PRZYCZYNY轌RADACJI GLEB ORAZ ICH OCHRONA I REKULTYWACJA

PRZYCZYNY DEGRADACJI GLEB ORAZ ICH OCHRONA I REKULTYWACJA

ZNACZENIE GLEBY W PRZYRODZIE I GOSPODARCE CZ艁OWIEKA

FORMY I CZYNNIKI DEGRADACJI GLEB

EROZJA

PUSTYNNIENIE I STEPOWIENIE

ZNIEKSZTA艁CENIE GRUNT脫W

CHEMICZNE ZANIECZYSZCZENIA GLEB

WP艁YW ZANIECZYSZCZE艃 GLEB NA 艢RODOWISKO I 呕YCIE CZ艁OWIEKA

SPOSOBY OCHRONY GLEB

SPOSOBY PRZECIWDZIA艁ANIA EROZJI GLEB

SPOSOBY PRZECIWDZIA艁ANIA CHEMICZNEJ DEGRADACJI GLEB

REKULTYWACJA GRUNT脫W I GLEB ZDEWASTOWANYCH

ZNACZENIE GLEBY W PRZYRODZIE I GOSPODARCE CZ艁OWIEKA

Gleba to biologicznie czynna powierzchnia ziemi, powsta艂a z utworu geologicznego, zwanego ska艂a, macierzyst膮., w wyniku wietrzenia fizycznego, chemicznego i biologicznego.

Gleba jest g艂贸wnym elementem 艣rodowiska przyrodniczego. Na l膮dzie gleba i przyziemna cz臋艣膰 atmosfery tworz膮 naturalne siedlisko ro艣lin, zwierz膮t i cz艂owieka. Gleba jest o艣rodkiem 偶ycia i spe艂nia wiele istotnych funkcji w og贸lnym procesie 偶ycia na Ziemi, m.in. produkcyjn膮, retencyjn膮, sanitarn膮.

Poza funkcj膮 produkcyjn膮 gleba tworzy ogromnych rozmiar贸w naturalny zbiornik retencyjny1 zasob贸w wodnych. Wody opadowe gromadzone w glebie s膮 niezb臋dne dla 偶ycia ro艣lin. Dzi臋ki 偶yj膮cym w glebie drobnoustrojom spe艂nia ona r贸wnie偶 wa偶n膮 funkcj臋 sanitarn膮 i uczestniczy w niezb臋dnym dla ci膮g艂o艣ci 偶ycia na Ziemi procesie rozk艂adu (mineralizacji) martwych resztek organicznych, wp艂ywaj膮c w ten spos贸b na obieg pierwiastk贸w w 艣rodowisku. Dzi臋ki w艂a艣ciwo艣ciom sorpcyjnym2 gleba spe艂nia funkcj臋 naturalnego filtra; poch艂ania m.in. zwi膮zki toksyczne.

Jako艣膰 gleby zale偶y od w艂a艣ciwo艣ci ska艂y macierzystej, klimatu, rze藕by terenu, ro艣linno艣ci, mikroflory (bakterii, grzyb贸w, promieniowc贸w) i dzia艂ania cz艂owieka. W艂a艣ciwo艣ci i urodzajno艣膰 (produktywno艣膰) gleby zale偶膮 od:

- sk艂adu mineralnego ska艂y macierzystej i stopnia przeobra偶enia jej w procesie glebo tw贸rczym;

-zawarto艣ci i jako艣ci materii organicznej martwej (pr贸chnicy, resztek organizm贸w ro艣linnych i zwierz臋cych), b臋d膮cej 藕r贸d艂em sk艂adnik贸w od偶ywczych oraz czynnikiem strukturo tw贸rczy m;

~ zdolno艣ci do gromadzenia wody i oddawania jej ro艣linom, co zale偶y g艂贸wnie od uziarnienia (sk艂adu mechanicznego) i struktury gleby;

wymiany powietrza pomi臋dzy gleb膮 i atmosfer膮, zapewniaj膮cej tlenowe warunki do 偶ycia korzeni ro艣lin (rys. 2.20).

===================================================================================================

1 Retencja- magazynowanie wody w gruncie; zapas wody zatrzymanej. Zbiornik retencyjny to zbiornik wodny przeznaczony do gromadzenia wody.

Sorpcja - proces poch艂aniania cz膮stek, jon贸w z fazy p艂ynnej i gazowej gleby, wch艂aniania powierzchniowego (adsorpcja) i obj臋to艣ciowego (absorpcja) zachodz膮cych r贸wnocze艣nie w danym uk艂adzie.

FORMY I CZYNNIKI DEGRADACJI GLEB

Jednym z wiciu czynnik贸w deformacji 艣rodowiska przyrodniczego i widocznego ju偶 zagro偶enia dla 偶ycia na Ziemi s膮 nasilaj膮ce si臋 procesy degradacji gleb.

Degradacja gleby to pomniejszenie lub zniszczenie ekologicznej i produkcyjnej warto艣ci gleby. Stopniowy spadek zawarto艣ci pr贸chnicy, zakwaszenie, zasolenie, ubytek sk艂adnik贸w pokarmowych, zanieczyszczenia chemiczne to formy degradacji gleb (tab. 2.7). Erozja wodna i wiatrowa r贸wnie偶 pomniejszaj膮 warto艣膰 gleby lub j膮 niszcz膮; tak偶e przesuszenie lub podtopienie (zawodnienie) w coraz wi臋kszym stopniu gleb臋 degraduj膮. Techniczne zniszczenie gleby i szaty ro艣linnej stanowi膮 najwy偶sz膮 form臋 degradacji gleb, zwan膮 dewastacj膮1. Gleba i szata ro艣linna mog膮 by膰 te偶 zdewastowane przez zanieczyszczenie chemiczne.

Degradacji gleby mo偶na przeciwdzia艂a膰 sposobami agrotechnicznymi. Przyk艂adem tego jest wapnowanie gleb kwa艣nych. Gleby zdegradowane cz臋艣ciowo lub ca艂kowicie, nawet technicznie zdewastowane grunty (przez g贸rnictwo i sk艂adowanie odpad贸w), powinny by膰 zrekultywowane. Rekultywacja nie oznacza przywr贸cenia glebie stanu wyj艣ciowego, cz臋sto jest to niemo偶liwe; przez rekultywacj臋 nale偶y rozumie膰 nadanie gruntowi walor贸w u偶yteczno艣ci.

Czynniki degraduj膮ce mo偶na podzieli膰 na: n a t u r a l n e - zachodz膮ce bez czynnego udzia艂u cz艂owieka i antropogeniczne 鈥 powodowane przez cz艂owieka. Spo艣r贸d wielu czynnik贸w niekorzystne zmiany w wielu glebach powoduj膮:

a) po偶ary, erozja, susza, trz臋sienia ziemi;

b) przemys艂owo-chemiczne zanieczyszczenia, np. metalami ci臋偶kimi (zw艂aszcza Pb, Cd), kwa艣nymi i kwasotw贸rczymi sk艂adnikami mineralnymi i organicznymi sk艂adnikami toksycznymi obecnymi w nawozach;

c} chemizacja rolnictwa - chemiczna ochrona ro艣lin, nawo偶enie mineralne;

d) odkrywkowa i podziemna eksploatacja kopalin;

  1. techniczna zabudowa: budownictwo mieszkaniowe, przemys艂owe,

szlaki komunikacyjne;

==================================================================

Degradacja i dewastacja- obni偶enie si臋 (degradacja) lub ca艂kowita utrata (dewastacja) warto艣ci u偶ytkowej gruntu, w wyniku niekorzystnych zmian rze藕by terenu, gleby, warunk贸w wodnych i szaty ro艣linnej. Przyczyn膮 zachodz膮cych zmian mo偶e by膰 dzia艂alno艣膰 przemys艂owa, agrotechniczna, bytowa cz艂owiek;) lub dzia艂anie si艂 przyrody (erozja, po偶ary, susze, trz臋sienia ziemi).

f. dzia艂alno艣膰 bytowa cz艂owieka;

  1. sk艂adowanie odpad贸w przemys艂owych i bytowo-gospodarczych.

G艂贸wnymi 藕r贸d艂ami zanieczyszczenia gleby s膮 zak艂ady przemys艂owe,

kt贸re emituj膮 py艂y (zawieraj膮ce metale ci臋偶kie) oraz gazy (zwi膮zki siarki, azotu, w臋gla, chloru, fluoru). Podobnie transport, szczeg贸lnie samochodowy, zanieczyszcza gleb臋 i ro艣liny o艂owiem i w臋glowodorami (w tym rakotw贸rczymi). Du偶y udzia艂 w zanieczyszczeniu gleby ma rolnictwo, kt贸re wskutek post臋puj膮cej chemizacji upraw (nawozy mineralne, 艣rodki ochrony ro艣lin) pomniejsza cz臋sto 偶yzno艣膰 gleby oraz pogarsza jako艣膰 偶ywno艣ci i paszy.

EROZJA

Erozja to proces rozmywania (erozja wodna) lub rozwiewania (erozja wiatrowa) powierzchniowej warstwy gleby. Naturaln膮 erozj臋 gleb, kt贸ra jest przewa偶nie nieszkodliwa, nasilaj膮:

鈥 niszczenie naturalnej szaty ro艣linnej (le艣nej i trawiastej);

- nieprawid艂owa uprawa ziemi;

- wadliwy dob贸r ro艣lin uprawnych;

- niew艂a艣ciwy wypas byd艂a;

- nieprawid艂owe melioracje wodne.

Erozja wodna lub wiatrowa mog膮 spowodowa膰 ca艂kowite zniszczenie profilu glebowego, czyli denudacj臋. Charakter i nasilenie proces贸w erozyjnych zale偶膮 g艂贸wnie od rze藕by terenu, sk艂adu mechanicznego gruntu, wielko艣ci i rozk艂adu opad贸w atmosferycznych oraz sposobu u偶ytkowania terenu.

PUSTYNNIENIE I STEPOWIENIE

Pustynnienie i stepowienie to proces spowodowany post臋puj膮cym niedostatkiem wody w glebie i w przyziemnej cz臋艣ci atmosfery. Nadmierne wylesianie i odwodnienie terenu oraz intensywne rolnictwo, to g艂贸wne czynniki stepowienia krajobrazu (w tym gleby). Przyczyny i skutki stepowienia s膮 nast臋puj膮ce:

- zmniejszenie ilo艣ci i regularno艣ci opad贸w atmosferycznych;

- intensywny sp艂yw powierzchniowy bez wnikania wody do gleby;

- zwi臋kszone parowanie z powierzchni gruntu;

- pozbawienie ziemi nale偶ytej okrywy ro艣linnej, np. las贸w, step贸w, sawann, w celu stworzenia wielkich monokultur ro艣linnych;

- wadliwie przeprowadzane melioracje;

- nadmierne u偶ytkowanie (do cel贸w przemys艂owych i komunalnych) w贸d powierzchniowych i podziemnych.

Przyczyn膮 stepowienia mo偶e by膰 r贸wnie偶 efekt cieplarniany, spowodowany nadmiern膮 emisj膮 CO2, metanu, freon贸w.

ZNIEKSZTA艁CENIE GRUNT脫W

Zniekszta艂cenie grunt贸w to niekorzystne zmiany budowy i w艂a艣ciwo艣ci powierzchni ziemi i stosunk贸w wodnych na danym terenie. Gruntami

zniekszta艂conymi s膮:

- zapadliska i wypi臋trzenia na terenach g贸rniczych;

- wyrobiska i zwa艂owiska pokopalniane;

- sk艂adowiska odpad贸w przemys艂owych i komunalnych;

- tereny zawodnione, zanieczyszczone mechanicznie i chemicznie;

- obszary pod zabudow膮 miejsk膮, przemys艂ow膮 i komunikacyjn膮;

- tereny pozbawione szaty ro艣linnej;

- osuwiska1.

CHEMICZNE ZANIECZYSZCZENIA GLEB

Chemiczne zanieczyszczenia gleb powoduj膮 zachwianie r贸wnowagi biologicznej 艣rodowiska glebowego. Jednym z przejaw贸w zachwiania r贸wnowagi biologicznej jest zjawisko zwane zm臋czeniem gleb2.

Przemys艂owe zanieczyszczenie gleby. D艂ugotrwa艂e oddzia艂ywanie zanieczyszcze艅 przemys艂owych mo偶e by膰 przyczyn膮 powa偶nych zmian

Osuwiska te s膮 to przemieszczenia mas ziemnych, takie jak: sp艂ywy, zsuwy i obrywy. Podobnie juk przy erozji procesy mog膮 przebiega膰 bez udzia艂u cz艂owieka, cho膰 nieracjonalne gospodarowanie w 艣rodowisku przyrodniczym wyzwala w pe艂ni ich niszczycielska moc.

- Zm臋czenie gleb to obni偶enie jej 偶yzno艣ci na skutek zachwiania r贸wnowagi dynamicznej przez zanieczyszczanie lub nieumiej臋tne nawo偶enie.

chemicznych i biologicznych w 艣rodowisku glebowym. W strefie intensywnego zanieczyszczenia 艣rodowiska degradacja gleby spowodowana jest:

- zwi膮zkami siarki (SO2, SO3, H2SO4, FeS, H2S). Ich nadmiar w glebie (np. H2SO4) dzia艂a niekorzystnie na organizmy glebowe w spos贸b bezpo艣redni i po艣redni. Dzia艂anie bezpo艣rednie polega na zakwaszeniu 艣rodowiska bytowania organizm贸w i hamowaniu ich rozwoju (w szczeg贸lno艣ci mikroorganizm贸w). W bardzo kwa艣nym 艣rodowisku ro艣liny Trac膮 zdolno艣膰 przyswajania sk艂adnik贸w pokarmowych (np. N, Ca, P, K), nawet gdy wyst臋puj膮 one w dostatecznie du偶ych st臋偶eniach. Dzia艂anie po艣rednie zakwaszenia gleby polega na wymywaniu trudno rozpuszczalnych substancji mineralnych, z rozpadem minera艂贸w w艂膮cznie. Opr贸cz naruszenia r贸wnowagi sk艂adnik贸w pokarmowych wyzwalaj膮 si臋 substancje toksyczne;

- zwi膮zkami sodu (NaCl, Na2SO4, Na2CO3), przyczyniaj膮cymi si臋 do zasolenia gleby;

- zwi膮zkami azotowymi (amoniakiem, azotanami), lokalnie fluorem, chlorem, sodem, potasem;

- rop膮 naftow膮 i jej pochodnymi;

- zwi膮zkami metali ci臋偶kich, g艂贸wnie o艂owiu (Pb), kadmu (Cd), cynku (Zn), rt臋ci (Hg);

- substancjami radioaktywnymi, np. strontem 90, cezem 137. Wszystkie te substancje, przenikaj膮c z gleb do ro艣lin, a nast臋pnie do

organizm贸w zwierz膮t i cz艂owieka, powoduj膮 ska偶enie wszystkich ogniw 艂a艅cucha pokarmowego.

Rolnicze zanieczyszczenie gleb uprawnych nast臋puje wskutek nieumiej臋tnego nawo偶enia mineralnego i nadmiernego stosowania gnojowicy oraz w wyniku u偶ywania chemicznych 艣rodk贸w ochrony ro艣lin (pestycyd贸w) czy chemicznych regulator贸w wzrostu ro艣lin (r e t a r d a nt 贸 w).

Nawozy mineralne stosuje si臋 w celu zaspokojenia pokarmowych potrzeb ro艣lin i uzyskania wysokich plon贸w. W zale偶no艣ci od sk艂adnika dominuj膮cego wyr贸偶nia si臋 nawozy: azotowe, potasowe, fosforowe, wapniowe oraz wielosk艂adnikowe i mikronawozy. Nawozy stosuje si臋 powszechnie w rolnictwie, ogrodnictwie, a nawet w le艣nictwie. W艂a艣ciwe stosowanie nawoz贸w mineralnych daje korzy艣ci w postaci wysokich plon贸w. Jednak zbyt wysoka koncentracja nawoz贸w, spowodowana nie-

umiej臋tnym nawo偶eniem, wp艂ywa ujemnie na jako艣膰 plon贸w, nasila chemiczne wyja艂owienie gleby i zmniejsza aktywno艣膰 biologiczn膮 艣rodowiska.

Nadmierne wprowadzenie do gleby nawoz贸w mineralnych powoduje:

a) naruszenie r贸wnowagi jonowej wzmagaj膮ce ubytek sk艂adnik贸w. Nast臋puje np. intensywna wegetacja ro艣lin i zwi膮zane z tym zwi臋kszone pobieranie r贸wnie偶 innych sk艂adnik贸w zawartych w glebie, albo - przez koncentracj臋 jon贸w i zakwaszaj膮ce ich dzia艂anie - nasilaj膮 si臋; procesy wymywania sk艂adnik贸w z gleby;

b) zanik zdolno艣ci przyswajania przez ro艣liny innych niezb臋dnych do 偶ycia sk艂adnik贸w od偶ywczych, np. miedzi w wyniku nadmiaru azotu, fosforu, potasu;

c) degradacj臋 struktury gleby;

d) zatrucie 艣rodowiska substancjami toksycznymi, np. metalami ci臋偶kimi.

Gnojowica to odchody zwierz臋ce zmieszane z wod膮. Jest to produkt powstaj膮cy podczas przemys艂owej hodowli zwierz膮t metod膮 bez艣ci贸lkow膮. Gnojowica mo偶e by膰 wykorzystywana jako naturalny naw贸z organiczny, mo偶liwy jest te偶 przer贸b gnojowicy na biogaz. Stosowana w nawo偶eniu w spos贸b racjonalny mo偶e przyczynia膰 si臋 do wzrostu plon贸w. Naruszenie jednak zasad agrotechniki w nawo偶eniu gnojowic膮, np. przedawkowanie, jest przyczyn膮 jej uci膮偶liwo艣ci dla 艣rodowiska i cz艂owieka. Istnieje tak偶e niebezpiecze艅stwo zaka偶enia uprawianej ro艣linno艣ci patogenami (bakteriami, wirusami, jajami robak贸w paso偶ytniczych), kt贸rych jest no艣nikiem.

Chemiczne 艣rodki ochrony ro艣lin (pestycydy) to naturalne lub syntetyczne substancje stosowane w celu zwalczania chor贸b i szkodnik贸w ro艣lin. Zak艂ada si臋, 偶e 艣rodki te powinny charakteryzowa膰 si臋 du偶膮 toksyczno艣ci膮 w stosunku do chor贸b i szkodnik贸w, a mat膮 dla uprawianych ro艣lin oraz dla zwierz膮t i ludzi. Pestycydy okaza艂y si臋 jednak broni膮 obosieczn膮, gdy偶 - opr贸cz pozytywnych - powoduj膮 tak偶e skutki negatywne. Niekt贸re pestycydy kumuluj膮 si臋 w tkankach, co dzia艂a szkodliwie na organizm, ponadto mog膮 przebywa膰 w glebie przez wiele lat, mimo 偶e z czasem ich biologiczna aktywno艣膰 zanika (np. DDT ponad 15 lal, arsenian o艂owiowy - 15 lat, HCH Lindan - ponad 11 lat, Chlordan ponad 12 lat). Niekt贸re z pestycyd贸w hamuj膮 tworzenie si臋 brodawek na korzeniach ro艣lin motylkowych (np. Heptachlor, Toxafen).

Obecnie znamy ponad 200 syntetycznych pestycyd贸w. W zale偶no艣ci od grupy ro艣lin czy zwierz膮t, na kt贸re oddzia艂uj膮, dzieli si臋 je m.in. na:

- bakteriocydy- 艣rodki bakteriob贸jcze

- herbicydy- 艣rodki chwastob贸jcze

- fungicydy - 艣rodki grzybob贸jcze

- insektycydy- 艣rodki owadob贸jcze

- rodentycydy - 艣rodki gryzoniob贸jcze

- nematodycydy- 艣rodki nicieniob贸jcze

- akarycydy- 艣rodki roztoczob贸jcze

- aficydy- 艣rodki mszycob贸jcze

- repelenty- 艣rodki odstraszaj膮ce szkodniki

- a t r a k t a n t y - 艣rodki zwabiaj膮ce szkodniki, np. owady, gryzonie

- retardanty- 艣rodki powoduj膮ce op贸藕nienie wzrostu ro艣lin.

Trwa艂o艣膰 pestycyd贸w w glebie zale偶y od struktury, rodzaju, odczynu pH oraz ilo艣ci mikroorganizm贸w w glebie. Insektycydem najcz臋艣ciej do niedawna stosowanym by艂 DDT; w ci膮gu 25 lat wykorzystano ok. 1,5 mln ton tego 艣rodka i jest on obecny wsz臋dzie na kuli ziemskiej. Du偶膮 wad膮 DDT jest w艂a艣ciwo艣膰 kumulowania si臋 w organizmach, w szczeg贸lno艣ci b臋d膮cych ostatnimi ogniwami w szeregach troficznych (rys. 2.21) oraz du偶a odporno艣膰 na rozk艂ad. Do organizmu cz艂owieka DDT przenika nie tylko z pokarmem zwierz臋cym, ale tak偶e z ro艣linnym. Wieloletnie stosowanie DDT uodporni艂o szereg owad贸w na jego dzia艂anie (np. stonk臋 ziemniaczan膮), a spowodowa艂o wyniszczenie ich naturalnych wrog贸w.

Obecnie wycofuje si臋 z produkcji i u偶ycia pestycydy o szerokim spektrum szkodliwo艣ci i d艂ugich okresach trwa艂o艣ci na rzecz preparat贸w dzia艂aj膮cych wybi贸rczo i rozk艂adaj膮cych si臋 wzgl臋dnie szybko.

聽Rys. 2.21. 艁a艅cuch zale偶no艣ci pokarmowych z uwzgl臋dnieniem wzrostu zawarto艣ci DDT w organizmach

Mechanizmy ich rozprzestrzeniania si臋 i przemieszczania w biocenozach pozostaj膮 jednak nic zmienione, a jedynie czas ich zaleganiu w organizmach jest ograniczony trwa艂o艣ci膮 preparatu, skumulowane za艣 w kolejnych ogniwach 艂a艅cuch贸w pokarmowych nic maj膮 tak wysokich st臋偶e艅.

Stosowanie pestycyd贸w w produkcji rolnej sta艂o si臋 konieczno艣ci膮, natomiast sposoby z艂agodzenia lub zneutralizowania ich toksycznego dzia艂ania na 艣rodowisko nie zosta艂y dotychczas do ko艅ca rozwi膮zane. Wybi贸rczo艣膰 dzia艂ania preparat贸w jest tak偶e nadal spraw膮 problematyczn膮.

Opr贸cz przemys艂u i rolnictwa istotnym 藕r贸d艂em zanieczyszczenia gleb jest motoryzacja. Spo艣r贸d ska偶e艅 najgro藕niejszy tu jest o艂贸w (Pb), znajduj膮cy si臋 w spalinach emitowanych z silnik贸w benzynowych.

WP艁YW ZANIECZYSZCZE艃 GLEB NA 艢RODOWISKO I 呕YCIE CZ艁OWIEKA

Prawid艂owy rozw贸j cz艂owieka jest uzale偶niony od struktury i sk艂adu gleby, kt贸ra z po偶ywieniem ro艣linnym i zwierz臋cym dostarcza mu odpowiedniej ilo艣ci wysokokalorycznych sk艂adnik贸w od偶ywczych, witamin, substancji mineralnych, niezb臋dnych do budowy i w艂a艣ciwego funkcjonowania organizmu. Razem z po偶ywieniem cz艂owiek pobiera sk艂adniki korzystne, jak i niekorzystne dla swego rozwoju.

Ekologiczne skutki chemizacji gleby dotycz膮 - rzecz jasna - nie tylko cz艂owieka, ale ca艂ego 艣wiata organicznego (ro艣lin, zwierz膮t). Zreasumujmy zatem przyczyny, mechanizm oddzia艂ywania i skutki ska偶e艅 gleby.

1. Kumulacja substancji toksycznych w ro艣linach staje si臋 przyczyn膮 ska偶enia wszystkich ogniw 艂a艅cucha pokarmowego.

2. Przemieszczanie si臋 艣rodk贸w chemicznych z gleby do w贸d powoduje eutrofizacj臋 w贸d powierzchniowych i podziemnych.

3. Zakwaszenie gleby, wywo艂ane zanieczyszczaj膮cymi powietrze zwi膮zkami siarki i azotu, a docieraj膮cymi do gleb i w贸d w postaci kwa艣nych deszcz贸w lub suchego opadu, powoduje hamowanie rozwoju organizm贸w, niszczenie szaty ro艣linnej.

4. Zatrucie gleby metalami ci臋偶kimi (nikiel, rt臋膰, kadm, arsen, o艂贸w), a nast臋pnie kumulowanie si臋 tych偶e w tkankach ro艣lin jest przyczyn膮 nieodwracalnych zmian w organizmach ro艣linnych, powoduje zmniejszenie przyrostu masy ro艣linnej, zmniejszenie plonowo艣ci. U cz艂owieka nadmiar metali ci臋偶kich mo偶e powodowa膰 mia偶d偶yc臋 i nowotwory.

5. Zatruwanie gleby nawozami mineralnymi, w wyniku nieumiej臋tnego i nadmiernego ich stosowania, mo偶e prowadzi膰 do pogorszenia si臋 jako艣ci plon贸w, powodowa膰 zanik aktywno艣ci mikroflory glebowej, w szczeg贸lno艣ci niekorzystnie oddzia艂ywa膰 na procesy nitryfikacji i procesy wi膮zania azotu atmosferycznego. Nadmierna przewaga potasu (K+) w ro艣linach rosn膮cych na glebach przenawo偶onych prowadzi do gro藕nych chor贸b zwierz膮t (np. t臋偶yczki pastwiskowej). Przewapnowaniu gleb mo偶e spowodowa膰 chloroz臋 li艣ci, zak艂贸cenie metabolizmu w臋glowodan贸w i bia艂ek. Niebezpieczne jest tak偶e przenawo偶enie nawozami azotowymi . Nadmiar azotu pobranego przez ro艣liny kumuluje si臋 w tkankach w formie azotan贸w. Zbyt wysoka zawarto艣膰 azotan贸w w ro艣linach jest szkodliwa dla ludzi i zwierz膮t. U zwierz膮t nadmiar azotan贸w przejawia si臋 wzrostem ronie艅, obni偶eniem mleczno艣ci, niep艂odno艣ci膮, powolnym wzrostem. U ludzi

powoduje rozliczne, niekiedy ci臋偶kie schorzenia (m.in. methemoglobinemi臋 - wielostronne niedotlenienie organizmu, szczeg贸lnie niebezpieczne dla dzieci) notowane stosunkowo cz臋sto w okolicach Pu艂aw.

6. Przenawo偶enie gnojowic膮 mo偶e spowodowa膰 zaburzenia w艂a艣ciwo艣ci chemicznych i biologicznych gleb oraz ska偶enie gleb i ro艣lin bakteriami chorobotw贸rczymi. Skutkiem tego mo偶e by膰 wzrost zachorowa艅 zwierz膮t, a nawet cz艂owieka, na bruceloz臋, r贸偶yc臋, pryszczyc臋, gru藕lic臋.

7. Ska偶enie pestycydami wskutek nieumiej臋tnego ich stosowania mo偶e spowodowa膰 zatrucia ptactwa i zwierz膮t oraz liczne schorzenia u cz艂owieka. Do organizmu cz艂owieka, jak i zwierz膮t, pestycydy wnikaj膮 drog膮 pokarmow膮, oddechow膮 i przez sk贸r臋. Trudno ulegaj膮c przemianom metabolicznym, kumuluj膮 si臋 w tkankach (zw艂aszcza t艂uszczowej), powoduj膮 os艂abienie ochronnego dzia艂ania sk贸ry, alergie, nowotwory, patologiczne zmiany w uk艂adzie nerwowym i uk艂adzie kr膮偶enia, zaburzaj膮 procesy biochemiczne, przemiany w臋glowodanowe, bia艂kowe, inaktywuj膮 wiele enzym贸w.

SPOSOBY OCHRONY GLEB

Pod poj臋ciem ochrona gleb rozumiemy zesp贸l czynnik贸w prawnych, organizacyjnych i technicznych, zmierzaj膮cych do:

a) minimalizacji erozji wodnej i wiatrowej;

b) przeciwdzia艂ania chemicznej degradacji gleb pod wp艂ywem zanieczyszcze艅 przemys艂owych, motoryzacyjnych, nawo偶enia mineralnego;

c) przeciwdzia艂ania przesuszeniu i zawodnieniu gleb;

d) ograniczenia do niezb臋dnego minimum technicznych deformacji gruntu i mechanicznego zanieczyszczenia gleby;

c) zachowania grunt贸w o walorach ekologiczno-produkcyjnych; f) ograniczenia przejmowania grunt贸w pod zabudow臋 techniczn膮 i eksploatacj臋 kopalin.

SPOSOBY PRZECIWDZIA艁ANIA EROZJI GLEB

Zapobieganie erozji gleb wymaga stosowania zabieg贸w przeciwerozyjnych - rolniczych i melioracyjnych - maj膮cych na celu zahamowanie sp艂ywu w贸d i przeciwdzia艂anie niszczycielskiej sile wiatru na terenach szczeg贸lnie nara偶onych, i nie tylko. Zabiegi chroni膮ce gleby przed erozj膮, to: - tarasowanie stromych stok贸w;

- prowadzenie dr贸g ma艂ymi spadami;

- prawid艂owy kierunek upraw (prostopadle do sp艂ywu w贸d);

- unikanie monokultur i stosowanie p艂odozmianu;

- zaprzestanie orki i wypasu zwierz膮t na stromych zboczach;

- zaprzestanie nadmiernego wyr臋bu drzew;

- zwi臋kszanie zalesie艅 i zadrzewie艅, w szczeg贸lno艣ci na zboczach;

- zak艂adanie ochronnych pas贸w zieleni;

鈥 budowanie prog贸w na potokach, w celu zmniejszenia pr臋dko艣ci sp艂ywu wody;

- wyeliminowanie ci臋偶kiego sprz臋tu i maszyn rolniczych (na stokach).

SPOSOBY PRZECIWDZIA艁ANIA CHEMICZNEJ DEGRADACJI GLEB

Do sposob贸w chroni膮cych gleb臋 przed chemiczn膮 degradacj膮 ze strony przemys艂u nale偶膮:

- ograniczenie emisji py艂owo gazowych (w szczeg贸lno艣ci SO2 i NOX oraz metali ci臋偶kich);

- budowa os艂on biologicznych (fitosanitarnych) w postaci pas贸w zieleni. Zwarte i wysokie os艂ony w znacznym stopniu redukuj膮 zanieczyszczenia chemiczne gleby i ro艣lin;

- w艂a艣ciwe sk艂adowanie odpad贸w przemys艂owych (hutniczych, g贸rniczych) i komunalnych;

- wykorzystywanie gleb najs艂abszych na cele budownictwa, przemys艂u, komunikacji;

- dostosowanie u偶ytkowania teren贸w i produkcji ro艣linnej do panuj膮cych warunk贸w w strefie degraduj膮cego dzia艂ania zanieczyszcze艅.

Sposobami chroni膮cymi gleb臋 przed chemiczn膮 degradacj膮 ze strony rolnictwa s膮:

- racjonalne i umiarkowane stosowanie 艣rodk贸w ochrony ro艣lin oraz nawoz贸w mineralnych; dostosowanie do rodzaj贸w upraw i gleby;

- wprowadzanie i stosowanie na szersz膮 skal臋 metod ekologicznej produkcji rolnej (rolnictwo ekologiczne);

- stosowanie nawoz贸w naturalnych (kompostu, obornika, biohumusu) w nawo偶eniu gleby;

- stosowanie biologicznych i mechanicznych metod ochrony ro艣lin.

Biologiczne metody ochrony ro艣lin polegaj膮 na aktywnym wykorzystaniu przez cz艂owieka przyrody o偶ywionej w celu likwidacji b膮d藕 ograniczenia szkodliwych zwierz膮t i ro艣lin oraz zapobie偶enia gradacjom i inwazjom szkodnik贸w. Walka biologiczna polega na:

- stosowaniu feromon贸w. Feromony to substancje zapachowe wydzielane na zewn膮trz organizmu i wywo艂uj膮ce okre艣lone reakcje biologiczne u innych osobnik贸w lego samego gatunku, np. przywabianie samc贸w u owad贸w, ssak贸w;

- wprowadzaniu naturalnych biologicznych wrog贸w szkodnik贸w na drodze introdukcji i aklimatyzacji b膮d藕 wykorzystywaniu wrog贸w ju偶 istniej膮cych;

- stosowaniu patogennych mikroorganizm贸w - bakterii, wirus贸w, grzyb贸w owadob贸jczych;

- wykorzystywaniu metod agrotechnicznych maj膮cych na celu pogarszanie warunk贸w rozwojowych szkodliwych ro艣lin, np. przez wprowadzenie odpornych ro艣lin uprawnych, odpowiednie terminy orki,

REKULTYWACJA GRUNT脫W I GLEB ZDEWASTOWANYCH

Rekultywacja jest to zesp贸艂 dzia艂a艅 naukowych, organizacyjnych i technicznych maj膮cych na celu przywracanie warto艣ci u偶ytkowej terenom i gruntom ju偶 zdewastowanym. Rekultywacji najcz臋艣ciej wymagaj膮:

鈥 sk艂adowiska odpad贸w g贸rniczych, energetycznych, komunalnych;

- wyrobiska po odkrywkowej eksploatacji ska艂, gliny, piasku, 偶wiru, torfu, wapieni, w臋gla brunatnego;

- nieu偶yteczne drogi oraz powierzchnie zabudowane techniczne;

- gleby zniszczone przez erozj臋 wodn膮;

- grunty zawodnione;

- gleby zdegradowane technicznie, b臋d膮ce nieu偶ytkami rolnymi;

- gleby silnie zdegradowane przez przemys艂owe zanieczyszczenia chemiczne wydzielane do atmosfery.

W czasie dzia艂a艅 rekultywacyjnych wykorzystuje si臋 dwie metody:

a) techniczn膮 - polegaj膮c膮 na przystosowaniu gruntu do wyznaczonej funkcji (u偶ytkowania) poprzez: ukszta艂towanie rze藕by terenu, uregulowanie stosunk贸w powietrzno--wodnych na gruntach przesuszonych i zawodnionych, pokrycie toksycznych grunt贸w warstw膮 gleby (detoksykacja), budow臋 dr贸g, umacnianie skarp;

b) biologiczn膮 - polegaj膮c膮 na ukszta艂towaniu gleby i szaty ro艣linnej przez: nawo偶enie, wprowadzanie ro艣lin pr贸chnicotw贸rczych (np, motylkowych i traw).

Rekultywacja rzadko odtwarza wyj艣ciowy stan grunt贸w, zapewnia jednak przywracanie funkcji ekologicznych i gospodarczych terenu. Zagospodarowanie grunt贸w zrekultywowanych polega na rolniczym, le艣nym lub innym ich u偶ytkowaniu oraz na wybudowaniu niezb臋dnych obiekt贸w i urz膮dze艅.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Buforowo艣膰 gleby, Studia, 1-stopie艅, in偶ynierka, Ochrona 艢rodowiska, Ochrona i rekultywacja gleb
Izby lekarskie 鈥 zadania i obowi膮zki oraz ich rola w przestrzeganiu zasad etyki i?ontologii w ochron
Pismo do student贸w stud. niest. Ochrona 艢ro dowiska, Studia, 1-stopie艅, in偶ynierka, Ochrona 艢rodowis
KOnwencja o ochronie dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk
POCHODZENIE I EWOLUCJA EKOSYSTEM脫W MORZA BA艁TYCKIEGO ORAZ ICH ZMIANY ANTROPOGENICZNE, Ochrona 艢rodow
REKULTYWACJA ODPAD脫W PALENISKOWYCH, Studia, 1-stopie艅, in偶ynierka, Ochrona 艢rodowiska, Ochrona i rek
Degradacja, ochrona i rekultywacja gleb
Buforowo艣膰 gleby, Studia, 1-stopie艅, in偶ynierka, Ochrona 艢rodowiska, Ochrona i rekultywacja gleb
w sprawie homologacji typu pojazd贸w samochodowych i przyczep oraz ich przedmiot贸w wyposa偶enia lub cz
Wsp贸艂czesne konflikty i wojny oraz ich przyczny
rodzaje ooznaczen i ich ochrona
BHP o ubezpieczeniu spo艂ecznym os贸b prowadz膮cych dzia艂alno艣膰 gospodarcz膮 oraz ich rodzin, 1 ubezpiec
IMGW Program ochrony i rekultywacji Jeziora S艂awskiego
czesc VI, Ochrona 艣rodowiska, Ochrona i rekultywacja zbiornik贸w wodnych
opracowane pytania na ochrone praw czlowieka, Prawa cz艂owieka i ich ochrona
2.02 Przebieg cyklu miesiaczkowego i najczestsze jego zaburzenia oraz ich skutki, studia - praca soc
Funkcje emocji oraz ich ekspresja -notatka, PSYCHOLOGIA, I ROK, semestr II, psychologia emocji i mot
KLASYFIKACJA GLEB, Studia P艁, Ochrona 艢rodowiska, Gleboznawstwo

wi臋cej podobnych podstron