Tekst do omówienia prezentacji:

1. Pojęcie niedostosowania społecznego

Pojęcie niedostosowania społecznego F. McKinney przeciwstawia jako rezultat nieudanego dostoso­wania się. Jest to proces ciągły — przechodzenia z jednego etapu, jeszcze nie zaburzonego, do drugiego, już niedostosowanego. Tym tłumaczymy fakt, że sposoby zachowania się dziecka (zależnie od etapu) są różne. Wśród rodzajów zachowania się dziecka możemy znaleźć i takie, które dadzą się zakwalifikować zarówno jako dostosowanie, jak i niedostosowanie. Musimy zgromadzić poważną liczbę obserwacji, a o ewentualnym niedostosowaniu się dziecka wypowiedzieć się dopiero po "przeprowadzeniu skrupulatnej ich analizy".

Z pojęciem „niedostosowanie społeczne" zamiennie utożsamia się określenia:

• „moralnie zaniedbany" — efekt dewiacji środowiskowej,

• „społecznie upośledzony" — z powodu zmian organicznych, wywołujących bezwzględność, egoizm i inne destruktywne cechy za­chowawcze osobowości charaktero- lub psychopatycznej,

• „moralnie zagrożony" — odnoszący się „nie tylko do dziecka samego, ale do środowiska, w jakim ono żyje"'.

1. Przyczyny niedostosowania społecznego

Niedostosowanie społeczne, które „jest skutkiem zmian, jakie zaszły w jednostce, dzielimy nie według stopnia jego zaawansowania, lecz według rodzajów niedostosowania, które są specyficznymi (dla każdego rodzaju innymi) formami zachowania się jednostki i jej reakcji na warunki środowiskowe".

Maria Grzegorzewska wyróżnia dwie grupy przyczyn powodują­cych niedostosowanie społeczne.

1. W pierwszej znajdują się warunki ekonomiczno-gospodarcze, takie jak nędza, głód, brak opieki wy­chowawczej, bezdomność, sieroctwo, złe wpływy, alkoholizm w środo­wisku domowym, rozkład rodziny itp. Zalicza też do nich wpływ negatywnych metod wychowawczych, zastosowanych w domu i w szko­le, występowanie sytuacji konfliktowych w rodzinie, szkole, otoczeniu, konflikty między pokoleniami, brak autorytetu społecznego.

2. W drugiej grupie czynników znajdują się schorzenia nerwicowe, różnego rodzaju psychopatie i charakteropatie, a także padaczkowe stany pomroczne. Dewiacje te rzutują ujemnie na postawę niedostosowanych społecznie, ich zachowanie i stosunek np. do własności.

3. Klasyfikacja przyczyn niedostosowania społecznego

Niedostosowanie społeczne powoduje zaniedbania wychowawcze, wychowanie w niesprzyjających warunkach oraz nieosiąganie celów wychowawczych.

Przesłanki te, jak i przytoczone wyżej definicje niedostosowania społecznego, wskazują także na etiologię tego zjawiska, na które składają się dwojakie przyczyny (według Jana Konopnickiego):

• biologiczne (wewnętrzne) jednostki — w tym organiczne, np. uszkodzenia centralnego układu nerwowego (powodujące charak­teropatie); psychiczne, uwarunkowane przede wszystkim czynnikami dziedziczności i obejmujące sferę emocjonalną i wolicjonalną w zakresie popędu, co powoduje zmiany psychopatyczne;

• środowiskowe — wadliwa struktura rodziny, zaniedbania środowiska wychowującego, błędy wychowawcze rodziny i szkoły, wpływ środków masowego przekazu na kształtowanie postawy społeczno-moralnej dzieci i młodzieży dorastającej, czy wreszcie zaburzenia rozwojowe oraz czynniki ekonomiczno-gospodarcze i przyrodniczo-ekologiczne.

Przyczyny te powodują niedostosowanie do warunków życia, do ludzi, do norm oraz do obranych celów i wartości.

Stąd pierwotne objawy niedostosowania społecznego mogą nasilać się, ujawniając zarazem cechy wtórne, zależne od rodzajów wpływów środowiskowych. Zatem chcąc uchronić jednostkę niedostosowaną społecznie przed pogłębiającą się destrukcją osobowościową, należy przede wszystkim oddziaływać resocjalizacyjnie i profilaktycznie na środowisko domowe dziecka zagrożonego zaburzeniem charakterologicznym.

4. Rozmiar niedostosowania społecznego

Rozmiar społecznego niedostosowania jako zjawiska społecznego jest trudny do ustalenia. Niemniej jednak jest rzeczą bezsporną, że niedostosowanie ma dwa wyraźne aspekty:

1. społeczny — stosunek jednostki społecznie niedostosowanej do norm społecznych jest zaburzony; zagraża on porządkowi społecznemu,

2. indywidualny — wewnętrzna, psychiczna sytuacja takiej jednostki jest trudna, także na skutek utrudnionych kontaktów ze środowiskiem, które najczęściej mają charakter aspołeczny, nie­zgodny z powszechnie uznawanymi normami etyczno-moralnymi, społecznymi, kulturalnymi i in.

Jeśli dziecko nie otrzyma pomocy zawczasu, to grozi mu to, że wejdzie do społeczności z bagażem trudnym: z niechęcią, nienawiścią, mściwością, agresywne lub bojaźliwe, stroniące od innych, zamykające się w sobie. Nie znajdzie ono pozytywnego kontaktu ze środowiskiem, a to może doprowadzić do działania antyspołecznego i do przykrych w rezultacie dla niego reakcji społeczeństwa. W porę podana pomocna dłoń uchroni dziecko przed sankcją karną, a społeczeństwo przed koniecznością organizowania i utrzymywania zakładów wychowawczych, poprawczych, a może i psychiatrycznych".

5. Stadia nieprzystosowania społecznego:

Według Cz. Czapówa istnieją trzy zasadnicze etapy wykolejenia społecznego:

• Stadium I – wystąpienie poczucia odtrącenia (niezaspokojenie potrzeby zależności emocjonalnej)
  Przejawy: agresja antyspołeczna, bunt, narastająca wrogość, niekontrolowane reakcje emocjonalne, brak koncentracji uwagi, brak cierpliwości w działaniu

• Stadium II – utrwalenie wrogich relacji wobec osób socjalizująco znaczących i autorytetów; opór w nawiązaniu bliższego kontaktu z osobą nieprzystosowaną
  Przejawy: alkoholizowanie się, ucieczki z domu, wagarowanie, wybryki seksualne itp.

• Stadium III – zachowania antagonistyczno-destruktywne, które zaczynają stanowić samoistne źródło przyjemności i satysfakcji dla jednostki nieprzystosowanej
  Przejawy: Nawiązywanie kontaktów z gangami itp., grupowa działalność antyspołeczna (prowadząca do konfliktów z moralnością, prawem)

6. Typologia - Rodzaje niedostosowania społecznego

• Typologia Jana Konopnickiego:
  Wyróżniać będziemy trzy podstawowe rodzaje niedostosowania społecznego:

• niedostosowanie społeczne manifestowane w postaci zahamo­wania jednostki w środowisku;

  • Brak zaufania do ludzi, nowych rzeczy i sytuacji:
    „Ten syndrom obejmuje symptomy osłabienia naturalnej pewności siebie. Dzieci takie nie mogą po prostu przemóc swej ostrożności wobec obcych, nie mogą skutecznie rywalizować ze swoimi rówieśnikami (np. ' w szkole, na podwórzu). Rzadko kiedy są one dokuczliwe dla innych; jeżeli ich nadmierna ostrożność nie jest zaawansowana, to w ogóle można jej nie zauważyć".

  • Depresja:
    Wszystkie te przyczyny i stany mogą być między innymi powodem niepowodzeń szkolnych, trudności w nauce i w wychowaniu, w kontaktach społecznych (z rówieśnikami, nauczycielami) i prowadzą przeważnie do zaburzeń w socjalizacji

  • Wycofanie się dotyczy niechęci jednostki do nawiązywania kontaktów społecznych i częstych przypadków izolacji, wyobcowania w środowisku.

• niedostosowanie społeczne manifestowane postawą demonstracyjno-bojową jednostki w środowisku;

  • charakteryzują się znacznie silniejszą i gwałtowniejszą reakcją emocjonalną, niż wymaga tego zdarzenie czy określona sytuacja.

  • W zachowaniu demonstracyjno-bojowym J. Konopnicki wyróżnia cztery podstawowe typy:

    • wrogość w stosunku do dorosłych,

    • otwarta wrogość,

    • wrogość w stosunku do dzieci,

    • łagodniejsze formy aspołecznego zachowania

• niedostosowanie społeczne manifestowane skrajną aspołecznością.

  • Mamy z tym do czynienia „w tym wypadku, gdy brak w dziecku zainteresowania tym, czy dorośli aprobują jego zachowanie się, czy nie, gdy zachowanie się przyjmuje charakter zdecydowanie antyspołeczny

• Typologia Cz. Czapówa, wyróżniająca trzy zasadnicze etapy wykolejenia społecznego ze względu na trzy różne czynniki etiologiczne (wywołujące zjawisko):

• Zwichniętą socjalizację – prowadzącą do manifestowania nieprzystosowania społecznego. Czynnik dominujący i warunkujący: niedostatki w zakresie socjalizacji dziecka (nieodpowiednia opieka rodzicielska lub jej brak, odtrącenie emocjonalne, zaniedbanie społeczne i pedagogiczne)

• Demoralizację– dziecko prawidłowo zsocjalizowane dostaje się pod wpływ innej obyczajowości i kultury niż ta, w jakiej było wychowane (np. emigracja). Proces ten wiąże się z przewartościowaniem wartości tradycyjnych na rzecz nowych, do których jednostka nie potrafi się dostosować

• Socjalizację podkulturową – związek jednostki z wartościami i normami podkultury pozostającymi w opozycji do kultury szerszej zbiorowości społecznej (np. społeczeństwa jako całości). Socjalizacja dziecka zdaje się przebiegać prawidłowo, popada ono jednak z normami ogólnospołecznymi z powodu identyfikacji z własną podstawową grupą respektującą normy podkulturowe (chuligańskie, przestępcze)

• Typologia badaczy amerykańskich C.E. Sullivana i M.Q. Granta.
  Nawiązuje do charakterystycznych form dewiantywnego zachowania się jednostek, wyróżnia trzy klasy:

• Aspołeczni –Nie są w stenie przewidzieć zachowań innych wobec siebie, na co reagują złością i agresją antyspołeczną. Innymi osobami interesują się jako przeszkodami bądź ułatwieniami w realizacji własnych egoistycznych celów. Działają impulsywnie, nie są w stanie w pełni kontrolować efektów swojego zachowania

• Konformiści – jednostki, które na frustracje własnych potrzeb reagują nadmiernym podporządkowaniem, w stosunku do osób je frustrujących, przy założeniu, że są to osoby znaczące. Celem jednostki jest manipulacja w celu uzyskania doraźnych korzyści i nagród poprzez utajenie wewnętrznego sprzeciwu. Gdy brak kontroli wewnętrznej, postępuje zgodnie z własnymi przekonaniami

• Neurotycy – w wyniku zabiegów socjalizacyjnych posiadają określony wzór postępowania, jednak przeżywają nieustanny lęk, że nie sprostają tym wartością i normom, co prowadzi do poczucia niemocy i bezradności, jako reakcja na te sytuacje pojawiają się zachowania nieakceptowalne społecznie.

6. Objawy nieprzystosowania społecznego wg MEN:

• nagminne wagary

• ucieczki z domu i włóczęgostwo

• sporadyczne lub systematyczne picie alkoholu

• odurzanie się (próby odurzania też)

• niszczenie mienia

• stosowanie przemocy, bójki

• przywłaszczenie cudzego mienia, kradzieże

• udział w grupach negatywnych

• usiłowanie i dokonanie samobójstwa

• demoralizacja seksualna , tatuaże, przestępstwa jak włamania, gwałty itp.

6. Profilaktyka:

Najskuteczniejsze pozostają działania na poziomie mikrospołecznym tj. oddziaływania na poziomie: ról społecznych oferowanych młodemu pokoleniu (ich atrakcyjności), postaw (kształtowanie składników postaw i sposobów ich integracji) oraz potrzeb. Poziomy oddziaływań wiążą się ze wzmocnieniem 3 typów kontroli:

1. kontrola społeczna – jako zespół czynności podejmowanych przez instytucje wychowawcze i opiekuńcze oraz środowiskowe lokalne wobec osób z trudnościami adaptacyjnymi

2. kontrola psychologiczna – kształtowanie odpowiednich postaw, sprzyjających samokontroli, wytworzenia kontroli wewnętrznej (uodpornienie młodzieży na pokusy)

3. kontrola neurofizjologiczna – wiąże się ze zdrowiem somatycznym i psychicznym młodzieży ; ma na celu jak najszybciej wykryć i leczyć zaburzenie

W obecnych warunkach społeczno-ekonomicznych można jedynie doskonalić istniejące formy opieki i wychowania oraz zapobiegać zjawiskom negatywnym poprzez:

1. dokonywanie trafnych diagnoz – rzetelność badań środowiskowych, podjęcie działań interwencyjnych uzgodnionych z osobami zainteresowanymi ( dziećmi, ich rodzicami)

2. profilowanie placówek pod kątem zaburzeń adaptacyjnych , rozwój sieci poradni, instytucji natychmiastowej pomocy

3. stosowanie „normalnych” środków pedagogicznych, opieka bezpośrednia, ciągła i wszechstronna w miejscu zamieszkania dziecka

4. weryfikacja programów oddziaływania indywidualnego i mierzenie efektywności podjętych działań wobec dziecka i jego rodziny, w celu doskonalenia opieki instytucjonalnej i pozainstytucjonalnej

Profilaktyka ma sens gdy :

1. nie tylko gdy zapobiega zachowaniom antyspołecznym w stosunku do osób jeszcze nie zdemoralizowanych ale także ustrzegać przed pojawieniem się ponownie zachowań dewiacyjnych; rozwinięcie tzw. „opieki następczej” np. zapewnienie byłemu wychowankowi zakładu poprawczego pracy czy szkoły, lub też eliminacja elementów utrudniających prawidłową adaptacje w społeczeństwie ( np. alkoholizm w domu)

2. kreatywna profilaktyka społeczna ( J. Kwaśniewski) działania wzmagające, podtrzymujące zachowania prospołeczne .

6. Eliminowanie rozmiarów nieprzystosowania społecznego - resocjalizacja

Resocjalizacja młodzieży nieprzystosowanej społecznie jest procesem analogicznym do zdrowienia.

1. Nieprzystosowanie to nieadekwatne reagowanie jednostki na przepisy i normy zawarte w przypisanych jej rolach społecznych.

2. Podstawowy problem resocjalizacji to „oduczanie” zachowań antagonistyczno-destruktywnych oraz uruchamianie prawidłowych mechanizmów socjalizacyjnych w warunkach kontrolowanych przez wychowawców

Modele resocjalizacji młodzieży :

• Dyscyplinarno-izolacyjny = odizolowanie od wpływów środowiska zewnętrznego + formy dyscyplinowania młodzieży, łącznie z karami fizycznymi

• opiekuńczy = zaspokojenie podstawowych potrzeb młodzieży (nauka, zdobycie zawodu); nacisk na więź interpersonalną pomiędzy wychowankiem a wychowawcą

• terapeutyczny = oddziaływanie na psychikę wychowanka za pomocą środków psychologicznych; manipulacja obrazem świata oraz stosunków międzyludzkich w oczach wychowanka

• wolnościowy lub półwolnościowy = resocjalizacja jest trudna ale efektywniejsza ( dla osób o niskim nieprzystosowaniu) od izolacji; realizuje system kurateli społecznej i zawodowej

6. Opieka postpenitencjarna w Polsce

Pomoc postpenitencjarna polega na świadczeniu pomocy socjalnej więźniom przebywającym w zakładzie karnym i tym wychodzącym na wolność, a także na tworzeniu i realizowaniu różnego typu programów, które mają na celu pomóc skazanym ponownie zaistnieć w społeczeństwie. Zwolnieni z zakładów karnych kwalifikują się do korzystania z pomocy społecznej.

Okres poprzedzający warunkowe zwolnienie tj. okres do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem jest czasem niezbędnym do przygotowania skazanego do życia na wolności. W tym czasie skazany powinien w miarę możliwości odbywać karę w zakładzie karnym położonym jak najbliżej jego przyszłego miejsca zamieszkania. Może być także udzielona skazanemu tzw. przepustka zadaniowa. Polega ona na możliwości opuszczenia zakładu karnego przez skazanego połączonej z zezwoleniem na dysponowanie pieniędzmi, na okres do 14 dni. Jest ta przepustka udzielana w celu umożliwienia skazanemu podjęcia starań o uzyskanie po zwolnieniu możliwości zamieszkania i pracy.
Jeżeli skazany ma trudności ze znalezieniem zatrudnienia, zakwaterowania bądź otrzymania niezbędnej pomocy lekarskiej, to właściwe organy są obowiązane udzielić mu pomocy. Jest to niezbędna pomoc doraźna czyli taka, która zapewnia minimalne warunki egzystencji. Może być udzielona bądź jednorazowo bądź przez okres nieco dłuższy, na pewno jednak nie ma ona zastosowania do skazanych niezdolnych przez dłuższy okres do prowadzenia samodzielnego życia. W stosunku do tych ostatnich mamy do czynienia z wyspecjalizowaną pomocą postpenitencjarną uregulowaną w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 1998 r. Środki przeznaczone na tą pomoc pochodzą z funduszu pomocy postpenitencjarnej. Pieniądze na ten fundusz w podstawowym zakresie stanowią potrącenia z wynagrodzenia za pracę skazanych.

Do podstawowych form pomocy postpenitencjarnej należą:

• udzielanie świadczeń pieniężnych

• finansowanie zakupu lekarstw, żywności, odzieży, protez, sprzętu do rehabilitacji, podręczników i innych przedmiotów do nauki, niezbędnych przedmiotów wyposażenia mieszkania lub narzędzi do wykonywania zawodu albo prowadzenia działalności gospodarczej

• opłacanie czynszu za budynek mieszkalny lub pokrywanie kosztów czasowego zakwaterowania

• pokrywanie kosztów specjalistycznych porad prawnych, psychologicznych lub zawodowych

• organizowanie i finansowanie kursów przygotowania zawodowego lub pokrywanie kosztów udziału w takich kursach

• pokrywanie kosztów związanych ze specjalistycznym leczeniem lub rehabilitacją zdrowotną

• finansowanie przejazdów publicznymi środkami komunikacji

• pokrywanie kosztów związanych z uzyskaniem dokumentów tożsamości oraz innych niezbędnych dokumentów.

Świadczenia udzielane w ramach pomocy postpenitencjarnej w zasadzie trwają przez okres niezbędny dla zrealizowania celów tej pomocy. Niektóre jednak są ograniczone w czasie. Pomoc w postaci świadczeń pieniężnych oraz opłacania czynszu lub pokrywania kosztów czasowego zakwaterowania udzielana osobom zwolnionym z zakładu oraz ich rodzinom może trwać najwyżej trzy miesiące (istnieją nieliczne wyjątki).

Skazany, który w chwili zwolnienia z zakładu karnego nie dysponuje wystarczającymi środkami własnymi, otrzymuje kwotę w wysokości do 1/3 miesięcznego wynagrodzenia pracowników lub jej ekwiwalent (art. 166 3 kkw). Ekwiwalentem może być bilet na przejazd, artykuły żywnościowe na czas podróży, stosowną do pory roku odzież, bieliznę. Jest to specjalny fundusz przeznaczony na dojazd do miejsca zamieszkania i na utrzymanie po zwolnieniu.

Przykładem rozwoju pomocy postpenitencjarnej (penitencjarnej pracy socjalnej) są działające od kilku lat w kilkudziesięciu jednostkach penitencjarnych kluby aktywnego poszukiwania pracy dla skazanych. W ramach działalności klubów są organizowane kilkudniowe kursy aktywnego poszukiwania pracy prowadzone przez wychowawców postpenitencjarnych, którzy uzyskali kwalifikacje liderów klubów pracy na specjalistycznych szkoleniach w rejonowych urzędach pracy. Skazani na zajęciach uczą się: redagować życiorys, list motywacyjny, prowadzenia rozmowy z potencjalnym pracodawcą, umiejętności korzystania z ofert pracy publikowanych w mediach, asertywności. 

Gdzie można uzyskać pomoc?

• Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej 
  Udziela wszechstronnej pomocy osobom i rodzinom w celu umożliwienia im przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
  Udziela pomocy w formie pieniężnej, rzeczowej i usługowej, w formie:
  pracy socjalnej, interwencji kryzysowej i poradnictwa specjalistycznego (prawnego, psychologicznego, rodzinnego)

• Kurator sądowy 
  W porozumieniu z administracją zakładu karnego lub aresztu śledczego oraz za zgodą i przy współdziałaniu skazanego, opracowuje program przewidywanych działań w zakresie pomocy niezbędnej dla skazanego oraz określa wysokość środków potrzebnych na realizację takiego programu.

• Noclegownia
  Na noclegi do Noclegowni kierowane są osoby na zasadzie dobrowolności poprzez: 

  • pracowników Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej (MOPS) 

  • inne organizacje i instytucje odpowiedzialne za działalność socjalną 

  • Policję, Straż Miejską

Do zadań Noclegowni dla bezdomnych mężczyzn należy:

• udzielanie noclegu bezdomnym i pełnoletnim mężczyznom z terenu Miasta, nie posiadającym przejściowo innego zakwaterowania

• udzielanie świadczeń higieniczno-sanitarnych

• udzielanie konsultacji oraz pomocy medycznej w nagłych wypadkach. 

Opieka postpenitencjarna jest środkiem zapobiegawczym dalszej przestępczości. Działanie profilaktyczne zmierza do ochrony jednostki przed negatywnymi wpływami i zapewnienia jej najlepszych warunków rozwoju w każdym okresie życia

12. Resocjalizacja nieletnich w Polsce na podstawie: Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich

Polski system resocjalizacji i profilaktyki tworzą wraz z sądem rodzinnym następujące instytucje:
1. Zakłady poprawcze
2. Młodzieżowe Ośrodki Adaptacyjno – Społeczne tzw. MOAS
3. Ośrodki szkolno – wychowawcze
4. Domy Dziecka
5. Pogotowia Opiekuńcze
6. Schroniska dla nieletnich
7. Rodziny zastępcze
8. Ośrodki kuratorskie
9. Ochotnicze Hufce Pracy
10. Policyjne Izby Dziecka
11. Kuratorzy sądowi

11. Resocjalizacja nieletnich w Europie Zachodniej:

ANGLIA:

Przełomowym okresem były lata 1907-1908, wydane wtedy zostały trzy podstawowe ustawy stanowiące kodyfikację ustaw o nieletnich:

• O dozorze kuratora

• O zapobieganiu przestępczości

• O dzieciach (zwana też Kartą Dzieci)-ochrona małych dzieci, ochrona nieletnich, o zakładach wychowawczych i poprawczych oraz sądzie dla nieletnich

Ustawa o dzieciach i nieletnich z 1963r podzieliła nieletnich na trzy kategorie:

• Dzieci w wieku 10 – 14 lat

• Nieletni w wieku 14 – 17 lat

• Młodociani przestępcy od 17 -21 lat

Organami uprawnionymi do zajmowania się nieletnimi są:

1. Miejscowe ośrodki opieki społecznej

   • Zajmują naczelne miejsce w systemie uprawnionym do zajmowania się nieletnimi

   • Do ich kompetencji należą wszystkie sprawy nieletnich do 17 lat

   • mogą zastosować wobec nieletnich szeroki wybór środków wychowawczych

   • ośrodek opieki społecznej, co 6 miesięcy ma rozpatrywać każdą prowadzoną przez siebie sprawę, by zbadać czy istnieje konieczność zmiany wcześniej zastosowanego środka lub jego uchylenia

2. Policja

   • Prowadzi całość spraw nieletnich na etapie przygotowawczym

   • Sprawami nieletnich zajmują się specjalne sekcje dla nieletnich utworzone przy każdej komendzie dzielnicowej

3. Sądy dla nieletnich

   • Angielskie sądy dla nieletnich są rodzajem sądów pokoju, w których zasiadają sędziowie społeczni (tzw. magistrates)

   • Sądy te są całkowicie oddzielne od sądów zwykłych, orzekający w nich sędziowie na ogół nie są prawnikami

   • Sprawy nieletnich są rozpatrywane przez trzyosobowy skład sędziowski, któremu pomaga w rozpatrywaniu spraw prawnych specjalny urzędnik, który musi być z wykształcenia prawnikiem

   • Do kompetencji sądów dla nieletnich należą:

     • Sprawy nieletnich których rozwój jest zagrożony lub są zaniedbani czy maltretowani przez rodziców

     • Sprawy nieletnich zagrożonych demoralizacja

     • Sprawy nieletnich, którzy się uczą się

     • Sprawy nieletnich sprawców czynów karnych

   • Sprawy nieletnich są rozpatrywane w postępowaniu cywilnym, przypadku zaś popełnienia przez nieletniego czynu karalnego o trybie rozpatrywania decyduje policja

Kuratela sądowa:

Po II wojnie światowej system probacji w Anglii znacznie się rozwinął i umocnił swoją pozycję w systemie innych środków prawnych. Położono nacisk na kuratorów zawodowych do pracy zobowiązując ich do pisania wywiadów środowiskowych dla potrzeb sądu. Kuratorzy zajmują się sprawami młodocianych (od 17 lat) i dorosłych.
Powołano instytucje mające towarzyszyć systemowi probacji czyli tzw. hostele. Są to domy całodziennego pobytu dla osób, które weszły w konflikt z prawem ale nie zostały skazane na karę więzienia. Obok hosteli są także domy dziennego pobytu, przeznaczone dla młodych ludzi w wieku 17 do 21 lat, w których organizowane są specjalne zajęcia. Kierownikami i prowadzącymi zajęcia w hostelach są również kuratorzy sądowi zawodowi.

Instytucje resocjalizacyjne w Anglii:

1. Areszty tymczasowe – są konieczne dla osób, których nie można zwolnić za kaucją na okres śledztwa; dla tych, którzy czekają na przyjęcie do wyznaczonych przez sąd szkół specjalnych; dla dzieci wymagających szczególnej opieki; w celu obserwacji nieletnich, oczekujących na rozprawę w sądzie. (Pobyt nie dłuższy niż 1 miesiąc)

2. Szkoły poprawcze podległe Home Office – przeznaczone do wychowania i nauczania dzieci od lat 10 do 17. Jest jednym z alternatyw rozwiązań stosowanych przez sąd dla nieletnich. Dużą wagę szkoły poprawcze przywiązują do kształcenia charakteru. W szkołach dla dzieci starszych prowadzi się naukę wybranych przez nie zawodów. Ważne jest wychowanie fizyczne oraz zapewnienie rozrywek podopiecznym. Okres przebywania w szkole waha się w granicach od roku do 3 lat, w przypadku widocznej poprawy dziecko może wrócić wcześniej do szkoły normalnej.

3. System Borstalski – w ośrodku tym umieszczano młodzież w wieku od 16 do 21 lat, wobec której wszystkie inne metody nie dawały spodziewanego rezultatu. Tu też kierowani byli przestępcy, którzy za popełnione czyny jako dorośli zostaliby skazani na więzienie. Każdy zakład ma swój własny profil i przyjmuje określone typy przestępców. Często można spotkać zakłady o charakterze ostrawych obozów. Istnieje siedem stopni wychowania borstalskiego, wiąże się to z podziałem wychowanków według stopnia poprawy (brązowi i błękitni). Przywileje rosną z wyższym stopniem klasy, do której wychowankowie przynależą. Każdy zakład mieści się w kilku domach, w budynku mieszka zazwyczaj kilkudziesięciu wychowanków przydzielonych do określonej grupy. Szczególnie ważna jest funkcja starszej pani, która jest gospodynią domu.

4. Szkoła na czerwonym wzgórzu (Red Hill School)-uznana jest za szkołę średnią do kształcenia i psychologicznego leczenia chłopców niedostosowanych społecznie, o bardzo wysokiej inteligencji. Kandydatów dobiera się pod względem podatności na metody psychoanalizy i psychoterapii (zakład terapeutyczny). Typowe objawy niedostosowania z którymi szkoła ma do czynienia, to: bezwiedne moczenie, nerwowa egzema, astma, stany lekowe, obsesje, wagary, zboczenia seksualne, nieuczciwość i kłamstwo. Nie używa się tutaj kar cielesnych w stosunku do podopiecznych. Wychowawcy akceptują dzieci takie jakimi są, muszą okazywać wyrozumiałość i cierpliwość wobec wszelkich przejawów niedostosowania. Szkoła uważa, że dziecko jest całkowicie wyleczone gdy odzyska wiarę w ludzi, kiedy nauczy się tolerancji we wszystkich okolicznościach.

BELGIA:

• Komitet Obrony Dzieci Podsądnych (1893) i Towarzystwo Opieki nad Dziećmi Podsądnymi:

Powstały w celu unikania kierowania nieletnich przestępców do zakładów, a raczej pozostawieniu ich w rodzinach. Na wniosek komitetu sąd powierzał dziecko towarzystwu, które roztaczało nad nim dozór za pośrednictwem jednego ze swych członków. W stosunku do nieletnich, którzy nie zostaną umieszczeni w zakładach stosuje się system wolności dozorowej, który powinien trwać do pełnoletniości. W czasie jego trwania delegowany do tego kurator ma być w stałym kontakcie z nieletnim (odwiedziny, obserwacja środowiska i zachowania nieletniego). Wszystko to odbywa się pod kierunkiem i kontrolą sędziego.

• Obecnie postępowanie z nieletnimi reguluje ustawa z 8 kwietnia 1965r o ochronie młodzieży. Przyjmuje jako podstawowe następujące założenia:

  • Oparcie systemu postępowania z nieletnim na stanie zagrożenia, w jakim jest nieletni, a nie na zagrożeniu jakie on stanowi dla społeczeństwa

  • Ochrona młodzieży stawia zadanie przed całym społeczeństwem; ujęcie całego systemu postępowania z nieletnimi w kontekście pojęcia: „nieletni w zagrożeniu”.

• Sądowa ochrona nieletnich została powierzona sądom dla nieletnich.
  Środkami zasadniczymi dla sądu są środki ochrony, opieki i wychowania. Środki przez sąd dla nieletnich upływają z dniem ukończenia przez nieletniego 21 roku życia lub gdy wcześniej zostanie wydane postanowienie o uchyleniu.

• Komitety do spraw ochrony młodzieży (społeczny).
  Podstawowym zadaniem jest prowadzenie działalności profilaktycznej. Do jego kompetencji należy m.in. interwencja w przypadku zagrożenia zdrowia, bezpieczeństwa czy moralności nieletniego; popieranie i koordynowanie inicjatyw mających na celu ochronę młodzieży. Każdorazowa interwencja komitetu musi być zaakceptowana przez rodziców lub prawnych opiekunów

FRANCJA:

• Obowiązujące obecnie przepisy ustalają, że przy każdym sądzie dla nieletnich powinna istnieć instytucja kuratorów składająca się z dwóch kategorii osób:

  • Kuratorów zawodowych – stałych i wynagradzanych

  • Pracujących handlowo wolontariuszy

• Postępowanie z nieletnimi:
  Wyróżnia się dwie grupy nieletnich:

  • Młodzież przestępczą – osoby nieletnie, które popełniły czyn niezgodny z prawem i mogą stanąć przed sądem

  • Młodzież moralnie zagrożona – osoby nieletnie wychowujące się w rodzinach dysfunkcjonalnych, pozbawione opieki, niekiedy traktowanie brutalnie itp.

Co do poszczególnych grup, postępowanie określone jest specjalnymi przepisami prawnymi.

• System instytucji resocjalizacyjnych:

  • Placówki obserwacyjne – placówki o charakterze zamkniętym i otwartym.

    • Instytucje o charakterze otwartym tworzy ekipa złożona z wychowawców, psychologów, pracowników socjalnych itp. Zadaniem tej ekipy jest prowadzenie obserwacji nieletnich w ich naturalnym środowisku.

    • Instytucje o charakterze zamkniętym spełniają następujące funkcje:

      • Odizolowanie nieletnich, których zachowanie powoduje poważne zagrożenia społeczne

      • Schroniska dla nieletnich, tych gdzie sytuacja rodzinna zagraża ich wychowaniu

      • Obserwacja nieletnich

Do tych instytucji należą m.in. internaty (centra nauczania zawodowego).

• Kurator sądowy: do jego zadań należy przeprowadzanie wywiadów środowiskowych, nadzór nad nieletnimi którzy pozostają w środowisku rodzinnym

• Organizacja placówek resocjalizacyjnych dla nieletnich:
  Placówki państwowe charakteryzują się centralizacją, sektor prywatny charakteryzuje się decentralizacją.

  • Placówki można podzielić na dwie grupy:

    • Placówki zwane service: spełniają funkcje placówek pomocniczych w akcji resocjalizacyjnej. Zajmują się zbieraniem danych o konkretnych przypadkach; nadzorem nad dziećmi budzącymi obawy dalszej demoralizacji; młodzieżą trudną przebywająca na wolności; umieszczaniem dzieci w specjalnie wytypowanych rodzinach

    • Placówki zwane central a’acceuil wraz z internatami (placówki zamknięte lub półwolnościowe). Zajmuje się przede wszystkim obserwacja

• Zakłady dla nieletnich znane we Francji:

  • Hourvari nowoczesny internat, gwarantujący wychowanką dobre warunki wypoczynku, dysponujący dobrą kadrą wychowawczą oraz dużymi środkami finansowymi

  • Centre Familian de Junes to niewielki ośrodek mieszczący się w domu adaptowanym na internat. Wszystko zostało zaprojektowane i przemyślane przez samych chłopców

  • Ognisko w Caen (Foyer de Jeunnes) to ośrodek półwolnościowy dla chłopców starszych (15 – 20 lat). Chłopcy dzieleni są tutaj na poszczególne grupy, lecz bez względu na przynależność do którejkolwiek z nich, wszyscy traktowani są jednakowo. Wychowankowie mają stanowić jedną ,wielką , zgodną rodzinę.

NIEMCY:

• Sądy dla nieletnich:
  Rozwój sądownictwa przyczynił się do rozwoju liczbowego zakładów wychowawczych i poprawczych.
  Niezwykłą rolę w sądach dla nieletnich odgrywają pomocnicy sądowi dla nieletnich, zwracający uwagę sędziego na okoliczności społeczno-wychowawcze i osobowość nieletnich. Pomocnik ten zbiera dane o nieletnim dotyczące jego warunków bycia, wychowania, osobowości oraz okoliczności popełnienia przestępstwa. Do jego obowiązków należy także nadzorowanie wykonywania orzeczeń sądowych.

• Niemieckie więzienie dla nieletnich w Wittlich:
  Więzienie to powstało w roku 1912, dla młodzieży w wieku 18 -21 lat. Więźniów zależnie od stopnia poprawy podzielono na trzy klasy, w każdej określona ilość czasu. Wszyscy uczniowie muszą przynajmniej w początkowym okresie uczęszczać do szkoły. Bardzo ważnym środkiem wychowawczym jest praca., chodzi o zwalczanie lenistwa i niechęci do pracy regulaminowej. Każdy nowoprzybyły więzień jest zobowiązany do wykonywania pracy, by móc określić jego uzdolnienia

• Tendencje w resocjalizacji nieletnich:

  • Celem jest wychowanie nieletniego i nakłanianie go do praworządnego i odpowiedzialnego życia. Za podstawy dążenia do tego celu uznaje się dyscyplinę, pracę, naukę, ćwiczenia fizyczne. Zachęca się nieletnich do podnoszenia wiedzy i sprawności zawodowej, zapewniając przy realizacji tego celu warunki do szkolenia zawodowego.

  • Odstąpiono od wychowania przymusowego na rzecz opiekuńczego, w którym nacisk położony jest na opiekę, pomoc, wychowanie. Nieletnich nie wolno umieszczać w domach pracy, domach dla ubogich itp.

  • Często nieletnich umieszcza się w rodzinach zastępczych (na koszt państwa). Upowszechnia się przez to system opieki nad młodzieżą opuszczoną, zaniedbaną, zagrożoną i wykolejoną społecznie

  • Nieletni podczas pobytu w instytucjach resocjalizacyjnych uczą się samodzielnego kierowania sobą, organizowania własnej pracy i nauki oraz czasu wolnego

WŁOCHY

• Sądy dla nieletnich

  • W zakres kompetencji wchodzi rozpatrywanie spraw nieletnich sprawców czynów karalnych i spraw nieletnich nieprzystosowanych społecznie

  • Katalogi środków jakie mogą być stosowane wobec nieletnich:

    • Środki karne (pozbawienie wolności)

    • Środki administracyjne (oddanie pod nadzór pracownika socjalnego, umieszczenie w zakładzie poprawczym

• Włoska Republika Chłopców:
  Przyjmowani są tutaj chłopcy w wieku 10 -13 lat, którym grozi upadek moralny i konflikt z prawem. Są to najczęściej chłopcy pozbawieni opieki ze strony rodziców, którym trzeba pomóc przystosować się do życia w społeczeństwie. Republika składa się z trzech autonomicznych wiosek, w których chłopcy przygotowują się do zawodów.
  Podstawowymi założeniami republiki są: swoboda, samorząd wychowanków, samowychowanie, samoutrzymanie. Wychowanek ma również prawo do opuszczenia republiki w każdej chwili. O wszystkim co się dzieje w republice decydują wychowankowie, dorośli służą tylko radą i prowadzą nauczanie w szkołach i warsztatach.
  Republika Chłopięca to jeden z przykładów nowoczesnych form pracy resocjalizacyjnej, w którym wprowadza się młodzież przez samowychowanie w warunki życia społecznego.