Pytania z geologii ;

1. Co to jest stopień geotermiczny –

stopień geotermiczny, mierzona pionowo w metrach odległość w głąb Ziemi odpowiadająca wzrostowi temp. o 1°C; w Europie wynosi średnio 33 m (w Polsce 47,2, w Budapeszcie — 15 m, w Krzywym Rogu — 112 m).
2. Temp wewnętrzna ziemi –

Temperatura wnętrza Ziemi wzrasta o ok. 2,5^o/km wraz z głębokością, osiągając w jądrze wartość około 4000 K. Tak wysoką temperaturę mają na swej powierzchni chłodniejsze gwiazdy! Ciśnienie w jądrze wynosi ok. 3,5 x 10⁶ atmosfer.
3. Z jakich warstw składa się sk

Skorupa ziemska, najbardziej zewnętrzna powłoka kuli ziemskiej otoczona na powierzchni przez atmosferę i hydrosferę, natomiast w głębi granicząca z płaszczem Ziemi wzdłuż nieciągłości Mohorovičicia.

Stanowi sztywny, niejednorodny twór, którego struktura jest zależna od obecności i sposobu wykształcenia trzech głównych warstw występujących w profilu pionowym: warstwy osadowej, warstwy granitowej i warstwy bazaltowej.

Warstwa osadowa, górna (najbardziej zewnętrzna) warstwa skorupy ziemskiej. Występuje zarówno na obszarach zajętych przez bloki kontynentalne, jak i pod oceanami. Stanowi część wszystkich typów skorupy ziemskiej: kontynentalnej, oceanicznej i suboceanicznej. Na lądach znajduje się nad warstwą granitową, a jej miąższość może sięgać kilkunastu km.

Pod oceanami znajduje się nad warstwą bazaltową (lub warstwą pośrednią, skorupa oceaniczna), a jej średnia miąższość wynosi ok. 1-2 km. Zbudowana jest przede wszystkim ze skał osadowych i luźnych osadów podlegających procesom litogenezy
Warstwa bazaltowa, dolna (najbardziej wewnętrzna) warstwa skorupy ziemskiej. Występuje zarówno na obszarach zajmowanych przez bloki kontynentalne, jak i pod oceanami.

Stanowi część wszystkich typów skorupy ziemskiej: kontynentalnej, oceanicznej i suboceanicznej. Na lądach znajduje się między warstwą granitową (oddziela ją od niej nieciągłość Conrada) a warstwą perydotytową (oddziela ją od niej nieciągłość Mohorovičicia).

Zbudowana jest tu z bazaltu, gabra lub granulitu, a jej średnia miąższość wynosi ok. 20 km. Pod oceanami znajduje się między warstwą osadową (lub warstwą pośrednią, skorupa oceaniczna) a warstwą perydotytową (oddziela ją od niej nieciągłość Mohorovičicia). Zbudowana jest z bazaltu, gabra lub serpentynitu i osiąga tu miąższość do 5-6 km.

Warstwa granitowa, środkowa warstwa skorupy ziemskiej. Występuje prawie wyłącznie na obszarach zajętych przez bloki kontynentalne, stanowiąc część skorupy kontynentalnej. Znajduje się między warstwą osadową a warstwą bazaltową (oddziela ją od niej nieciągłość Conrada).

Zbudowana jest głównie z granitów i skał metamorficznych, a jej średnia miąższość wynosi kilkanaście km. W postaci nieciągłej, osiągając bardzo małą miąższość, może występować pod oceanami, wchodząc w skład skorupy suboceanicznej.

Z tego względu wyróżnia się trzy typy skorupy ziemskiej: skorupę kontynentalną, skorupę oceaniczną i skorupę suboceaniczną (subkontynentalną).

Grubość skorupy ziemskiej wynosi ok. 5-12 km pod dnem oceanów, ok. 35-40 km pod platformami kontynentalnymi, dochodząc do 80 km pod niedawno wypiętrzonymi górami. Na obszarze Polski grubość skorupy ziemskiej oceniana jest na 27-47 km. orupa ziemska

4. Z jakich warstw składa się litosfera –

Litosfera jest najbardziej zewnętrzną, względnie sztywną i kruchą powłoką złożoną ze skał zbliżonych do znanych nam z powierzchni Ziemi, nawet częściowo niestopionych. Obejmuje ona skorupę oraz zewnętrzną część górnego płaszcza (tzw. warstwę perydotytową). Ulega deformacjom tektonicznym (uskoki, fałdy). Zależnie od typu skorupy rozróżniamy litosferę kontynentalną (grubszą i sztywniejszą) i oceaniczną (cieńszą, bardziej plastyczną). Astenosfera odznacza się znacznie większą plastycznością, która zapewne jest wynikiem częściowego stopienia skał w jej obrębie. Charakteryzuje się na ogół spadkiem prędkości fal sejsmicznych. Jej górna granica występuje na różnych głębokościach (od 10 do ponad 100 km) i jest obecnie wiązana zwykle z przebiegiem izotermy 1300°C. Głębiej, czyli w wyższych temperaturach, w perydotytach pojawia się faza ciekła, dzięki czemu astenosfera osiąga plastyczność. Dolna jej granica przebiega średnio na głębokości 350 km.

5. Z jakich warstw składa się płaszcz ziemi –

Płaszcz Ziemi, jedna z powłok wnętrza kuli ziemskiej, leżąca pomiędzy skorupą ziemską a barysferą (jądrem Ziemi). Górną granicę płaszcza Ziemi stanowi powierzchnia nieciągłości Mohorovičicia, natomiast dolną powierzchnia nieciągłości Gutenberga.

Zgodnie z inną terminologią obejmuje on: warstwę perydotytową, astenosferę i mezosferę. Płaszcz Ziemi zbudowany jest ze skał będących przeważnie w stałym stanie skupienia. Świadczą o tym rozchodzące się w nim zarówno poprzeczne, jak i podłużne fale sejsmiczne, z tym że między warstwą perydotytową a astenosferą ich prędkość maleje, następnie jednak aż do granicy z jądrem wzrasta.

Wyróżnia się: płaszcz górny obejmujący warstwę perydotytową oraz astenosferę, a także niekiedy - w innym ujęciu budowy Ziemi - warstwę skał do głębokości ok. 700 km, charakteryzującą się gwałtownym przyrostem prędkości fal sejsmicznych, oraz płaszcz dolny - między głębokością 700 km a jądrem Ziemi.

Warstwa perydotytowa, dolna warstwa litosfery, znajdująca się pod skorupą ziemską. Występuje zarówno na obszarach zajętych przez bloki kontynentalne, jak i pod oceanami, stanowiąc część zarówno litosfery kontynentalnej, jak i litosfery oceanicznej: od góry poprzez nieciągłość Mohorovičicia graniczy z warstwą bazaltową, od dołu natomiast z astenosferą.

Średnia grubość warstwy perydotytowej na obszarach zajętych przez bloki kontynentalne wynosi ok. 80 km, pod oceanami ok. 50 km. Zbudowana jest z perydotytu, przy czym uważa się, że pod kontynentami zawiera też eklogit. W innym ujęciu budowy Ziemi warstwa perydotytowa stanowi górną (najbardziej zewnętrzną) warstwę płaszcza ziemskiego

Astenosfera, warstwa w górnej części płaszcza Ziemi, o zwiększonej plastyczności podatności na deformacje. Jej górna warstwa znajduje się na głębokości 50-70 km pod oceanami i do 120 km pod kontynentami. Dolna odpowiednio 400 i 250 km. Umożliwia poziome ruchy płyt litosferycznych. Astenosferę uważa się za główny poziom tworzenia się ognisk magmy i główne źródło procesów magmowych.

Mezosfera w innym ujęciu budowy Ziemi nazwa mezosfera oznacza dolną część górnego płaszcza Ziemi.
6. Omówić i wyjaśnić procesy geotermiczne wew i zew
7. Co Intruzja

(z łac. intrusus = 'wepchnięty') - zjawisko plutoniczne polegające na wciśnięciu się magmy w wyższe partie skorupy ziemskiej bez wydostania się na powierzchnię ziemi. Zastygająca magma tworzy skały plutoniczne.

Można wyróżnić dwa podstawowe typy intruzji:

• zgodne - ściany intruzji są zgodne z uwarstwieniem lub uławicowieniem starszych skał: sille, lakkolit (lakolit), lopolit, fakolit,

• niezgodne - ściany intruzji przekraczają niezgodnie starsze warstwy skalne np. dajki, żyły kominowe (nek wulkaniczny), apofizy, etmolit, harpolit, dajki pierścieniowe, batolit.

to jest intruzja

8. Rodzaje trzęsień ziemi-

Trzęsienie ziemi - gwałtowne rozładowanie naprężeń powstałych w skorupie ziemskiej w czasie ruchów fragmentów litosfery. Z miejsca uwolnienia tych naprężeń (hipocentrum – ogniska trzęsienia ziemi) rozchodzą się fale sejsmiczne. Punkt na powierzchni Ziemi położony nad ogniskiem (epicentrum) to miejsce, gdzie fale docierają najwcześniej i gdzie straty są największe. Siła wstrząsów maleje w miarę oddalania się od epicentrum.Badaniem trzęsień ziemi zajmuje się sejsmologia.

Rodzaje trzęsień ziemi [edytuj]

Podział trzęsień ziemi:

• ze względu na przyczynę:

  • tektoniczne – najczęstsze (90%) i najgroźniejsze. Ich przyczyna to gwałtowne rozładowanie energii nagromadzonej w skorupie ziemskiej lub górnym płaszczu. Energia w ośrodkach skalnych kumuluje się, a gdy przekroczy krytyczną wartość, ośrodek pęka powodując wstrząs. Większość trzęsień tego typu powstaje w strefach granicznych płyt litosfery. Trzęsienia tektoniczne występują także w młodych pasmach fałdowych, w strefach, gdzie subdukcja już wygasła. Trzęsienia tektoniczne są związane z przemieszczaniem się mas skalnych w istniejących uskokach, lub z powstawaniem nowych, młodych uskoków. Różnią się od trzęsień wulkanicznych tym, że od razu następuje najsilniejszy wstrząs, podczas gdy w trzęsieniach wulkanicznych wstrząsy są stopniowo coraz silniejsze.

  • wulkaniczne – stanowią ok. 7% trzęsień. Ich geneza związana jest z gwałtownymi erupcjami wulkanów lub zapadaniem się stropów opróżnianych komór magmowych.

  • zapadowe – związane z obszarami krasowymi, na których dochodzi do zawalania się stropów nad jaskiniami lub innymi próżniami w podłożu. Stanowią ok. 2% ogółu trzęsień, ich skutki są słabo odczuwalne.

  • antropogeniczne – wstrząsy spowodowane tąpnięciami. Do ich powstania może przyczynić się także naruszenie równowagi naprężeń w górotworze bądź też napełnienie zbiornika zaporowego. Na obszarach gęsto zabudowanych mogą spowodować znaczące szkody materialne. Występują na przykład na Górnym Śląsku, w okolicach Bełchatowa, na Dolnym Śląsku i w Pieninach.

• ze względu na głębokość ogniska:

  • płytkie (85%) – poniżej 70 km,

  • średnie (12%) – 70-350 km,

  • głębokie (3%) – powyżej 350 km.

• ze względu na powiązanie ze wstrząsem zasadniczym:

  • wstępne – o słabej magnitudzie,

  • zasadnicze – o największej magnitudzie,

  • następcze – po wstrząsie zasadniczym, o zmniejszającej się magnitudzie.

• Przed i po erupcji wulkanu mogą (ale nie muszą) pojawić się wstrząsy typu:

  • foreshock -i (wstrząsy przed erupcją)

  • aftershock -i (wstrząsy po erupcji)

Ze względu na częstotliwość występowania trzęsień na danym terenie wyróżnia się obszary:

• sejsmiczne – częstych i silnych trzęsień ziemi,

• pensejsmiczne – rzadkich i słabych wstrząsów,

• asejsmiczne – bez wstrząsów sejsmicznych.

9. Proces wietrzenia skał –

Wietrzenie

[edytuj]

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Zwietrzały granit

Wietrzenie - rozpad mechaniczny i rozkład chemiczny skał wskutek działania energii słonecznej, powietrza, wody i organizmów. Zachodzi na powierzchni Ziemi i w jej powierzchniowej strefie zwanej strefą wietrzenia (głębokość od kilku do kilkudziesięciu metrów). Produktem wietrzenia są między innymi zwietrzelina, rumowisko, glina zboczowa, arkoza. Wietrzenie można podzielić na:

• fizyczne (mechaniczne) - rozpad skały bez zmiany jej składu chemicznego, zachodzi przy częstych zmianach temperatury i wilgotności (głównie w klimacie umiarkowanym)

• chemiczne - rozkład skały przy zmianie jej składu chemicznego, niezbędnym warunkiem do jego zaistnienia jest obecność wody, głównymi czynnikami wietrzenia chemicznego są: woda opadowa, dwutlenek węgla, tlen oraz azot

• biologiczne - to rozpad i rozkład skały pod wpływem działania organizmów żywych (często nie wyróżnia się wietrzenia biologicznego jako oddzielnego działu, uznaje się je jako wchodzące w skład wietrzenia fizycznego i chemicznego)

Spis treści [ukryj] 1 Wietrzenie fizyczne: 2 Wietrzenie chemiczne: 3 Wietrzenie biologiczne: 3.1 Zobacz też

Wietrzenie fizyczne: [edytuj]

• mrozowe (zamróz, kongelacja)

woda zamarzająca w szczelinach skalnych zwiększa swoją objętość o ok. 9% rozsadzając skałę; produkty: rumowiska skalne, gołoborza, pył

• insolacyjne (termiczne, słoneczne)

charakterystyczne dla obszarów o dużych amplitudach dobowych temperatur; intensywnie przebiega w przypadku skał ciemniejszych; może występować w dwóch formach: rozpad ziarnisty na skutek różnej rozszerzalności cieplnej oraz wietrzenia skorupowego (łuszczenie się skały), czyli odrywanie przypowierzchniowej warstwy skalnej, która była najbardziej narażona na wahania temperatury

• eskudacja (solne)

krystalizująca w szczelinach skalnych sól, podobnie jak woda, zwiększa swoją objętość i rozsadza skałę; gdy proces zachodzi na powierzchni skały, tworzą się polewy i skorupy zwane lakierem pustynnym

• deflokulacja (ilaste)

skały ilaste mają właściwości higroskopijne, pod wpływem wody znacznie pęcznieją; gdy woda odparowuje, skały kruszeją i powstają szczeliny

Wietrzenie chemiczne: [edytuj]

• solucja (rozpuszczanie)

skały takie jak gipsy, chlorki, dolomity, wapienie rozpuszczają się całkowicie, natomiast margle, piaskowce ulegają częściowemu rozpuszczeniu, w czasie rozpuszczania zachodzi proces solwatacji - łączenie się cząstek rozpuszczalnika z cząsteczkami substancji rozpuszczanej.

• ługowanie

proces rozpuszczania i wymywania minerałów.

• hydroliza

zasadowo-kwasowy rozkład minerałów.

• hydratacja (uwodnienie)

przemiana minerałów bezwodnych w słabo uwodnione, nie niszczy minerałów ale zmienia ich własciwosci fizyczne np. suche iły - zwięzłe, uwilgotnione - wzrasta objętość, spada spoistość.

• karbonatyzacja (uwęglanowienie)

przekształcenie minerałów (głównie krzemianów i glinokrzemianów) w węglany.

• oksydacja (utlenienie)

minerały łączą się z tlenem np. zamiana siarczków na siarczany.

• redukcja

pozyskiwanie elektronów walencyjnych, zmiana formy utlenienia związku z wyższego poziomu na niższy.

• chelatyzacja

proces produkcji przez organizmy substancji organicznych (np. hemoglobina, chlorofil, kwasy humusowe i fulwowe), w centrum związku występuje metal, który jest związany z pierwiastkami C,N,H,O, proces ten powoduje dekompozycje skał, które zawierają w swym składzie metale.

Wietrzenie biologiczne: [edytuj]

• mechaniczne

korzenie roślin wciskają się w szczeliny skalne i rozpychają je

• chemiczne

działanie substancji organicznych będących produktami zwierzęcymi lub roślinnych

• działanie bakterii

np. bakterie beztlenowe zamieniają gips w siarkę

• działanie zwierząt ryjących

przedostawanie się wody przez nory i korytarze wspomaga wietrzenie chemiczne

Produktem wietrzenia (zarówno fizycznego jak i chemicznego) jest zwietrzelina.

Intensywność i charakter wietrzenia zależą od rodzaju skały oraz od warunków klimatycznych (głównie od ilości wody oraz temperatury). W klimacie suchym (pustynnym) przeważa wietrzenie fizyczne. W klimacie gorącym i wilgotnym - wietrzenie chemiczne.

W wyniku wietrzenia fizycznego tworzą się skały okruchowe, wskutek wietrzenia chemicznego niektóre skały chemiczne jak na przykład boksyty, lateryty, terra rossa.

Procesy wietrzenia ułatwiają erozję. Powodują powstanie gleby i tworzenie swoistych form skalnych.

10. Procesy krasu , gdzie występują

Kras (procesy krasowe, krasowienie) – procesy rozpuszczania skał przez wody powierzchniowe i podziemne, jeden z rodzajów wietrzenia chemicznego. Krasowieniu podlegają skały krasowiejące: przede wszystkim wapienie, a także dolomity, margle, gips, anhydryt, halityt (potocznie sól kamienna).

Mianem krasu określa się również formy powierzchni Ziemi powstałe w wyniku powyższych procesów, a także obszar, na jakim te procesy i formy występują. Szczegółowo zjawiskiem krasu zajmuje się krasologia. Nazwa pochodzi od płaskowyżu Kras w Słowenii, gdzie występują klasyczne przykłady tego zjawiska.

Ze względu na znaczne różnice w sposobie i efektach krasowienia skał węglanowych (rozpuszczanie poprzez reakcje chemiczne przy współudziale CO₂) i skał solnych (rozpuszczanie fizyczne przez wodę), wydzielić można, znacznie się różniące, kras węglanowy i kras solny.

11. Warunki geologiczno inżynierskie na obszarach zwietrzelinowych
12. Warunki geologiczno inżynierskie na obszarach form kresowych
13. Warunki geologiczno inżynierskie na obszarach akumulacji lodowcowej
14. Scharakteryzować Stępniów warunków geologiczno inżynierskich
15. Procesy geologiczno inżynierskie skał, gruntów
16. Wymienić podstawowe cechy fizyczne i mechaniczne gruntów
17. Wyjaśnić na przykładzie zjawisko występowania zwierciadła wody gruntowej, swobodnej i napiętej
18. Wymienić i scharakteryzować typy geometryczne wód podziemnych

Litosfera

Litosfera to zewnetrzna warstwa kuli ziemskiej siegająca do glebokości okolo 80-150 km.

1. Budowa wnetrza Ziemi

Temperatura wnetrza naszej planety wynosi prawdopodobnie okolo 4500°C, a ciśnienie okolo kilku milionów atmosfer.

Najglebsze kopalnie świata (czyli miejsca, do których czlowiek dotarl bezpośrednio pod powierzchnie sko­rupy    ziemskiej) mają zaledwie oko­lo 3670 m glebo­kości. Są to kopal­nie zlota w Afryce Poludniowej. Najglebszy polski szyb weglowy ma okolo 1022 m gle­bokości.

Badaniem budowy wnetrza Ziemi zajmuje sie geofizyka. Metoda badania przebiegu fal sejsmicznych w czasie trzesien ziemi, jak i sztucznie wywoly­wanych, pozwolila geofizykom wydzielic trzy glówne warstwy (strefy) bu

dujące naszą planete: skorupe ziemską, plaszcz i jądro. Róznią sie one sklaldem chemicznym, budową i wlaściwościami fizycznymi. Badania fal sejsmicznych dowiodly, ze na pewnych glebokościach ulegają one odbiciu i zalamaniu. Pozwala to stwierdzic, ze budowa wnetrza Ziemi nie jest jed nolita. Poszczególne jej warstwy oddzielone są od siebie tzw. powierzchniami nieciąglości.

Najbardziej znana jest tzw. powierzchnia nieciąglości Moho - znajduje sie ona na niejednakowej glebokości pod powierzchnią Ziemi: okolo 7 kn pod oceanami i okolo 40 km pod lądami. Wystepowanie jej stwierdzi A. Mohorovicic, analizując zapis drgan podczas trzesienia ziemi w Chór wacjiw 1909 roku.

Skorupa ziemska jest zewnetrzną warstwą litosfery, w sklad której wcho­dzą wszystkie znane nam pierwiastki chemiczne. Zbudowana jest z dwóct stref: bazaltowej - obejmującej calą kule ziemską- i granitowej wystepują­cej pod kontynentami. Ze zwietrzalych skal powierzchni ziemi powstaje warstwy skal osadowych tak w wodach, jak i na lądach.

Strefa granitowa zbudowana jest ze związków krzemu (Si), glinu (Al) i tlenu (O), stąd nazwa sial. Œrednia jej gestośc wynosi 2,7 g/cm3.

Strefe bazaltową budują przede wszystkim krzem (S i), magnez (Mg) i tlen (O), stąd nazwa sima. Œrednia gestośc tej strefy wynosi 3,0 g/cm3.

Skorupa ziemska znajduje sie w ciąglym ruchu zarówno poziomym, jak i pionowym. Ponizej skal bazaltowych rozciąga sie gruby plaszcz Ziemi. Plaszcz Ziemi dzieli sie na plaszcz zewnetrzny i wewnetrzny.

Plaszcz zewnetrzny budują związki: chromu (Cr), zelaza (Fe), krzemu (Si) i magnezu (Mg) -jest to crofesima. Œrednia gestośc tej warstwy wynosi okolo 4,0 g/cm3. Górna cześc zewnetrznego plaszcza od 80 do 150 km gle­bokości (jest juz warstwą o cechach plastycznych) stanowi jak gdyby pod-ściólke zapewniającą skorupie ziemskiej ruchliwośc. Nosi ona nazwe atmosfery, jest obszarem powstawania wszystkich procesów tektonicznych, j

Glebiej rozciąga sie plaszcz wewnetrzny, zbudowany glównie z nikli (Ni), zelaza (Fe), krzemu (Si) i magnezu (Mg) - nifesima. Œrednia gestośc plaszcza wewnetrznego waha sie w granicach 5,0-6,6 g/cm . W plaszczu Ziemi zachodzą zjawiska związane z powolnym przemieszczaniem sie w góre plastycznych mas materii pod wplywem wysokiej temperatury (ruch^ konwekcyjne).                                                   

Magma zalegająca plytko ma temperature 600-950°C, materia glebokie rejonów plaszcza Ziemi okolo 1300°C i powyzej. Tendencja do wyrównywania sie temperatur wewnątrz Ziemi prowadzi do tworzenia sie pionowych i poziomych prądów cieplnych konwekcyjnych, które mogą wywolywac
ruchy tektoniczne wyzej polozonych mas skalnych. Są one prawdopodobnie przyczyną trzesien ziemi i erupcji wulkanicznych. Plaszcz Ziemi siega gór­nej granicy jądra, a wiec do glebokości okolo 2900 km.
Temperatura jądra Ziemi wynosi 4500-6000°C. Dzieli sie ono na jądro zewnetrzne i wewnetrzne, lezące ponizej 5100 km. Jądro zewnetrzne jest w stanie cieklym, natomiast jądro wewnetrzne ma wlaściwości ciala stalego. Jądro budują pierwiastki ciezkie: nikiel (Ni) i zelazo (Fe), stąd nazwa nife. Gestośc jądra zewnetrznego waha sie w granicach 9,5-12,0 g/cm3, a jądra wewnetrznego dochodzi do 17,0 g/cm3. Ciśnienie wewnątrz jądra jest bar­dzo wysokie i wynosi ponad 3,5 min atmosfer {wzrasta o l atmosfere na kazde 3,7 m). Temperatura natomiast wzrasta średniu o 1°C na kazde 33 m glebokości (wartośc ta określona jest stopniem geotermicznym).

2. Mineraly i skaly

Skorupe ziemską tworzą skaly, które skladają sie z mineralów.

Mineral to naturalny skladnik skorupy ziemskiej o stalym skladzie che­micznym i stalych wlaściwościach fizycznych.

Skalą nazywamy skupienie jednorodnych lub róznorodnych mineralów w duzej masie. Tylko niektóre mineraly są pierwiastkami; są to tzw. minera­ly rodzime: zloto, platyna, srebro, grafit, diament, siarka, zelazo, miedĄ, nikiel.

Mineraly, które mają duzy udzial w budowie skal, nazywa sie mineralami skalotwórczymi. Najbardziej powszechne mineraly skalotwórcze to:    kwarc, dolomit, kalcyt, mineraly ilaste, skalenie, miki. Sklad chemiczny i cechy budowy fizycznej mineralu decydują w konsekwencji o jego odpor­ności na niszczenie. Najtwardszym mineralem w dziesieciostopniowej skali Mohsajest diament (10). Najmniejszą twardośc ma talk (l).

W zalezności od sposobu powstawania skaly skorupy ziemskiej podzie­lono na: magmowe, osadowe, przeobrazone {metamorficzne}.   

Skaly magmowe są stopem krzemianowym, w sklad których oprócz krze-] mionki wchodzą: zelazo, magnez, wapn, sód oraz substancje lotne, np.  chlor, dwutlenek wegla oraz przegrzane roztwory wodne.     

Skaly magmowe powstają z magmy wskutek jej zastygania. W zalezności od warunków, w jakich nastepowalo krzepniecie magmy, dzieli sie je na:| wylewne - zastygle na powierzchni Ziemi, np. bazalt, pumeks, i glebinowe,  zastygle w glebi Ziemi, jak granit czy sjenit.             

Skaly wylewne mają budowe skrytokrystaliczną, poniewaz powstają z szybko stygnącej, nie mającej czasu na krystalizacje magmy. Zbudowane są z bardzo drobnych, prawie niewidocznych golym okiem krysztalów.

Wewnątrz Ziemi magma stygnie powoli. Czas krystalizacji jest bardzo dlugi i dlatego skaly glebinowe mają budowe j awnokrystaliczną.
Zdarza sie, ze proces krystalizacji rozpocząl sie w glebi Ziemi, a nastep­nie wskutek erupcji wulkanicznej przebiegal na powierzchni. Powstają wówczas skaly o tzw. budowie porfirowej - mineraly, które rozpoczely krystalizacje w glebi Ziemi, tkwią, w postaci wiekszych krysztalów, w drobnokrystalicznej masie (np. porfir).

Skaly magmowe, w zalezności od skladu chemicznego (zawartości krzemionki), dzielimy na kwaśne, obojetne i zasadowe.

Skaly osadowe powstają przez osadzanie (sedymentacje) okruchów skal, szczątków obumarlych organizmów zywych bądą związków chemicznych wytrąconych z wody morskiej. Rodzaj i pochodzenie cząstek mineralnych, a takze środowisko, w którym sie osadzają, powodują, ze skaly te dzielą sie na:

okruchowe - powstale z rozdrobnionych szczątków dawnych skal, luĄnp nagromadzonych (zwiry, piaski) lub spojonych lepiszczem (zlepience, piaskowce);

pochodzenia organicznego - skaty pochodzenia roślinnego są produktem zweglania roślin bez dostepu tlenu, tworzą sie na lądach, np. torf, wegiel brunatny i kamienny;

skaty pochodzenia zwierzecego to wapienie, które powstają z wapiennych szkieletów zwierząt tworzących osady na dnie morskim; w zalezności od dominujących na danym obszarze zwierząt tworzą sie rózne typy skal, np. wapienie koralowe, muszlowe, numulitowe. Glównym mineralem wapieni jest kalcyt.

Procesy bitumizacji, polegające na przemianie chemicznej skladników organicznych bez dostepu powietrza, powodują powstanie weglowodo­rów, a przede wszystkim ropy naftowej, gazu ziemnego i wosku ziemnego;

Skaly pochodzenia chemicznego - powstają przez wytrącanie sie związków w rezultacie parowania zbiornika morskiego, rozpuszczanie przez wode produktów wietrzenia i osadzanie ich na dnie w postaci osadów; są to przede wszystkim: sól kamienna, sole potasowe, gipsy i anhydryty.

Skaly metamorficzne (przeobrazone)  Skaly metamorficzne tworzą sie ze skal magmowych i osadowych, pod wplywem dzialania wysokiej temperatury, ciśnienia i procesów chemicznych. Przeobrazeniu moze ulegac budowa wewnetrzna, sklad chemiczny lut sklad mineralny skaly.

Skaly metamorficzne powstają glównie:

- w strefie kontaktu skal z magmą, np. magma wdzierająca sie w skorup ziemską powoduje przeobrazenie wapieni w marmur, a wegla kamiennej go w grafit;  - w wyniku ruchów skorupy ziemskiej, które powodują przemieszczanie sie skal osadowych lub magmowych w glebsze warstwy litosfery, gdzie poddawane są one oddzialywaniu wysokich ciśnien i temperatur, np, z granitu tworzy sie gnejs.

Badania ukladów warstw skalnych dostarczają dowodów na istnienie ruchów skorupy ziemskiej - zarówno pionowych, jak i poziomych.

W procesie osadzania sie materialu skalnego tworzą sie warstwy skalne, Pionowa odleglośc od dolnej cześci warstwy skalnej (spągu) do najwyzszej warstwy (stropu) nazywa sie miązszością warstwy. Niekiedy pierwotny po­ziomy uklad warstw skalnych ulega zaburzeniu. Ulegają one deformacji, Jezeli ciąglośc warstwy nie zostala przerwana, mówimy o deformacjach ciąglych. Jezeli jednak na skutek nacisku warstwy zostaly przerwane

wstają deformacje nieciągle (uskoki, zreby, rowy tektoniczne). Analizując ich uklad, mozemy określic wiek wzgledny skal.
Sudety — Góry Stolowe