumy. Posiadają one właściwości pęcznienia i tworzenia żeli. Stanowią substancje zapasowe roślin mające zdolność magazynowania wody, a gumy ponadto posiadają właściwości zabliźniania ran.

Działają powlekająco, ochronie i zmiękczająco, wchłaniają wodę (pęcznieją)

1. Lini semen

Linum usitassimum (len zwyczajny)

Linaceae

• Śluz 6%, olej tłusty 45%, białka 27%

• 1.5% glikozydów cyjanogennych (linamaryna)

• Maceraty łagodząco na skórę wysuszoną, zrogowaciałą, z wypryskami

1. Foenugraeci semen

Trigonella foenum graecum (kozieradka pospolita)

Fabaceae (bobowate)

• Śluz 45-60%, olej tłusty, białka, saponiny steroidowe, witaminy (z gr. B i PP), minerały

• Stosowane zarówno do wewnątrz jak i zewnętrznie (wewnętrznie w krótkotrwałych kuracjach w długotrwałych stanach zapalnych skóry lub w leczeniu trądzika)

• Pamiętać o obecności saponin – efekt estrogeny (ostrożnie u kobiet)

1. Plantaginis lanceolatae folium

Plantago lanceolata (babka lancetowata)

Plantaginis majoris folium

Plantago major (babka zwyczajna)

Plantaginaceae

• Śluzy, glikozydy irydoidowe: aukubina

• Garbniki

• Kwasy fenolowe I ich pochodne werbaskozyd

• Miedź, cynk, kwas krzemowy

1. Althaeae radix et folium

Althaea officinalis (prawoślaz lekarski)

Ślazowate

• Śluzy do 10% (kwas galakturonowy, galaktoza, arabinoza)

• Flawonoidy, fenolokwasy

1. Verbasci flos

Verbascum thapsiformae (dziewanna wielkokwiatowa)

V. phlomoides (dziewanna kutnerowata)

Scrophulariaceae (trędownikowate)

• Śluzy

• Saponiny tri terpenowe

• Irydoidy

• Kwasy fenolowe

SUROWCE PRZYSPIESZAJĄCE ZIARNINOWANIE

Remedia dermatoplastica

(przyspieszają regenerację naskórka, jego odbudowę)

ALANTOINA – pochodna mocznika (5-ureidohydantoina)

• Działanie ziarninujące, pobudza regenerację tkanek, przyspiesza gojenie ran

1. Symphyti radix

Symphytum officinale

Boraginaceae

• Anatolina 1%, śluz 15% (działają synergistycznie)

• Fenolokwasy, kwas krzemowy, alkaloidy pirolizydynowe (ze względu na ich obecność preparaty można stosować tylko zewnętrznie)

1. Meliloti herba

Melilotus officinalis

Fabaceae

• Kumaryny (kumaryna 0.9%, melilotyna 0.2%, dikumarol), allantoina

• Zmniejsza krzepliwość krwi – poprawia przepływ krwi przez naczynia żylne i włosowate, zmiękcza skórę, przyspiesza gojenie ran, p/zapalnie

• Wewnętrznie stosować ostrożnie(ze względu na zawartość dikumarolu), natomiast zewnętrznie daje dobre efekty w wybroczynach podskórnych związanych ze stłuczeniem bądź innymi urazami

PREPARATY: Comfrey Gel – żel żywokostowy, Alantan, Alliogei, Decubitol, Dernilan, Toinex, Zioła Ułatwiające Gojenie Ran, Maść Na Odciski, Emplastrum Meliloti

1. Allii cepae bulbus (cebula)

Allium cepa

Liliaceae

• Związki siarki: alliny (-> estry kwasu tiosulfinowego), disiarczki sulfinylowe (cepaeny), saponiny tri terpenowe, witaminy C, B, E, K, minerały Si, K, Ca, flawonoidy pochodne kwercetyny

• Obecność saponin też jest istotna, ponieważ dzięki właściwościom powierzchniowo-czynnym ułatwiają penetrację do tkanek

• Obecnie dokładnie nie wiadomo co ma efekt ziarninujący (trwają badania)

• Przyspiesza podziały komórek i syntezę kolagenu, poprawia ukrwienie skóry, działa p/drobnoustrojowo

• Stosować na wyleczone rany! Cebula dzięki działaniu p/zapalnemu ma zastosowanie do leczenia już zabliźnionych ran, do usuwania blizn, po oparzeniach, zabiegach chirurgicznych

PREPARATY: Alcepalan (wyciąg z cebuli, heparyna), Cepan (wyciąg z cebuli, allantoina, wyciąg z rumianku, heparyna), Contractubex (wyciąg z cebuli, allantoina, heparyna)

1. Sylibi mariani fructus

Sylibum marianum (ostropest plamisty)

Asteraceae

• FLAWONOLIGNANY – SYLIMARYNA, fosfolipidy, kwasy tłuszczowe: linolowy, olejowy, tokoferol

• Zastosowanie: łuszczyca (łagodzi swędzenie i wykwity skórne w jej przebiegu), stany zapalne, świąd, przesuszenie skóry

PREPARATY: Flexiderm (krem)

1. Hydrocotylis asiaticae herba (Gotu Cola)

Ziele wąkroty azjatyckiej

Hydrocotyle asiatica syn. Centella asiatica

Apiaceae

• Kwasy triterpenowe: azjatykowy, betulinowy i ich glikozydy – AZJATYKOZYD

• Flawonoidy, olejek eteryczny, hydrokotylina (alkaloid)

• Zastosowanie: zaniedbane rany, oparzenia, zakażenia bakteryjne skóry

PREPARATY: 2% maści lub pudry

1. Arnicae anthodium

Arnica montana

Asteraceae

• Laktony seskwiterpenowe typu gwajaku: arnikolidy ABCD, karotenoidy, olejek eteryczny, związki fenolowe

• Stosowany np. po nadwyrężeniu mięśni, odmrożenia, stłuczenia, wybroczyny podskórne – uławiają resorpcję tych zmian

• ! uczulenia kontaktowe (helenalina i jej pochodne estrowe)

1. Calendulae flos

Calendula officinalis

Asteraceae

• Saponiny triterpenowe: kalendulozydy A i B, flawonoidy, karotenoidy, poliacetyleny, olejek eteryczny (menton, terpinen)

• p/drobnoustrojowo, pobudzają ziarninowanie

• zastosowanie w urazach tępych, wylewach podskórnych, odmrożeniach, obolałych mięśniach

PREPARATY: Arcalen, Arnisol, Arnica Gel, Arnica Ointment, Escalar, Kalenduliss, Marigold Gel,Marigol Ointment, Maść Nagietkowa, Maść Arnikowa, Tinctura Arnicae, Tinctura Calendulae

1. i 7. stosowane obok siebie lub jako pojedyńcze preparaty

1. Hippocastani semen, cortex et flos

Aesculus hippocastanum (kasztanowiec)

Hippocastanaceae

• Ważne, aby rozgraniczyć surowce!

• Nasienie: saponiny tri terpenowe pochodne protoescygeniny i baryngtogenolu C, escyna, procyjanidyny, sterole (uszczelnia naczynia kapilarne podczas wylewów, wybroczyn podskórnych)

• Kora: kumaryny – eskulina, fraksyna i ich aglikony, garbniki (światłochronne przy oparzeniach słonecznych)

• Kwiat: flawonoidy – pochodne kemferolu i kwercetyny (p/zapalnie)

• Zmniejsza stany zapalne, lepkość krwi, usprawnia przepływ w naczyniach krwionośnych, zwiększa napięcie żylne

• Pochłania promieniowanie ultrafioletowe i jonizujące (eskulina)

• Zastosowanie w owrzodzeniach poudzi. Wylewach podskórnych, kruchych naczyniach włosowatych, preparatach światłochronne

• Escyna może być stosowana doustnie lub w postaci maści, żeli w stłuczeniach, profilaktycznie w leczeniu naczyń krwionośnych

PREPARATY: Aescin, Esceven, Reparil, Venastat, Venescin, Sapoven

1. Aloe folium- liście aloesu (mleczko, żel)

Aloe vera (syn. A. barbadensis), Aloe arborescens

Aloes zwyczajny, aloes drzewiasty

Liliaceae (Asphodelaceae)

• Mleczko (sok): polisacharydy, glikoproteiny (aloektyny A, B), antranoidy (aloina), pochodne fenylo-2-pironu (aloenina A)

• ŻEL (miąższ lub extrakt ze świeżych liści): POLISACHARYDY (polimannany, poliglukany), GLIKOPROTEINY (lektyny=fitoaglutyniny), polipeptydy, enzymy, aloenina, pochodne chromonu, aminokwasy, mikroelementy, witaminy

• Żel działa p/zapalnie (glikoproteiny, aloina, aloenina), zwiększa fagocytozę (glikoproteiny), wspomaga wiązanie wody w skórze, stymuluje produkcję cytokin, formowanie się włokien kolagenowych, angiogenezę, immunotropowo (polisacharydy)

• Zastosowanie żelu w odmrożeniach, oparzeniach, zmianach skórnych po rentgenoterapii, owrzodzenia podudzi, preparaty kosmetyczne

PREPARATY: Biostymina (ampułki) – wyciąg wodny z liści aloesu, domięśniowo przez 2-3 tygodnie

1. Papainum

Carica papaya (melonowiec właściwy)

Caricaceae

• Zawiera papurę – enzym ułatwiający gojenie się ran trudnych do zagojenia

• Proteolitycznie, p/zapalnie, bakteriobójczo, antykoagulacyjnie, rozpuszcza martwe tkanki, drobne skrzepy i wydzielinę ropną, przyspiesza gojenie się ran z mikroorganizmów i stymuluje wzrost żywej tkanki

• Zastosowanie w owrzodzeniach podudzi, trudno gojących się ranach

1. Lini oleum

Linum usitatissimum (len zwyczajny)

Linaceae

1. Oleum Jecoris Aselli (tran)

Gadus morrhua (dorsze)

BOROWINA I INNE PREPARATY TORFOWE

• Kwasy huminowe (humusowe i fulwokwasy), fenolokwasy, fitohormony, woski, żywice, składniki mineralne

• p/zapalnie, p/obrzękowo, p/bólowo, regenerująco, immunomodulująco

• głównie w leczeniu reumatyzmu (rozgrzewa-ten efekt też wykorzystany w leczeniu chorób skóry, ułatwia przenikanie do niej substancji leczniczych)

• kąpiele borowinowe

• preparaty Tolpy

NNKT – NIEZBĘDNE NIENASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE

• NNKT – kwasy: linolowy, arachidonowy (AA), γ-LINOLENOWY (GLA)

• Rola w skórze:

• Składniki błon komórkowych

• Transport lipidów i przemiany tłuszczowe

• Synteza prostaglandyn i prostacyklin

• Arachidis oleum – olej arachidowy

• Lini oleum – olej lniany

• Olivae oleum – olej oliwkowy

• Ricini oleum – olej rycynowy

• Helianthi oleum – olej słonecznikowy

• Sojae oleum olej sojowy

• Oenothearae oleum – olej wiesiołkowy

• Hippophae oleum – olej rokitnikowy

• ZASTOSOWANIE: profilaktyka, składniki diety (najczęściej olej słonecznikowy i sojowy), powinny to być oleje tłoczone na zimno

• Najważniejszy, powinien być dostarczany z dietą KWAS γ-LINOLENOWY (GLA)

• Stymuluje wytwarzanie prostaglandyn, tromboksanów i leukotrienów – działanie p/zapalne, zmniejsza wykwity, regeneruje skórę

• Niedobór GLA powoduje nadmierne rogowacenie skóry, nadmierne złuszczanie naskórka, zmniejszona odporność (wzmożona reakcja alergiczna), spowolnienie procesów regeneracyjnych

• Zastosowanie (w preparatach do użytku zewnętrznego, gdy doustnie to muszą być mianowaną zawartość): AZS, łuszczyca, trądzik, nadmierne wypadanie włosów, łamliwość paznokci, alergie, swędzące egzemy, świerzbiączka

• W kuracji: dawka 1000mg oleju wiesiołkowego ma 80mg GLA

• Interakcje: leki wydłużające czas krwawienia (NSAID)

• P/wskazania: hemofilia, leczenie pochodnymi fenotiazyny

• Objawy niepożądane: nudności, spadek ciśnienia krwi, efekt przeczyszczający

• Żródła kwasu γ-linolenowego:

• Boraginis semen

Borago officinalis

Boraginaceae

• Oenotherae semen

Oenothera biennia

O. Paradowa, Oenotheraceae

• Ribi nigri semen (nasienie porzeczki czarnej)

Ribes nigrum

Saxifragaxeae

• Dużo preparatów z NNKT (wymienione, ale nie trzeba chyba znać)

• OLEUM JECORIS ASELLI

Gadus morrhua (m.in. dorsz)

• NNKT ok. 85%: olejowego, linolowego,palmitoleinowego i nieco glicerydów kw.nasyconych m.in.: palmitynowego i mirystycynowego, Wit A i D₃

• Maść tranowa – stosowana w rozległych uszkodzeniach skóry, oparzenia, odmrożenia (tran, wazelina żółta, parafina stała, lanolina bezwodna)

SUROWCE STOSOWANE W CHOROBACH OWŁOSIONEJ SKÓRY GŁOWY

Remedia dermatica cutis hirsutae capitis

1. Bardanae radix

Arctium lappa (łopian większy)

1. Tormentosum (ł. pajęczynowaty)

1. Minus (łopian mniejszy)

Asteraceae

• Doustnie środek działający metabolicznie

• Zewnętrznie do wcierania

• POLIACETYLENY (p/grzybiczo), laktony seskwiterpenowe – arktopikryna, fenolokwasy, OLEJEK ETERYCZNY, STEROLE, inulina, sole mineralne

• Hamuje rozwój bakterii, grzybobójczo

• Zastosowanie w trądziku, łuszczycy, wypadaniu włosów łojotokowym i toksycznym, pielęgnacja i leczenie skóry głowy porażonej łojotokiem, w łupieżu

PREPARATY: succus bardanae (sok ze świeżego korzenia łopianu 1:1)

1. Raphani sativivar. nigar radix

Raphanus dativus var.niger (rzodkiew czarna)

Brassicaceae (kapustowate)

• Glukozynolaty (zawierają siarkę): rafanozyna, olejek eteryczny, witamina C, prowitaminy wit. B, związki mineralne

• Odkażająco, p/łojotokowo, poprawia krążenie krwi w skórze, zapobiega bliznowaceniu i nadmiernej keratynizacji

PREPARATY: seboravit, seboradin (szampon, płyn, ampułki)

1. Saponarie radix

Saponaria officinalis (mydlnica lekarska)

Caryophylaceae (goździkowate)

• Saponiny triterpenowe : saporubina (zespół glikozydów) – w preparatach kosmetycznych do pielęgnacji skóry podrażnionej, przetłuszczonej skóry głowy

LEKI WZMAGAJĄCE PIGMENTACJĘ

Remedia hyperpigmentativa

FURANOKUMARYNY: BERGAPTEN, PSORALEN, KSANTOTOKSYNA, OXORALEN

• Hamują replikację DNA -> zahamowanie podziałów komórkowych -> wzrost produkcji melaniny

Ammi majus – aminek większy

Apium graveolens – seler

Pastinaca sativa – pasternak zwyczajny

Levisticum officinale – lubczyk ogrodowy

Apiaceae

Ruta graveolens – ruta zwyczajna

Rutaceae

Kelina

Ammi visnaga, Apiaceae

Hyperici herba

Hypericum perforatum

Guttiferae

• Pochodne antracenu: hyperycyna, pseudohyperycyna

Juglandis folium

Juglan regia (orzech włoski)

Juglandaceae

• Przy stosowaniu zewnętrznym poprawia pigmentacje, poprawia koloryt skóry

• Garbniki elagowe, pochodne nafto chinonu: jugion

• Łuszczyca, bielactwo, łysienie plackowate, atopowe zapalenie skóry, „hartowanie” skóry na słońce

• PREPARATY DOUSTNE + naświetlanie promieniami UVA – terapia PUVA

Oxoralen (8-metoksypsoralen)

Seboren,, Beroksan (wyciąg z owoców pasternaku)

Melanidyna (wyciąg z owoców aminka większego)

• p/wskazania do naświetlania promieniami UVA: choroby skóry, liczne znamiona, nowotwory skóry, przebyta radio- lub rentgenoterapia

• terapia PUVA powinna się odbywać pod stałą kontrolą lekarza, przy nieodpowiednim stosowaniu: oparzenia.

Skutki uboczne

• bóle i zawroty głowy

• nudności

• wzrost wrażliwości na słońce

• wzrost ryzyka zachorowania na czerniaka

• szybsze starzenie się skóry

surowce stosowanie p/insektom i rozgrzewające – nie omówione

SUROWCE STOSOWANE PRZECIW PRZEBARWIENIOM

- zmiany komórkowe, spowodowane nadmierną expozycją na słońce, stosowaniem furanokumaryn

• Uvae ursi folium

Arctostaphylos uvae ursi

• Vitis idae folium

Vaccinium vitus idea

Ericaceae

• Bergeniae folium

Bergenia crassifolia

Saxifragaceae

• Pyri folium

Pyrus communis

Rosaceae

• ARBUTYNA – glukozyd hydrochinonu (odkażająco na drogi moczowe), dodatkowo inhibitor tyrozynazy – spadek syntezy melaniny, synergizm z Glycyrhizae radix (izoflawon - glabrydyna)

• Zmiany często wracają, skóra może być nadmiernie rozjaśniona, w stosowaniu różne preparaty, regularne stosowanie daje dobre efekty