1. a) bydło dojrzałość płciową osiąga w wieku ok. 9 miesięcy, a zdolność do rozrodu 1,5 roku- 2 lat.

b) owca i koza dojrzałość płciową osiągają w wieku ok. 5 miesięcy, a zdolność do rozrodu 14-18 miesięcy.

2. Rozwój zarodkowy i tworzenie łożyska u tych 3 przedstawicieli przeżuwaczy domowych przebiega podobnie.

3. a) u krowy ciąża trwa ok. 280 dni (9 miesięcy).

b) u owcy ok. 149 dni.

c) u kozy 154 dni.

Czyli u ostatniej dwójki ok. 5 miesięcy.

4. a) macica przeżuwaczy jest dwurożna, a łożysko rzekome i liścieniowate.

b) zapłodnienie odbywa się w przedniej części jajowodu, skąd kulista blastocysta dociera do macicy. Po uwolnieniu z osłonki przejrzystej w macicy, blastocysta rośnie i wydłuża się dochodząc do:

*60 cm długości u krowy;

*20-40 cm długości u kozy i owcy.

W blastocyście bardzo szybko tworzy się pierwotny, a następnie ostateczny pęcherzyk żółtkowy. W ścianie tego pęcherzyka rozwijają się pierwsze krwinki i naczynia krwionośne, po czym rozpoczyna się krążenie żółtkowe. Jako błona płodowa, pęcherzyk żółtkowy funkcjonuje krótko, później ulega inwolucji (zanikowi).

c) owodnia: tworzy się przez fałdowanie i w tym samym czasie powstaje kosmówka, która oddziela się od owodni. W owodni gromadzi się płyn owodniczy, którego największa objętość pojawia się ok. 4 miesiąca ciąży np. u krowy jest to ok. 4 litrów, a tuż przed porodem objętość tego płynu stanowi ok. 3 litrów. Gdy rozwinie się omocznia, kosmówka zrasta się z owodnią tworząc kosmówkę owodniową grzbietowej części jaja płodowego. W owodni występują charakterystyczne dla przeżuwaczy płytki owodniowe wytwarzane na wewnętrznej powierzchni skierowanej do zarodka. Makroskopowo przyjmują postać zgrubień i zawierają znaczną ilość glikogenu oraz są podobne do zrogowaciałego naskórka. Przypisuje się im zapobieganie sklejaniu się ściany owodni z perydermą zarodka.

d) omocznia: rozwija się podobnie jak u innych ssaków domowych. W ścianie omoczni rozwija się krążenie omoczniowe, łączące się z zarodkiem 2 tętnicami i żyłą pępkową. Omocznia formuje się w postaci spłaszczonego worka, ponieważ jest nieco spychana przez dużą objętościowo owodnię.

Na dużym obszarze omocznia zrasta się z kosmówką w kosmówkę omoczniową. Omocznia nie dochodzi do końców jaja płodowego i nie dochodzą także do końca naczynia krwionośnych, dlatego końce jaja płodowego obsychają. Na pewnej powierzchni omocznia zrasta się z owodnią (powstaje owodnia omoczniowa) i do ściany owodni do omoczni przechodzą naczynia krwionośne. Omocznia wypełnia się płynem wytwarzanym przez pranercze = nerkę ostateczną płodu. U krowy ilość płynu omoczniowego pod koniec ciąży może dochodzić do ok. 12 litrów. W omoczni przeżuwaczy występują -jak u konia- hippomanas. Są to owalnego kształtu struktury, które mogą być połączone ze ścianą omoczni lub mogą pływać w płynie omoczni. Mają one kolor od jasno do ciemnobrązowego.

e) kosmówka: po wytworzeniu omoczni, zrasta się z nią w kosmówkę omoczniową, a w grzbietowej części jaja płodowego łączy się z owodnią w kosmówkę owodniową. Początkowo kosmówka jest gładka, a z czasem tworzy kosmki, inaczej liścienie (cotyledones). Nabłonek kosmówki (trofoblast) różnicuje się na 2 rodzaje komórek: *sześcienne- między którymi są drugie (patrz linijka niżej) resorpcyjne, pobierają substancje odżywcze;

*diplokariocyty- dwujądrzaste, duże komórki wytwarzają enzymy histiolityczne.

Endometrium macicy pokrywa nabłonek wielowarstwowy macicy i endometrium zawiera widoczne gołym okiem koliste pola zwane brodawkami macicznymi (carunculae uterinae). W fazie spoczynku brodawki są różne z powierzchnią endometrium, a w fazie rui (estrus) brodawki znacznie się powiększają i wystają ponad powierzchnię macicy do jamy macicy, przyjmując postać miseczek. Mają one wielkość jaja kurzego, a kształt pięści. U krowy może ich być ok. 80-100, u kozy 120, a u owcy 64-145. Tkanka łączna brodawek jest zbita, zgrubiała, wyposażona w liczne naczynia krwionośne włosowate. Błona śluzowa (endometrium) między brodawkami stanowi przestrzeń miedzy brodawkową (interfarunkularną). Tutaj mają miejsce ujścia gruczołów macicznych, które oddają swą wydzielinę, a w obrębie brodawek brak jest ujść gruczołów macicznych.

f) w błonie śluzowej przeżuwaczy mogą występować melanofory i może być ona pigmentowana.

g) implantacja u przeżuwaczy jest ok. 11 dnia po zapłodnieniu, ale całkowite zakończenie kosmówki omoczniowej z endometrium ma miejsce ok. 1 miesiąca po zapłodnieniu, gdyż omocznia obrasta od zewnątrz kosmówkę. Początkowo jajo przylega do endometrium, po czym w obszarach przylegających pojawiają się kosmki, które wpuklają się do brodawek i tworzą mocne połączenie. Obszar kosmówki pokryty kosmkami i odpowiadający brodawce to liścień (cotyledon). Brodawka maciczna połączona z liścieniem tworzy łożyszcze (placentom). Ilość łożyszcza odpowiada zawsze ilości brodawek u przeżuwaczy.

Diplokariocyty trofoblastu kosmówki wydzielają enzymy histiolityczne dzięki którym kosmki wnikające do brodawek macicy niszczą ich nabłonek i tkankę łączną. W obrębie brodawek stężenie enzymów jest znaczne, gdyż nie są one rozcieńczone wydzieliną z gruczołów macicznych, ponieważ w brodawkach ich nie ma. Zniszczone komórki nabłonka brodawki są włączone do mleczka macicznego i wraz z nim służą do histiotroficznego odżywiania zarodka. Diplokariocyty trofoblastu niszczą tkankę łączną, która zaczyna bujać i wsuwa się między kosmki liścienia w postaci przegród brodawkowych (septae caruncula). Przegrody brodawkowe zostają pokryte wielojądrzastą, cytoplazmatyczną mazią (symplazma), która powstaje z przekształconych komórek tkanki łącznej uszkodzonych pod wpływem diplokariocytów. W miarę tworzenia się łożyszcz przegrody stają się bardziej cienkie, a kosmki liścienia zagłębiają się coraz bardziej i stają się rozgałęzione. W dojrzałym bożyszczu przegrody i brodawki są cienkie.

5. Budowa łożyszcza: a) kosmki kosmówki mają mezenchymatyczny trzon, pokryte są trofoblastem (nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym). U podstawy kosmków jest trofoblast (nabłonek) jednowarstwowy cylindryczny. Przegrody brodawkowe buduje tkanka łączna pokryta rynplazmami. Nabłonek kosmówki przylega do symplazm przegród. Na powierzchni obu struktur tj. komórek nabłonka kosmków i na powierzchni symplazm wytwarzają się mikrokosmki przeplatające się między sobą.

W kosmku występuje tętniczka osiowa będąca odgałęzieniem tętnicy pępkowej, która na szczytowej części kosmka rozgałęzia się na naczynie włosowate, wciskające się między komórki trofoblastu (kapilary- śródnabłonkowe). Z kosmka krew uchodzi żyłami do żyły pępkowej.

W przegrodach przebiega tętnicze rozgałęzienie tętniczy macicznej, rozpada się na naczynie włosowate, kończą się prze symplazmami. Stamtąd krew odchodzi żyłami. Przepływ krwi matki odchodzi w odwrotnym kierunku.

Krew matki od krwi płodu oddziela: *śródbłonek naczyń włosowatych części płodowej i matczynej;

*cienka warstwa cytplazmy symplazm (od strony matki), cienka warstwa cytoplazmatyczna komórek trofoblastu (od strony płodu).

Taki typ błony międzykrwiowej zwano łączno kosmówkową i jest ona do końca pierwszej połowy ciąży. W drugiej połowie ciąży błona międzykrwiową ulega zmianie. Histiolityczne działanie trofoblastu pogłębia się i dochodzi do rozpuszczenia ściany niektórych naczyń krwionośnych włosowatych w przegrodach brodawkowych. Krew wylewa się z włośniczek i opłukuje kosmki. Nabłonek trofoblastu z jednowarstwowego sześciennego zmienia się w jednowarstwowy cylindryczny i komórki nabłonka fagocytują krwinki. Prowadzi to do ustalenia błony międzykrwiowej w obrębie łożyszcza jako krwiokosmówkowej, która pozostaje do końca ciąży.

Łożyszcza powiększają się 500 razy w porównaniu z początkowym stadium. W jego obrębie dochodzi do: *wymiany gazowej uwarunkowanej bliskością naczyń nabłonka i brodawkowych;

*odżywiania hemotroficznego- wchłanianie substancji z unaczynionej krwi matki w których przekazywaniu pomagają symplazmy;

*odżywiania histiotroficznego- trofoblast resorbuje rozpadające się komórki nabłonka i tkanki łącznej brodawek macicznych.

Histiolityczne działanie trofoblastu zaznacza się w obszarach międzybrodawkowych, które po wytworzeniu łożyszcza są obszarami paraplacentalnymi. W tych obszarach niszczenie nabłonka przebiega wolniej, gdyż enzymy histiolityczne rozcieńczane są przez wydzielinę licznych gruczołów macicznych. Działanie histologiczne diplokariocytów w obszarze paraplacentalnym rozpoczyna się ok. 26.-28. dnia po zapłodnieniu i utrzymuje się do ok. 50. dnia ciąży. Nabłonek regeneruje i proces ten zaczyna się od wysp zachowanego nabłonka i wytwarza się nabłonek jednowarstwowy cylindryczny.

W obszarach paraplacentalnych resorbowany jest histiotrof i zachodzi wymiana hemotroficzna, brak wymiany gazowej.