Podstawowe błędy i ich przyczyny w komunikacji interpersonalnej.

KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA to psychologiczny proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą. Jest to proces, który zachodzi nieustannie, bowiem przez cały czas swoją postawą ciała, mimiką, gestykulacją, no i wreszcie słowami przekazujemy określone informacje. Jednak, aby można było mówić o istnieniu komunikacji muszą istnieć 3 ogniwa:

- nadawca, czyli osoba, która przesyła określoną informację

- odbiorca, czyli osoba, do której daną informację kierujemy

- kod, czyli sposób przekazu tej informacji – obraz, gest, słowo itd.

Efektywność procesu komunikacji zależna jest od trzech czynników: przekazu informacji, aktywnego słuchania oraz od sygnałów niewerbalnych.

Wiele nieporozumień w relacjach interpersonalnych jest wynikiem złej komunikacji. Niewłaściwe odczytanie intencji z jednej strony, zawoalowane oczekiwania z drugiej oto trudności, których doświadcza niemal każdy z nas w codziennych rozmowach. O efektywnej komunikacji można mówić wówczas, kiedy treść wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencjami nadawcy przekazu.

Tak jak napisał Conradino Beb : „Niezrozumienie rodzi nietolerancję, nietolerancja rodzi gniew, nienawiść, strach – negatywne emocje. Emocje są przyczyną konfliktów, kultura zbudowana jest z emocji, te zaś są tylko pewną formą energii, która przejawia się w języku. Żyjemy w świecie, w którym wszyscy ludzie nie rozumieją się nawzajem i jest to problem tak samo komunikacji międzykulturowej, jak i kulturowo zakorzenionych emocji ”.

Skuteczne komunikowanie mogą utrudniać :

• różnice w postrzeganiu rzeczywistości - odmienna wiedza, odmienne doświadczenia

• bariery językowe - różne znaczenie słów, lub odmienne języki narodowe

• różnice wynikające z płci

• niejasność przekazu, zakłócenia na którymkolwiek etapie procesu komunikowania

• emocje - odbieranie komunikatów przez pryzmat przeżywanych emocji, gniewu, radości, smutku, lęku

• niezgodność komunikatów werbalnych i niewerbalnych

• nieufność - podejrzliwość komunikatu, związana z brakiem wiarygodności nadawcy

Bariery w komunikacji interpersonalnej :

Bariery komunikacyjne to wszystko to, co zakłóca efektywne porozumienie pomiędzy nadawcą a odbiorcą komunikatu. Mogą wynikać zarówno z błędów popełnionych przez jedną jak i drugą stronę w komunikacji. Możemy wyróżnić dwie grupy barier komunikacyjnych :

1. Oparte na charakterze fizycznym i psychologicznym :

- Różnice kulturowe- nieznajomość kultury, obyczajów, tradycji czy nawet języka naszego partnera w komunikacji, wpływa negatywnie na proces porozumiewania. Każdy z nas ma swój system poznawczy oparty w większej mierze na przeszłości i związanych z nią doświadczeniach. W związku z tym wpływa on na interpretację komunikatów u każdej osoby inaczej.

- Brak umiejętności decentracji- większość osób nie potrafi wczuć się w sytuację mówiącego. Spowodowane jest to etnocentryzmem ludzkim. Aby komunikacja była skuteczna konieczne jest przyjęcie perspektywy mówiącego, a nie patrzenie tylko na swoją osobę. Etnocentryzm sprawia, że człowiek jest niedobrym słuchaczem a przez to wykazuje też braki jako rozmówca.

-Utrudnienia percepcyjne- efektywna komunikacja jest również zagrożona w przypadku, gdy coś zakłóca naszą percepcje, czyli postrzeganie innych ludzi. Takie błędy w rozmowie mogą zostać spowodowane na przykład przez zbyt szybką i niewyraźną artykulację wypowiedzi naszego rozmówcy, czy też warunki zewnętrzne jak głośna muzyka czy zła pogoda.

- Stereotypy- bariera ta powstaje w skutek tego, iż wartościujemy naszych partnerów w komunikacji ze względu na ich status. Więcej uwagi i szacunku okazujemy ludziom o wysokim statusie niż tym o niskim. Jesteśmy skłonni godzić się z ich poglądami być dla nich uprzejmi. Odwrotnie zachowujemy się w stosunku do rozmówcy, którego cechą jest niski status społeczny.

-Wybiórczość uwagi - to zakłócenie jest skutkiem nie skupiania się na całości wypowiedzi naszego współrozmówcy tylko na jakimś pojedynczym fakcie. Przez słuchacz nie dostrzega innych tematów poruszanych przez nadawcę.

-Samopoczucie- duże znaczenie odgrywają tutaj uwarunkowania psychologiczne ludzi komunikujących się. Poglądy są zazwyczaj stałe i ogólne, ale nasz stan psychofizyczny w bardzo dużym stopniu zmienia naszą ocenę zdarzeń.

2. Bariery wewnętrzne ( są wynikiem naszych emocji, problemów z zaufaniem, czy też zakłóceń w rozszyfrowaniem komunikatów werbalnych i niewerbalnych):

- Osądzanie- jest wynikiem narzucania własnych opinii innym, a także proponowania im rozwiązań skutecznych u innych osób, nie uwzględniając problemów samego zainteresowanego. Rozmówca, który tworzy ten typ zakłóceń komunikacji używa w konwersacji stwierdzeń, w których: krytykuje(Jak Ty mówisz? Twoja artykulacja jest nieznośna), obraża(Wyglądasz jak śmieć. Może byś się, chociaż umył?), orzeka( Z Twoją inteligencją to ty nie zdasz tego egzaminu.), chwali po to by później manipulować bądź oceniać(Dobrze się uczysz, ale jakbyś jeszcze popracował nad swoim wyglądem to nie wyglądałbyś jak dziwak.)

- Decydowanie za innych- bariera ta jest wynikiem próby decydowania w danych sytuacjach za innych. Powoduje to w naszym współrozmówcy powstanie uległości. Wynikiem takich działań jest ograniczona, przez naszego rozmówce otwartość i szczerość wypowiedzi. Tworzenie tej bariery następuje zwykle poprzez: rozkazywanie ( Masz się z nim już więcej nie spotkać!), zakazywanie ( Masz szlaban przez miesiąc. Nie wolno Ci oglądać telewizji i spotykać się ze znajomymi.), grożenie ( Jeżeli nie zrobisz tego co Ci mówię, to zrobię Ci krzywdę.), moralizowanie ( Wyglądasz zbyt wyzywająco. W moich czasach dziewczyny ubierały się bardziej przyzwoicie.), zarzucanie pytaniami ( Czemu słuchasz hip- hopu, a nie popu?).

- Uciekanie od cudzych problemów- występuje wtedy, gdy poświęcamy dostatecznie dużo uwagi osobie, która na nas polega. Nie uwzględniamy jej problemów czy emocji. U osoby, która wprowadza ten typ bariery do komunikacji możemy zauważyć: pełnienie funkcji biernego doradcy ( Na Twoim miejscu zrobiłbym tak…), odchodzenie od tematu ( Ciekawe jest to co mówisz, ale czy słyszałeś co się przydarzyło Rafałowi?), logiczne argumentowanie ( Gdybyś uważał na pieniądze, to nie musiałbyś teraz uganiać się po komisariatach.), pocieszanie ( Dziewczyna Cię rzuciła? To smutne, ale nie przejmuj się, wszystkich to dotyka.)

- Blokady językowe- mają charakter nieświadomy i świadomy, który może doprowadzić do obniżenia wartości naszego współrozmówcy. W tym typie zakłóceń, w działaniu rozmówcy przejawia się: wtrącanie do wypowiedzi zwrotów w językach obcych ( Umiesz się bawić. You’re cool.), stosowanie kodów lub szyfrów, umówionych i znanych tylko wybranym osobą w grupie, używanie wulgaryzmów, nie akceptowanych przez nas ( Stul dziób ty ***), stosowanie tzw. zabójczych frazesów ( To jest normalne. To jest niemożliwe).

Wszystkie bariery, które wymieniłam powyżej mogą spowodować różne stany emocjonalne u naszego rozmówcy. Należą do nich: opór lub bunt, złość, agresja, bezsilność, frustracja, poczucie niskiej wartości, spadek motywacji, poczucie braku zainteresowania. Żeby komunikacja interpersonalna była poprawna należy zdawać sobie sprawę z istnienia owych barier. Można wówczas panować nad naszymi wypowiedziami i dzięki temu nie wpływać negatywnie na naszego rozmówcę.

S. Brown przedstawia podstawowe błędy, które popełniamy w komunikacji interpersonalnej :

• Zwlekanie z przesłaniem - znaczna część ludzi obawiając się, że osoba z którą rozmawiamy czy audytorium do którego się zwracamy będą czuć się urażeni naszymi słowami dlatego ukrywamy lub zwlekamy z powiedzeniem tego, co się myśli.

• Brak wrażliwości na słuchaczy - często jesteśmy mało wrażliwi lub niewłaściwie rozumiemy uczucia i myśli ludzi z którymi się komunikujemy.

• Wysyłanie mieszanych sygnałów - w wielu sytuacjach występuje dysharmonia między słowami, które wypowiadamy a tym kim jesteśmy, jak mówimy, jak wyglądamy, jak się zachowujemy, jak nawiązujemy kontakt z innymi itp.

• Ignorowanie reakcji - w procesie komunikacji bywa, iż bardziej jesteśmy zaabsorbowani własną osobą niż tym , co mówi nasz rozmówca.

• Brak definicji słów - skuteczność komunikowania się znacznie obniży się jeśli nie zdefiniujemy na początku rozmowy znaczenia mniej znanych słów

Psychologia przyczynę nieporozumień międzyludzkich  rozpatruje w aspekcie osobowościowym. Brak umiejętności prowadzenia konwersacji może wpłynąć na stan psychiczny jednostki, prowadzić do nieporozumień, konfliktów , izolacji czy agresji w ostateczności następuje wycofanie się z kontaktów społecznych. W psychologii komunikacja jest postrzegana jako jeden z najbardziej złożonych procesów w jakich bezpośrednio uczestniczymy a jej powodzenie zależy miedzy innymi od: osobowości rozmówców, choleryk lub osobowość absolutna często narzuca swój komunikat, wygłasza go używając stwierdzeń – „Ty jesteś..”, Zawsze byłeś..”, dodatkowo znacznie intonując wypowiedz. Odbiorca ma prawo poczuć się zmieszany, poddawany ocenie czy krytyce, wycofać się lub zareagować agresją w postaci podobnego komunikatu. Na nieporozumienia może mieć również wpływ poziom posiadanej wiedzy, rozmowa ze specem w danej dziedzinie może wywołać poczucie braku wiedzy, frustrację czy zmieszanie, szczególnie jeśli rozmówca oczekuje znajomości danego tematu. W efekcie odbiorca zaczyna nerwowo potakiwać i poszukiwać możliwości zakończenia dalszego przekazu. W prawidłowej komunikacji ważną rolę odgrywają również wcześniejszych doświadczeń, przykre: wyśmianie lub poczucie niezrozumienia np.: u dzieci podczas pierwszych kontaktów z rówieśnikami mogą zniechęcić do podejmowania kolejnych prób.  Pod uwagę należy także wziąć aktualne okoliczności: pośpiech brak czasu sprawia, że staramy się jak najszybciej odebrać informacje nie skupiając się na nich, rozmarzenie czy aktualny problem sprawia, że myślimy o czymś innym wysłuchując jedynie poszczególnych fragmentów. W podobny sposób działa podenerwowanie , które sprawia, że sama mimika twarzy wywołuje negatywne odczucia u innych. Samopoczucie fizyczne i psychiczne również wpływa na nasze zdolności porozumiewania się, przeżyta tragedia, zmęczenie silny ból sprawiają, że nasze zachowanie odstręcza innych, jesteśmy marudni często oschli, zdawkowi w odpowiedziach, dodatkowe grymasy twarzy podkreślają nasze niezadowolenie. Należy również pamiętać, że sposób postrzegania świata potrafi zdeterminować rozmowę. Każdy z  nas posiada zespół przemyśleń oraz zbiór wartości, które kształtują naszą osobowość, niezrozumienie lub odmiennie wygłaszane treści często wyzwalają niesnaski.

Gra rozwijająca umiejętności komunikacyjne :

„Dalszy ciąg historyjki”

CELE

Ćwiczenie umiejętności niezbędnych w skutecznym procesie komunikacji, takich jak aktywne słuchanie, rozumienie i kreatywne nawiązywanie do słów innych osób.

PRZEBIEG

Opowiadamy początek historyjki, następnie pierwsza osoba będzie ją kontynuować, dodając jedno zdanie. Później jego sąsiad doda następne zdanie i tak po kolei. Trzeba uważnie słuchać, gdy inni opowiadają swoją część historyjki i nie stracić wątku.

OMÓWIENIE

Podczas tej zabawy osoby ćwiczą najważniejsze sprawności niezbędne dla skutecznej komunikacji, jak uważne słuchanie, rozumienie i nawiązywanie do słów sąsiada. Równocześnie jest to dobry trening mówienia

Dobre tematy na historyjki w grupie to np.: wakacje na wsi, rodzice wychodzą, wyprawa do obcego kraju, grupa obchodzi święto, zwiedzanie groty, itp.

Literatura :

Z. Nęcki: Komunikacja międzyludzka. Kraków, 1996

1. Nęcki Z., Komunikowanie interpersonalne, Poznań 1992

S. Brown, Jak mówić aby ludzie słuchali, Warszawa 1996

Przygotowały :

Aleksandra Krysik

Paulina Włoch