ĆWICZENIA KSZTAŁTUJĄCE ŚWIADOMOŚĆ W SCHEMACIE CIAŁĄ I ORIENTACJĘ PRZESTRZENNĄ

- Uświadamianie schematu własnego ciała – uczniowie siadają naprzeciw siebie i wykonują polecenia: popraw włosy, obrysuj dłonią kształt twarzy, dotknij czoła, skroni, chwyć się za ucho, wskaż oczy, wygładź brwi, zamknij i otwórz powieki, zamrugaj oczami, dotknij czubek nosa, dotknij brody
- Obrysowywanie części ciała 
- Witanie się ze sobą poszczególnych części ciała np. ręka-ręka, noga- noga 
- Ćwiczenia w określaniu stosunków między przedmiotami 
- Ćwiczenia graficzne, np.: "szlaczki na kartkach" 
- Zabawy dydaktyczne, np.: loteryjki, układanki 
- Układanki klockowo-obrazkowe. 
- Układanki geometryczne z klocków 
- Segregowanie figur geometrycznych wg barwy, kształtu, wielkości 
- Tworzenie różnych układów figur geometrycznych

ĆWICZENIA ORIENTACJI PRZESTRZENNEJ DLA MŁODSZYCH DZIECI

ETAP I – utrwalenie orientacji w schemacie własnego ciała

- wskazywanie dziecku części ciała i nazywanie ich. Odbywa się to zwykle w czasie

pielęgnacji dziecka, przy uczeniu go czynności samoobsługowych, np. podaj mi rękę, dotknij

ucha, unieś ramiona, zegnij kolana, itp.

• obrysowywanie (na papierze) części ciała w połączeniu z ich nazywaniem;

• zwracanie się do dziecka w ciągu dnia z częstym stosowaniem określeń „lewo”,

„prawo”: podaj mi prawą rękę, lewą nogę, zawiąż kokardkę na lewej sznurówce, itp.

• Stawianie zadań wymagających orientacji w kierunkach występujących w otaczającej

dziecko przestrzeni, np.: skręcamy w bok, jedziemy do przodu, podaj zabawkę, która

leży na półce, połóż łyżeczkę obok filiżanki, pokaż piłkę, która leży pod stołem.

- orientację w przestrzeni ułatwiają zabawy takie jak: zabawa w „ciepło i zimno”, szczególnie,

gdy będziemy w niej używać określeń: idź do przodu, w prawo, prosto i dalej prosto, itp.

• dla 6-7 latka można zastosować zabawę zegarową, która polega na układaniu ręki

prawej i lewej na określonych cyfrach na tarczy zegara, narysowanej na planszy

papieru. Następnie dziecko przemieszcza ręce zgodnie z instrukcją, np. połóż lewą

rękę na cyfrze 7, a prawą na cyfrze 3, przenieś lewą na 1, prawą na 9, itp.

ETAP II – ćwiczenia orientacji w schemacie ciała u osoby znajdującej się naprzeciwko

- osoba stojąca naprzeciw dziecka wykonuje określone ruchy, np. podnosi prawą rękę, stoi na

prawej nodze, dotyka lewą ręką prawego ucha, itp. Dziecko naśladuje dokładnie czynności

wykonywane przez osobę stojącą twarzą do dziecka. Zadaniem dziecka jest dokładne

naśladowanie ruchów (powstaje układ odbicia zwierciadlanego). Dziecko może również

naśladować ułożenie kończyn osoby narysowanej na obrazku, np. obie ręce opuszczone w

dół, lewa ręka wyciągnięta w bok, prawa ręka dotyka lewego oka, itp.

- ćwiczenia w określaniu stosunków między przedmiotami za pomocą terminów: na prawo, na

lewo, na górze, na dole, nad, pod, obok, poniżej, powyżej, między, wśród, itp.

• bierzemy dwa przedmioty (miś, lalka), kładziemy je w wybranych miejscach

i prosimy dziecko, aby określiło, gdzie leży lalka w stosunku do misia. Liczbę

przedmiotów należy stopniowo zwiększać.

- określanie przez dziecko wzajemnych relacji między przedmiotami na wydzielonej i

ograniczonej płaszczyźnie, np. blat stołu, tablica, dywan, itp. Rozmiary przestrzeni stopniowo

zmniejszamy, dochodząc do kartki odpowiadającej wielkości zeszytu.

• układanie tematycznych obrazków z luźnych elementów („Miasto”, „Praca w

ogrodzie”, „Wakacje nad morzem”) na tablicy korkowej, blacie stołu, itp.

• układanie różnego typu klocków, składanek, puzzli:

- na podstawie wzoru,

- z pamięci, po krótkiej ekspozycji wzoru,

- wg instrukcji słownej, bez wzoru.

(o stopniu trudności decyduje w układankach: liczba części, sposób pocięcia obrazka, koloryt

obrazka, treść obrazka i sposób jej przedstawienia).

ETAP III – ćwiczenia graficzne

• zaznaczanie na kwadracie: lewego górnego rogu, prawego dolnego, itp. W innym

wariancie tego ćwiczenia rogi w kwadracie są pomalowane na różne kolory, a dziecko

określa, np. położenie „zielonego rogu”, „czerwonego rogu”, itp.

• wykreślanie „pod dyktando” elementów uzupełniających rysunek z uwzględnieniem

pojęć opisujących lokalizację w przestrzeni, tak jak to przedstawiono na rysunku

poniżej.

Polecenie: przyjrzyj się obrazkowi. Na schemacie domu narysuj: na środku drzwi, na

prawo od drzwi duże okno, na lewo małe okienko, na lewej stronie dachu komin, nad

kominem dym. Na drzewach dorysuj brakujące gałęzie – najpierw z prawej, potem z lewej.

Z prawej strony domu narysuj płot. Dorysuj także promyczki słoneczne – na górze, na

dole, na prawo. Nad chmurką narysuj ptaki.

•dyktando graficzne – polega na prowadzeniu linii na papierze kartkowanym

Polecenie: poprowadź linię: 3 kratki w dół, 4 kratki w prawo, 1 kratkę w górę, itp.

Efektem poprawnie wykonanego ćwiczenia jest rysunek.

•labirynt – prowadzenie drogi, którą trzeba pokonać, aby dotrzeć do

określonego punktu.

Zabawy i ćwiczenia usprawniające orientację w schemacie ciała i przestrzeni

I. Orientacja w schemacie ciała.

1.Poznawanie własnego ciała.
•Dotykanie poszczególnych części ciała.
•Oglądanie swojego ciała w lustrze.
•Pokazywanie, naśladowanie min w lustrze.
•Pokazywanie poszczególnych części ciała, dotykanie ich, poklepywanie.
•Poruszanie wskazaną częścią ciała.
•Wskazywanie i nazywanie poszczególnych części ciała.

2. Wyrobienie i utrwalenie autoorientacji.
•Podnieś prawą rękę, pokaż lewe oko, chwyć się za prawe kolano, pokaż lewe ucho itd.
•Lewą ręką pokaż prawe oko, prawą ręką chwyć lewe ucho itd.

3. Wyrabianie i utrwalanie orientacji w schemacie ciała osoby stojącej naprzeciw.
•Ćwiczenia z lustrem (takie jak w punkcie 2 tylko przed lustrem).
•Rób to, co ja – naśladowanie czynności wykonywanych przez drugą osobę.
•Ja mówię, ty pokaż – mama mówi np.: pokaż głowę, dziecko pokazuje, połóż ręce na głowie, dziecko kładzie ręce na głowie itp.
•Róbmy to razem – wspólne działania dziecka i mamy, np. złapmy się za ręce, kładziemy ręce na swoich ramionach itp.
•Ćwiczenia z drugą osobą – stań przede mną, za mną, do mnie przodem, tyłem, idź do przodu, tyłu itp.
•Ćwiczenia z osobą naprzeciw – dorosły wymienia części swojego ciała, dziecko obserwuje, a następnie je wskazuje u stojącej naprzeciw osoby.

II. Orientacja w kierunkach przestrzeni.

1. Określanie przestrzeni.
•Podnieś ręce do góry, popatrz w dół, spójrz za siebie, powiedz, co jest po twojej prawej stronie, co leży na stole, co jest przed tobą, co jest za biurkiem, pod krzesłem, itp.
•Połóż lalkę na łóżku, z lewej strony krzesła, pod biurkiem, za zasłonką itp.
•Ćwiczenia z przedmiotem, np.: stań za piłką, przed piłką, obok piłki, poturlaj piłkę po podłodze, rzuć piłkę do góry, do mnie, itp.

2. Chodzenie pod dyktando.
•Pójdź 2 kroki do przodu, 3 kroki w lewo, 2 do tyłu, 5 w prawo itp.

3. Ćwiczenia utrwalające orientację na kartce papieru.
•Dużą białą kartkę przypinamy do ściany. Zadaniem dziecka jest pokazanie górnego brzegu, dolnego brzegu, prawej (lewej) strony.
•Kartkę kładziemy na stole. Dziecko określa brzegi jak poprzednio.

4. Zamalowywanie dużych powierzchni farbami, rysowanie szlaczków o rozmaitych kształtach, rysowanie kształtów literopodobnych z zachowaniem kierunków od lewej do prawej, od góry do dołu i w przeciwną stronę do wskazówek zegara.

5. Rysowanie oburącz np.: choinki, serca, domku itp.

6. Kreślenie egipskich wzorów – dziecko wg instrukcji dorosłego rysuje szlaczki. Każda kreska ma długość kratki. Rozpoczynamy od kropki. 1 kratka w górę, 1 w prawo, 1 w dół, 1 w prawo, 1 kratka w górę, 1 w prawo, 1 w dół, 1 w prawo. Dalej potrafisz sam. Dokończ szlaczek.

7. Labirynty - dziecko wg instrukcji dorosłego rysuje labirynt. Rozpoczynamy od kropki.
1 kratka w górę, 1 w prawo, 2 w dół, 2 w lewo, 3 w górę, 3 w prawo, 4 w dół, 4 w lewo, 5 w górę, 5 w prawo, 6 w dół, 6 w lewo … Dalej potrafisz sam. Dokończ labirynt.

8. Rysowanie przedmiotów w odpowiednim położeniu, np.:
•Dorysuj pod oknem ławkę, obok drzewa dorysuj krzew, dorysuj dym z komina, nad drzewami dorysuj chmurkę, dorysuj kamyki na drodze, pod drzewem dorysuj grzybek itp.
•Pomiędzy klockami dorysuj piłkę, włosy lalki z prawej strony pomaluj na brązowo, sukienkę lalki z lewej strony pomaluj na czerwono, obok lalki, która prawą rękę trzyma w górze narysuj balonik itp.

9. Kolorowanie obrazka wg podanej instrukcji, np.:
•Pola oznaczone kropką pomaluj na niebiesko, pola oznaczone krzyżykiem na żółto itp.

10. Łączenie kropek.

11. Kalkowanie wzorów