ADHD - zespół nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi, zwany również zespołem hiperkinetycznym. Jest to najczęstsze zaburzenie rozwojowe, ADHD dotyka około 5% dzieci
w młodszym wieku szkolnym. Według różnych danych, 2-4 razy częściej diagnozowane jest u chłopców niż
u dziewczynek. Pojawia się wcześnie – najczęściej w ciągu pierwszych pięciu lat życia dziecka, chociaż zwykle trudno jest wychwycić początkowy moment wystąpienia objawów.

Objawy ADHD można podzielić na trzy główne kategorie obejmujące:

1. Nadmierna aktywność ruchowa:

Charakterystyczne dla osób z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej są trudności w wytrwaniu
w aktywności wymagającej zaangażowania poznawczego oraz tendencja do porzucania jednego działania na rzecz drugiego bez kończenia ich obu. Nadruchliwością określana jest taka aktywność ruchowa dziecka, która
w porównaniu z aktywnością ruchową innych dzieci w tym samym wieku i na tym samym poziomie rozwoju jest znacznie wyższa. W rzeczywistości dziecko dotknięte ADHD bardzo wyróżnia się w otoczeniu rówieśników swoją ruchliwością.

W celu podsumowania do charakterystycznych zachowań z zakresu nadruchliwości należy zaliczyć:

• wyraźny niepokój ruchowy,

• niemożność pozostawania w bezruchu nawet przez krótki czas,

• podrywanie się z miejsca,

• bezcelowe chodzenie,

• bieganie bez celu,

• raczej bieganie niż chodzenie,

• machanie rękami i nogami,

• gadatliwość,

• wpadanie na różne przedmioty,

• ciągłe wykonywanie nawet drobnych ruchów, np. bujanie się na krześle, bawienie się wszystkimi przedmiotami w zasięgu ręki.

Należy jednak jeszcze raz podkreślić, że nie można rozpoznać zespołu ADHD tylko na podstawie stwierdzenia jednego z wymienionych objawów, ponieważ zapewne większości z nas wielokrotnie zdarza się zachowywać
w przynajmniej jeden z wymienionych sposobów, chociażby w sytuacji wywołującej stres.

1. Nadmierna impulsywność:

Kolejną charakterystyczną cechą osób z ADHD jest impulsywność, która w opisywanych przypadkach jest znacznie wzmożona. Oznacza to, że dzieci dotknięte tym problemem działają w sposób niekontrolowany, czyli nie są w stanie powstrzymać tego, co robią. Zazwyczaj mają świadomość nieprawidłowości swoich zachowań, ponieważ znają reguły. Nie są jednak w stanie zapanować nad swoimi czynami oraz nie zastanawiają się nad ich konsekwencjami. Nadmierna impulsywność to inaczej brak zdolności do odroczenia lub zahamowania reakcji. Przejawia się to w natychmiastowej realizacji pomysłów bez uprzedniego zastanowienia się nad skutkami swoich działań. Innymi słowy osoba z ADHD „najpierw zrobi, a potem pomyśli”. Przykładami obrazującymi sytuację mogą być takie zachowania, jak:

• częste wtrącanie się w rozmowy innych osób,

• zakłócanie ciszy, pomimo częstego upominania,

• wybieganie na ulicę,

• wybuchy złości,

• nadmierna reakcja na bodźce z otoczenia,

• pochopność w działaniu,

• podatność na sugestie – dziecko z ADHD łatwo namówić do zrobienia czegoś głupiego,

• kłopoty z planowaniem, co jest szczególnie widoczne, kiedy dziecko ma samodzielnie wykonać jakieś zadanie i musi kontrolować, co już zrobiło, a co jeszcze ma do zrobienia,

• nieumyślne psucie zabawek,

• częsta irytacja,

• brak cierpliwości – dziecko nie potrafi czekać na nagrodę.

1. Zaburzenia w koncentracji uwagi:

U osób z tym zespołem zdolność skoncentrowania własnej uwagi na wykonywanym zadaniu jest znacznie osłabiona. Dotyczy to również skrócenia czasu, przez jaki dziecko jest w stanie skupić swoją uwagę na jednej czynności. Problem polega też na nieumiejętności wybrania spośród docierających z zewnątrz bodźców tego najważniejszego. Z tego względu dzieci z ADHD często sprawiają wrażenie zamyślonych, śniących na jawie.

Ponadto, nie potrafią skupić swojej uwagi na dwóch czynnościach jednocześnie, czyli np. słuchać nauczyciela
i notować w tym samym momencie. Nasilenie wymienionych objawów obserwuje się głównie w sytuacjach, kiedy od dziecka wymagane jest skoncentrowanie uwagi na dłuższy czas, np. na czyjejś wypowiedzi, czytanym tekście. Również przebywanie w większej grupie ludzi, np. w szkole, może powodować wzmożone zaburzenia uwagi. Należy jednak zauważyć, że dzieci z ADHD potrafią skupić swoją uwagę nawet na bardzo długo nad czymś, co jest dla nich interesujące. Nie potrafią jednak robić tego „na siłę”. W życiu codziennym zaburzenia uwagi mogą skutkować następującymi sytuacjami:

• problemem z wykonaniem dłuższego zadania złożonego z kilku poleceń,

• zapominaniem o zabieraniu ze sobą do szkoły książek, zeszytów itd.,

• zapominaniem o odrobieniu pracy domowej lub jakie ćwiczenia były zadane,

• nadmiernym roztargnieniem,

• rozpoczynaniem kolejnej czynności bez ukończenia poprzedniej.

Dziecko z ADHD łatwo się rozprasza, na krótko się koncentruje, źle zapamiętuje szczegóły, ma trudność
z zastosowaniem się do instrukcji, często gubi i zapomina rzeczy, nie przepisuje dokładnie z tablicy.

Rodzaje ADHD:

Oczywiście, nie u każdego dziecka obraz choroby jest taki sam. Również nie wszystkie objawy występują
z takim samym natężeniem. Zdarza się, że jedna z grup symptomów jest zdecydowanie wyraźniejsza od pozostałych, dominuje. Z tego względu wprowadzono podział na 3 podtypy ADHD:

1. ADHD z dominującymi objawami nadruchliwości oraz impulsywności

2. ADHD z przewagą zaburzeń uwagi

3. podtyp mieszany (najczęściej rozpoznawany)

(u chłopców częściej obserwuje się podtyp mieszany, podczas kiedy u dziewczynek z reguły dominujące są objawy związane z zaburzeniami uwagi)

Przyczyny:

zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest zapisany w DNA człowieka, czyli podstawą tego schorzenia są czynniki genetyczne. Oznacza to, że ADHD może być przekazywane z pokolenia na pokolenie. Nie udało się jednak wyodrębnić pojedynczego genu odpowiedzialnego za ten stan. Z tego względu mówi się, że ADHD jest chorobą dziedziczoną wielogenowo. Oznacza to, że do wystąpienia tego zaburzenia potrzebne jest zadziałanie nie jednego, ale kilku różnych genów wspólnie. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej uznaje się więc,
w świetle współczesnych badań, za zbiór cech uwarunkowanych genetycznie. Badania rodzinne wykazały, że ryzyko wystąpienia ADHD jest znacznie (nawet siedmiokrotnie) częstsze w rodzinach, w których ktoś już cierpi na to zaburzenie.

Leczenie:

Terapia ADHD jest wielokierunkowa. Oznacza to, że w jej skład wchodzi leczenie dziecka, jak również działania edukacyjne skierowane do rodziców oraz nauczycieli. Ogólnie mówiąc, ma ono doprowadzić do zmniejszenia objawów ADHD, zmniejszenia objawów współistniejących (np. dysleksji, dysgrafii) oraz zmniejszenia ryzyka późniejszych powikłań. W skład terapii ADHD wchodzą:

• terapia behawioralna – celem tej terapii jest modyfikowanie zachowań dziecka, co ma w efekcie doprowadzić do wyciszenia złych zachowań, a wzmocnienia dobrych; jedna z najbardziej skutecznych terapii;

• psychoedukacja na temat przyczyn, objawów, leczenia ADHD, co ma pomóc dziecku w zdjęciu z siebie poczucia winy;

• praca na pozytywnych wzmocnieniach ma pomóc dziecku w podwyższeniu własnej samooceny oraz zwiększeniu motywacji do pracy;

• ustalenie systemu zasad oraz konsekwencji ich nieprzestrzegania w różnych środowiskach (np. dom, szkoła);

• nauczanie wyrównawcze – są to dodatkowe zajęcia, które mają pomóc dziecku wyrobić w sobie pewne nawyki, które będą mu pomagały w uczestniczeniu w zajęciach; stworzenie strategii ułatwiających radzenie sobie z objawami chorobowymi;

• zajęcia z logopedą – często wśród dzieci z nadpobudliwością występują zaburzenia mowy, takie jak jąkanie – w takich przypadkach terapia mowy jest niezbędna;

• terapia zajęciowa – ukierunkowana z reguły na rozwój motoryczny dziecka;

• trening umiejętności społecznych;

• terapia zaburzeń uwagi;

• poszczególnych jej członków oraz funkcjonowania rodziny jako całości; terapia indywidualna – może okazać się potrzebna w przypadku dzieci, u których dołączają się objawy depresyjne lub nerwicowe; niekiedy pomocna okazuje się terapia rodzinna, trening umiejętności rodzicielskich i poradnictwo rodzinne, jeżeli wyraźne są nieprawidłowości dotyczące relacji

• farmakoterapia

CHAD

Choroba ta nie jest niczym nowym, była opisywana również przez starożytnych medyków. Ma ona pewne elementy wspólne z bardziej rozpowszechnioną - depresją. W tym przypadku jednak depresja jest tylko jednym z elementów (biegunów), na drugim biegunie znajduje się mania ( bądź hipomania) jako stan diametralnie różny od depresji. 

OBJAWY CHOROBY AFEKTYWNEJ DWUBIEGUNOWEJ?

Epizod depresyjny

Epizod depresyjny przejawia się stopniowo obniżającym się nastrojem, czyli smutkiem, utratą radości i cieszenia się tym, co do tej pory sprawiało radość, utratą zainteresowań. U pacjenta z depresją w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej, zwłaszcza po wcześniejszym epizodzie manii/hipomanii, szczególnie wyraźnie odczuwalny może być spadek energii i aktywności życiowej (tzw. napędu psychoruchowego).

• tzw. zahamowanie psychoruchowe – pacjent pozostaje wtedy w bezruchu, nie można z nim nawiązać kontaktu słownego czy wzrokowego

• często nadmierna senność w ciągu dnia i nocy (hipersomnia)

• spadek popędu seksualnego

• zaburzenia apetytu

• zwiększone poczucie napięcia, lęku

• tzw. myślenie depresyjne (poczucie niskiej wartości, pesymistyczna ocena własnej przeszłości, teraźniejszości, poczucie braku perspektyw na przyszłość, beznadziejności)

• tzw. objawy wytwórcze (psychotyczne), najczęściej są to: depresyjne urojenia, rażąco niezgodnego z rzeczywistością poczucia winy, kary, grzechu, ubóstwa, katastrofy, poczucia ciężkiej, nieuleczalnej już choroby.

Epizod maniakalny

Epizod maniakalny charakteryzuje się znacznie podwyższonym nastrojem – czyli nadmiernym poczuciem radości i szczęścia (euforii), zazwyczaj niedostosowanym do sytuacji, ale też wesołkowatością i nadpobudliwością. Stan pacjenta maniakalnego może jednak szybko przejść od poczucia nadmiernego szczęścia do drażliwości, a nawet agresji czy wrogości. Niekiedy w manii pojawia się:

• tzw. nastrój ekspansywny, z tendencją do dominacji, forsowania własnych planów i pomysłów oraz narzucania innym własnej woli

• potrzeba natychmiastowego zaspokojenia swoich potrzeb, co w przypadku niemożności ich realizacji lub odmowy ze strony innych osób, może prowadzić do frustracji oraz do tzw. nastroju gniewliwego, połączonego z agresją słowną i/lub fizyczną w stosunku do innych osób czy przedmiotów w otoczeniu.

• zachowania autoagresywne

Epizod hipomaniakalny

Epizod hipomaniakalny, w porównaniu z epizodem manii, charakteryzuje się występowaniem mniejszej liczby objawów i mniejszym ich nasileniem oraz krótszym czasem trwania. U pacjenta dochodzi do podwyższenia nastroju i napędu psychoruchowego, ale z możliwością kontroli swoich zachowań i przynajmniej częściowym wobec nich krytycyzmem.

• Zwiększona radość i zadowolenie z życia oraz energia i aktywność życiowa,

• zmniejszona potrzeba snu, nieco przyśpieszone tempo myślenia, „przejrzystość i jasność myśli” dają pacjentowi poczucie zwiększonej siły i własnych możliwości, „czasu na wszystko”.

• podobnie jak w manii, pacjent może podejmować działania lekkomyślne i nieodpowiedzialne, ale w przeciwieństwie do osoby z manią, jest wobec nich przynajmniej częściowo krytyczny i przynajmniej częściowo takie zachowania

• może doświadczać zwiększonej podatności na frustrację i drażliwość,jednak skłonność do drażliwości i irytacji w epizodzie hipomaniakalnym ma zdecydowanie mniejsze nasilenie i wiąże się z reguły z wyraźnie mniejszymi konsekwencjami niż w epizodzie maniakalnym

• pacjentowi nie towarzyszą objawy wytwórcze, apetyt może być mniejszy, typowy lub większy, mogą się także pojawiać okresy objadania się.

• W przebiegu hipomanii pacjent najczęściej nie uważa się za osobę chorą i wymagającą leczenia.

• Osoby z bliskiego otoczenia pacjenta nie traktują hipomanii jako stanu patologicznego. Mylnie uważają, że jest ona formą „odrabiania zaległości” po wcześniejszej depresji lub efektem przemiany, jaka dokonuje się w pacjencie – przemiany pozwalającej mu na realizację jego potencjału.

Epizod mieszany

Epizod mieszany przejawia się jednoczesnym występowaniem objawów zarówno depresji, jak i manii/hipomanii. Spowolnieniu psychoruchowemu może towarzyszyć przyspieszenie myśli, aż do gonitwy myśli, niepokój, drażliwość. Z kolei większej aktywności może towarzyszyć poczucie smutku, utraty radości i sensu życia, myśli samobójcze. Stany mieszane z drażliwością czy zwiększonym napędem psychoruchowym z utratą sensu życia („pobudzeniem z depresją”) wymagają szczególnie wnikliwej obserwacji pacjenta pod kątem myśli i tendencji samobójczych.

Okres remisji

Okres remisji to stan bez objawów chorobowych (remisja pełna) bądź z dyskretnie utrzymującymi się lub lekko nasilonymi, nielicznymi objawami choroby (remisja niepełna). Pomimo braku lub nieznacznego nasilenia objawów chorobowych, okresy remisji najczęściej wymagają dalszych wizyt kontrolnych u prowadzącego psychiatry oraz systematycznego przyjmowania leków w celu zapobiegania kolejnemu nawrotowi.

ROZPOZNANIE

Aby rozpoznać chorobę afektywną dwubiegunową należy stwierdzić u pacjenta wystąpienie przynajmniej jednego epizodu maniakalnego i jednego epizodu depresji. Stwierdzenie obecności obu tych elementów dopiero uprawnia do rozpoznania CHAD.

Czas trwania epizodów choroby jest bardzo różny - wynosi od kilku dni do kilkunastu miesięcy, a niektórzy uważają, że nawet do kilku lat. Depresja w przebiegu ChAD trwa średnio około 6 miesięcy, mania nieco krócej - średnio od 2 tygodni do 4-5 miesięcy.

Diagnostyka choroby afektywnej dwubiegunowej (zwłaszcza typu II) czasami nastręcza wielu trudności. Dlatego też choroba ta bywa niezdiagnozowana przez wiele lat lub formułowane są niewłaściwe rozpoznania (głównie depresji nawracającej), a co za tym idzie, często jest nieadekwatnie leczona. 

PRZYCZYNY

W przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej w sposób szczególny należy zwrócić uwagę na czynniki biologiczne Istotne znaczenie przypisuje się także genetycznemu podłożu choroby

Czynniki psychologiczne, społeczne i środowiskowe mają duży wpływ na początek oraz przebieg choroby. Mogą wyzwalać, nasilać lub łagodzić jej przebieg. Tzw. stresujące wydarzenia życiowe (np. poważne choroby, śmierć lub utrata bliskiej osoby, utrata pracy, migracja, a czasami także poród) zwiększają ryzyko wystąpienia pierwszego lub kolejnego epizodu choroby. Z kolei inne czynniki psychospołeczne mogą wpływać korzystnie na przebieg choroby, na przykład satysfakcjonujące związki z bliskimi osobami. Bardzo istotnym czynnikiem środowiskowym, mającym wielki wpływ na stabilność nastroju u osoby cierpiącej na chorobę afektywną dwubiegunową, jest uregulowany i właściwy rytm dnia i nocy (kładzenie się spać i wstawanie o tej samej porze, unikanie nieprzespanych nocy i nadmiernej aktywności w godzinach wieczornych, odpowiednia, umiarkowana aktywność fizyczna i odpoczynek w ciągu dnia itp.).

LECZENIE

Psychoedukacja (pacjenta i członków rodzinny) + Psychoterapia

W przewlekłym leczeniu farmakologicznym stosuje się leki o właściwościach stabilizujących nastrój: sole litu, kwas walproinowy i jego pochodne, karbamazepinę, lamotryginę, a ostatnio coraz częściej atypowe leki przeciwpsychotyczne, takie jak: aripiprazol, olanzapinę, kwetiapinę (rzadziej klozapinę).

W przypadku epizodów depresyjnych czasami (ale pod stałą kontrolą lekarską i z uwzględnieniem przeciwwskazań) stosuje się leki przeciwdepresyjne.

+ hospitalizacja w nasilonych fazach depresyjnych

Typy preparatów i formy leczenia stosowane w kuracji osób cierpiących na CHAD:

• stabilizatory nastroju;

• leki antydepresyjne;

• neuroleptyki;

• leki uspokajające;

• psychoterapia;

• elektrowstrząsy.

Depresja

Zmiana nastroju polegająca na pogrążeniu się w smutku, wygaszeniu zainteresowań oraz utrata zdolność do odczuwania przyjemności. Nic człowiekowi nie sprawia przyjemności. Nie ma rzeczy, która by zainteresowała, nie ma zjawisk, które wprawiało by człowieka w stan zainteresowania.

Czas trwania: co najmniej 2 tygodnie - wtedy możemy mówić o depresji.

DSM-IV dzieli zaburzenia nastroju (znane również jako zaburzenia afektywne) na zaburzenia depresyjne, manię i zaburzenia dwubiegunowe. W depresji dużej (jednobiegunowej) człowiek odczuwa jedynie symptomy depresyjne (np. poczucie smutku, beznadziei, bierność, zaburzenia snu i odżywiania).
W zaburzeniu dwubiegunowym (maniakalno-depresyjnym) jednostka przeżywa zarówno stany depresji, jak i manii. Depresja napadowa trwa nie dłużej niż 2 lata i ma wyraźny początek, który wyróżnia ją od poprzedniego nie zaburzonego funkcjonowania. Zaburzenie dystymiczne stanowi chroniczną depresję, w której jednostka pogrążona jest przez przynajmniej 2 lata, w ciągu których nie nastąpił powrót do normalnego funkcjonowania na dłużej niż 2 miesiące. Depresja chroniczna jest rzadziej spotykana niż depresja epizodyczna. Depresja chroniczna i dodatkowo depresja epizodyczna = depresja podwójna.

OZNAKI I SYMPTOMY DEPRESJI:

Wyróżniamy cztery grupy objawów depresji:

- zaburzenia nastroju

- zaburzenia myślenia lub poznawcze

- zaburzenia motywacyjne

- zaburzenia fizyczne

ZABURZENIA NASTROJU:

Osoba z depresją czuje się:

Zaniepokojona Załamana

Bezużyteczna Zgaszona

Bezradna Przygnębiona

Beznadziejna Bezwartościowa

Samotna Upokorzona

Nieszczęśliwa Zawstydzona

Smutna Winna

Smutek i wina są oczywistymi symptomami depresji i cierpiący na nią rzeczywiście podczas rozmowy nie są w stanie powstrzymać się od płaczu.

Nastrój ten zależy jednak od pory dnia ( przeważnie ludzie ci najgorzej czują się rano, potem ich nastrój nieco się poprawia)

Oprócz poczucia smutku winy, bardzo częstym symptomem jest brak radości z zycia (czynności, które kiedyś sprawiały radość, teraz stają się nudne, wycofywanie się życia towarzyskiego)

ZABURZENIA POZNAWCZE:

Osoba mająca depresję odbiera siebie w bardzo negatywny sposób.

Negatywne myśli, „stwarzają” negatywny obraz samego siebie i swojej przyszłości.

Człowiek myśli, ze poniósł w życiu klęskę, i ze to właśnie jego osoba jest przyczyną tego niepowodzenia.

Osoba z depresją uważa się za kogoś gorszego, nieodpowiedniego, niekompetentnego.

Ludzie pogrążeni w depresji maja niskie poczucie własnej wartości, czują się winni spowodowania kłopotów, które na nie spadają.

Jeżeli pojawi się jakieś niepowodzenie, branie na siebie odpowiedzialności, za to, co się stało

Pesymistyczne patrzenie w przyszłość

ZABURZENIA MOTYWACJI:

Ludzie cierpiący na depresję mają spore problemy ze wstawaniem rano z łóżka, z chodzeniem do pracy, realizacją pewnych projektów, oddawaniem się rozrywce

„Paraliż woli” – osoba nie jest zdolna do wykonywania nawet koniecznych do zycia czynności. Trzeba go wyciągać z łóżka, ubierać, karmić

W silnych stanach depresyjnych może dojść do spowolnienia psychoruchowego, przy którym pacjent chodzi i mówi nieznośnie wolno.

OBJAWY FIZYCZNE:

Powszechnym zjawiskiem osób cierpiących na depresję jest utrata apetytu.

Osoby tracą na wadze, (chociaż stanach łagodnych może nastąpić jej wzrost)

Zauważyć można także zaburzenia snu ( problemy z zasypianiem, z przebudzaniem się rano)

Odczuwanie zmęczenia cały dzień

Utrata zainteresowania seksem (problemy z erekcją, brak podniecenia)

Wzrost zaniepokojenia własnym zdrowiem (istotnie osoby te, są bardziej podane na zachorowania; dotyczy to zwłaszcza depresji połączeni z melancholią

Depresja jest często pierwsza oznaka chorób zakaźnych, nowotworowych, schorzeń serca

KTO ZNAJDUJE SIĘ W GUPIE RYZYKA DEPRSJII KLINICZNEJ?

Jak się okazuje, każdy jest podatny na depresję.

Nie można wykluczyć żadnej grupy- ani czarnych ani białych; ani kobiet ani mężczyzn; ani młodych ani starszych; ani bogatych ani biednych.

Jednak mimo, ze depresja jest zjawiskiem, wygląda na to, ze pewne grupy są szczególnie zagrożone.

Na przykład, badania wykazują, ze depresja występuje częściej o osób młodych niż starszych

Istnieją również dowody, że u kobiet stany depresyjne stwierdza się dwukrotnie częściej niż u mężczyzn.

Występowanie zaburzeń u czarnych jest o jedna trzecią niższa niż u białych i Latynosów.

PRZYCZYNY WYSTĘPOWANIA DEPRESJI:

WG PODEJŚCIA BIOLOGICZNEGO:

- na depresję mają wpływ geny (krewni pierwszego stopnia pacjentów cierpiących na to zaburzenie są od dwóch do pięciu razy bardziej podatni na wystąpienie depresji niż ogół społeczeństwa)

- zmiany w strukturze mózgu i gospodarce chemicznej organizmu

- zaburzenia hormonalne ( u mężczyzn produkowanie przez jądra mężczyzn niewystarczającej ilości testosteronu; u kobiet, po urodzeniu dziecka, w okresie menopauzy, przed menstruacją- spadek poziomu estrogenu; niedoczynność tarczycy)

WG PODEJŚCIA PSYCHOLOGICZNEGO:

- Depresja jest wynikiem negatywnego myślenia o własnym „ja”

- Jest ona spowodowana przeświadczeniem o przyszłej bezradności (osoba cierpiąca na depresję spodziewa się nieprzyjemnych wydarzeń, jest przekonana ze nic nie można zrobić, by im zapobiec- model wyuczonej bezradności, model poczucia beznadziejności)

- KOGNITYWNA TEORIA DEPRESJI: (BECK)

( Do powstania depresji przyczyniają się dwa mechanizmy)

Triada poznawcza Błędy logicznego myślenia

TRIADA POZNAWCZA:

- Na triadę poznawczą składają się negatywne myśli na temat własnego „ja„ bieżących doświadczeń
i przyszłości.

- Cierpiący na depresję zakłada, ze jest on człowiekiem ułomnym, bezwartościowym

- Jego niska samoocena wynika z tego, ze uważa się za osobę kaleką

- Jeśli miewa nieprzyjemne doświadczenia, to przypisuje je swojej bezwartościowości

- Błędnie interpretuje drobne utrudnienia, jako przeszkody nie do pokonania

BŁĘDY LOGICZNEGO MYŚLENIA:

- Cierpiący na depresję popełnia pięć błędów w myśleniu:

Arbitralne wnioskowanie:

- wyciąganie wniosków na podstawie niewielkiej liczny przesłanek lub pomimo ich braku

Abstrakcja selektywna:

- skupianie się na nieistotnym szczególe, przy jednoczesnym pominięciu ważniejszych aspektów danej sytuacji

Nadmierne uogólnienie:

- wyciąganie ogólnych wniosków dotyczących braku wartości, zdolności lub działania na podstawie jednego faktu

Wyolbrzymianie i pomniejszanie:

- wyolbrzymianie małych negatywnych wydarzeń

- pomniejszanie pozytywnych wydarzeń

Personalizacja:

- branie na siebie odpowiedzialności za negatywne wydarzenia na świecie

LECZENIE DEPRESJI:

BIOLOGICZNA TERAPIA PRZECIWDEPRESYJNA:

Terapia farmakologiczna Leczenie elektrowstrząsami

TERAPIA FARMAKOLOGICZNA:

- Wyróżnia się trzy klasy umiarkowane skutecznych substancji stosowanych w leczeniu depresji

*trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne –TCA

*inhibitory monoaminooksydazy- inhibitory MAO

*inhibitory selektywnego powtórnego wychwytu serotoniny – SSRI (prozac, zoloft, paxil)

Poza tym wyróżnić możemy substancje z heterogenicznej klasy środków

*trazadon, serzone, effexor, wellbutrin

LECZENIE ELEKTROWSTRZĄSAMI (ECT):

Podłączanie elektrod do którejś ze stron czoła pacjenta, który został poddany znieczuleniu. Znieczulenie jest krótkotrwałe i połączone z podaniem leków zwiotczających mięśnie w celu uniknięcia złamań podczas konwulsji.

Przez mózg(często tylko przez jego część) przepuszczany jest prąd o wysokiej częstotliwości

Trwa to około pół sekundy.

Potem następują skurcze obserwowane blisko minutę

Po zakończeniu zabiegu pacjent nie pamięta jego przebiegu.

Po około 20 minutach zaczyna normalnie funkcjonować, nie odczuwa zbytnio fizycznego dyskomfortu.

Kuracja obejmuje zwykle około pięciu zabiegów, każdy innego dnia.

TERAPIA POZNAWCZA:

- W terapii poznawczej pacjent uczyć się, jak przemóc problemy i opanować sytuację, które wcześniej wydawały my się nie do przezwyciężenia.

- Terapeuci prowadzą pacjenta ku reorganizacji sposobów myślenia, ale przede wszystkim teraźniejszości.

TERAPIA POZNAWCZA BECKA:

- Usiłuje przeciwstawiać się negatywnym myślom i błędom w logice

- Wg niego istnieją cztery specyficzne techniki tego typu terapii:

*wykrywanie myśli automatycznych *testowanie myśli automatycznych w rzeczywistości

*trening zmiany atrybucji *zmiana założeń depresjogennych

- Beck twierdzi ze istnieją dyskretne, negatywne zdania, które pacjenci w depresji natychmiast
i automatycznie sobie powtarzają

-Terapia poznawcza ma na celu zidentyfikować myśli automatyczne

-Gdy naucza się już to robić, terapeuci nawiązuje z nim dialog, w którym zgłębiają argumenty „za
i przeciw” tym myślom

- W celu przeciwdziałania irracjonalnemu poczuciu winy pacjenci wraz z terapeutą dokonują przeglądu wydarzeń, korzystając ze standardów przypisywania winy właściwym ludziom niepogrążonych w depresji (skutkiem tego ma być zwrócenie uwagi pacjentowi na to, że oprócz jego niekompetencji istnieją jeszcze inne czynniki warunkujące negatywne wydarzenia.

- BECK kreśli 6 założeń, na których cierpiący na depresję, opierają swoje życie, tym samym stają się bardziej podatni na doświadczanie smutku, rozpaczy:

1. Żeby być szczęśliwym, muszę odnosić sukces we wszystkim, czego się podejmę

2. Żeby być szczęśliwym, musze być przez wszystkich akceptowane

3. Jeśli popełniam błąd, to znaczy ze brak mi kompetencji

4. Nie mogę żyć bez miłości

5. Jeśli ktoś się ze mną nie zgadza, to znacz, ze mnie nie lubi

6. Moja wartość jak człowieka zależy od tego, co inni o mnie myślą

-Gdy pacjent lub terapeuta rozpozna któreś z tych założeń, natychmiast starają się je zniwelować

- Sprawdza się jego siłę poszukuje się kontrargumentów, przedstawia się niszczące konsekwencji trzymania się tego założenia

- Leczenie wyuczonej bezradności

- Elastyczny optymizm(zmiana nastawieni z pesymistycznego na optymistyczne)

TERAPIA INTERPERSONALNA (IPT):

- Wywodzi się z terapii psychoanalitycznych (Sullivan, Fromm-Reichmann)

- Jest krótka, nie ma nic wspólnego z dzieciństwem lub mechanizmami obronnymi

Skupia się na teraźniejszych relacjach społecznych i w szczególności dotyczy obecnych problemów interpersonalnych

Główny materiał tej terapii stanowią trwające kłótnie, frustracje, niepokoje, rozczarowania

Zajmuje się ona 4 obszarami problemu:

* reakcjami żalu *sporami * okresami przejściowymi w pełnieniu ról

* deficytem umiejętności społecznych

Zaburzenia układu nerwowego zwane psychonerwicami lub nerwicami interesują obecnie nie tylko specjalistów, lecz także resztę społeczeństwa, które nie jest ani psychiatrami czy psychologami. Nasilające się tempo życia, technika idąca w przód i wiele innych czynników powoduje, że nerwica staje się dolegliwością najpowszechniejszą.

Objawem nerwicy jest zarówno niepokój, jak i napięcie.

Są pewne powszechne sytuacje, które pozwalają zrozumieć neurotyka.

Jedną z nich jest oczekiwanie na trudny egzamin lub wystąpienie publiczne. Tym sytuacjom towarzyszy stres oraz strach przed opinią innych ludzi. Także stan po zatruciu alkoholowym (tzw.„kac”) powoduje, że odczuwamy niepokój, rozdrażnienie, bóle głowy, bóle brzucha, parcie na pęcherz, drżenie ciała.

U neurotyka stan ten trwa tygodniami, miesiącami a nawet latami. Dlatego nie można się dziwić choremu, że czuje się niezrozumiany, czy pokrzywdzony.

Porównanie nerwicy do powyższych sytuacji wskazuje na to, że identyczne objawy mogą wystąpić pod wpływem czynników natury psychicznej (jak wspomniany lęk przed egzaminem), jak i fizycznych (działanie substancji toksycznych).

W praktyce lekarskiej często objawy typowo nerwicowe są zwiastunem chorób somatycznych, psychicznych lub po prostu już im towarzyszą.

Objawy nerwicowe występują, gdy ustrojowi zagraża niebezpieczeństwo, chory nie może sobie poradzić
z sytuacją zewnętrzną lub wewnętrzną, w której się znajduje. Poczucie lęku zawsze w mniejszym lub większym stopniu pojawia się przy nerwicy, i jest sygnałem niebezpieczeństwa zagrażającego ustrojowi i wyprzedza moment bezpośredniego zetknięcia się z czynnikiem szkodliwym. Obowiązkiem lekarza jest odkrycie przyczyny lęku. Niestety nie zawsze to się udaje. Jednak sam kontakt z lekarzem, możliwość podzielenia się swoimi przeżyciami, oraz różnego rodzaju środki farmakologiczne zmniejszają napięcia lękowe, poprawiają nastrój, redukują objawy nerwicowe.

Klasyfikacja nerwic jest dyskusyjna. Podział nerwic zwłaszcza oddzielenie objawów istotnych (osiowych) występujących w każdej nerwicy od objawów mniej ważnych (bieżnych lub typologicznych) charakterystycznych tylko dla pewnych typów nerwic nie jest zadaniem łatwym. Każdy człowiek demonstruje inny szereg objawów.

Wyróżniamy 5 typów nerwic:

1. Neurasteniczną

2. Histeryczną

3. Hipochondryczną

4. Anankastyczną (natręctw)

5.Depresyjną.

1.Nerwica neurasteniczna.

Słowo neurastenia znaczy dosłownie słabość nerwów. Osłabienie i drażliwość są w nerwicy głównymi objawami. Gdy w nerwicy neurastenicznej dominuje osłabienie mówi się o formie hipostenicznej, natomiast gdy dominuje drażliwość - o hiperstenicznej. Osłabienie ma zazwyczaj charakter stałego zmęczenia i zwiększonej męczliwości zarówno w sferze psychicznej jak i fizycznej. Występuje tu jedność psychofizyczna. Trudno oddzielić zmęczenie psychiczne od fizycznego. Postawa chorego, jego ruchy, wyraz twarzy noszą piętno znużenia. Czuje się on fizycznie jak po ciężkiej pracy lub po wyczerpującej chorobie. Odczuwa bóle mięśniowe, zwłaszcza w okolicy lędźwiowo-krzyżowej co można tłumaczyć wzmożonym napięciem mięśni antygrawitacyjnych( grupa mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie pozycji ciała) .

Ma zwykle różne dolegliwości wegetatywne: bóle głowy, kołatanie serca, bóle brzucha, zaburzenie potencji najczęściej w formie przedwczesnego wytrysku i impotencji u mężczyzn, u kobiet anorgazmii (brak orgazmu).
Zmęczenie umysłowe objawia się w niemożności skupienia się i rozdrażnienia. Chory nie rozumie co czyta, zapomina co przed chwilą napisał, usłyszał. Męczliwość jest konsekwencją dla tego typu nerwicy. Wszystko męczy, nawet wstanie z łóżka. Przy tego typu nerwicy zmęczenie psychiczne w przeciwieństwie do zmęczenia fizjologicznego, czyli zmęczenia po całym dniu pracy, jest najintensywniejsze z rana, bezpośrednio po obudzeniu. Tak więc dla chorego fakt, iż musi znów zacząć dzień jest przykrą koniecznością. Dopiero pod wieczór staję się bardziej ożywiony. Wynika to z tego, że chorego podczas snu dręczą koszmary, często się

budzą, mają problem z zaśnięciem, a ich sen jest płytki.

2. Nerwica histeryczna.

Polega na tym, że chory naśladuje objawy innych chorób. Nerwicowy ból głowy może być identyczny, a nawet silniejszy od bólu głowy, który występuje np. przy guzie mózgu. Częstoskurcz serca może być objawem emocjonalnego wzburzenia, ale też niewydolności krążenia, a wymioty objawem wstrętu. Zadaniem lekarza jest uchwycenie właściwej etiologii obserwowanego objawu

. W tego typu nerwicy używamy pojęcia konwersja tzn. czynniki natury emocjonalnej rzutują na sferę cielesną.

Objawy konwersyjne dzielone są na 3 grupy zaburzeń

1) ruchu, do których zalicza się m.in.:

A. astazja-abazja - niemożność utrzymania się w pozycji stojącej i chodzenia. Chory ma zachowaną siłę
w nogach lecz w pozycji stojącej nogi uginają się pod nim i upada.

B. kurcz pisarski- chory w czasie pisania tak silnie napina mięsnie, że ręka staje się usztywniona, subtelne ruchy przy pisaniu są niemożliwe, pomaga sobie drugą ręką, pisze zygzakiem. Choroba ta jest w pewnym sensie chorobą zawodową, występuje u osób, które z racji swojego zawodu muszą dużo pisać np. nauczyciele.

Przeciwny rodzaj zaburzeń ruchowych polega na ich nadmiarze. Objawia się najczęściej w formie różnego rodzaju ruchów mimowolnych. Drżenie w kończynach górnych i dolnych.

2) czucia- zalicza się do nich:

A. ślepotę histeryczną spowodowaną kurczowym zaciskaniem powiek

B. głuchotę histeryczną wywołaną przez silne napięcia emocjonalne

3)wyższych form zachowania się, przeżywania siebie i otaczającej rzeczywistości.

Objawy konwersji histerycznej są skierowane na zewnątrz, często są wołaniem o pomoc do otoczenia. Osobowość histeryczna jest typem osobowości niedojrzałej. Osoba chce być znowu dzieckiem, które ciągle potrzebuje pomocy.

Bólami spotykanymi najczęściej w nerwicy histerycznej są bóle głowy, serca, brzucha, genitaliów. Uporczywość bólu może skłaniać chorego do szukania interwencji chirurgicznej.

Przykładem zwodniczości obrazu klinicznego jest ciąża histeryczna, w której nie tylko występuje zatrzymanie miesiączki, ale też powiększenie brzucha, czy zmiany w gruczołach mlecznych.

3.Nerwica hipochondryczna.

Osoba, dotknięta tą nerwicą czuje, że jest chora, ale lekarz żadnej choroby u niej nie stwierdza. Jednak hipochondryka naprawdę boli wszystko: głowa, serce, brzuch, mięsnie, stawy, kości, drętwieją mu palce u rąk
i nóg. Ból sprawia, że całą uwagę z otoczenia chory przenosi na własne ciało, to ono staje się ogniskiem przeżyć psychicznych. W tej hierarchii przeżyć psychicznych ból zajmuje jedno z czołowych miejsc. Wypiera inne treści ze świadomości na jawie, we śnie. Za bóle osiowe w hipochondrii uznaje się poczucie choroby oraz ból.

Niejednokrotnie chory walczy o uznanie swojej choroby przez otoczenie. Poczucie krzywdy związane
z przeświadczeniem, że ciężkie cierpienie jest nieuznawane i lekceważone jest dodatkowym momentem nerwicorodnym. Dolegliwości hipochondryczne, które trwają nieraz latami, ustępują gdy chory zapadnie na chorobę somatyczną dostatecznie poważną, co spowoduję zmianę nastawienia otoczenia i lekarzy. Przyczynami hipochondrycznej nerwicy mogą być: poczucie pustki, monotonia.

Rozmowa z chorym, o tym „co go boli” już poza warstwą hipochondryczną pozwala mu lepiej zrozumieć jego sytuacje, uporządkować sprzeczne postawy uczuciowe, a dzięki samej wypowiedzi rozładowuje istniejące napięcia emocjonalne.

4. Nerwica natręctw.

Znana także jako nerwica anankastyczna. Charakteryzuje się tym, że lęk nerwicowy koncentruje się w sytuacji bezsensownej lub sprzecznej z dominantą przeżyć chorego. Stwarza jakby autonomiczną i niezależną od reszty psychiki całość, która w sposób perswazyjny daje znać o sobie, uniemożliwiając choremu normalne życie. Cechą objawów nerwicy natręctw jest przymus. Im bardziej chory walczy z objawami, tym silniej one występują. Próba powstrzymania ich jest bezskuteczna a nawet szkodliwa. W życiu społecznym tendencje anankastyczne ujawniają się w formie rytuałów, a więc czynności wykonywanych stereotypowo. Trzymanie się utartej ścieżki rytuałów broni człowieka przed lękiem.

Objawy anankastyczne mogą wystąpić w 3 formach, które niejednokrotnie przeplatają się u jednego chorego:

-myśli natrętnych- ich tematyka jest różna np. przymusowe powtarzanie liczb, najczęściej jednak nie jest ona choremu obojętna, lub ustawiczne sprawdzanie siebie „czy dobrze zrobiłem”

-czynności przymusowych- polegają na powtarzaniu w sposób stereotypowy jakiejś czynności wbrew własnemu rozsądkowi i własnej woli. Im silniej chory walczy z nimi, tym większy odczuwa przymus ich wykonania. Przynosi to chwilową ulgę , wkrótce jednak potrzeba ich wykonania wraca na nowo.

-natrętnych lęków:

claustrophobia- lęk przed przestrzenią zamkniętą,

agoraphobia- lęk przed przestrzenią otwartą,

ereutophobia- lęk przed zaczerwienieniem się.

Ich wspólną cechą jest perswazyjny przymus. Powtarza się w sposób stereotypowy i zwykle wbrew woli chorego.

5. Nerwica depresyjna.

Dominującym objawem jest obniżenie nastroju. W tego typu nerwicy syntonia (współbrzmienie uczuciowe, zgodność) jest rzadka. Drażnią nas pretensje chorego do całego świata i do samego siebie, jego poczucie krzywdy, stłumione uczucie nienawiści, niezaspokojone ambicje. Smutek nerwicowy często łączy się z tłumioną agresją . Nie tylko dzieci, ale i dorośli wyładowują emocje na sobie, nie mogąc ich wyładować na zewnątrz. Autoagresja jest jedną z częstych przyczyn samobójstw i samouszkodzeń.

W nerwicach pod poczuciem smutku kryją się zazwyczaj uczucia tłumionej nienawiści, bądź urazy pamiętane od lat dziecięcych, które na zasadzie psychicznego rezonansu za każdym razem odżywają, gdy tylko sytuacja aktualna choć trochę przypomina dawną sytuacje urazową. I tak uczucia negatywne, musiały być stłumione z lęku przed karą, przed surowym ojcem, wracają z tą samą siłą np. wobec przełożonego, który staje się w ten sposób figurą zastępczą ojca. Często przyczyną negatywnego nastawienia uczuciowego do otoczenia, a także do siebie, jest poczucie krzywdy, bądź winy.

Człowiek, który czuje się skrzywdzony przez drugą osobę zazwyczaj nie ogranicza tylko do niej swych negatywnych uczuć, lecz na zasadzie generalizacji rozszerza je na całe otoczenie; czuje się skrzywdzony przez cały świat.

Przyczyny nerwic:

-Konflikty wewnętrzne, sprzeczne pomiędzy potrzebami a obowiązkami, pragnieniami a normami.

-Nieodreagowany uraz z przeszłości

-Brak należytej opieki nad dzieckiem w okresie jego dzieciństwa przez rodziców

-Niektóre sytuacje życiowe takie jak: śmierć bliskiej osoby, niepowodzenie życiowe, toksyczna relacja, stres.

Predyspozycje do wystąpienia nerwicy może być dziedziczona.

Leczenie:

-Farmakologiczne

-Psychoterapia ( uświadomienie konfliktów wewnętrznych, budowanie poczucia własnej wartości).

Aspołeczność:

Pod względem objawów jednostki aspołeczne przypominają osobowość socjopatyczną.

Wg Stott'a aspołeczność stanowi końcowy etap rozwoju niekontrolowanej agresji i wrogości.

Symptomy:

• jednostki aspołeczne odznaczają się dużym okrucieństwem i brakiem przestrzegania elementarnych norm.

• manipulują otoczeniem społecznym, nie znają litości, nie są zdolne do syntonii i empatii, jednostki te są często uczestnikami podkultur dewiacyjnych.

Wśród podstawowych symptomów wymienia się:

• silne dążenie do szkodzenia innym osobom

• bezinteresowne okrucieństwo

• brak wrażliwości moralnej

• stosowanie przemocy w stosunkach interpersonalnych

W etiologii istotne znaczenie mogą mieć predyspozycje wrodzone oraz cechy nabyte w dzieciństwie.

Osobowość antyspołeczna:

W XIX wieku rozpowszechnił się pogląd, że niektórzy ludzie cierpią na pewnego rodzaju zaburzenie uniemożliwiające im spełnienie oczekiwań społecznych. W tym ujęciu
o tych, którzy zdradzali stałe tendencje aspołeczne, mówiło się że zostali dotknięci "obłąkaniem moralnym" uznawanym za chorobę woli. Choć termin ten został zastąpiony "antyspołecznym zaburzeniem osobowości", to nadal dotyczy on zaburzenia woli. Niezależnie od przyczyn, biologicznych, społecznych czy psychicznych, ludzi tych traktuje się jako "niezdolnych do przyzwoitego i odpowiedniego zachowywania się
w przedsięwzięciu, jakie stanowi życie". Jeśli są zdolni do ćwiczenia własnej woli
i właściwego zachowania, a po prostu tego nie robią, to i tak nazywa się ich przestępcami.

Osobowość antyspołeczna jest zaburzeniem osobowości. Zaburzeniom osobowości ogólnie po raz pierwszy poświęcono miejsce w trzecim wydaniu Diagnostycznego i statystycznego podręcznika zaburzeń psychicznych - DSM-III. Za rozdzieleniem zaburzeń osobowości od nerwic lub zaburzeń lękowych przemawiał fakt, że zaburzenia osobowości różnią się od pozostałych zespołów klinicznych tym, że mają swój początek
w okresie dzieciństwa bądź dojrzewania i utrzymują się w stałej postaci, czyli bez okresów remisji lub pogorszenia w życiu dorosłym. W klasyfikacji następnej wersji podręcznika DSM-IV zaburzenia osobowości umieszczono na II osi, razem z zaburzeniami rozwojowymi i upośledzeniami umysłowymi. Wyodrębniono trzy podstawowe wiązki tych zaburzeń.

Osobowość antyspołeczna zalicza się do wiązki B, która zawiera w sobie zaburzenia odznaczające się dramatycznością, emocjonalnością i lekceważeniem konsekwencji, czyli osobowość narcystyczna, borderline, histrioniczna i socjopatyczna. Osobowość antyspołeczna jest to wzorzec funkcjonowania oparty na braku poszanowania i gwałceniu praw innych ludzi, pojawiający się po 15 roku życia. Najważniejszymi kryteriami dla rozpoznania tego wzorca są:

• nie podporządkowywania się normom społecznym i prawnym,

• kłamanie, uzyskiwanie pseudonimów przestępczych, oszukiwanie innych dla zysku
  i przyjemności,

• impulsywność, niezdolność do planowania,

• agresja ze skłonnością do bójek i napaści,

• brak troski o bezpieczeństwo własne i innych,

• brak odpowiedzialności w pracy zawodowej i niedotrzymywanie zobowiązań finansowych,

• brak poczucia winy wyrażający się obojętnością lub racjonalizowaniem krzywdzenia innych.

Definicyjnie zaburzenie osobowości jakim jest osobowość antyspołeczna można ująć jako długotrwałe zachowanie antyspołeczne objawiające się w pełnym zakresie działań, do których zalicza się: agresję, nieodpowiedzialność, beztroskie stwarzanie zagrożenia dla innych, niezdolność dotrzymania zobowiązań finansowych.

Istnieje kilka czynników odpowiedzialnych za rozwój antyspołecznego zaburzenia osobowości, są to: dziedziczona podatność, wczesne uszkodzenia rozwijającego się układu nerwowego, nieprawidłowości reakcji fizjologicznych i czynności mózgu, kontekst rodzinny i społeczny oraz nieprawidłowości w uczeniu się. Czynniki biologiczne mogą predysponować do trudności psychologicznych, mogą np. utrudniać dzieciom uzyskiwanie możliwości wyciszenia i uspokojenia w kontakcie z matką.

Rozwój zaburzeń osobowości opisują dwa nurty teoretyczne. Pierwszy z nurtów, wywodzący się
z psychologii self, zakłada, że u dziecka pozbawionego kontaktu z wystarczająco dobrą matką powstają deficyty w obszarze zintrojektowanych pozytywnych reprezentacji self - obiekt - afekt. Deficyty te uniemożliwiają rozszczepienie obiektu na pozytywny i negatywny i dlatego dziecko nieustannie pozostaje pod wpływem pierwotnych agresywnych impulsów podlegających projekcji, a następnie identyfikacji projekcyjnej. Drugi nurt związany jest z koncepcją rozwoju poznawczo - afektywnych schematów i mentalnych reprezentacji self
i obiektu w okresie tworzenia się więzi symbiotycznej. Została podjęta próba opisania i wyjaśnienia źródeł rozwoju typów zaburzeń osobowości wyróżnionych w DSM-IV w kategoriach intrapsychicznych, operacyjnych, poza-bezpiecznych modeli przywiązania. Osobowość antyspołeczna wpisuje się w styl przywiązania lękowy
i odrzucający, co za tym idzie, przekonanie na temat siebie i innych wygląda następująco: Nikt mnie nie kocha, muszę być twardy i potężny, żeby nie zostać zraniony.

Istnieją zwiastuny z dzieciństwa, które potwierdzają rozwój osobowości antyspołecznej, należą do nich: kłamstwo nawykowe, kradzież, agresywna seksualność, wandalizm, wagarowanie, impulsywność. Zaś zachowania dorosłych są następujące: zakłamanie, rozdrażnienie, powtarzające się akty agresji, akty przestępstwa, niezdolność planowania na przyszłość, brak wyrzutów sumienia.

Każde zaburzenie osobowości charakteryzuje się specyficznymi fałszywymi przekonaniami danej osoby o sobie i innych ludziach oraz otaczającym świecie, które występują ze względnie trwałymi wzorcami radzenia sobie ze stresem i wzorcami strategii interpersonalnych. Osoba antyspołeczna postrzega siebie jako jednostkę autonomiczną, silną, ale także samotną. Innych ludzi postrzega jako wrażliwych i łatwych do wykorzystania. Głównym przekonaniem, którym kieruje się osobowość antyspołeczna to: Mam prawo łamać zasady, inni są naiwni i słabi.

Główna cechą osobowości antyspołecznej jest ciągłe manifestowanie antyspołecznych zachowań przez osoby amoralne lub impulsywne. Osoby te zwykle nie potrafią cierpliwie czekać na zaspokojenie swoich potrzeb, nie uznają autorytetów oraz wykazują zachowania narcystyczne. Dlatego też zaburzenie to nazywane jest również „skrajnym narcyzmem”.

Częstymi objawami są:

• brak lęku - w przeciwieństwie do osobowości unikającej, czy zależnej, w przypadku których lęk zdaje się rosnąć, u antyspołecznej często nie występuje. Jeśli pojawia się to osobowość antyspołeczna dąży do tego, by się go pozbyć, przeważnie poprzez bezmyślne i impulsywne odreagowanie. Lęk może pojawić się, kiedy osobowość antyspołeczna spotka przeszkodę uniemożliwiającą odreagowanie. Odczuwany strach może też wynikać z możliwości zemsty przez osobę pokrzywdzoną bądź
  z możliwości bycia kontrolowanym przez innych czy też perspektywy kary więzienia.

• Nadużywanie substancji psychoaktywnych - zaburzeniu antyspołecznemu bardzo często towarzyszy przyjmowanie w nadmierny sposób substancji psychoaktywnych. Dzieje się tak między innymi dlatego, iż są one źródłem natychmiastowej gratyfikacji, zaspokajają potrzebę silnych wrażeń, odwracają uwagę od tkwiących głęboko negatywnych uczuć jak: lęk, przygnębienie, poczucie winy. Kiedy współwystępują dodatkowe, wyraźne objawy, np. schizofrenii lub zaburzenia dysocjacyjnego przyjmowanie substancji psychoaktywnych może być formą samoleczenia.

• Zaburzenia nastroju - często osoby z antyspołecznym zaburzeniem osobowości mają za sobą długie doświadczanie depresji. Obniżenie nastroju wynika m.in. z przekonania o bezsensie ewentualnych konstruktywnych działań, poczucia, iż jest już za późno na zmianę życia, które ocenione zostaje jako zmarnowane. Dołącza się do tego także odrzucenie ze strony ważnych osób oraz szczątki wyrzutów sumienia. To wszystko może przyczyniać się do wzrostu ogólnego rozdrażnienia i tym samym charakterystycznych dla antyspołecznego wzorca zachowań typu acting-out.

Terapia osoby dotkniętej zaburzeniem antyspołecznym powinna się skupiać na niwelowaniu negatywnych zachowań i wzmacnianiu pozytywnych, ponieważ osoby te nie są w stanie nawiązać bliskiej relacji, stąd praca terapeutyczna nie może bazować jedynie na zaangażowaniu i zaufania.

PSYCHOPATIA

O czym myślisz, kiedy słyszysz słowo "psychopata"? Czy nie przychodzi Ci na myśl stereotypowa postać seryjnego mordercy, knującego od dawna kolejne zbrodnie? Nic bardziej mylnego! Chociaż psychopata jest osobowością nieprzystosowaną społecznie, z reguły niewiele ma wspólnego z cechami, które naznacza się mu społecznie.

DEFINICJA

Psychopatia jest definiowana na wiele sposobów, w zależności od wersji klasyfikacji oraz przyjmuje różne nazwy
(w amerykańskiej literaturze jest nazywana socjopatią.). Obecnie terminu psychopatia używa się rzadko, określając go raczej mianem – osobowości antysocjalnej lub dyssocjalnej. Ogólnie psychopatia definiowana jest jako „stała nieprawidłowość osobowości w zakresie charakteru i uczuć, wyraźnie odbiegająca od normy”.

Zaburzenie to sprowadza się do dwóch najważniejszych elementów:

• nieumiejętności nawiązywania głębszych związków emocjonalnych z innymi ludźmi. Człowiek taki ocenia wszystkich ludzi tylko pod kątem przydatności w osiąganiu swoich celów. Z nikim się głębiej nie związuje, jego kontakty z innymi ludźmi są bardzo przydatne. Inny człowiek jest ,mu potrzebny tylko do tego, aby spełniał jego oczekiwania i zaspokajał jego potrzeby, dlatego manipuluje innymi.

• oraz tzw. deficytu lęku – niedostatek lęku powoduje m.in. to, że jednostka dotknięta tego typu deficytem lęku nie przyswaja sobie dostatecznie szybko i trwale różnego rodzaju „odruchów moralnych” oraz nie jest empatyczna. ( wiąże się z tym, że osoba trudniej uczy się gdy jest stosowana kara fizyczna, ponieważ ma niedostateczny poziom leku )

Kazimierz Pospiszyl: typ kalkulatywny i impulsywny

Aby zdiagnozować psychopatię, muszą wystąpić następujące objawy:

• długotrwałe zachowania antyspołeczne (udowodnione występowanie przed 15. rż. nawykowe kłamstwo, wcześnie podejmowane zachowania seksualne o charakterze agresywnym, nadużywanie alkoholu, kradzieże);

• aktualnie:

  • nierówne postępy w nauce/pracy,

  • brak odpowiedzialności rodzicielskiej,

  • łamanie prawa – przestępstwa pospolite, niezdolność do trwałego związku, powtarzające się akty agresji, impulsywność, okrucieństwo;

Kryteria diagnostyczne ICD-10

1. nieliczenie się z uczuciami innych

2. lekceważenie norm

3. niemożność utrzymania związków

4. niska tolerancja frustracji i próg wyzwalania agresji

5. niezdolność przeżywania poczucia winy i uczenia się (kary)

6. skłonność do obwiniania innych

Inne nieodłączne cechy związane z psychopatią to :

-impulsywność

-niekontrolowana agresja

-nieumiejętność przewidywania

-niezdolność do wyciągania wniosków z uprzednich doświadczeń,

-bledy w ocenie sytuacji społecznej

-skłonność do ciągłego kłamstwa

-skłonność do alkoholu połączone z niezwykłą wrażliwością na środki odurzające

-tendencje do samowyniszczenia

„WSZYSCY RODZIMY SIĘ PSYCHOPATAMI” - powiedział Harry Lipton jako że rodzimy się bez jakichkolwiek zahamowań naszych impulsów.

Przyczyny osobowości nieprawidłowej

Czynniki:

• społeczno-kulturowe (proces wychowania i socjalizacji)

  • brak jednego z rodziców w wyniku rozwodu, separacji lub śmierci

  • klimat emocjonalny poprzedzający rozwód,

  • brak zainteresowania ze strony ojca,

  • chwiejność rodzicielska;

  • znęcanie się nad dzieckiem

• wczesne doświadczenia

  • zachowania antyspołeczne,

  • ubóstwo materialne rodziny,

  • modelowanie przez rodzica o cechach osobowości psychopatycznej,

  • matka nadopiekuńcza lub odrzucająca,

  • ADHD

• genetyczne

• fizjologiczne

  • zmiany w EEG - (metoda diagnostyczna służąca do badania bioelektrycznej czynności mózgu za pomocą elektroencefalografu )

  • niedojrzałość mózgu – zmniejszenie liczby zachowań przestępczych po 30. rż.

  • dysfunkcja układu limbicznego (układ struktur korowych i podkorowych mózgu, sterującego emocjami i motywacją)

• psychologiczne

  • niedorozwój superego ( najwyższa warstwa osobowości) – niemożność wyciągania wniosków
    z doświadczeń, w których poniesiono karę, nie ma zasad moralnych, poczucia winy

  • przerost superego- poczucie winy przybiera zgubne dla człowieka rozmiary, stanowi bowiem motor podświadomego przymusu samoukarania, jawiący się m.in. w tendencjach samobójczych, skłonnościach do nieszczęśliwych wypadków.

  • chroniczny (powtarzający się cyklicznie) niedobór pobudzenia,

• kulturowe

  • „narcyzm społeczny”

- nieumiejętność zahamowania popędów

( Istnieje teoria, która mówi, że silnie zaznaczone cechy narcystyczne wpływają na wybór partnera seksualnego osoby tej samej płci. Osoba narcystyczna dzięki identyczności płci łatwiej może się utożsamić ze swoim kochankiem. Homoseksualizm jako zboczenie płciowe uważany był także za objaw psychopatii.)

LECZENIE

Trudność resocjalizacji pacjentów m.in. polega na tym, że jednostki tego typu potrafią znakomicie symulować poprawę.

Istnieją trzy zasadnicze postaci oddziaływań psychokorekcyjnych:

1. Terapia indywidualna:

- psychoanaliza

- hipnoanaliza

- terapia dwufazowa: faza oddziaływań psychokorekcyjnych i faza oddz. Psychoanalityznych

1. Terapia zbiorowa

- instytucje resocjalizacyjne ( więzienia, poprawczaki)

Stosuje się tam m.in. takie metody jak: terapia „otoczeniem”, metoda wstrząsowa, metoda kryzysów emocjonalnych.

1. Farmakoterapia i inne medyczne sposoby leczenia:

- barbiturany

- neuroleptyki

- lobotomia

- terapia elektrowstrząsowa

- kastracja

Schizofrenia – głębokie zaburzenie psychiczne obejmuje ono sposób myślenia, postrzegania i nastroju.
NIE JEST TO ROZDWOJENIE OSOBOWOŚCI.

Oznaki – słyszenie i widzenie obiektów które nie istnieją, problemy ze zrozumieniem rzeczywistości.

Kryteria – urojenia, halucynacje, zaburzenia mowy, zachowanie katatoniczne.

Schizofrenia występuje 1% ludności i jest diagnozowana nawet u dzieci ale bardzo rzadko.

Ogromny wzrost pojawienia się schizofrenii następuje po 18 roku życia.

Schizofrenicy mają: deficyty poznawcze, deficyty percepcji czyli problem z narządami zmysłów, deficyty ruchu, nie umieją się skupić, deficyty emocjonalne czyli problem z rozpoznawaniem emocji u innych.

Możliwe przyczyny schizofrenii:
– podatność genetyczna
– hipoteza dopaminowa – za dużo dopaminy ( leki na schizofrenie ją blokują )
– zaburzenie biologicznie - zmiany w wyglądzie mózgu – większe komory mózgowe
– czynniki środowiskowe ( stres, zła sytuacja materialna )

Leczenie:
– Terapia poprzez trening umiejętności społecznych + leki
– Rehabilitacja poznawcza – niwelowanie deficytów poznawczych, trening uwagi i pamięci, przywrócenie osoby do życia w społeczeństwie.

Seksoholizm

Seksoholizm zwany również erotomanią polega na wzmożeniu popędu seksualnego
i zaliczany jest do zaburzeń libido. Zaburzenie to przejawia się w potrzebie różnorodności
i znacznej częstotliwości aktywności seksualnej. Według Lwa-Starowicza „ seksoholizm to stan patologicznego nasilenia erotycznych zainteresowań i aktywności seksualnej, w którym te potrzeby dominują nad innymi, stanowiąc o sensie życia”. Określając nadmierne zainteresowanie się erotyką i nadmierną aktywność seksualną można użyć nazw: kompulsywne zachowania seksualne, hiperfilia, hiperlibidemia, donżuanizm czy hiperseksualność.

Seksoholizm u kobiet nazywany jest nimfomanią, a u mężczyzn-satyryzmem. Klasyfikacja ICD-10 zalicza je do dysfunkcji seksualnych niewywołanych przez zaburzenia organiczne i choroby, a związanych
z nadmierną potrzebą seksualną. W tejże klasyfikacji zachowania te mogą być sformułowane jako: nadmierny popęd seksualny, inne zaburzenia nawyków i popędów (impulsów) lub zaburzenia nawyków i popędów nieokreślone.

Oprócz nadmiernie silnego popędu seksualnego, u podłoża seksoholizmu mogą leżeć między innymi, nieśmiałość, poczucie niższości, niepewność i niewiara we własne możliwości seksualne, które wykazują potrzebę stałego sprawdzenia swojej wydolności. Można również doszukiwać się działania podobnych mechanizmów jak w przypadku innych uzależnień, gdyż jak powszechnie wiadomo, podniecenie seksualne
i orgazm powodują uwolnienie endogennych opioidów, które jako „układ pozytywnego wzmocnienia” tzw. nagrody- wpływają na struktury mózgu. Hiperseksualność spotykana jest również przy uszkodzeniu ciała migdałowego w mózgu i płatów czołowych (tzw. Zespół Klüvera i Bucy'ego).

Można spotkać różne rodzaje erotomanii, tj. erotomania trwała, która objawia się częstą zmianą partnerów i dużą aktywnością seksualną będące pewnym stylem życia; erotomania nawracająca, która przejawia zróżnicowane formy aktywności seksualnej i nieświadome cechy homoseksualne czy forma graniczna
z nasilonymi fantazjami erotycznymi.

Aby prawidłowo rozpoznać takie zaburzenie konieczne jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu
z osobą podejrzewaną o uzależnienie. Najbardziej kompetentnymi osobami w stawianiu diagnozy są certyfikowani specjaliści terapii lub psychoterapii uzależnień. Opierając się na klasyfikacji ICD-10, uzależnienie od seksu można rozpoznawać wówczas, gdy w okresie ostatniego roku stwierdzono obecność co najmniej trzech objawów z poniższej listy:

• silną potrzebę lub poczucie przymusu realizowania kompulsywnych zachowań związanych z seksem,

• subiektywne przekonanie o mniejszej możliwości kontrolowania zachowań związanych z seksem, tj. upośledzenie kontroli nad powstrzymywaniem się od kompulsywnych zachowań związanych z seksem oraz nad częstotliwością tych zachowań,

• występowanie, przy próbach ograniczenia możliwości realizowania kompulsywnych zachowań związanych z seksem, niepokoju, rozdrażnienia czy gorszego samopoczucia oraz ustępowanie tych stanów z chwilą pojawienia się możliwości ich realizowania,

• poświęcanie coraz większej ilości czasu na kompulsywne zachowania związane z seksem w celu uzyskania zadowolenia czy dobrego samopoczucia, które poprzednio osiągane było w znacznie krótszym czasie,

• postępujące zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub dotychczasowych zainteresowań na rzecz kompulsywnych zachowań związanych z seksem,

• kontynuowanie kompulsywnych zachowań związanych z seksem pomimo szkodliwych następstw (fizycznych, zdrowotnych, psychicznych i społecznych), o których wiadomo, że mają związek z kompulsywnymi zachowaniami związanymi z seksem.

Skutki uzależnienia od seksu:

-poczucie winy i wstydu

-obniżona samoocena

-depresja z myślami samobójczymi

-zaburzenia orientacji seksualnej

-poszukiwanie nowych, mocniejszych podniet seksualnych

-urojenia – ogólne zmniejszenie satysfakcji życiowej

-napięcie i destrukcja relacji interpersonalnych

-krótkotrwałe kontakty z ludźmi

-życie w sekrecie, brak przyjaciół

-oddalenie od rodziny

-zamknięcie w hermetycznym towarzystwie-zniszczenie kariery społecznej

-aresztowania z powodu dewiacyjnych zachowań seksualnych

-utrata pracy lub spadek kreatywności i wydajności w pracy spowodowany ciągłym

fantazjowaniem seksualnym

-zarażenia chorobami wenerycznymi, AIDS

Podobnie jak z innymi uzależnieniami – podstawową formą leczenia hiperseksualności jest psychoterapia, a najlepsze efekty przynosi terapia poznawczo-behawioralna.

Jednak w Polsce niestety nie ma zbyt wielu programów terapeutycznych i placówek, które potrafiłyby
w sposób profesjonalnie zająć się leczeniem osób cierpiących na seksoholizm. Podstawą leczenia powinno być uczenie się zdrowych więzi z ludźmi, budowie trwałego intymnego związku oraz na nauce zaspokajania swojego popędu seksualnego w niedestrukcyjny sposób. Podejmowane są również próby farmakologiczne wspierające leczenie na przykład naltreksonem, którego celem jest zmniejszenie pobudliwości seksualnej
i ograniczenia zachowań patologicznych związanych z nim u osób skazanych za przestępstwa tj. gwałt czy utrzymywanie kontaktów seksualnych z dziećmi. Badania wykazały, iż dawki naltreksonu powodowały zwiększenie kontroli nad popędem seksualnym. Jednak podejmowane dotychczas próby farmakoterapii nie pozwalają jeszcze na rekomendację do rutynowego stosowania żadnego z dotychczas badanych leków.

Pierwsze programy terapeutyczne dla seksoholików powstały w Stanach Zjednoczonych w 1976 roku.

W tym samym roku w Bostonie powstała pierwsza na świecie grupa Anonimowych Seksoholików oparta na programie 12 kroków. Natomiast w Polsce pierwsza samopomocowa grupa dla osób z problemami seksu-grupa Anonimowych Erotomanów (AE) powstała w 1993 roku w Warszawie. Obecnie wspólnota „Anonimowi Uzależnieni od Seksu i Miłości” organizuje 40 mityngów tygodniowo.

Uzależnienie od środków psychoaktywnych

ŚRODEK PSYCHOAKTYWNY

zgodnie z definicją WHO za środek psychoaktywny uważa się papierosy (nikotyna),kofeina, teina, alkohol, narkotyki, lekarstwa.

Uzależnienie od środków psychoaktywnych (drug dependse) jest uzależnieniem od substancji, które spożywa

się regularnie z odpowiednią częstotliwością i ilością, w skutek czego doprowadzają one do zmian mózgowych, które w konsekwencji powodują zachowania uznawane w każdej kulturze za nieprzystosowawcze.

Uzależnienie społeczne wiąże się z nadużywaniem środka narkotycznego w grupie. Pociąga to za sobą bezwzględność w przestrzeganiu zasad, norm i rytuałów danej grupy. Zajączkowski dzieli substancje psychoaktywne na 3 rodzaje:

1. Środki odurzające i uspokajające – np. opium, morfina i heroina, haszysz, marihuana, benzodiazepiny, barbiturany

2. Środki pobudzające – np. kokaina, amfetamina oraz kofeina

3. Środki halucynogenne – np. LSD, psylocybina, meskalina, papierosy, cygara, fajki, kleje lakiery
   i rozpuszczalniki.

W psychologii klinicznej jestbardzo wiele kryteriów służących do diagnozowania uzależnienia od środków psychoaktywnych. Istnieje 9 kryteriów uzależnień.

Wg WHO są to :

1) substancja jest często używana w większych ilościach i przez dłuższy czas

2) nieodparta chęć używania danego specyfiku

3) przeznaczanie dużej ilości czasu na zdobycie substancji

4) częste przypadki znajdowania się pod wpływem danego specyfiku lub doznawania objawów zespołu abstynencyjnego

5) powolna rezygnacja z pozostałej aktywności społecznej i zawodowej

6) nadużywanie substancji pomimo świadomości jej szkodliwości i mimo problemów natury zawodowej, rodzinnej i społecznej wynikających z nadużywania substancji

7) wyraźne zwiększanie ilości substancji co najmniej o 50% tak, aby dojść do poprzednich objawów intoksykacji

8) występowanie charakterystycznych objawów abstynencyjnych (fizycznych i psychicznych)

9) nadużywanie substancji w celu łagodzenia objawów abstynencyjnych

Każde kryterium dotyka takie aspekty jak: regularność w czynnościach oraz zwiększanie ilości substancji
i nieodparta chęć używania jej. Kolejny aspekt uzależnienia dotyczy zachowań towarzyszących w zdobywaniu substancji uzależniających (chomikowanie, ukrywanie, manipulowanie). Sens życia uzależnionych polega na organizowaniu sobie życia wokół danej substancji (poczucie bezpieczeństwa w momencie posiadania substancji). Innym ważnym aspektem obejmującym kilka kryteriów uzależnienia j est zespół abstynencyjny. Są to 3 grupy kryterialne, które można przedstawić tak:

1) utrata kontroli jakościowej i ilościowej nad daną substancją

2) występowanie zespołu abstynencyjnego (jest to psychiczne i fizyczne objawy występujące po odstawieniu substancji psychoaktywnej)

3) nieprawidłowe funkcjonowanie osoby uzależnionej w obszarze rodziny, pracy, grupy społecznej.

Powody nadużywania środków

psychoaktywnych :

- dany specyfik po prostu smakuje. Jakość po dłuższym czasie używania traci na ważności, później

liczy się tylko ilość, obojętnie czego, byle tylko wywołało efekt intoksykacji

- czynniki osobowościowe: biorą osoby słabe psychicznie, z niedojrzałą emocjonalnie osobowością, mające zbyt małe mechanizmy obronne, osoby zakompleksione, nie potrafiące radzić sobie z sytuacjami stresującymi, trudnymi, z natłokiem problemów i traum psychicznych, osoby nie mające własnego zdania, słabi z poczuciem osamotnienia

- osobowości silne, szybko tracące kontrolę nad swoimi reakcjami impulsywnymi, nadpobudliwi, z tendencją do szybkiego rozwiązywania problemów

- motyw uzależnienia może również wystąpić jako uwarunkowanie dziedziczne (wzrastanie w rodzinie
z problemem alkoholowym, naśladownictwo i proces identyfikacji z wartościami i normami panującymi w danej rodzinie, przyjmowanie ich sposobów radzenia sobie z problemami)

- naśladownictwo w grupach rówieśniczych – bierze dla szpanu, aby zdać egzamin

Skutki działania środków psychoaktywnych (natychmiastowe) :

- psychologiczne – stan przyjemności (subiektywne odczucie euforii)

- fizyczne – stan zwiększonych możliwości

- osobowościowe – wzrost poczucia własnej wartości, obniżenie poczucia osamotnienia

Skutki daleko idące są zależne od rodzaju danego specyfiku .

UZALEŻNIENIE OD NARKOTYKÓW

Uzależnienie fizyczne to proces związany z brakiem danego środka w organizmie człowieka, jest rezultatem wbudowania danego specyfiku, czyli związku chemicznego w cykl przemiany materii danej jednostki. Wbudowany do metabolizmu środek narkotyczny staje się niezbędny zachowania homeostazy biologicznej jednostki. Po odstawieniu narkotyku pojawia się zespół abstynencyjny w formie głodu narkotycznego, drgawek, dreszczy, bezsenności, wymiotów, bólów mięśni, uczucia umierania, braku apetytu.

Uzależnienie psychiczne pojawia się po parotygodniowym zażywaniu narkotyków i charakteryzuje się przymusem brania środka. Pojawia się objaw podniesionego lęku i złego samopoczucia, podniecenia lub podenerwowania, ciągły niepokój. Uzależnienie psychiczne łączy się z takimi elementami jak : czas brania

narkotyku, cały rytuał towarzyszący braniu i sposobowi przyjmowania, ukierunkowanie uwagi narkomana na środek .

UZALEŻNIENIE OD ALKOHOLU:

ALKOHOLIZM (uzależnienie alkoholowe) jest to stan lub choroba, w przebiegu której występują specyficzne zaburzenia psychiczne i somatyczne powstałe pod wpływem nadużywania alkoholu. Uzależnienie alkoholowe jest procesem, ma swoją dynamikę rozwoju a wiec początek i stan zejściowy .

ZESPÓŁ ABSTYNENCYJNY

(uzależnienie od alkoholu) to fizyczne, psychiczne, a nawet społeczne objawy po odstawieniu alkoholu.
Kryteria uzależnienia od alkoholu :

1) uzależnienie psychiczne : silna chęć spożycia danego specyfiku, występowanie myśli natrętnych o potrzebie wypicia, szukanie okazji do wypicia. To kryterium występuje we wszystkich typach uzależnień. Powstaje od

długotrwałości zażywania danego specyfiku. Człowiek uzależniony – jego myśli i działania są skierowane
w jednym kierunku – na alkohol. Wynikiem takiego nastawienia jest manipulacja. Uzależnienie psychiczne jest najtrudniejsze do zniwelowania.

2) uzależnienie fizyczne czyli utrata kontroli nad spożywanym alkoholem. Rodzaje :

a) utrata kontroli ilościowej

b) utrata kontroli jakościowej

c) utrata kontroli sytuacyjnej – osoba uzależniona nie potrafi sobie poradzić z przymusem picia. Wiąże się to
z utratą towarzystwa, z którym dana osoba kiedyś przebywała.

3) zespół abstynencyjny – objawy: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, zaburzenia naczyniowo - ruchowe (bóle
i zawroty głowy, duszności, kołatanie serca, zaburzenia tętna)

4) zaburzenia psychiczne – niepokój, lęk napadowy, euforia na zmianę z depresją, koszmary senne, drażliwość, impulsywność przechodząca do agresywności, zaburzenia psychomotoryczne – obniżenie koordynacji, bóle szyjne.

Te kryteria uzależnienia

zazwyczaj kojarzą się ludziom z białymi myszami, białą gorączką, itp. Dotyczą one każdego, kto długotrwale zażywa środek psychoaktywny.

Nadmierne zażywanie alkoholu pomimo zaburzeń zespołu abstynencyjnego prowadzi do zaburzeń psychotycznych. Jest tutaj charakterystyczne zaburzenie zwane chorobą Korsakowa (widzenie myszy, czucie na skórze insektów), innymi rodzajami zaburzeń są omamy.

Choroby spowodowane nadużywaniem alkoholu :

- choroby układu

krążenia – uszkodzenie tkanki mięśnia sercowego, ciężka niewydolność serca

- choroby układu pokarmowego – przewlekły nieżyt żołądka, dotyczy to choroby wrzodowej żołądka
i dwunastnicy, zapalenie lub zanik mięsni wątroby (marskość)

- choroby układu wydalania – przewlekłe schorzenia nerek dochodzące do zapaleń kłębuszków nerwowych (niewydolność nerek)

- zniszczenie układu mięśniowego – brak sprawności mięśniowej

- zniszczenie układu nerwowego – obniżenie funkcji psychicznych w mózgu, zaburzenia wzrokowe,

bóle głowy, zaburzenia procesów poznawczych (pamięci, uwagi, spostrzegania) – występowanie PALIMPSESTY (chwilowy zanik pamięci lub długotrwały)

FAZY POWSTAWANIA CHOROBY ALKOHOLOWEJ

Faza Początkowa

- czas w pełni kontrolowanego picia

- picie najczęściej w towarzystwie

- szukanie alkoholu w celu odprężenia się emocjonalnego i psychicznego

Zwiastunowa

Jest jeszcze do odwrócenia

- zwiększenie ilości wypijanego alkoholu

- bagatelizowanie i pomniejszanie picia

- następują krótkie zaniki pamięci nawet po wypiciu niewielkiej ilości alkoholu (tzw.

palimpsesty)

- zanik krytycyzmu wobec własnego picia

- picie w sposób zachłanny ( „na zapas”)

Krytyczna

Ogromny przymus picia ale alkoholik ma jeszcze poczucie winy

- potajemne zaopatrywanie się w napoje alkoholowe (magazynowanie rezerw)

- zmiany w zachowaniu w czasie picia (rozrzutność)

- popijawy 2-3 dniowe (ciągi pijackie)

- psychoza poronna – omamy związane z parodniowym piciem

- częste upijanie się do nieprzytomności

- zaburzenia

nastroju, z drażliwością i wybuchowością

- zburzenia fizjologiczne , sercowo – naczyniowe

- obniżenie potencji płciowej

- opuszczanie pracy

- zaprzeczanie , manipulowanie (poczucie winy zagłuszane alkoholem)’

Końcowa

Kończąca się zejściem śmiertelnym

- regularne ranne picie

- picie w samotności

- obniżenie tolerancji na alkohol

- drżenie rąk jako efekt uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego

- degradacja społeczna w formie utraty pracy, izolacji od środowiska, rozbicie rodziny

- psychoza alkoholowa kończąca się delirium tremens – omamy wzrokowe, słuchowe i węchowe ( choroba

Korsakowa)

PRZYCZYNY I UWARUNKOWANIA

CHOROBY ALKOHOLOWEJ :

1) ciekawość (najmniej zagrażająca)

2) alkohol jako mechanizm obronny (sporadyczne sięganie po alkohol – np. zapijanie problemów lub chwilowych niepowodzeń)

3) uwarunkowania środowiskowe (rodziny z problemem alkoholowym) – poprzez modelowanie, internalizację norm rodziców

4) uwarunkowania osobowościowe – profesor Hill podał 4rodzaje osobowości podatne na uzależnienie od alkoholu :

1. osobowość silna nie przejawiająca swoim zachowaniem słabości, jednostka bezkrytyczna, egocentryczna
a nawet egoistyczna

2. osobowość aspołeczna – agresywna jednostka, u której łatwo powstają emocje

3. osobowość słaba psychicznie – bezradna, o niskiej samoocenie, często niezadowolona z życia, nieśmiała

4. osobowość zneurotyzowana – z cechami depresji, smutku, bezsensu życia są to typy wypracowane w teorii

5) cechą alkoholu jest to, że działa on pozytywnie (etanol – składnik alkoholu, dobry transmiter, zwiększa połączenia synaptyczne i powiązane jest z wydzielaniem dopaminy , która z kolei powoduje euforię)

POMOC :

1) INDYWIDUALNA - dotyka samej jednostki uzależnionej :

a) psychologiczna , terapia , techniki relaksacyjne

b) medyczna , środki farmakologiczne

2) GRUPOWA poprzez psychoterapię rodziny człowieka uzależnionego, psychoterapia uzależnionego w grupie uzależnionych

Nikotyna:

Jest ona bardzo silną trucizną. Kropla czystej nikotyny jest dawką śmiertelną. Jej szkodliwe działanie może być odroczone w czasie i wystąpić po kilku bądź kilkunastu latach palenia papierosów.

Doraźnie nikotyna działa pobudzająco. Podczas palenia następuje podniesienie poziomu glukozy we krwi co wywołuje chwilowe dobre samopoczucie. Następnie pojawia się obniżenie poziomu glukozy we krwi tzw. hipoglikemia tytoniowa. Czego skutkiem jest silne pobudzenie nerwowe i zapalenie kolejnego papierosa, ten schemat prowadzi do uzależnienia i uszkodzenia układu krążenia.

Stopień uzależnienia człowieka od nikotyny definiowany jest według takich zmiennych zachowania palacza jak: czas zapalenia pierwszego porannego papierosa, gotowość do rezygnacji z zapalenia pierwszego porannego papierosa, liczba palonych codziennie papierosów, palenie papierosów w czasie ostrych lub przewlekłych chorób układu oddechowego, , gotowość do powstrzymywania się od zapalenia papierosa w miejscach publicznych, częstość zaciągania się dymem tytoniowym w trakcie palenia.

Ciała smołowate – nowotwory: rak płuc, języka, krtani, jamy ustnej i wargi.

Kwasy – Powstawanie przewlekłego stanu nieżytu oskrzeli, mogą wywoływać efekt w postaci porażenia układu oddechowego.

Szkodliwe działanie papierosów polega na: podniesieniu poziomu ryzyka choroby wieńcowej serca, niebezpieczeństwie zawału, przeroście i rozszerzeniu serca, zapaleniu żył i tętnic, uszkodzeniu zębów i dziąseł, licznych problemach w obszarze układu pokarmowego (biegunki, wrzody jelit i żołądka, nowotwory żołądka), wywołaniu rozedmy płuc, zwiększeniu podatności na gruźlicę, obniżeniu odporności organizmu na przeziębienia, problemach w skupieniu uwagi, zwiększonej męczliwości, nadpobudliwości nerwowej, osłabieniu narządów zmysłu (węchu, czucia, smaku)

Heroina:

Uzyskiwana jest z morfiny – jej działanie jest około dwudziestopięciokrotnie silniejsze niż działanie morfiny. Czysty produkt ma postać białego proszku. Występuje również w postaci brązowego proszku. Zażywa się ją poprzez wstrzyknięcie, wypalenie bądź wciągnięcie. Wywołuje w krótkim czasie uzależnienie fizyczne dlatego jest bardzo niebezpieczna. Jej przyjmowanie uniemożliwia normalne funkcjonowanie gdyż działa hamująco na Ośrodkowy Układ Nerwowy. Stąd po wprowadzeniu do organizmu następuje zwolnienie oddechu, pulsu, czasami śpiączka. Przedawkowanie może prowadzić do śmierci.

W Polsce wyprodukowano polską odmianę heroiny zwaną kompotem, polską herą lub makiwarą. Uzyskiwana przez gotowanie słomy makowej oraz ogólnodostępnych środków chemicznych. Kompot: brązowy płyn
o słodkawym zapachu. Przyjmowana dożylnie lub podskórnie. Osoba pod jej wpływem ma zwężone źrenice.

Skutki: wyniszczenie organizmu – uszkodzenia wątroby, nerek, serca, płuc oraz stany zapalne żył. Objawy zespołu abstynencyjnego pojawiają się po 10 godzinach – dreszcze, potliwość, niepokój, rozdrażnienie.

Na polskim rynku narkotykowym występuje jeszcze jedna odmiana heroina brunatna heroina (brown sugar). Brązowe kryształki spalana na aluminiowej folii i wdychane w ten sposób opary. Różni się od heroiny stopniem czystości i oceną. Jest bardziej zanieczyszczony, ale tańszy. Prowadzi do szybkiego uzależnienia psychicznego
i fizycznego.

Kokaina:

Pozyskiwana z liści krzew kokainowego uprawianego w Ameryce Południowej. Pierwotnie wykorzystywana
w medycynie jako środek znieczulający. Występuje w postaci białego, krystalicznego, bezwonnego proszku, który rozpuszcza się w wodzie. Proszek może być wdychany. Kokainę można również rozcierać na dziąsłach bądź podawać dożylnie. Znane są również sposoby zażywania kokainy poprzez: palenie, wąchanie bądź zakraplanie do nosa po wcześniejszym rozpuszczeniu w wodzie.

Kokaina wykazuje działanie pobudzające, prowadzące do euforii, wyostrza spostrzeganie, powoduje wzrost ciśnienia krwi , bezsenność.

Osoba zażywająca kokainę ma rozszerzone źrenice oraz wytrzeszcz gałek ocznych. Kokaina uzależnia psychicznie, bardzo szybko.

Skutki: drażliwość, obniżenie nastroju oraz wyniszczenie organizmu. Długotrwałe zażywanie doprowadza do: omamów, zaburzeń w obrębie wrażeń dotykowych (mrowienie, pełzanie robaków pod skórą itp.)

kilku minutach, lecz pozostaje pragnienie ponownego zażycia.

Kofeina:

Otrzymuje się głównie z ziaren kawy i liści herbaty. Działa pobudzająco, przyspiesza pracę serca, pogłębią
i przyspiesza oddech. Spożywanie kofeiny przez dłuższy czas w dawce większej niż 500 mg (filiżanka kawy zawiera 90-120 mg, a herbaty 42-100 mg) powoduje uzależnienie psychiczne i fizyczne oraz wzrost tolerancji organizmu.

Leczenie uzależnień na przykładzie leczenia uzależnienia od nikotyny.

Leczeniem uzależnienia od nikotyny zajmują się poradnie antynikotynowe. Zerwanie z paleniem tytoniu jest procesem złożonym, wieloetapowym. W leczeniu tego uzależnienia można wyróżnić kilka metod:

- Metody behawioralne - są oparte na teoriach warunkowania lub uczenia się. Chodzi tutaj o kojarzenie dwóch zjawisk: palenia tytoniu i bodźca nieprzyjemnego. Powtarzanie doświadczeń w schemacie: określone zachowanie - nieprzyjemny efekt powinno spowodować wyeliminowanie zachowania polegającego na paleniu papierosów.

Inną techniką jest pozytywne wzmacnianie, czyli różnego rodzaju nagradzanie pozytywnego zachowania (niepalenia)

- Metoda samokontroli - polega na wykorzystywaniu zdarzeń, w trakcje których osoba uzależniona zwykle sięga po papierosa (np. picie codziennej kawy). Zmiana pory dnia, w której pije się kawę, lub zmiana napoju na inny przerywa jedno z ogniw związanych z uzależnieniem.

- Efektywność hipnozy i akupunktury - nie zostały jak do tej pory dokładnie określone. Metody te działają prawdopodobnie na zasadzie efektu "placebo".

- Terapia grupowa - wspomaga osoby uzależnione w porzuceniu nałogu poprzez naukę zmiany zachowań.
W czasie terapii wzmacnia się motywację oraz monitoruje przebieg procesu rozstawania się z tytoniem.
W trakcie terapii palacze uczą się, jak radzić sobie z objawami głodu nikotynowego oraz uczą się nowych zachowań, z którymi stykają się w różnych sytuacjach życiowych, bez konieczności uciekania się do substancji psychoaktywnej.

- Metoda farmakologiczna - służy w większości łagodzeniu objawów związanych z rzuceniem nałogu palenia papierosów. Wykorzystuje się różnego rodzaju produkty naturalne, których zadaniem jest przełamanie potrzeby palenia papierosów, łagodzenie napięcia związanego z brakiem nikotyny w organizmie oraz wywołanie nieprzyjemnych doznań (zmiana smaku dymu tytoniowego). Bywa ona zalecana w pierwszym okresie po odstawieniu nikotyny.

Zaburzenia Obsesyjno- Kompulsywne

Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne czyli nerwica natręctw, ( zespół anankastyczny) to choroba objawiająca się natrętnymi myślami (obsesjami) oraz czynnościami (kompulsjami), którym nieodłącznie towarzyszy lęk. W przebiegu natręctw pojawia się także depresja, derealizacja, czasem autoagresja. Współcześnie, według kryterium DSM-4, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne zaliczane są do zaburzeń lękowych i charakteryzują się one obecnością dwóch komponentów: (W międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10, ZOK umieszczono w kategorii zaburzeń nerwicowych związanych ze stresem i oznaczono symbolem F42. Charakteryzują się one stosunkowo jednolitym stylem objawów oraz niekorzystnym rokowaniem)  Obsesje (z greckiego obsessio - osaczony) to wyjątkowo uporczywe, natrętne myśli lub wyobrażenia, których nie sposób się pozbyć. Pojawiają się w najmniej pożądanym momencie i pomimo wysiłku woli nie chcą ustąpić. Można porównać je do fragmentów filmowych, które powracają w myślach, zmuszając do przypominania sobie tego, o czym chciałoby się już dawno zapomnieć. Ich treść jest daleka od uznawanych norm, dlatego często powodują poczucie winy. Te najczęściej opisywane to: Obsesyjne wątpliwości, np. ciągłe analizowanie wykonanych czynności prowadzące do kompulsywnego sprawdzania. Obsesje hipochondryczne, tzn. myśli wyrażające lęk przed chorobą, śmiercią. Obsesje religijne, czyli szczególnie dokuczliwe, natrętne myśli bądź wyobrażenia zakłócające spokój w czasie modlitwy, medytacji. Obsesje seksualne, czyli myśli i wyobrażenia o treści erotycznej. Mogą pojawiać się w sytuacjach intymnych, ale często stanowią treść obsesji religijnych. Obsesje kontrastowe, tj. nigdy nie realizowane agresywne zamiary wobec osób najbardziej kochanych, obdarzanych autorytetem. Czynności natrętne (kompulsje) – podobnie jak obsesje, są przez pacjenta przeżywane jako bezsensowne i krępujące czy żenujące, ale zarazem nieuniknione – trudno się im sprzeciwić. Mogą one mieć różną postać: natrętne sprawdzanie (drzwi, kurków z wodą, przedmiotów itp.) będące odpowiedzią na natrętną niepewność; nawracające czyszczenie, mycie (np. mycie rąk), układanie itp. – związane z niepewnością czy czynności te zostały przeprowadzone prawidłowo, zgodnie z narzuconą sobie procedurą i czy były efektywne; nawracające poprawianie, układanie, porządkowanie, związane z obsesyjnym dążeniem do porządku, symetrii, określonego układu przedmiotów; czynności złożone, przypominające dziwaczne rytuały, które pacjent musi wykonać, aby zapobiec narastającemu napięciu lub groźbie katastrofalnych, choć wysoce nieprawdopodobnych konsekwencji, pomimo że zdaje sobie sprawę z nonsensowności swojego działania i myślenia (np. „muszę, skacząc na jednej nodze, okrążyć dwa razy mój samochód na parkingu, bo inaczej coś złego może stać się mojej córce”); przymusowe zbieranie i gromadzenie przedmiotów. Charakterystyczne dla schorzenia jest to, że w niektórych momentach pacjent rozpoznaje, że obsesje lub kompulsje są przesadne i nieracjonalne. Obsesje lub kompulsje wywołują złe samopoczucie, pochłaniają dużo czasu (ponad godzinę dziennie) lub znacząco przeszkadzają w funkcjonowaniu zawodowym bądź w normalnych działaniach i kontaktach społecznych. Treść obsesji lub kompulsji nie ogranicza się do zaburzeń osi I. Zaburzenia te nie są bezpośrednim skutkiem procesów fizjologicznych ani działania pewnych substancji (np. nadużywania narkotyków lub leków) ani też choroby somatycznej. Rozpowszechnienie zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych w społeczeństwie można uznać za znaczne – sięga ono około 2,5% populacji. W przypadku, gdy zaburzenie to występuje w rodzinie, ryzyko jego rozwoju jest większe i sięga nawet 9–10%.

Teorie psychologiczne

Psychoanaliza

W koncepcji psychoanalitycznej zaburzenie to łączone jest z fiksacją lub masochistyczną. Powtarzanie pewnych czynności jest początkowo obroną psychiki przed lękiem, następnie przeradza się w czynność przymusową. Jednakże współcześnie wskazuje się na niewielką skuteczność metod psychoanalitycznych w terapii nerwicy natręctw.

Behawioryzm

Teoria uczenia się zakłada, że obsesje i kompulsje są próbą obniżenia poziomu lęku, a sposób neutralizacji lęku, jako skuteczny, ulega utrwaleniu. Zwrócono uwagę na specyficzne cechy wczesnodziecięcego przywiązania dzieci (typ lękowo-unikający), które jako dorośli cierpią na ZOK. Określone zachowania, polegające na dużej kontroli i emocje rodziców ujawniane podczas procesu wychowywania powodują, że dziecko dąży do wyzbycia się własnych emocji, fantazji i impulsów, a polega przede wszystkim na intelekcie i kontroli. (zobacz: siatka uczuć zastępczych)

Psychologia poznawcza

Zgodnie z charakterystyką schematów poznawczych, osoby z ZOK cechuje dążenie do bycia kompetentną, osiągającą sukces, by unikać dezaprobaty własnej i otoczenia oraz podnosić zaniżone poczucie własnej wartości. Nieuniknione błędy i niepowodzenia w osiąganiu ideałów prowadzą do samo karania i potępienia. Objawy rytuał-obsesja dają złudzenie zapobiegania niekorzystnym wydarzeniom.

Teorie biologiczne

Według badań przyczynami zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego mogą być nieprawidłowości
w funkcjonowaniu niektórych obszarów mózgu, a przede wszystkim: płata czołowego, przedniej części zakrętu obręczy oraz jąder podkorowych. Jest prawdopodobne, że zaburzenie bywa dziedziczone. W najbardziej skrajnych przypadkach leczy się je operacyjnie.

Według DSM-IV pojęcie „ zaburzenia zachowania” oznacza uporczywy i powtarzający się wzorzec charakteryzujący się zachowaniem aspołecznym i buntowniczym. Zaburzenia zachowania są czymś więcej niż dziecięcą złością czy buntem- są względnie trwałym i społecznie nieaprobowanym nawykiem”. Występujące
w okresie zarówno dzieciństwa, jak i dorastania. Natomiast autorzy w literaturze traktują ten termin bardzo szeroko, uważając iż zaburzone zachowania to wszystkie te, które nie służą zaspokojeniu potrzeb osobistych człowieka i nie mają na celu rozwiązywania zadań stawianych mu przez środowisko.

Przyczyny zaburzeń zachowania:

• źródła społeczne

Z przeprowadzonych badań wynika, że istnieje większe prawdopodobieństwo wystąpienia zachowań agresywnych, jeśli w domu dziecka dostępna jest broń i jeśli dziecko często ogląda brutalne sceny –
w mediach, Internecie czy grach komputerowych.

Drugim czynnikiem społecznym mającym wpływ na powstanie zaburzenia jest niestabilne środowisko rodzinne, w którym brakuje uczucia, istnieje niezgoda między rodzicami i stosowana jest ostra, ale niespójna dyscyplina. W takich rodzinach dzieci często są pozbawione opieki i nadzoru, występują rozwody i separacja. Często eskalacja agresji – jeden z członków rodziny zachowujący sie agresywnie wywołuje podobne zachowania
u reszty domowników.

Wpływ na wystąpienie zaburzenie zachowania maja także:

• uczestnictwo w gangach, które stwarzają okazję do aktów przemocy i racjonalizują je,

• wysokie bezrobocie i ubóstwo w rodzinie,

• uzależnienie od alkoholu czy narkotyków.

• czynniki biologiczne

a) Dziedziczność

Badania nad rodzicami adopcyjnymi i rodzicami biologicznymi wykazały, że jeśli porówna sie przeszłość kryminalną dzieci adoptowanych z przeszłością ich biologicznych i adopcyjnych ojców, to można zauważyć, że jest ona podobna do przeszłości rodziców biologicznych, z którymi dzieci nigdy nie mieszkały. Może to być dowodem na wpływ czynników biologicznych.

b) Powikłania w okresie życia płodowego.

c) Nieprawidłowości w obrębie neuroprzekaźników lub nieregularność w strukturze mózgu.

Jak wykazały badania, zaburzenie zachowania występuje u osób z obniżonym poziomem serotoniny
w mózgu.. Na wystąpienie zachowań agresywnych może mieć wpływ uszkodzenie płata czołowego mózgu.

d) Obniżona prędkość pracy serca i przewodnictwo skóry.

Stwierdzono, że osoby cierpiące na zaburzenie zachowania cechuje obniżone pobudzenie – oznacza to, że potrzebują one więcej bodźców lub tez bodźców silniejszych, by wystąpiło pobudzenie, dlatego też mogą poszukiwać ryzykownych doświadczeń, które często związane są z zachowaniami agresywnymi

Charakterystyczne zachowania dla tego typu zaburzeń, to:

• Poważne naruszenie zakazów

• wagary

• włóczenie się po nocy wbrew zakazom rodziców / opiekunów

• ucieczki z domu

• Krętactwa, kłamstwa i kradzieże

• kradzieże w sklepach, na bazarach itp.

• kłamanie w celu wyłudzenia rzeczy, korzyści lub uniknięcia odpowiedzialności

• włamania na działki, do cudzych domów, samochodów

• podrabianie podpisów, szantażowanie

• Agresja wobec ludzi i zwierząt

• zastraszanie, tyranizowanie, poniżanie innych, ubliżanie, dyskryminacja

• częste wszczynanie bójek, częste i gwałtowne napady złości

• fizyczne znęcanie się nad ludźmi i zwierzętami

• zakłócanie porządku, świadome naruszanie dyscypliny

• przeklinanie (agresja słowna)

• ataki na nauczycieli

• posługiwanie się niebezpiecznymi przedmiotami jako bronią przeciwko innym (np. kij, cegła, nóż, stłuczona butelka, pistolet)

• niepożądane zachowanie seksualne, przejawiające się w społecznie nieakceptowany sposób lub we wczesnym wieku

• Niszczenie cudzej własności

• rozmyślne niszczenie cudzej własności

• rozmyślne podkładanie ognia

• wandalizm (bezsensowne niszczenie i uszkadzanie cudzej własności)

Diagnoza
Zaburzenia zachowania są rozpoznawane w przypadku, gdy charakterystyczny dla dziecka wzorzec aspołecznego postępowania powtarza się wielokrotnie, wykazuje cechy stałości i dotyczy poważnego naruszania praw innych ludzi oraz łamania norm społeczno-etycznych. Ponadto trzy lub więcej specyficznych zachowań było obserwowanych w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy, a przynajmniej jedno z aspołecznych zachowań wystąpiło w ciągu minionych sześciu miesięcy. Zaburzenia w zachowaniu dziecka wpływają niekorzystnie na jego funkcjonowanie w wielu dziedzinach życia, tj. w kontaktach interpersonalnych
z osobami znanymi i obcymi, osiągnięciach szkolnych i innych rodzajach aktywności.

Nasilone zaburzenia zachowania są rozpoznawane, gdy wszystkie kryteria diagnostyczne zawarte w DSM-IV są spełnione, a ich występowanie ze szczególnie dużą intensywnością i różnorodnością objawów z poszczególnych grup, jest obserwowane w postępowaniu dziecka czy młodego człowieka. Dzieci z zaburzeniami zachowania wykazują wiele innych, towarzyszących zakłóceń rozwojowych, które mogą stanowić jedną z przyczyn.

Formy pomocy udzielane dzieciom i młodzieży z zaburzeniami zachowania:

• terapia indywidualna;

• terapia grupowa;

• terapia rodzin;

• leczenie farmakologiczne;

• nauczanie indywidualne;

• kształcenie specjalne;

• umieszczenie w placówce zajmującej się opieką nad dziećmi z zaburzeniami zachowania.

Specjalistyczna pomoc

Psychologiczna opieka w przypadku zaburzeń zachowania powinna obejmować cały system, w którym wzrasta dziecko, a zatem rodzinę, szkołę oraz oczywiście osobę sprawiającą problemy wychowawcze. Podejście systemowe w połączeniu z elementami terapii poznawczo-behawioralnej zawiera wiele rodzajów oddziaływań.

Terapia dziecka z zaburzeniami zachowania ukierunkowana jest na rozwój i kształcenie podstawowych umiejętności psychospołecznych, zdolności do samokontroli oraz przyjaznych sposobów prowadzenia komunikacji. Ma na celu rozwijanie zachowań adaptacyjnych oraz opanowanie technik kontroli własnych emocji, a także umiejętności ich identyfikacji i świadomości ich źródeł.

Interwencja rodzinna polega przede wszystkim na udzieleniu rodzicom wsparcia z powodu zakłóceń
w funkcjonowaniu systemu, w którym dziecko z zaburzeniami zachowania często stanowi najsłabsze ogniwo. Pomoc rodzicom w rozwiązaniu ich osobistych problemów jest niejednokrotnie jednym z pierwszych zadań terapeutycznych.

Należy pamiętać, iż terapia zaburzeń zachowania jest długotrwała, a efekty nie pojawiają się natychmiast. Fundamentem i ogromnym krokiem milowym zarazem, jest zbudowanie więzi
i zdobycie zaufania młodego człowieka, a także otoczenie go miłością. Jak wskazują bowiem studia przypadków, najbardziej pierwotną przyczyną zaburzenia zachowania jest przekonanie się dziecka, że nie jest przez nikogo kochane.