Środowisko przyrodnicze (środowisko naturalne) − całokształt ożywionych i nieożywionych składników przyrody, ściśle ze sobą powiązanych, otaczających organizmy żywe. Jest to środowisko, w którym nie wystąpiło przekształcenie w wyniku działalności człowieka. Jedną z zasadniczych właściwości środowiska przyrodniczego jest równowaga naturalna, która zachodzi, gdy odpływ i dopływ energii i materii w przyrodzie są zrównoważone. Środowisko przyrodnicze znajduje się w ciągłej interakcji z człowiekiem.
W jego ramach można wyróżnić następujące elementy:
budowa geologiczna
rzeźba terenu
klimat
stosunki wodne
gleba
organizmy żywe
Człowiek - środowisko- wzajemne oddziaływania
Jedną z podstawowych cech środowiska jest fakt, iż znajduje się ono w ścisłej interakcji z człowiekiem. Człowiek w swojej egzystencji w znacznym stopniu korzysta z zasobów środowiska naturalnego, co również w istotny sposób wpływa na to środowisko. To ze środowiska człowiek czerpie zasoby, które zaspokajają jego elementarne potrzeby.
Na przełomie wieków historia wzajemnego oddziaływania na siebie środowiska naturalnego i człowieka nieco się zmieniła. Kiedy człowiek pojawił się na ziemi, prowadził życie koczownicze. Osiedlał się w niewielkich grupach zbierał różne jadalne części roślin i polował na niektóre zwierzęta. Nie używał początkowo żadnych odkryć a jego otoczenie stanowiło środowisko wyłącznie naturalne.
Moment zwrotny nastąpił gdy człowiek odział się skórą upolowanego zwierzęcia. Oddzielił się on tym samym od niekorzystnych dla niego warunków środowiska naturalnego i złagodził działanie niskiej temperatury. Korzystając z dóbr jakie daje środowisko człowiek zaczął się rozwijać. Nauczył się budować domy, konstruować maszyny, nauczył się wydobywać i wykorzystywać surowce naturalne, zakładał miasta i uniezależniał się od wpływu klimatu tworząc coraz bardziej zamknięte, własne środowisko wewnętrzne. Postęp ten uzależnił jednak człowieka od dóbr naturalnych jakie daje mu środowisko, co przyczyniło się do bardzo intensywnego korzystania z jego zasobów. Coraz większy rozwój człowieka odbywał się i wciąż odbywa rosnącym zapotrzebowaniem na dobra naturalne, których eksploatacja i używanie nie pozostaje obojętne na środowisko naturalne. Eksploatując dobra naturalne człowiek generuje zanieczyszczenia do atmosfery. Przyczynia się do powstawania globalnego cieplenie, dziury ozonowej, smogu, kwaśnego deszczu, ozonu przygruntowego, hałasu, odorów (niepożądanych zapachów )i innych negatywnie wpływających na środowisko zjawisk. Wszystko to w rezultacie odbija się na człowieku powodując różnego rodzaju choroby cywilizacyjne: astmy, alergie czy różnego rodzaju nowotwory.
Zanieczyszczenie środowiska — stan środowiska wynikający z wprowadzania do powietrza, wody lub gruntu, substancji stałych, ciekłych lub gazowych lub energii w takich ilościach i takim składzie, że może to ujemnie wpływać na zdrowie człowieka, przyrodę ożywioną, klimat, glebę, wodę lub powodować inne niekorzystne zmiany, np. korozję metali.
Rodzaje zanieczyszczeń:
Zanieczyszczenie powietrza – występowanie w atmosferze różnych substancji w takiej koncentracji i przez tak długi czas, że prowadzi do szkodliwych konsekwencji dla zdrowia lub samopoczucia ludzi, dla organizmów żywych albo do uszkodzeń obiektów nieożywionych (np. przez korozję). Główne zanieczyszczenia powietrza: dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu (NOx), tlenek węgla (CO), ozon troposferyczny (O3), ołów (Pb), pyły,
Zanieczyszczenia wody – zmiany cech fizycznych, chemicznych i biologicznych, uniemożliwiające wykorzystanie wód do celów pitnych lub gospodarczych.
Główne zanieczyszczenia wód: pestycydy, węglowodory, fenole, metale ciężkie
Zanieczyszczenia gleby – zmiana cech gleby uniemożliwiająca jej normalne użytkowanie. Główne zanieczyszczenia gleby: metale ciężkie, nawozy sztuczne
Skażenia promieniotwórcze – to skażenie wody, gleby lub powietrza substancjami promieniotwórczymi powstałe przeważnie podczas awarii urządzeń jądrowych, wybuchu bomby atomowej itp.
Zanieczyszczenie hałasem to zanieczyszczenie spowodowane dużą emisją hałasu przez urządzenia mechaniczne np. maszyny budowlane, środki transportu – takie jak samoloty, samochody, głośniki nadające muzykę w miejscach publicznych itp. Jest typowe dla środowiska miejskiego.
zanieczyszczenie krajobrazu polega na zmniejszeniu wartości estetycznych otoczenia przez ingerencję człowieka np. hałdy.
Zanieczyszczenie światłem to emisja światła, która przeszkadza przeważnie w obserwacjach astronomicznych, i w żerowaniu zwierzętom.
Zagospodarowanie odpadów jako surowców wtórnych
Recykling – jedna z metod ochrony środowiska naturalnego. Jej celem jest ograniczenie zużycia surowców naturalnych oraz zmniejszenie ilości odpadów. Pod pojęciem recyklingu rozumie się taki odzysk, który polega na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach w procesie produkcyjnym w celu uzyskania substancji lub materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, w tym też recykling organiczny, z wyjątkiem odzysku energii.
Zasadą działania recyklingu jest maksymalizacja ponownego wykorzystania tych samych materiałów, z uwzględnieniem minimalizacji nakładów na ich przetworzenie, przez co chronione są surowce naturalne, które służą do ich wytworzenia oraz surowce służące do ich późniejszego przetworzenia.
Recykling odbywa się w dwóch obszarach: produkowania dóbr oraz późniejszego powstawania z nich odpadów. Założenia recyklingu zakładają wymuszanie odpowiednich postaw producentów dóbr, sprzyjających produkcji materiałów jak najbardziej odzyskiwalnych oraz tworzenie odpowiednich zachowań u odbiorców tych dóbr. Recykling jest systemem organizacji obiegu materiałów, które mogą być wielokrotnie przetwarzane.
Ochrona środowiska – całokształt działań (także zaniechanie działań) mających na celu właściwe wykorzystanie oraz odnawianie zasobów i składników środowiska naturalnego, zarówno jego składników abiotycznych, jak i żywych (ochrona przyrody).
Techniki ochrony środowiska:
racjonalne kształtowanie środowiska i gospodarowanie zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju
przeciwdziałanie zanieczyszczeniom.
utrzymywanie i przywracanie elementów przyrodniczych do stanu właściwego.
recykling
Obowiązek ochrony środowiska reguluje ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz.U.Nr 62 poz.627 z późniejszymi zmianami).
PPOŻ
Pożar – niekontrolowany proces spalania w miejscu do tego nieprzeznaczonym. Warunkiem zapoczątkowania i przebiegu procesu jakim jest pożar (podobnie jak w procesie spalania) jest istnienie czworokąta spalania:
materiał palny
utleniacz
ciepło
skomplikowane reakcje łańcuchowe (wolne rodniki)
Przyczyny pożarów
W czasie pokoju:
wadliwa instalacja elektryczna, przebicie izolacji elektrycznej, zwarcie
podpalenia
nieumyślne zaprószenia ognia przez człowieka
wypadki komunikacyjne
wypalanie traw
susze
niedopałki papierosów
pozostawione bez nadzoru źródła ciepła
wadliwość instalacji gazowej
wyładowania atmosferyczne
samozapalenia – dotyczy substancji, które zostały silnie skoncentrowane w jednym miejscu, jak na przykład: wilgotne siano, wata, torf, węgiel, farby. W ich wnętrzu, ze względu na brak cyrkulacji powietrza, wytwarza się temperatura powyżej 200 °C (zazwyczaj powyżej 250 °C!), co prowadzi do tlenia, a dalej powstania płomieni. Niektóre rośliny (Pirofity) i całe formacje roślinne są przystosowane do okresowych pożarów, a ich budowa i wydzielane przez nie substancje (np. olejki eteryczne) sprzyjają samozapłonowi.
W czasie wojny:
użycie bojowych środków zapalających (np. granatów, napalmu, termitu)
promieniowanie cieplne po wybuchu na przykład bomby atomowej
Spalanie – reakcja chemiczna przebiegająca między materiałem palnym lub paliwem a utleniaczem, z wydzieleniem ciepła i światła. Paliwa i utleniacze mogą występować w trzech stanach skupienia: gazowym, ciekłym i stałym. Powszechnie dostępnym utleniaczem gazowym jest tlen zawarty w powietrzu. Utleniacze ciekłe i stałe są stosowane w silnikach rakietowych.
Zależnie od zastosowanego materiału palnego wyróżnia się spalanie :
homogeniczne – charakterystyczne dla mieszanin gazów palnych, par cieczy z powietrzem.
heterogeniczne – dotyczy spalania ciał stałych, charakterystyczne jest żarzenie na powierzchni zetknięcia się ciała stałego z tlenem, przykładem jest spalanie węgla drzewnego, sadzy, niektórych metali.
homogeniczno-heterogeniczne – najczęściej występujące spalanie przejściowe, przykładem surowca jest węgiel kamienny.
W zależności od sposobu wymieszania paliwa z powietrzem wyróżnia się:
spalanie dyfuzyjne – występuje przy braku wstępnego wymieszania paliwa z powietrzem, tak spalają się ciała stałe, ciecze swobodnie parujące, czyste gazy na końcu palnika. Spalanie dyfuzyjne jest stosunkowo łatwo przerwać.
spalanie kinetyczne – spalanie homogenicznej mieszaniny paliwa (gazu lub par) z powietrzem, lub w przypadku pseudo-homogenicznej mieszaniny np. pyłu ciała stałego lub mgły w powietrzu. Przerwanie spalania kinetycznego jest trudniejsze.
Sprzęt gaśniczy:
Podręczny sprzęt gaśniczy - jest to sprzęt gaśniczy uruchamiany ręcznie służący do zwalczania pożarów w początkowej fazie (w zarodku)
hydronetka - przenośny pojemnik wyposażony w zbiornik, pompkę tłoczną i wężyk z prądowniczką. Zawiera ok 15 l wody
gaśnica pianowa – zawiera pianę gaśniczą. Należy wbić zbijek i odwrócić do góry dnem. Działania gaśnicy nie można przerwać. Gasimy pożary grupy A i B
gaśnica śniegowa - zawiera skroplony CO2. Uruchamiamy przez odkręcenie kurka. Gaśnica jest koloru srebrnego. Podczas gaszenia gaśnica staje się bardzo zimna, dlatego należy trzymać za uchwyty.
gaśnica halonowa - wypełniona cieczą o bardzo niskiej temperaturze parowania. W trakcie gaszenia wydzielają się gazy, które są szkodliwe dla zdrowia. Obecnie wycofuje się z użycia gaśnice halonowe.
gaśnica proszkowa – zawiera proszek gaśniczy pod stałym ciśnieniem np. azot lub gaz. Znajduje się on w dodatkowym zbiorniku.
koc gaśniczy – wykonany z tkaniny niepalnej o powierzchni ok. 2 m2. Kocem okrywamy źródło ognia, a obrzeża dokładnie dociskamy do podłoża, dzięki czemu ograniczamy dostęp tlenu do palącego się materiału
agregat gaśniczy – sprzęt gaśniczy mający zapas środków w ilości większej niż 20 kg ((od 25 kg do 750 kg). Są wyposażone w kółka. Dzielimy na agregaty: pianowe, halonowe, proszkowe i śniegowe.
Środki gaśnicze powodują przerwanie procesu palenia. Są to substancje służące do gaszenia płomieni i miejsc żarzących się:
woda
piana gaśnicza
proszki gaśnicze
halony
dwutlenek węgla (CO2)