1. Koncepcje definiowania władzy i władzy politycznej

Władza - to możliwość wywierania przez jednostkę bądź grupę rzeczywistego wpływu na istotne okoliczności życia przez ukierunkowywanie własnego postępowania (władza nad sobą - indywidualna) lub postępowania innych osób (władza nad innymi - społeczna). Władza wykraczająca poza panowanie jednostki nad sobą - czyli władza społeczna - jest zdolnością ukierunkowywania zachowań innych ludzi niezależnie od tego, czy jest to zgodne z ich interesem i wolą.

1. definicja behawioralna – władza jako możliwość modyfikowania zachowania innych ludzi,

2. definicja teleologiczna (celowościowa) – władza jako spełnianie celów, wytwarzanie zamierzonych skutków,

3. definicja instrumentalna – władza jako możliwość stosowania szczególnych środków w celu osiągnięcia zamierzonego celu, zwłaszcza przemocy

4. definicja strukturalna – władza jako specyficzny rodzaj stosunku między rządzącymi a rządzonymi,

5. definicja władzy jako wpływu – władza to możliwość wywierania wpływu, wpływ pojawia się wtedy, kiedy pojawia się autorytet,

6. definicja konfliktowa – władza jako źródło konfliktu, władza to również sposób rozwiązywania tego konfliktu,

Ze względu na charakter relacji można mówić o władzy:

• indywidualnej - panowania nad sobą i swym postępowaniem względem innych przez wybór między alternatywnymi wariantami zachowań;

• wspólnotowej - wynikającej z bezpośrednich relacji międzyosobniczych (np. rodzinnych, sąsiedzkich, towarzyskich, mafijnych),

• publicznej - obejmującej duże, niepowiązane więzami osobistymi społeczności, występującej w formie władzy państwowej, ekonomicznej, ideologicznej.

Władza wspólnotowa i publiczna należą do szerszej kategorii władzy społecznej. Mianem tym określa się stosunek społeczny zachodzący między jednostkami społecznymi lub grupami społecznymi, w którym jedna ze stron tego stosunku ma możliwość w sposób trwały i uprawniony narzucania własnej woli drugiej stronie, nawet pomimo jej oporu, i ma środki zapewniające kontrolę tego postępowania.

1. Władza jako stosunek społeczny, relacjonalne ujmowanie władzy

Władza jest relacją z punktu widzenia strukturalnego ( relacjonalnego).

Władza jako stosunek społeczny

Po pierwsze: z władzą możemy mieć do czynienia wtedy, gdy jeden człowiek podporządkowuje się innemu jednorazowo i bez uczestnictwa osób trzecich jako obserwatorów.

Po drugie: władza może być jednorazową, nieutrwaloną w pewien sposób dominacją kogoś nad kimś.

Dlatego też rozszerzona interpretacja stosunku społecznego prowadzi do uznania za władzę jednorazowego i przypadkowego wymuszenia na kimś uległości.

Władza jest stosunkiem społecznym, w którym jedna strona podejmuje decyzje o pewnym stanie rzeczy, a druga je realizuje w sposób zgodny z decyzją i pod kontrolą decydującego. (J.Szczepański)

Wielkie zainteresowanie wywołuje próba odróżnienia władzy od: mocy, panowania, zarządzania, wpływu, kontroli i autorytetu.

Stosunek moc - władza:

Można zdefiniować to w następujący sposób: ktoś może mieć kogoś w swojej mocy, ale nie ma nad nim władzy. Jeżeli zatem jeden człowiek więzi drugiego w celu zmuszenia go do danego zachowania, to można uznać że ma go w swojej mocy. Z władzą będziemy mieli do czynienia wówczas gdy osoba więziona zastosuje się do poleceń czy żądań od niej oczekiwanych.

Stosunek panowanie - władza:

Można tutaj powiedzieć, iż panowanie wynika z przewagi, którą można wykorzystać do przeforsowania swojej woli, czyli zrealizowania władzy. Góruje się nad kimś sprawnością fizyczną, wiedza doświadczeniem, majątkiem i innymi warunkami. Tutaj bardzo łatwo można rozróżnić panowanie od władzy. Nie mając nad kimś władzy można mimo to mieć go w swojej mocy. Zaś nie mając nad kimś władzy nie można nad nim panować.

Stosunek zarządzanie – władza:

Można wyróżnić tutaj dwa istotne stanowiska: utożsamiające te kategorie i różnicujące. W tym drugim przypadku zarządzanie traktuje się jako pojęcie mające szerszy zakres niż władza.

Każda władza jest zarządzaniem, ale nie każde zarządzanie jest władzą. Można, bowiem sterować ludźmi ograniczając ich wolę, ale podporządkowanie się takiemu kierownictwu nie jest obligatoryjne – nie przewiduje się tutaj żadnych sankcji za zachowania niezgodne z proponowanymi.

Stosunek wpływ – władza:

Można tutaj wyszczególnić kilka punktów widzenia. Po pierwsze często pojęcia te utożsamia się, co nie wymaga rozwinięcia. Po drugie wpływ jest zakresowo szerszy niż władza. Władza to rodzaj wpływu, przy czym różnica polega tutaj na natężeniu zdolności do oddziaływania u jednej ze stron występującej tu zależności. Po trzecie władzę i wpływ wyraźnie się oddziela. Po czwarte podmiot decydujący i podmiot podporządkowany muszą być świadome zachodzącej między nimi reakcji.

Stosunek kontrola – władza:

Władzę i wpływ kojarzy się często z kontrolą. Jednakże wykonywanie kontroli jest często jednoznacznie z wykonaniem władzy. Ma to miejsce wtedy, gdy kontrolowany zdaje sobie sprawę z tego, iż jego zachowanie podlega obserwacji i postępuje się wówczas zgodnie z obowiązującymi go normami nie chcąc się narazić na ewentualne sankcje.

Stosunek autorytet – władza:

Pojęcie to jest używane nie tylko przy określeniu, iż „ktoś ma autorytet”, bądź „ktoś jest autorytetem” ale również, kiedy mówimy np.: o autorytecie ojca, nauczyciela, przełożonego, prezydenta, parlamentu. Podporządkowywanie się takiemu autorytetowi przypisujemy nie tyle czyimś predyspozycjom ile przyznanym mu uprawnieniom.

1. Władza w ujęciu instytucjonalnym

Instytucjonalne ujęcie polityki można zaliczyć do najstarszej orientacji badawczej – tradycje w Starożytnej Grecji i konwencji badań Arystotelesa

centrum zainteresowania badaczy stanowią: instytucje państwowe i ich rola w życiu społecznym, a także formowania i funkcjonowania struktury władzy – co było konsekwencją taktowania państwa jako instytucji wdrażającej w praktykę życia społecznego zasady ładu moralnego.

konwencja badań Arystotelesa znalazła szerokie zastosowanie w późniejszych okresach historycznych

nadal należy do jednego z najpopularniejszych nurtów, zwłaszcza w politologii ukierunkowanej normatywnie (badania wzorców działań politycznych, zawartych w konstytucjach i aktach prawnych niższego rzędu)

istnienie ładu i porządku społecznego jest możliwe tylko dzięki normom prawa, które powinny być podstawą każdego działania politycznego. Państwo i jego instytucje muszą mieć możność stosowania wielu instrumentów regulacji stosunków międzyludzkich ze stosowaniem przymusu włącznie – dbałość o wspólne dobro obywateli wymaga rozsądnego i praworządnego zarządzania państwem

instytucje polityczne to zespół norm prawnych regulujących zasady określonej formy działania politycznego

do głównych kategorii analitycznych zalicza się pojęcie państwa i prawa – głównym obiektem analizy politycznej są normy konstytucyjne i tworzone na ich podstawie instytucje polityczne, współtworzące formę danego ustroju

na szczególną uwagę zasługuje akt normatywny, konstytuujący ramy organizacyjne systemu politycznego – konstytucja

centralny status kategorii państwa wynika z faktu, że posiada ono monopol na prowadzenie działalności politycznej (możliwość stanowienia norm prawnych) – ujęcie formalno-prawne

formalno-prawne ujęcie polityki posiada zalety, ale też szereg ograniczeń badawczych – zaleta: możliwość łatwej delimitacji sfery polityki od innych sfer życia społecznego (linią graniczą treść norm konstytuujących instytucje państwowe wraz z ich zakresem kompetencji), ograniczenia: w wyznaczonych przez tę orientację sztywnych ramach trudni jest zaklasyfikować formy ustrojów państw w trakcie transformacji ustrojowej

1. Władza państwowa, a władza polityczna

Władza polityczna to zdolność ukierunkowywania zachowań współzależnych społeczności o sprzecznych interesach za pomocą nakazów i zakazów egzekwowanych uznawanymi za dopuszczalne środkami, na tyle skuteczna i długotrwała, na ile uznawana przez podporządkowanych za prawomocną.

Naturalnym zadaniem generalnym władzy politycznej jest kreowanie i ochrona ładu umożliwiającego współżycie i współdziałanie podległej jej wpływom społeczności poprzez uzgadnianie zachowań i przezwyciężanie sprzeczności wewnętrznych i z innymi nacjami.

Władza społeczna - wspólnotowa i publiczna - może się opierać na dobrowolnej akceptacji mającej źródło w uznaniu jej autorytetu i prawowitości (legalizm) bądź na przymusie społecznym, a nawet przemocy fizycznej.

Władzę można też definiować w szerszy sposób:

- A ma władzę nad B, gdy może spowodować, że B zrobi to, czego by nie zrobił bez oddziaływania A. Wtedy można wyróżnić pojęcie władzy negatywnej, która ma miejsce, gdy B postępuje odwrotnie w stosunku do woli A.

Według klasycznej definicji Maxa Webera, władza to dowolna możliwość wykonywania własnej woli w ramach danych stosunków społecznych bez względu na sprzeciw i na to, na czym ta możliwość się opiera.

Najważniejsze źródła władzy:

• przemoc

• przymus

• tradycja

• autorytet

• wiedza

Charakterystyka władzy

1. Pierwsza to płaszczyzna przedmiotowa będzie ona mówiła o tym, iż „władza należy do kogoś” bądź też, „że ktoś ma władzę”.

2. Druga to płaszczyzna podmiotowa mówi o tym, iż „władza coś postanawia, realizuje, pozwala, daje”.

Władza może być zarówno celem rywalizacji lub współpracy (walczyć o władzę, sprawować władzę), jak i środkiem do osiągnięcia czegoś (za pomocą władzy...).

Terminu władza używa się również w znaczeniu instytucji, np.: władza kościelna, władza partyjna, władza związkowa, władza samorządowa, władza państwowa, (te właśnie pojęcia na ogół uważa się za potoczne definicje władzy). Można nadać władzy również charakter przenośni, np.: władza piękna, władza ciemności, władza porządku, władza pieniądza itp.

1. Władza polityczna - czyli uprawnienie do tworzenia prawa włącznie z karą śmierci i w konsekwencji ze wszystkimi pomniejszymi karami w celu określenia i zachowania własności a także użycia siły społeczności do wykorzystania tych praw, oraz w obronie wspólnoty przed zagrożeniem zewnętrznym to wszystko dla dobra publicznego. (John Locke)

2. Władza polityczna – władza polityczna jako wszelka zorganizowana na zasadzie przymusu władza jednej grupy ludzi w stosunku do innej grupy ludzi. (Ujęcie marksistowskie)

3. Władza polityczna – zdolność podporządkowywania sobie woli organów państwa jako zbiorowości o złożonej strukturze nazywana społeczeństwem obywatelskim. (Zjawisko częste w trakcie wyborów)

4. Władza polityczna – władza polityczna, czyli możliwość podejmowania decyzji i kontrolowanie ich wykonania w sposobie uzyskiwania, chronienia i pomnażania dóbr publicznych oraz o sposobie i rozmaitych sposobach dystrybucji tych dóbr. (Pojęcie z encyklopedii politologii)

Władza państwowa (polityczna)

Typ władzy uniwersalnej, ogólnospołecznej, obejmującej ludzi zamieszkujących określone terytorium, sprawowanej przez specjalny aparat, wyodrębniony od ogółu ludności; władza państwowa opiera się w ostateczności na groźbie użycia przemocy fizycznej w formach przewidzianych prawem, przy czym rządzący mają współcześnie monopol dysponowania siłą fizyczną (faktyczna moc).

Bezpośredni podmiot tworzy personel polityczny organów państwa oraz funkcjonariusze administracji państwowej (biurokracja). Natomiast społecznym podmiotem władzy państwowej jest naród, lud, czyli ogół obywateli

Do głównych uprawnień podmiotu władzy państwowej należą uprawnienia prawodawcze, tj. do ustanawiania na gruncie konstytucji norm prawnych powszechnie wiążących, bez naruszania konstytucyjnych praw i wolności obywatelskich, do dokonywania czynności aktualizujących obowiązki przewidziane przez już ustanowione normy (decyzje administracyjne podejmowane przez rząd, pion administracji ogólnej i służby wyspecjalizowane) oraz do wymierzania sankcji w stosunku do osób przekraczających normy prawne (wymiar sprawiedliwości oraz organa bezpośredniego przymusu: wojsko, policja, Służba Więzienna).

1. Co to jest wpływ polityczny?

Wpływ polityczny wyróżnia się tym, iż jest intencjonalnym wpływaniem na procesy polityczne - zarówno przez uczestniczących w strukturach władzy, jak i przez podmioty nie dysponujące władzą polityczną, lecz zabiegające w sposób świadomy, zorganizowany i aktywny o swe polityczne interesy. Podmiotami wpływającymi na zachowania innych, a i na decyzje władcze są zatem nie tylko posiadający władzę (np. rządzący – na ogół społeczeństwa), dysponujący w części władzą (np. parlamentarna opozycja), ale i nie dysponujący władzą, lecz wywierający na nią wpływ za pomocą legalnych i nielegalnych form, takich jak petycje, lobbing, manifestacje, strajki czy akty nieprzemocowej kontestacji, partyzantki, akty terrorystyczne itp. A także dysponujący władzą wyłaniania piastunów władzy państwowej i samorządowej w określonych kalendarzem wyborczym terminach, w pozostałych zaś okresach wpływający potencjalnie na zachowania rządzących rygorem potwierdzenia bądź pozbawiania ich mandatu w kolejnych głosowaniach. Dysponujący władzą polityczną muszą się zatem zazwyczaj liczyć nie tylko z przejawami akceptacji bezwarunkowej, ale i uzależnionej od spełnienia postulatów grup wpływowych dzięki samoświadomości, zorganizowaniu i aktywności oraz niedających się spacyfikować bezwzględnych oponentów władzy. Bywa, że z ruchów społecznego wpływu kontestujących aktualny reżim bądź system wyrastają nowe ośrodki państwowej władzy politycznej, zastępujące reżimy tracące przewagę wpływów, a zatem i władzę – czego najwyrazistszym, najbliższym nam przejawem zwycięstwo „Solidarności” nad panującym uprzednio w Polsce reżimem i doprowadzenie do zmiany nie tylko ekipy rządzącej, ale i ustroju społecznego.

1. Co to jest autorytet polityczny?

AUTORYTET POLITYCZNY: to szczególny autorytet jednostki lub grupy sprawującej władzę, który polega na zdolności wpływania na postawy i zachowania społeczeństwa poprzez wzbudzanie szacunku i uznania dla siebie i swoich decyzji. Podporządkowanie się niektórym autorytetom przypisujemy nie tyle czyimś predyspozycjom, ile przyznanymi im uprawnieniom. W tym sensie autorytet i władza są synonimami. Jednocześnie spotykamy się z sytuacjami, kiedy ktoś jest autorytetem ale nie posiada władzy i odwrotnie. Autorytet jest w tym przypadku szczególnym rodzajem władzy opierającej się na uznaniu społecznym, poparciu społecznym. Autorytet może być jedynie częścią szerzej rozumianej władzy, której towarzyszy przymus.

1. Relacje między władzą polityczną, wpływem politycznym, autorytetem

• Stosunek wpływ – władza:

Można tutaj wyszczególnić kilka punktów widzenia. Po pierwsze często pojęcia te utożsamia się, co nie wymaga rozwinięcia. Po drugie wpływ jest zakresowo szerszy niż władza. Władza to rodzaj wpływu, przy czym różnica polega tutaj na natężeniu zdolności do oddziaływania u jednej ze stron występującej tu zależności. Po trzecie władzę i wpływ wyraźnie się oddziela. Po czwarte podmiot decydujący i podmiot podporządkowany muszą być świadome zachodzącej między nimi reakcji.

• Stosunek autorytet – władza:

Pojęcie to jest używane nie tylko przy określeniu, iż „ktoś ma autorytet”, bądź „ktoś jest autorytetem” ale również, kiedy mówimy np.: o autorytecie ojca, nauczyciela, przełożonego, prezydenta, parlamentu. Podporządkowywanie się takiemu autorytetowi przypisujemy nie tyle czyimś predyspozycjom ile przyznanym mu uprawnieniom.

1. Czym jest autorytet władzy a czym władza autorytetu?

Ktoś może oddziaływać na kogoś, gdyż ma autorytet, i ktoś ma autorytet, bo może na kogoś oddiaływać. Spotykamy się z sytuacjami, kiedy ktoś wprawdzie jest autorytetem, lecz nie posiada władzy, i odwrotnie – ktoś ma władzę, ale nie jest autorytetem

W Słowniku Katolickiej Nauki Społecznej termin "autorytet" oznacza (łac.auctoritas-władza,wpływ)prawomocną władzę jednostki lub grupy nad inną jednostką lub nad inną grupą.Prawomocność jest przeciwieństwem przymusu,presji, nacisku.Autorytet jednostki ludzkiej opiera się na wiedzy, zdolnościach, poważaniu,a także na urzędzie i pełnieniu urzędowych funkcji.Na tej podstawie odróżnia się autorytet osobowy(personal charisma)i autorytet urzędowy(charisma of office).Autorytet pozostaje w służbie innych ludzi dla zabezpieczenia ich godności,wolności i podstawowych praw.Znaczy to ,że oczekują oni od autorytetu pomocy w dążeniu do pełnego rozwoju osobowości w ramach dobra wspólnego różnych grup społecznych.Według nauczania społecznego Kościoła autorytet musi respektować wymagania prawa moralnego,w przeciwnym razie może się okazać szkodliwy,tak dla dobra jednostek ludzkich,jak i dla dobra .Osobiście uważam ,że autorytet to przede wszystkim wzór,osoba godna naśladowania,osoba z czyjej postaw życiowych możemy czerpać pełnię wzorców.Jest to także osoba,grupa osób czy instytucja,która dzięki swojej pracy,odkryciom lub dokonaniom,wypracowała sobie pewną ,ugruntowaną już pozycje na polu jakiejś dziedziny życia,bądź nauki. Bardzo często można się spotkać z łączeniem tych terminów ze sobą,.Bywa tak ,iż osoba sprawująca władzę winna jest być autorytetem dla osób jej podlegających. Wielu ludzi sądzi,że tak powinno być,jednak z drugiej strony ,nikt nie jest doskonały...

1. Metody i środki sprawowania władzy politycznej?

Władza polityczna jest to realizacja przez sprawującą ją elitę (partię polityczną lub osobę) pożądanej przez nią wizji ładu społecznego (programu społecznego - ideologii), między innymi przez stanowienie prawa.
W demokracji władza polityczna danej partii wynika z większości w organach władzy ustawodawczej - Sejmie i Senacie.
Sprawujący władzę polityczną decydują o celach i kierunkach działania państwa. Władza państwowa (w uproszczeniu wykonawcza) realizuje te cele i jednocześnie zapewnia sprawne funkcjonowanie państwa (ochrona granic, szkoły, sł. zdrowia, policja, drogi itp).
Partie sprawują władzę polityczną także przez obsadzenie "swoimi" przedstawicielami organów władzy państwowej (rząd, organy centralne i terenowe, organizacje - nb. w "cywilizowanym świecie" - urzędnik w randze wiceministra i niżej nie zależy od nominacji partyjnej!).

Władza polityczna, w państwie o systemie demokratycznym, jest ograniczona istnieniem opozycji i wizją następnych wyborów oraz układami międzynarodowymi.
W społeczeństwie demokratycznym niezbędny jest konsensus - dobrowolne porozumienie społeczne, powszechna zgoda, przyjmowana często milcząco w celu ochrony siły i stabilności państwa oraz jego siły w stosunkach z innymi państwami a dotycząca kilku najważniejszych spraw z zakresu funkcjonowania państwa. Mogą nimi być: przestrzeganie zasad demokratycznego ustroju, ogólny kierunek polityki zagranicznej, zasada nienarażania państwa na wstrząsy społeczne i zaledwie kilka innych.
Jest on niezbędny do tego, aby każde kolejne wybory i dojście opozycji do władzy nie powodowały rewolucyjnego wstrząsania samymi podstawami państwa oraz jego polityką zagraniczną.

Istotną metodą sprawowania władzy jest kompromis - rodzaj porozumienia między stronami sporu, kiedy obie strony z czegoś rezygnują. Nie jest kompromisem postawienie przed podjęciem negocjacji przez obie strony zawyżonych żądań i nastepnie rezygnacja do poziomu "wyjściowego". Jest to "zawieszenie broni".
Ideologie, interesy państwowe i społeczne nie są dobrem handlowym i nie można "spuścić ich ceny o 20%". Z drugiej zaś strony obok siebie, w jednym państwie, muszą często funkcjonować grupy społeczne o radykalnie sprzecznych poglądach (związki zawodowe i pracodawcy, ateiści i kościoły). Metodami na bezkonfliktowe rozwiązanie są: oddzielenie obszarów aktywności i wpływów obu stron oraz określenie odrębnych zasad działania każdej strony w danej dziedzinie.
Kompromis nie może wiązać się z koniecznością rezygnacjii z fundamentalnych zasad czy celów organizacji. Nie może być też narzucony.
Kompromis musi wiązać się z gwarancjami. Może to być równowaga sił, mogą to być zasady i mechanizmy działania państwa, gwarantujące stronom słabszym możliwość walki o swoje cele i zawierania kompromisów z silniejszymi.

Jak już wspomniałem, uczestnikami procesu sprawowania władzy są partie polityczne. Są to zorganizowane grupy aspirujące do władzy, składające się z przywódców i masowo rekrutowanych członków, służące nadaniu walce o władzę form organizacyjnych i prawnych a zarazem zapewnienie zorganizowanej kontroli nad jej sprawowaniem.
Inną funkcją polityczną partii jest umożliwienie krystalizowania, formułowania i wyrażania poglądów na pożądany ład społeczny.
W klasycznej demokracji wielopartyjnej (II poł. XIX i I poł. XX w.) poszczególne partie głosiły w zasadzie skrajnie odmienne poglądy na problemy społeczne i polityczne kraju, w którym działały (różnice ideologiczne). Walczyły między sobą nie tylko o władzę, ale głównie prezentowały odmienne wizje porządku społecznego.
Obecnie stanowiska partii politycznych uległy znacznemu zbliżenia w zakresie ideologii, zaś różnice dotyczą tylko bardzo konkretnych problemów codzienności.
Jak określić czy dana organizacja jest partią polityczną? Wystarczy stwierdzić, czy ta organizacja prowadzi walkę o władzę w państwie, czy szykuje się do przejęcia władzy centralnej w państwie.

1. Funkcje władzy politycznej

Funkcja integracyjna

Sprowadza się do realizacji i koordynowania konfliktowych działań podmiotów polityki wokół nadrzędnych wartości i interesów warunkujących trwałość systemu politycznego, w tym podmiotów władzy politycznej i systemu ogólnospołecznego

Funkcja dystrybucyjna

Wyraża się w narzuceniu kryteriów i regulacji podziału dóbr materialnych i niematerialnych pomiędzy podmioty. Wielkie znaczenie w dystrybucji dóbr i wartości ma budżet państwa. Narzędziem regulacji podziału różnych dóbr materialnych pozostaje prawo. Prawo służy do ustalenia reguł rozdziału dóbr i procedur wykonania decyzji.

Funkcja ochronna

Przejawia się w zapewnieniu zewnętrznego bezpieczeństwa systemu społecznego w otoczeniu międzynarodowym oraz bezpieczeństwa wewnętrznego, czyli trwałości systemowych reguł i mechanizmów gwarantujących m.in. stabilność pozycji podmiotu władzy politycznej.

Funkcja strukturotwórcza

Wiąże się z wytworzeniem socjopolitycznych podziałów w społeczeństwie oraz form organizacyjnych umożliwiających innym podmiotom udział w życiu politycznym, poprzez bezpośrednie lub pośrednie wpływanie na procesy decyzyjne w systemie politycznym.

1. Pojęcie interesu politycznego

Interes to świadome dążenie ludzi do realizacji określonego i wspólnego celu.

Interes polityczny to świadome pragnienie skierowania polityki publicznej jako całości lub poszczególnych decyzji dotyczących rozdziału wartości politycznych w konkretnym kierunku, postrzeganym przez zainteresowanego jako konieczny do osiągnięcia wcześniej uświadomionych i wyartykułowanych celów.

Interesy polityczne realizowane są przez grupy interesu lub ruchy społeczno-polityczne

GRUPA INTERESU to grupa ludzi, która przez skoordynowaną aktywność dąży do wpływania na kierunki polityki systemu bez próby wprowadzenia swoich członków w struktury władzy.

2 czynniki:

• organizacyjny- formalna organizacja oparta na zasadzie członkostwa,

• funkcjonalny- różnorodność podejmowanych działań

Grupa interesu stara się wpływać na politykę państwa, ale NIE DĄŻY DO ZDOBYCIA I BEZPOŚREDNIEGO SPRAWOWANIA WŁADZY !!!

RUCH SPOŁECZNO-POLITYCZNY to świadome, eskalacyjne wyzwanie wobec decydentów politycznych, zgłoszone w imieniu poszkodowanej części społeczeństwa. Umożliwia on mobilizację znacznej części społeczeństwa wokół określonych postulatów.

Nowe ruchy społeczne (ekologiczne, feministyczne, regionalne, pokojowe, antynuklearne):

• początek: lata 70 i 80 XXw.,

• koncentrują się na kwestiach związanych ze sposobem i jakością życia we współczesnych społeczeństwach,

• członkowie ruchów to głównie klasa średnia,

• akcentują prawo do różnorodności i decentralizacji organizacyjnej,

• mają polityczny charakter.

1. Pojęcie i typologia potrzeb; Typologia Maslowa, typologia Biskupskiego i inne

Piramida potrzeb Maslowa:
1. potrzeby fizjologiczne - od zaspokojenia tych potrzeb uzależnione jest prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka,
2. potrzeby bezpieczeństwa - związane z dążeniem każdego człowieka do bezpieczeństwa osobistego i socjalnego,
3. potrzeby społeczne (przynależności),
4. potrzeby statusu (uznania i szacunku) - od ich zaspokojenia zależy poczucie wartości człowieka, jego pewność w siebie i poczucie własnej godności,
5. potrzeby samorealizacji.
Poza wymienionymi Maslow wyróżnia jeszcze dwa typy potrzeb, które nie są zauważalne u wszystkich ludzi: - potrzeba wiedzy, ciekawości, - potrzeby estetyczne. Maslow uważał, że niemożliwe jest pełne zaspokojenie wszystkich potrzeb przez człowieka, gdyż jego rozwój jest nieograniczony.

Potrzeby polityczne to subiektywnie odczuwalny stan niedoboru dóbr i wartości niezbędnych do normalnego funkcjonowania podmiotu. Potrzeby motywują podmiot do działania i wywierania wpływu. Abraham Maslow zaproponował następujący ich podział:

• biologiczne

• bezpieczeństwa

• przynależności do grupy

• szacunku

• samorealizacji jednostki

• wiedzy i rozumienia rzeczywistości

• estetyczne

Potrzeby polityczne można rozumieć jako wewnętrzną chęć do partycypacji w procesie decyzyjnym o charakterze politycznym. Wtedy dotyczą one warunków istnienia i działalności podmiotów polityki, ich udziału we władzy o charakterze lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym, sprawowania polityczno-prawnej kontroli nad instytucjami władzy itp. Jednakże potrzeby polityczne można też rozumieć jako oczekiwania i wymagania stawiane przez jednostki i grupy społeczne instytucjom władzy publicznej (partii, rządowi, ministrowi).

Kazimierz Biskupski w swojej pracy Problemy ustrojoznawstwa do podstawowych potrzeb politycznych zalicza potrzeby:

• koalicji

• reprezentacji

• bezpieczeństwa wewnętrznego i międzynarodowego

• ekspresji politycznej

Z kolei potrzeby te związane są z następującymi elementami życia politycznego:

• zdobywanie, sprawowanie, osłabianie i likwidacja władzy państwowej oraz wpływ na tę władzę

• tworzenie idei, norm, reguł i instytucji politycznych

• uczestnictwo w życiu politycznym poprzez artykulację, reprezentację i realizację interesów politycznych w drodze współpracy i walki

• suwerenność

• odrębność ideowo-polityczna

• tożsamość narodowa w otoczeniu międzynarodowym

Głównym czynnikiem warunkującym potrzeby polityczne jest sytuacja społeczno-ekonomiczna jednostki (obiektywna) i formułowane na jej podstawie hierarchie wartości i celów oraz strategie ich osiągania (subiektywne).

W stosunkach między różnymi podmiotami politycznymi mogą zachodzić relacje zgodności i konfliktowości ich potrzeb politycznych. Zaspokojenie potrzeb przebiega tylko w warunkach kooperacji – pozytywnej lub negatywnej. W praktyce poszczególne podmioty mają zróżnicowane szanse realizacji potrzeb politycznych. Konsekwencją niedopięcia dążeń może być wywołanie konfliktów. W takim przypadku niezbędne jest prowadzenie negocjacji, których celem będzie zaspokojenie potrzeb obu stron.

Potrzeby polityczne możemy klasyfikować stosując kryterium podmiotowe. Eugeniusz Zieliński wyróżnia na jego podstawie:

• Potrzeby indywidualne – związane są z wewnętrzną chęcią jednostki do posiadanie władzy, poprawienia i chronienia swojego statusu, kariery. Związane są ze specyfiką jednostki ludzkiej.

• Potrzeby grupowe – „są wyrazem zobiektywizowanego stanowiska grupowego”. Wiążą się z dążeniem do władzy i wpływu, odrębnością polityczną, kulturową i religijną. Istotną rolę w procesie wykształcania się potrzeb grupowych pełnią tożsamość i spójność grupy.

• Potrzeby ogólnospołeczne – są ucieleśnieniem dążeń całego społeczeństwa do suwerenności i autorytetu w otoczeniu międzynarodowym

1. Relacja między potrzebami a interesami

Potrzeba psychiczna, motywacja to stan osoby doznającej poczucie niespełnienia (napięcie motywacyjne), czyli frustrację potrzeb, działający jako czynnik motywujący, skłaniający zatem jednostkę do aktywności, które mogą tę potrzebę zaspokoić. Inaczej - odczuwalny brak czegoś, który powoduje, że podejmuje się działania zmierzające do zapełnienia tego braku. Z potrzebami wiąże się pozytywna lub negatywna charakterystyka afektywna. Niezaspokojenie potrzeb niższego rzędu powoduje niemożność zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu.

Interes – zależność pomiędzy osobą a wynikiem jakiejś toczącej się sprawy, polegająca na korzyści (także niewymiernej), jaką ta osoba może odnieść przy odpowiednim rozstrzygnięciu (rezultacie, wyniku) sprawy. Posiadanie interesu może objawiać się w czynnym uczestniczeniu w sprawie i oddziaływaniu na nią bądź w samym oczekiwaniu na rozstrzygnięcie. Osoba posiadająca interes w sprawach urzędowych nazywana jest interesantem bądź stroną postępowania. Termin stosowany jest zarówno w języku potocznym (mieć w czymś interes) jak i w naukach społecznych, zwłaszcza w prawie i administracji. W szerszym znaczeniu interes może dotyczyć także ogółu jakiegoś rodzaju spraw bądź wielu osób (zbiorowości).

1. Pojecie grup interesu, zasoby, zasady działania

Grupa interesu - grupa nie będąca aktorem politycznym, lecz chcąca wywierać wpływ na zarys polityki prowadzonej przez rządy, często pojęcie grupy interesu związane jest z lobbingiem.

Grupy interesu:

• reprezentują interesy określonych grup społecznych wobec innych osób,

• przekazują postulaty swoich członków ośrodkom decyzyjnym,

• oddziałują na rząd, parlament, partie polityczne, opinię publiczną i tym samym wpływają na polityczne rozstrzygnięcia.

Interesy polityczne to jedna z form interesów społecznych. Różnią się one tym, że zainteresowanie podmiotów kieruje się na dobra polityczne, zarówno materialne, jak i duchowe. Interesy polityczne to wyrażane w różny sposób zainteresowanie danym dobrem politycznym oraz dążenie do jego zdobycia. Cel może być bardzo różny – od poczucia bezpieczeństwa socjalnego do zniesienia kwot połowowych. Zawsze mają one jednak ważną cechę wspólną – koncentrują wokół siebie grupy społeczne o takich samych lub podobnych interesach, integrują je i jednocześnie dają poczucie odrębności w sferze stosunków politycznych.

Wyartykułowanie się grupowych interesów politycznych powoduje, że wchodzą one do systemu politycznego (są wejściem, czyli energią napędzającą go). Od tego momentu konfrontują się one z interesami innych grup. W ramach demokracji wpływ na podział dóbr mają organizacje polityczne i grupy interesu. Realizacja interesów politycznych dokonuje się poprzez przedstawicieli grup społecznych zasiadających w organach i instytucjach władzy. Ścisły sojusz organizacji politycznych z określoną grupą społeczną daje większe możliwości przełożenia potrzeb na różne formy decyzji politycznych i włączenia do obiegu materializacji w procesie wykonawczym. Eugeniusz Zieliński wyróżnia następujące kryteria klasyfikacji interesów politycznych:

• podmiot interesu

  • interes jednostki

  • interes grupy

  • interes ogólnospołeczny

• przedmiot interesu

  • interes ekonomiczny

  • interes socjalny

  • interes ideologiczny

  • interes kulturalny

• stopień uświadomienia interesu

  • interes uświadomiony

  • interes nie uświadomiony

• zakres sprzeczności interesu

  • interesy zbieżne

  • interesy kompromisowe

  • interesy sprzeczne

1. Artykulacja interesów w systemie politycznym- w systemie demokratycznym i niedemokratycznym

Artykulacja potrzeb i interesów politycznych pełni bardzo istotną rolę w działaniach politycznych. Jest ona określana jako proces podejmowania działań zmierzających do spełnienia potrzeb i interesów określonych podmiotów, od momentu wyodrębnienia się tych wartości do ich zaspokojenia. W procesie tym ważne znaczenie ma koordynacja interesów (agregacja), która prowadzi do formułowania założeń programowych, będących próbą wiązania i znajdowania kompromisu między interesami. Założenia programowe tworzone są w taki sposób, aby były możliwe do zrealizowania.

Artykulacja potrzeb i interesów politycznych przebiega przez kilka etapów. Najpierw polega ona na ujawnianiu i agregacji potrzeb, co przekształca je w interesy. Następnie interesy są popierane argumentami, co czyni z nich postulaty. Później następuje wybór postulatów do przekazania władzom oraz ich faktyczne przekazanie w celu osiągnięcia stanu umożliwiającego zaspokojenie interesów.

1. Co to jest sprzeczność?

Sprzeczność interesów może prowadzić do wybuchu konfliktu społecznego, nie jest jednak z nim tożsama.

Pojęcia konfliktu społecznego dosyć często używane jest zamiennie z pojęciem „sprzeczności”, „przeciwieństwo”, „niezgodność” itp. Wyrażenie to widoczne jest zwłaszcza w pracach, w których konflikt społeczny ujmowany jest w sposób strukturalny, tzn. jako rezultat zróżnicowań lub niezgodności występujących w obrębie struktury społecznej. Przykładowo, Walter Isard i Christine Smith konflikt ujmują jako sprzeczność, niezgodność; posługując się terminem „konflikt interesów” chodzi tu w istocie o sprzeczność lub niezgodność interesów. Również w socjologii określonej jako marksistowska dosyć często zamiast o „sprzeczności” mówi się o „konfliktach interesów”.

Istnieją pewne powiązania konfliktu z procesem oddziaływania na postępowanie drugiej strony, a zwłaszcza z dążeniem do wywołania zmiany tego postępowania. Konflikt może pełnić funkcję instrumentalną. Innymi słowy, konflikt służy niejednokrotnie jako narzędzie do wymuszenia zmiany sposobu działania na rywala. W definicji tej konflikt ujmowany jest jako proces interakcji, czyli wzajemnych działań stron na siebie. Jeśli element ten nie wystąpi, to nie można mówić o konflikcie. Z drugiej strony, nie każde oddziaływanie stron na siebie uznać można od razu za konflikt; wiadomo, że wiele działań ma charakter- używając terminu zaczerpniętego z prakseologii- kooperacji pozytywnej. W konflikcie działania te zorientowane są na zaszkodzenie rywalowi lub na niedopuszczenie do rywalizacji zamierzonych przezeń działań (niekiedy na oba te cele jednocześnie). W takim ujęciu można mówić o sprzecznych lub niezgodnych celach między stronami uczestniczącymi w konflikcie. Sprzeczność interesów i dążeń nie jest jednak koniecznym warunkiem istnienia konfliktu (zakładając, że odróżnia się przeciwne działania od sprzeczności interesów w sensie strukturalnym). Należy zaznaczyć, że skrajnym przeciwnikiem „szkodzenia” rywalowi jest nawet fizyczna eliminacja stron w niektórych typach konfliktów.

1. Rodzaje sprzeczności w systemie społecznym i politycznym, które stanowią potencjalne źródło konfliktów.

Przyczyny konfliktów społecznych



Sprzeczności kulturalne są przyczyną konfliktów społecznych, związanych między innymi ze strukturą społeczną. Konflikty pojawią się pomiędzy klasami społecznymi, które w nierównym stopniu uczestniczą w podziale dóbr. Mogą również wynikać z nadmiernego faworyzowania jednych grup i upośledzania. W czasach Polski Ludowej przywileje, którymi obdarzano górników, powodowały wzrost niechęci reszty społeczeństwa do tej grupy zawodowej. Obecnie z tych samych przyczyn można mówić o konflikcie pomiędzy społeczeństwem a elitami politycznymi.

Sprzeczności wynikające z dysproporcji rozwojowych są jedną z głównych przyczyn konfliktów pomiędzy całymi zbiorowościami, przykład między państwami wysoko rozwiniętymi a państwami Trzeciego Świata. Tego typu konflikty występują również w obrębie jednego państwa, jak choćby konflikt pomierzy bogatą, północną częścią Włoch a ubogim i zacofanym południem. W Polsce możemy mówić o konflikcie między miastem a zaniedbaną cywilizacyjnie wsią, między dobrze rozwiniętą, między dobrze rozwiniętą Wielkopolską, Śląskiem i Warszawą a tak zwaną ścianą wschodnią.

Brak równowagi rynkowej stwarza konflikty pomiędzy producentem a konsumentami. Nadmierny wzrost popytu na towary i usługi przy niewielkiej podaży powoduje wzrost cen, co przy równoczesnym obniżeniu jakości wywołuje niechętny stosunek konsumentów do producentów. Z kolei nadmiar towarów usług jest przyczyną ostrej walki miedzy producentami o konsumenta. Konkurencja jest jednym z najważniejszych elementów gospodarki rynkowej, ale bezwzględna walka może doprowadzić do destabilizacji ekonomicznej państwa.

Źle funkcjonujący system informacji powoduje ograniczenia w porozumiewaniu się ludzi. Należy pamiętać, że tam, gdzie brakuje rzetelnej informacji, pojawiają się natychmiast domysły, plotki… Niedostateczne informowanie społeczeństwa w sprawie integracji europejskiej może być zarzewiem konfliktu pomiędzy zwolennikami przeciwnikami obecności Polski w Unii Europejskiej.

Sprzeczności pomiędzy wartościami mogą być przyczyną najostrzejszych konfliktów społecznych. Różnice światopoglądowe przeszkadzają w zawarciu porozumienia w tak istotnych sprawach, jak aborcja, eutanazja czy kara śmierci.

Klasowe - wynikające z przyczyn w różnym poziomie życia pomiędzy klasami;

Kulturowe - wynikające z różnic zwyczajowych i obyczajowych np konflikty pomiędzy zwolennikami muzyki pop i klasycznej lub konflikt pomiędzy muzułmanami, a Francuzami;

Ekonomiczne - wynikające z różnic w poziomie życia pomiędzy klasami i warstwami. Mogą pojawić się w związku z kryzysem gospodarczym. Konflikty ekonomiczne występują najczęściej w świecie również w związku z dysproporcjami w rozwoju poszczególnych państw.

Wartości - jeden z najtrudniejszych ponieważ trudno osiągnąć kompromis w sporach o wartości. Często łączy się z konfliktem religijnym;

Pokoleniowe - odnoszą się do rozbieżności zdań pomiędzy pokoleniami, występuje w rodzinie. Nasilają się w okresie szybkiego rozwoju cywilizacyjnego kiedy to świat wartości starszego pokolenia nie rozumie nowych powstających wartości.

Rodzinne i małżeńskie - związane są często z patologiami powstającymi w rodzinach tj. alkoholizm czy rozwód.

1. Od sprzeczności do konfliktów

O konfliktach społecznych mówimy wówczas kiedy dochodzi do sprzeczności interesów pomiędzy grupami lub częściami grup społecznych.

 

Według Jana Szczepańskiego (polskiego socjologa) istotą konfliktów społecznych jest dążenie jednostek lub całych grup do zaspakajania własnych potrzeb i interesów przez wyeliminowanie innych grup lub jednostek o podobnych zamiarach. Podstawą konfliktów jest odmienne interpretowanie system wartości społecznych. Są postrzegane jako zjawisko negatywne, jednak mogą wzmacniać daną grupę lub jednostkę, której ten konflikt dotyczy.

 

Przyczyny konfliktów:

• Klasowe - wynikające z przyczyn w różnym poziomie życia pomiędzy klasami;

• Kulturowe - wynikające z różnic zwyczajowych i obyczajowych np konflikty pomiędzy zwolennikami muzyki pop i klasycznej lub konflikt pomiędzy muzułmanami, a Francuzami;

• Ekonomiczne - wynikające z różnic w poziomie życia pomiędzy klasami i warstwami. Mogą pojawić się w związku z kryzysem gospodarczym. Konflikty ekonomiczne występują najczęściej w świecie również w związku z dysproporcjami w rozwoju poszczególnych państw.

• Wartości - jeden z najtrudniejszych ponieważ trudno osiągnąć kompromis w sporach o wartości. Często łączy się z konfliktem religijnym;

• Pokoleniowe - odnoszą się do rozbieżności zdań pomiędzy pokoleniami, występuje w rodzinie. Nasilają się w okresie szybkiego rozwoju cywilizacyjnego kiedy to świat wartości starszego pokolenia nie rozumie nowych powstających wartości.

• Rodzinne i małżeńskie - związane są często z patologiami powstającymi w rodzinach tj. alkoholizm czy rozwód.

Sposoby rozwiązywania konfliktów mogą być bardzo różnorodne np. mediacje, negocjacje, arbitraż, sad, a czasem prawidłowo przeprowadzona rozmowa.

Konflikty społeczne wynikają z sytuacji konfliktotwórczych, a te z kolei możemy podzielić na subiektywne i obiektywne. Wspólnym wszelako czynnikiem sprawczym konfliktów są, w moim przekonaniu — choć wiem o istnieniu wielu innych poglądów na ten temat — sprzeczności interesów, które występują między ludźmi lub pomiędzy różnymi ich zbiorami, jakie dadzą się wyróżnić w dowolnej strukturze społecznej. Wyróżnia się zarazem pary owych sprzeczności, a mianowicie: sprzeczności wewnętrzne i zewnętrzne, antagonistyczne i nieantagonistyczne, główne i poboczne.

1. Przyczyny konfliktów

Przyczyny konfliktów i napięć we współczesny świecie:

- są przyczyny gospodarcze, podłoża gospodarcze dotyczą walk o dostęp do bogactw mineralnych,

- konflikty na tle religijnym i etnicznym; na tym tle na świecie mamy najwięcej konfliktów; dotyczą one głównie państw wielonarodowościowych, w których poszczególne nacje dążą do wydzielenia samodzielnych suwerennych obszarów

przyczyny polityczne; spowodowane są one konfliktami ustrojowymi i wynikającymi z tego prześladowaniami politycznymi; z takimi prześladowaniami mieliśmy do czynienia

- przyczyny terytorialne czyli walka przebieg granic. Sprawy dotyczące terytorium, dotyczące przebiegu granic występują najczęściej na obszarach, które wcześniej były koloniam

- wadliwa koordynacja zespołami projektowymi (komórkami organizacyjnymi), różnice celów (indywidualnych, grupowych, instytucjonalnych)

- słabości w koordynacji poziomej między równorzędnymi komórkami organizacyjnymi (realizującymi inne podcele)

- niesprawiedliwe dzielenie zasobów

- zderzenie przeciwstawnych osobowości i temperamentów

różnice w interpretacji przydzielania awansów, nagród i innych bodźców motywujących do działania

- różnice wartości i światopoglądów

- niejasna odpowiedzialność

- różnice w płci, wieku, wykształceniu, płacy, cechach, osiągnięciach itp.

Przyczyny konfliktów społecznych



Sprzeczności kulturalne są przyczyną konfliktów społecznych, związanych między innymi ze strukturą społeczną. Konflikty pojawią się pomiędzy klasami społecznymi, które w nierównym stopniu uczestniczą w podziale dóbr. Mogą również wynikać z nadmiernego faworyzowania jednych grup i upośledzania. W czasach Polski Ludowej przywileje, którymi obdarzano górników, powodowały wzrost niechęci reszty społeczeństwa do tej grupy zawodowej. Obecnie z tych samych przyczyn można mówić o konflikcie pomiędzy społeczeństwem a elitami politycznymi.

Sprzeczności wynikające z dysproporcji rozwojowych są jedną z głównych przyczyn konfliktów pomiędzy całymi zbiorowościami, przykład między państwami wysoko rozwiniętymi a państwami Trzeciego Świata. Tego typu konflikty występują również w obrębie jednego państwa, jak choćby konflikt pomierzy bogatą, północną częścią Włoch a ubogim i zacofanym południem. W Polsce możemy mówić o konflikcie między miastem a zaniedbaną cywilizacyjnie wsią, między dobrze rozwiniętą, między dobrze rozwiniętą Wielkopolską, Śląskiem i Warszawą a tak zwaną ścianą wschodnią.

Brak równowagi rynkowej stwarza konflikty pomiędzy producentem a konsumentami. Nadmierny wzrost popytu na towary i usługi przy niewielkiej podaży powoduje wzrost cen, co przy równoczesnym obniżeniu jakości wywołuje niechętny stosunek konsumentów do producentów. Z kolei nadmiar towarów usług jest przyczyną ostrej walki miedzy producentami o konsumenta. Konkurencja jest jednym z najważniejszych elementów gospodarki rynkowej, ale bezwzględna walka może doprowadzić do destabilizacji ekonomicznej państwa.

Źle funkcjonujący system informacji powoduje ograniczenia w porozumiewaniu się ludzi. Należy pamiętać, że tam, gdzie brakuje rzetelnej informacji, pojawiają się natychmiast domysły, plotki… Niedostateczne informowanie społeczeństwa w sprawie integracji europejskiej może być zarzewiem konfliktu pomiędzy zwolennikami przeciwnikami obecności Polski w Unii Europejskiej.

Sprzeczności pomiędzy wartościami mogą być przyczyną najostrzejszych konfliktów społecznych. Różnice światopoglądowe przeszkadzają w zawarciu porozumienia w tak istotnych sprawach, jak aborcja, eutanazja czy kara śmierci.

Ralf Dahrendorf wyróżniał konflikty między uczestnikami pozostającymi nawzajem w trzech różnych relacjach społecznych: równorzędności ("równy przeciwko równemu"), nadrzędności ("przełożony przeciwko podwładnemu") i podporządkowania ("całość przeciwko części"). Z tej konstrukcji wyprowadzał różne typy działań zapobiegających konfliktom. Najogólniej mówiąc, można wskazać na warunki skutecznego przezwyciężania konfliktów: po pierwsze ­ chodzi o możliwie jak najszybsze dostrzeżenie narastającej sytuacji konfliktowej i samego konfliktu; po drugie — dokonanie wnikliwej analizy samego konfliktu jeśli już się ujawnił; po trzecie — dokonanie wyboru sposobu przeciwdziałania powstałemu konfliktowi, metod i środków jego opanowania, a także określenie zasad przezwyciężania następstw spowodowanych przez konflikt.

1. Efekt afektywnej polaryzacji

Afektywna polaryzacja - polega ona na zniekształceniu postrzegania rzeczywistości przez jednostkę. Powstaje tendencja do wyolbrzymiania tego, co jest zgodne z własnymi dążeniami i do pomniejszania tego, co jest niezgodne. Wskutek afektywnej polaryzacji własne krzywdy i cierpienia zostają zwielokrotnione, a własne winy i błędy pomniejszone, zaś osoby popierane - idealizowane

1. Funkcje konfliktów

J. Sztumski i J. Wódz wyróżniają pięć par funkcji:

1) różnicującą i identyfikacyjną

2) integracyjną i dezintegracyjną

3) demaskatorską i maskującą

4) progresywną i regresywną

5) pozytywną i negatywną

Ogólne funkcje konfliktów:

- regres

- utrwalenie „status quo”

- modernizacja

- zmiana ewolucujna

- zmiana rewolucyjna

Dahrendorf uważa, że konflikt może wywołać trzy typy zmiany:

- rewolucyjną – polegającą na całkowitej lub prawie całkowitej wymianie osób zajmujących pozycję dominacji

- ewolucyjno-rewolucyjną obejmującą częściową wymianę tych osób

- czysto ewolucyjną – zachodzącą w sposób powolny „ nie powodujący żadnych zmian personalnych”

1. Sposoby rozwiązywania konfliktów

Konflikty są nieodłącznym elementem życia społecznego. Zapewne zaprowadziłyby w końcu do całkowitej destrukcji zbiorowości społecznych, gdyby nie wypracowane procedury ich rozwiązania. Działania podejmowane przez ludzi w sytuacji konfliktu zależą od cech ich osobowości, temperamentu oraz tego, jak ważny jest dla nich przedmiot konfliktu i jakie sposoby radzenia sobie z nimi znają i preferują.

Unikanie i ignorowanie konfliktu i pomijanie milczeniem, odwlekanie rozwiązań „na później”, fizyczne wycofanie się z miejsca, gdzie odbywa się konflikt, przekonywanie siebie i innych, że nic się nie wydarzyło. Ten styl reakcji często łączy się z przekonaniem, że konflikt jest sam w sobie złem, poza tym jest zbędny i poniżający, jest to styl charakterystyczny dla ludzi, których samo napięcie emocjonalne spowodowane konfliktem jest na tyle silne, że wolą się wycofać z konfliktu niż go rozwiązywać. Unikanie jest sensowną strategią w sytuacjach, kiedy przedmiot konfliktu jest czymś nieistotnym, kiedy jest mała szansa na rozwiązanie konfliktu.

Łagodzące postępowanie zgodne z interesem strony przeciwnej i rezygnacja z własnych celów z uwagi na obawę utraty dobrych stosunków z innymi czy też obawę przed osamotnieniem, łagodzenie jest dobrym stylem radzenia sobie, kiedy doszliśmy do wniosku, że jesteśmy błędzie i chcemy skorygować nasze stanowisko względem drugiej strony oraz kiedy przedmiot sporu jest istotny dla strony przeciwnej a dla nas nie, jest też uzasadnione racjonalnie, kiedy druga strona ma nad nami zdecydowaną przewagę, a my potencjalne zyski i korzystniejsze porozumienie lokujemy w perspektywie czasowej.

Konkurencję stosujemy wtedy, kiedy mamy podejście do konfliktu jak do „gry do wygrania”,. Gdzie wygrana jest sukcesem zaś przegrana słabością i utratą prestiżu, często temu podejściu towarzyszy oczekiwanie wygranej stąd, aby osiągnąć cel używa się wielu środków, niekoniecznie uczciwych, wybór tego stylu wiąże się z obroną samooceny, reagowanie z pozycji siły może być korzystne w sytuacjach krytycznych, kiedy nie ma czasu na dyskusje lub, gdy sprawa jest bardzo ważna dla danej instytucji, a jesteśmy przekonani o swojej racji.

Kompromis to poszukiwanie wykonalnych rozwiązań wraz z towarzyszącym przekonaniem, że ludzie powinni chętniej rezygnować z własnych celów i wykazywać więcej zrozumienia dla interesów innych, zgodnie z tym stylem reagowania na konflikt każda ze stron może cos zyskać oraz stracić, ten sposób reakcji jest dość skuteczny, kiedy obie strony mają równe siły, kompromis jest użyteczny w sytuacjach, kiedy brakuje czasu, zaś jego utrzymanie w tymczasowym stanie pozwala na bardziej kompleksową analizę problemu.

Kooperacja to rekcja, która wiąże się z wolą zaakceptowania celów drugiej strony konfliktu bez rezygnacji z własnych celów, wynika zaś z założenia, że zawsze można znaleźć rozwiązanie, które usatysfakcjonuje obie strony konfliktu, nawet jeśli rozwiązanie satysfakcjonujące obie strony konfliktu nie jest możliwe, kooperatorzy będą uważali, że takiego rozwiązania należy szukać. Jest to efektywny styl reagowania na konflikt oraz użyteczny m. in. wtedy, gdy obie strony mają odmienne cele, bowiem powoduje odkrycie przyczyn sporu, którymi najczęściej są błędną komunikacją lub jej brakiem.
Metoda autorytarna polega na tym, że jedna ze stron narzuca swoje rozwiązanie poprzez podjęcie decyzji według zasady „ja wiem najlepiej”. Najczęściej stosowana przez osoby posiadające duży autorytet lub władzę.
Metoda liberalna sprowadza się do nieingerowania w sytuację konfliktowe i pozostawienie spraw „własnemu biegowi”. Sposób ten przyczynia się do podejmowania bezcelowych działań bądź anarchii, rzadziej zaś sprzyja rozwiązaniom twórczym.
Metoda „bez porażek” to opanowanie konfliktu dzięki współpracy obustronnej i przyjęcia rozwiązania satysfakcjonującego obie strony poprzez stworzenie warunków do współpracy, zdefiniowanie problemu, zbierania pomysłów rozwiązania konfliktu oraz wybór najlepszego rozwiązania.
Arbitraż jest metodą stosowaną, kiedy celem jest rozstrzygnięcie, kto jest winien i kto powinien ponieść odpowiedzialność, rozważamy wyłącznie kwestie sporne na podstawie dowodów, a sam konflikt jest rozwiązywany bez udziału i kontroli stron.
Negocjacje czyli proces wzajemnego poszukiwania tego rozwiązania, które satysfakcjonuje wszystkie zaangażowane w konflikt strony. Dają one wszystkim uczestnikom szansę zrealizowania swojego interesu bądź potrzeby w takim wymiarze, który jest możliwy do zaakceptowania. Oznacza to, że każdy ma prawo do realizacji swoich zamiarów, jednak ograniczone przez konieczność liczenia się z potrzebami innych stron. Negocjacja zakłada traktowanie rozmówcy jak partnera, który tak jak my nie lubi przegrywać i co najważniejsze chce szacunku i uznania tak jak i my.

Chcąc osiągnąć porozumienia, należy przestrzegać czterech podstawowych i uniwersalnych zasad. Skoncentrować się na interesach, a nie na stanowiskach; oddzielenie obcych osób od sporu; poszukiwanie wielu wariantów; opieranie rozstrzygnięć na obiektywnych kryteriach.
Radzenie sobie z konfliktem to nie tylko znalezienie określonych sposobów działania (stosowanych do pojawiających się sytuacji), ale również umiejętność współpracy z druga stroną w celu znalezienia obopólnej satysfakcji. Porozumienie się wymaga wspólnych ustaleń zakresie wszystkich związanych z konfliktem problemów, uzgodnienia pewnego kontraktu między stronami i zrealizowania go.

Unikanie – odstąpienie od współpracy z osobą konfliktogenną. Sprowadza się to najczęściej do zerwania z nią kontaktów osobistych .W ten sposób będą uciekali od rzeczywistego rozwiązania zaistniałego problemu.

Uleganie – to najczęściej stosowana metoda rozwiązywania konfliktów, polegająca na wykorzystaniu przez silniejszego swojej pozycji w organizacji. Poddanie podobnie jak wyłączenie nie jest skutecznym rozwiązaniem, gdyż strona poddająca się przy pierwszej lepszej okazji ponownie wywołuje konflikt. Ten styl, najogólniej mówiąc, polega na postępowaniu zgodnym z interesem strony przeciwnej.

Rywalizacja – strona konfliktu zmusza do ustąpienia przeciwnika, przeciągając na swoją stronę osoby dotychczas w konflikt niezaangażowane. Styl ten charakteryzuje się tym , że aby osiągnąć swój cel , strona konfliktu spala bardzo dużo energii i używa wielu środków, nie rezygnuje również z manipulacji czyli instrumentalnego traktowania innych ludzi.

Kompromis - To postępowanie umożliwiające częściowe zaspokojenie interesów obu stron. Każdy jednak coś traci, a coś zyskuje. Kompromis warto wziąć pod uwagę, gdy interesy są mniej ważnie, niż dobre wzajemne stosunki lub niezbędne jest szybkie rozwiązanie problemu „dogadać się” z e swoim przeciwnikiem.. (50:50).

Współpraca - ten styl wynika z założenia, że zawsze można znaleźć rozwiązanie, które usatysfakcjonuje obie strony konfliktu. Jest to jeden z najbardziej efektywnych stylów rozwiązywania konfliktu. Szczególnie użyteczny w sytuacjach, kiedy obie strony mają odmienne cele, powoduje, że łatwo odkryć rzeczywistą przyczynę sporu, a jest nią najczęściej błędna komunikacja lub jej brak. Strony wspólnym wysiłkiem znajdują rozwiązania usuwające przyczyny konfliktu.

Ignorowanie – pomijanie problemu milczeniem. Jesteśmy przekonani że brak decyzji jest lepszy niż jej podejmowanie. Jest to ignorowanie problemu drugiej osoby. Ta technika często jest stosowana w polityce, urzędzie.

Odwlekanie – odraczaniu działania, oczekiwanie na zrządzenie losu które spowoduje że samo się rozwiąże, może coś nastąpi. Takie załatwianie konfliktu powoduje jego narastanie pogłębianie, strony coraz bardziej się oskarżają

Pokojowe współistnienie –zaangażowane są dwie strony, udają że konflikt nie istnieje. Współdziałanie wynika raczej z obowiązku niż z chęci współdziałania. Deprecjonowanie – pomniejszanie wartości przeciwnika np. w czasie wojny deprecjonowanie wroga pozwalało z nim walczyć i zabijać (żółtki, podludzie)

Reorientacja – polega na wskazaniu kozła ofiarnego by odwrócić uwagę od istoty problemu (żydzi w czasie wojny) takie rozwiązanie jest nie skuteczne bo ktoś zauważył że to nie to jest przyczyną.

Separacja – usunięcie strony konfliktu jest to sposób doraźny rozwiązania pro.

Arbitraż - odwoływanie się do autorytetów, prawodawstwa, do zwierzchnika. Rozwiązanie problemu jest tylko pozorne strona przegrywająca uważa że źle została podjęta decyzja (istotne by dzieci same rozwiązywały swoje problemy to wówczas się uczą a nie robią to za nich rodzice.

Kompromis – połowiczne usatysfakcjonowanie. Po połowie nie zawsze sprawiedliwie. Każdy coś zyskuje i coś traci

Walka – obie strony przejawiają nie przejednane postawy Czasami strona przegrana wykorzystuje swoją chwilową porażkę do dalszej walki – manifestanci i uzbrojone odziały policji

1. Wady i zalety metod rozwiązywania konfliktów

Unikanie – odstąpienie od współpracy z osobą konfliktogenną. Sprowadza się to najczęściej do zerwania z nią kontaktów osobistych .W ten sposób będą uciekali od rzeczywistego rozwiązania zaistniałego problemu.

Uleganie – to najczęściej stosowana metoda rozwiązywania konfliktów, polegająca na wykorzystaniu przez silniejszego swojej pozycji w organizacji. Poddanie podobnie jak wyłączenie nie jest skutecznym rozwiązaniem, gdyż strona poddająca się przy pierwszej lepszej okazji ponownie wywołuje konflikt. Ten styl, najogólniej mówiąc, polega na postępowaniu zgodnym z interesem strony przeciwnej.

Rywalizacja – strona konfliktu zmusza do ustąpienia przeciwnika, przeciągając na swoją stronę osoby dotychczas w konflikt niezaangażowane. Styl ten charakteryzuje się tym , że aby osiągnąć swój cel , strona konfliktu spala bardzo dużo energii i używa wielu środków, nie rezygnuje również z manipulacji czyli instrumentalnego traktowania innych ludzi.

Kompromis - To postępowanie umożliwiające częściowe zaspokojenie interesów obu stron. Każdy jednak coś traci, a coś zyskuje. Kompromis warto wziąć pod uwagę, gdy interesy są mniej ważnie, niż dobre wzajemne stosunki lub niezbędne jest szybkie rozwiązanie problemu „dogadać się” z e swoim przeciwnikiem.. (50:50).

Współpraca - ten styl wynika z założenia, że zawsze można znaleźć rozwiązanie, które usatysfakcjonuje obie strony konfliktu. Jest to jeden z najbardziej efektywnych stylów rozwiązywania konfliktu. Szczególnie użyteczny w sytuacjach, kiedy obie strony mają odmienne cele, powoduje, że łatwo odkryć rzeczywistą przyczynę sporu, a jest nią najczęściej błędna komunikacja lub jej brak. Strony wspólnym wysiłkiem znajdują rozwiązania usuwające przyczyny konfliktu.

Ignorowanie – pomijanie problemu milczeniem. Jesteśmy przekonani że brak decyzji jest lepszy niż jej podejmowanie. Jest to ignorowanie problemu drugiej osoby. Ta technika często jest stosowana w polityce, urzędzie.

Odwlekanie – odraczaniu działania, oczekiwanie na zrządzenie losu które spowoduje że samo się rozwiąże, może coś nastąpi. Takie załatwianie konfliktu powoduje jego narastanie pogłębianie, strony coraz bardziej się oskarżają

Pokojowe współistnienie –zaangażowane są dwie strony, udają że konflikt nie istnieje. Współdziałanie wynika raczej z obowiązku niż z chęci współdziałania. Deprecjonowanie – pomniejszanie wartości przeciwnika np. w czasie wojny deprecjonowanie wroga pozwalało z nim walczyć i zabijać (żółtki, podludzie)

Reorientacja – polega na wskazaniu kozła ofiarnego by odwrócić uwagę od istoty problemu (żydzi w czasie wojny) takie rozwiązanie jest nie skuteczne bo ktoś zauważył że to nie to jest przyczyną.

Separacja – usunięcie strony konfliktu jest to sposób doraźny rozwiązania pro.

Arbitraż - odwoływanie się do autorytetów, prawodawstwa, do zwierzchnika. Rozwiązanie problemu jest tylko pozorne strona przegrywająca uważa że źle została podjęta decyzja (istotne by dzieci same rozwiązywały swoje problemy to wówczas się uczą a nie robią to za nich rodzice.

Kompromis – połowiczne usatysfakcjonowanie. Po połowie nie zawsze sprawiedliwie. Każdy coś zyskuje i coś traci

Walka – obie strony przejawiają nie przejednane postawy Czasami strona przegrana wykorzystuje swoją chwilową porażkę do dalszej walki – manifestanci i uzbrojone odziały policji

Negatywne konsekwencje konfliktów:
· rozpad więzi między ludźmi
· niszczenie współpracy i pracy zespołowej
· ujawnienie zachowań agresywnych
· podejrzliwość i brak zaufania
· obniżenie wydajności i jakości pracy
· straty energii
Pozytywne konsekwencje konfliktów:
· otwarta konfrontacja
· wyjaśnienie dręczących spraw
· usprawnienie rozwiązywania problemów
· podniesienie poziomu zaangażowania ludzi
· umocnienie kontaktów między stronami w sytuacji rozwiązania konstruktywnego
· wzmocnienie poczucia tożsamości stron

1. Rola mediatora i arbitra w rozwiązywaniu konfliktów

Mediacje - dobrowolny i poufny proces dochodzenia do rozwiązania sporu, prowadzony w obecności osoby neutralnej - mediatora.

Mediacje różnią się od rozstrzygnięć instytucjonalnych (w tym sądowych) przede wszystkim tym, że ich celem nie jest ustalenie, kto ma rację, ale wypracowanie rozwiązania satysfakcjonującego strony sporu.

Mediator nie ma władzy podejmowania decyzji merytorycznych. Jego celem jest pomoc zwaśnionym stronom w dobrowolnym osiągnięciu ich własnego, wzajemnie akceptowanego porozumienia w spornych kwestiach.

12 etapów mediacji

- nawiązanie kontaktu ze stronami

- wybór strategii mediacji

- zbieranie i analiza informacji

- sporządzenie szczegółowego planu mediacji

- budowanie zaufania i współpracy

- rozpoczęcie sesji mediacyjnej

- zdefiniowanie spraw i ustalenie planu

- odkrywanie ukrytych interesów

- generowanie opcji rozwiązań

- ocena możliwości rozwiązań

- przetarg końcowy

- osiągnięcie formalnego porozumienia

Arbitraż – w psychologii jedna z metod rozwiązywania konfliktów. Wykorzystywana jest, gdy strony biorące udział w konflikcie nie widzą możliwości wypracowania wspólnego rozwiązania. Cechą charakterystyczną tej metody jest obecność trzeciej strony tzw. arbitra, który narzuca rozwiązanie skłóconym stronom. Arbiter to osoba bezstronna, niezależna od stron konfliktu, ekspert który podaje i narzuca rozwiązanie konfliktowej sytuacji poza udziałem stron. Taką osobą może być radca prawny w zakładach pracy.

1. Największe konflikty społeczne i polityczne w Polsce lat 90 tych i sposoby ich rozwiązania

2. Dlaczego niektóre konflikty społeczne mogą przerodzić się w konflikty polityczne?

Wszędzie tam, gdzie ludzie wchodzą ze sobą w interakcje społeczne, spotykają się ze sobą różne postawy, poglądy, wartości i wzorce osobowe. Gdy są one mocno zróżnicowane lub ze sobą sprzeczne istnieje prawdopodobieństwo powstania konfliktu. Konflikt jest wynikiem słabej komunikacji między ludźmi. Konflikty są nieuchronne i nie można ich uniknąć, można jedynie je kontrolować i rozwiązywać.

Konflikt polityczny, spór, stan rozbieżności zaistniały pomiędzy podmiotami polityki (np. ośrodkami władzy, partiami politycznymi). Jego podstawą są sprzeczne interesy i wykluczające się cele poszczególnych podmiotów politycznych. Konflikty polityczne powstają wówczas, gdy podmioty uświadamiają sobie istnienie sprzeczności, a także wtedy, kiedy zaspokojenie dążeń jednego z nich może się odbywać kosztem drugiego.

Konflikty występują w różnych formach (od zerwania rozmów między stronami konfliktu przez manifestacje, rozruchy, skończywszy na rewolucji lub wojnie), mogą mieć różny charakter: narodowościowy, rasowy, religijny, niepodległościowy.

Konflikt polityczny w formie otwartej walki prowadzi zawsze do destabilizacji życia politycznego w państwie. Konstytucyjne uprawnienia władz np. wprowadzenie stanu wyjątkowego, mają zapobiec sytuacji, w której eskalacja konfliktu politycznego zagraża suwerenności i stabilności państwa. Nie prowadzi to jednak do rozwiązania problemu, dlatego strony dążą zazwyczaj do ustalenia wspólnego stanowiska w drodze consensusu, co wymaga od nich wzajemnych ustępstw (kompromisu). Taki sposób rozwiązania konfliktu politycznego zależy jednak w znacznym stopniu od kultury politycznej, charakteru i podłoża konfliktu.

1. Co to jest system ?

System – (gr. systema – rzecz złożona) - jakikolwiek obiekt fizyczny lub abstrakcyjny, w którym można wyróżnić jakieś wzajemnie powiązane dla obserwatora elementy. W tym sensie podział czegoś na systemy jest względny i zależy od tego kto, przy pomocy czego i do czego poklasyfikował jakiś zbiór na systemy. Dlatego też elementy jednego systemu mogą stanowić składniki innych systemów

W filozofii systemem nazywa się zbiór tez i twierdzeń stanowiących pewną spójną całość. Także zasady organizacji czegoś – zbiór przepisów lub reguł obowiązujących w danej dziedzinie.

Np. w psychologii systemem jest też nazywany zbiór elementów, powiązanych ze sobą relacjami w taki sposób, że stanowią one całość zdolną do funkcjonowania w określony sposób. Definicję tę wprowadził Tadeusz Tomaszewski.

Podobną do ujęcia funkcjonującego w psychologii definicję terminu system wprowadził pionier cybernetyki w Polsce Marian Mazur. Według niego system jest to zbiór elementów i zachodzących między nimi relacji.

1. Pojęcie systemu politycznego, sposoby definiowania

System polityczny - ogół organów państwowych, partii politycznych oraz organizacji i grup społecznych (formalnych i nieformalnych), uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemne stosunki między nimi

Termin pojawił się w literaturze w roku 1953, w pracy Davida Eastona pod tym samym tytułem, zastępując używany do tej pory "system rządów".

Główne elementy systemu politycznego

• Społeczność, której byt jest współzależny, składająca się z grup o interesach zbieżnych i sprzecznych,

• Organizacje artykułujące i reprezentujące interesy tych grup poprzez zdobywanie i sprawowanie władzy państwowej bądź wywieranie na nią wpływu,

• Instytucje władzy państwowej, dysponujące monopolem uzgadniania interesów zarówno sposobami perswazji, jak przymusu i przemocy,

• Formalne i zwyczajowe normy regulujące wzajemne relacje i funkcjonowanie wszystkich części składowych systemu,

• Ideologie i strategie polityczne, stanowiące oprogramowanie ukierunkowujące działalność systemów państwowych i partyjnych,

Instytucje i organizacje międzynarodowe do których są afiliowane państwa i partie polityczne, których rola wzrasta w warunkach integracji kontynentalnych i globalizacji.

Dwie definicje systemu politycznego:

1. Sensu largo – system polityczny to idee i wartości polityczne, organizacje i instytucje uczestniczące w życiu politycznym kraju i organizujące to życie oraz normy regulujące i organizujące wcielanie w życie idei i wartości politycznych oraz regulujące strukturę i funkcjonowanie organizacji i instytucji politycznych.

1. Sensu stricto - system polityczny to ogół organów państwowych a także partii politycznych, organizacji społecznych oraz grup formalnych i nieformalnych, uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa, jak również ich wzajemne stosunki, tworzące funkcjonalną całość.

1. Model systemu politycznego wg. Eastona

David Easton (urodzony w Toronto, 1917) kanadyjski politolog,, słynny ze swoich badań nad koncepcją systemu politycznego jako konstrukcji systemowo-funkcjonalnej. Jest także znany ze swoich publikacji na temat legitymizacji władzy, oraz pojęcia polityki.

W 1953 roku Easton wydał rozprawę tytułując ją „System polityczny” i wyłożył w niej teoretyczną koncepcję systemu politycznego jako konstrukcji badawczej ogólnoteoretycznej, przeciwstawnej dla wielu ówczesnych rozpraw opisowo-empirycznych które prezentowały przejawy życia politycznego w Stanach Zjednoczonych i innych państwach w poprzednich dekadach XX wieku.

System polityczny jest wedle Eastona strukturą złożoną która obejmuje trzy elementy: wspólnotę polityczną, reżim polityczny oraz instytucje polityczne. W działaniu systemu politycznego najważniejszymi składnikami są : wejście, proces przetwarzania oraz wyjście. Dla Eastona system polityczny to proces dwustronnego przepływu informacji i energii pomiędzy otoczeniem społecznym a władzami.

Najważniejsze składniki działania politycznego to:

- wejście (input) - czyli żądanie wysunięte ze strony społeczności w stronę rządzących. Jest to wykładnia oczekiwań społecznych.

- proces wewnątrz systemowego przetwarzania (conversion) - pozyskanie poparcia dla żądania oraz następnie proces przetwarzania go w decyzję.

- wyjście (output) - ujawnienie decyzji

D. Easton jest zwolennikiem koncepcji- behawiorystyczno-funkcjonalnej, w której system polityczny jest określany jako zachodzący w obrębie poszczególnych wspólnot (takich jak państwo, partia polityczna, związek zawodowy, zrzeszenia przedsiębiorstw) dynamiczny proces społeczny, którego istotą jest przetwarzanie impulsów społecznych w decyzje i działania polityczne. Na system polityczny według tej koncepcji składa się więc całokształt zasad dotyczących organizacji i form działania władzy politycznej, nie zaś całokształt istniejących instytucji prawnopolitycznych.

1. Dynamika systemu politycznego- czynniki stabilizujące i destabilizujące system, zagadnienie homeostazy

Homeostaza polega na zdolności przywracania stale traconej równowagi, za pomocą środków adaptacyjnych. Elementem systemu, odpowiedzialnym za utrzymanie równowagi ze środowiskiem jest homeostat.

Proces decydowania politycznego może być analizowany za pomocą metody systemowej. Badanym systemem jest wtedy państwo, a podstawowy przedmiot analizy stanowią procesy informacyjno-decyzyjne. Ośrodek decydowania politycznego jest homeostatem systemu, czyli elementem odpowiedzialnym za usuwanie odchyleń pomiędzy stanem pożądanym, a istniejącym. Sytuacja decyzyjna może być rozpatrywana jako wejście systemu, proces decyzyjny stanowi konwersję wewnątrzsystemową, decyzja polityczna i jej implementacja to wyjście systemu, a zewnętrzna pętla sprzężenia zwrotnego pozwala na analizę reakcji środowiska na decyzje polityczne podejmowane i wykonywane przez homeostat.

Sprawność systemu stanowi funkcję trzech procesów:

• jego wewnętrznej spójności, dopasowania się i zgrania elementów,

• dopasowania się systemu do środowiska i nadsystemu oraz stylu tych interakcji,

• adekwatności wewnętrznej dynamiki systemu oraz dynamiki środowiska, z którym pozostaje w interakcjach.

1. Funkcje systemu politycznego

Przez funkcje systemu politycznego rozumie się powszechnie „każde działanie, które przyczynia się do zachowania systemu w długotrwałym okresie, tzn. zmierzające zarówno do podtrzymania istniejącego stanu, jak i do dalszego jego rozwoju” R. Goldman.
Dzięki powyższemu punktowi widzenia wyróżnia się następujące funkcje systemu politycznego:
– funkcja regulacyjna odpowiadająca za sterowanie procesami według reguł przyjętych w
danym systemie politycznym. Jest ona rezultatem tego, ze państwo przestaje biernie poddawać się oddziaływaniom otoczenia i stara się na nie wpływać. Funkcja regulacyjna jest skutkiem reakcji sytemu politycznego na wyzwania otoczenia.
– funkcja mediacyjna odpowiada za rozwiązywania konfliktów i prowadzenia rozmów dotyczących sprzecznych interesów różnych grup
– funkcja adaptacyjna polega na tym, że konsekwencje reakcji danego systemu na oddziaływanie
otoczenia jest plastyczne dostosowanie do struktur, celów, sposobów funkcjonowania itp. tego systemu do zmian zachodzących w otoczeniu. Dostosowania w granicach dostępnej mu elastyczności pozwalają przetrwać systemowi w zmieniających się warunkach

otoczenia. Przejawia się w usprawnieniu działania instytucji, poszerzenia bazy funkcjonowania systemu.

– funkcja innowacyjna innowacyjność jest działalnością wyprzedzającą, prowadzącą do tworzenia nowych stanów rzeczy, nowych jakości, których otoczenie samo nie wytworzyło by bez oddziaływania państwa poprzez jego systemy a miedzy innymi system polityczny. Polega na wprowadzeniu do otoczenia nowych reguł i mechanizmów działania.
Podsystem regulacyjny(normatywny) obejmuje ogół norm, dzięki którym regulowane są stosunki społeczno-polityczne. Jest on złożony i obejmuje normy prawne i pozaprawne (autonomiczne) oraz reguły nienormatywne.
Normy prawne - mieszczą się w konstytucji, ustawach, aktach, organów wykonawczych i
orzeczeniach sądowych. Stanowią główną część podsystemu regulacyjnego.
Normy autonomiczne - występują w aktach(statutach, regulaminach i zarządzeniach)
przyjmowanych przez organy i organizacje nie państwowe np. partie czy
grupy interesu.
Reguły nienormatywne - są to miedzy innymi narodowe i polityczne tradycje, kultura polityczna,
różne formy świadomości społecznej, praktyka prawna i polityczna idee
prawne i doktryny sądowe.
Podsystem komunikacyjny obejmuje ogół związków i stosunków istniejących między różnymi strukturalnymi elementami podsystemu instytucjonalnego, np. między partiami politycznymi, między parlamentem a rządem. W ramach tych powiązań wyróżniamy:
– związki i stosunki wspierające system (np. koalicja partii politycznych w parlamencie tworzących lub wspierających rząd.
– związki i stosunki naruszające podstawy systemu (antysystemowa opozycja).
– związki bierne w stosunku do procesów zachodzących w systemie politycznym.

1. Pojęcie legitymizacji

Legitymizacja władzy (dosłownie: upoważnienie do działania) to (według Eugeniusza Zielińskiego) "uprawnienie rządzących do podejmowania wiążących decyzji, przy równoczesnej aprobacie rządzonych".

Seymour Martin Lipset przedstawia ją natomiast jako "wysiłki podejmowane w celu wywołania i utrzymania opinii, że istniejące instytucje polityczne są najbardziej odpowiednie i właściwe dla społeczeństwa".

Udzielenie legitymizacji opiera się na kryterium dobrowolności, a więc wyklucza przemoc i strach jako źródło podporządkowania.
W państwach demokratycznych najbardziej rozpowszechnioną formą legitymacji władzy są wolne wybory, co łączy się z przekonaniem, że źródłem władzy jest naród.
W systemach niedemokratycznych czynnikiem legitymizującym władzę jest ideologia. Istnienie legitymizacji zmniejsza szanse napięć i destabilizacji państwa. Przeciwieństwem legitymizacji jest delegitymizacja systemu politycznego.

1. Legitymizacja a inne źródła stabilizacji systemu(siła, tradycja, apatia, interesowna adaptacja i inne)

Wesołowski wskazuje na cztery podstawowe czynniki stabilizacji systemu:

1) Legitymizacja

2) przemoc

3)fatalistyczne przekonanie poddanych o ich bezsilności wobec zewnętrznego świata przyrodniczego i społecznego

4)Interesowna adaptacja obywateli do systemu władzy – polega na świadomym i pragmatycznym wykorzystaniu przez ludzi prawnych i pozaprawnych możliwości bogacenia się, celowo bądź przypadkowo stworzonych przez nielegitymowany system; stworzone zzatem zostają zachęty i warunki zaspokajania tych potrzeb i interesów ludzi, które nie stoją w oficjalnej kolizji z podstawowymi wartościami i interesami systemu, autor określa ten mechanizm mianem szyderczej eksploatacji systemu.

1. Legitymizacja i efektywność ekonomiczna systemu w kontekście stabilności systemu

2. Legitymizacja systemu- koncepcja: M.Webera, D.Eastona. Beethama

Legitymizacja u Maxa Webera

Pojęcie legitymacji władzy zostało rozpowszechnione przez Maxa Webera, który wyróżnił 3 jej źródła (w politologii określa się je mianem typologii władzy i panowania):

- legitymizacja władzy legalna – oparta na przeświadczeniu, że posłuszeństwo wynika z samego faktu istnienia prawa stanowionego. Pozycja przywódcy jest ściśle regulowana prawnie, funkcjonuje tu układ podwładni-przełożeni na równych prawach;

- legitymizacja władzy tradycyjna – wynika z mocy panujących zwyczajów (precedensów i nawyków) oraz potęgi panujących. Kształtuje ją tradycja uważana za świętość. Naruszenie tejże tradycji przez panującego uprawnia poddanych do buntu wobec władcy. Ta forma najczęściej pojawiała się w monarchii feudalnej, np. u Karolingów we Francji, Piastów w Polsce i Rurykowiczów w Rosji;

- legitymizacja władzy charyzmatyczna – wypływa z emocjonalnego stosunku do przywódcy, uznania jego wyjątkowego charakteru i niezwykłych talentów - charyzmy. Do tego typu przywódców należeli m.in. Napoleon Bonaparte, Charles de Gaulle, Józef Piłsudski, Józef Stalin. Niektóre cechy przywódców charyzmatycznych mieli także: Ruhollah Chomeini, Saddam Husajn, Nelson Mandela i Lech Wałęsa.

Legitymizacja wg Davida Eastona

David Easton przedstawia bardziej empiryczne kryteria legitymizacji władzy:

- legitymizacja władzy ideologiczna - opiera się na akceptacji głównych zasad organizacji społeczeństwa: panującym systemie wartości oraz ogólnie przyjętych sposobach interpretacji przyszłości.

- legitymizacja władzy strukturalna - to akceptacja norm reżimu politycznego wynikająca z przekonania o ich prawowitym i legalnym charakterze oraz wszystkich wynikających z nich norm prawnych oraz instytucji.

- legitymizacja władzy personalna - wynika z szacunku dla osób sprawujących władzę. Szczególnie pomocna jest ona w momencie stabilizacji zmian jakim podlega system.

Te trzy formy legitymizacji nie wykluczają się. Spójność tych elementów zapewnia stabilność systemu politycznego.

Legitymizacja wg Davida Beethama

David Beetham wyróżnia z pojęcia legitymizacji władzy trzy elementy:

reguły - normy prawne i obyczajowe panujące w grupie społecznej. Ich zachowanie przy zdobywaniu i sprawowaniu władzy zapewnia jej legalność.

przekonania - minimum wspólnych przekonań grup rządzących i rządzonych. Jeśli władza oparta o reguły znajduje oparcie również na poziomie przekonań, wtedy nadal jest legalna.

zachowania - czyli czynne przyzwolenie ze strony grup podporządkowanych na bycie rządzonymi. Wyraża się to np. w udziale w wolnych wyborach, referendach, publicznych deklaracjach poparcia. Na tym poziomie istnieje pewność, że grupy podporządkowane identyfikują się z rządzącymi.

1. Przedmiot, przyczyny, formy i skutki delegitymizacji politycznej

Delegitymizacja władzy - utrata aprobaty społecznej, polega na różnie motywowanym, fragmentarycznym lub całkowitym, krótkookresowym lub trwałym wycofaniu akceptacji różnych kręgów społeczeństwa dla systemu politycznego i podmiotów władzy; jest to spadek zdolności systemu do zaspokajania potrzeb społecznych; źródłem delegitymizacji jest niezadowolenie wynikające z tego, że system polityczny traci swoją sprawność zaspokajania żądań kierowanych pod jego adresem. Odwrotną do delegitymizacji jest legitymizacja systemu politycznego.

Przyczyny delegitymizacji

- wewnętrzne- utrata zdolności zaspokajania potrzeb

- zewnętrzne- wpływ otoczenia międzynarodowego; wzmacniane poprzez przyczyny wewnętrzne np. sankcje nałożone przez międzynarodowe otoczenie, naciski, ukryte oddziaływanie na społeczeństwo- propaganda.

Rodzaje delegitymizacji

- delegitymizacja fragmentaryczna- odmiany:

a) nie zagraża trwałości systemu politycznego i całego ustroju, dotyczy poszczególnych elementów systemu politycznego; brak wyzwania obalenia systemu politycznego; nie postuluje zmian ustrojowych;

b) działania grup ekstremistycznych- jest postulat zmiany ustroju politycznego, wysuwany przez relatywnie niewielkie grupy, ale nie ma on szans powodzenia; - delegitymizacja całościowa- taka, która prowadzi do pełnej zmiany systemu społecznego w wymiarze politycznym i gospodarczym, strukturalnym i proceduralnym, najczęściej ma przebieg rewolucyjny;
- delegitymizacja całościowa- taka która prowadzi do pełnej zmiany systemu społecznego w wymiarze politycznym i gospodarczym, strukturalnym i proceduralnym, najczęściej ma przebieg rewolucyjny;

Skutki delegitymizacji

- zachowanie status quo ( stan, który jest; stan rzeczy istniejący obecnie)

- modyfikacja systemu- na mocy decyzji podmiotu władzy lub modyfikacja na skutek nacisków oddolnych podmiotów delegitymizujących.

- zmiana jakościowa- zmian ustroju społecznego- zmiana ustroju społecznego- zmiana całego systemu politycznego i ogólnospołecznego, w drodze rewolucyjnej, gwałtownych zmian.

1. Pojęcie elity politycznej

Elita polityczna to grupa ludzi, która z racji piastowania określonych urzędów czy też zajmowania strategicznych stanowisk w organizacjach pozapaństwowych dąży do zapewnienia sobie regularnego i znaczącego wpływu na politykę.

W istocie zespoły przywódcze istniały niemal od samych początków formowania się społeczeństwa ludzkiego. W jednych społeczeństwach tworzyli ją ludzie najstarsi wiekiem; w innych — szamani lub kapłani; w jeszcze innych np. najznakomitsi wojownicy. Niewątpliwie w istnieniu tego rodzaju niewielkich zespołów przywódczych można, jak sądzę, upatrywać zalążków przyszłych, bardziej już licznych zbiorów zwanych elitami. Współcześnie uważa się, jak wspomniany już Pareto, że o przynależności do elit decydują walory intelektualne danego człowieka; Michels, Mosca a także Max Weber — twórca koncepcji charyzmatycznych przywódców, łączą przynależność konkretnego człowieka do elity z określonymi predyspozycjami psychicznymi; wreszcie Ortega y Gasset upatrywał zarówno w dyspozycjach intelektualnych, ale i moralnych danego człowieka jego kwalifikacji uzasadniających przynależność do elity.

1. Typy elit politycznych

R.Putnam wyróżnił trzy zasadnicze typy elit władzy w systemach demokratycznych:

A) elity konsensualne ( consensual) Powstają tam, gdzie ich członkowie cenią sobie wartości zgody i jednomyślności wewnątrz elity. Przeważają wtedy zachowania pojednawcze i kompromisowe. Takie elity cechuje wysoki lub bardzo wysoki poziom integracji, wewnętrznej solidarności oraz dążenie do konsensusu na zewnątrz. Umiejętność porozumiewania się członków różnych elit pozwala unikać sytuacji antagonistycznych i koncentrować się na osiąganiu celów politycznych.

B) elity konkurujące (competitive) charakteryzują się ostrym współzawodnictwem w walce i władzę i jej utrzymanie. Negocjacje i porozumienie zastępuje konfrontacja i rywalizacja, przybierająca czasami formę „wojny politycznej”. Elity konkurujące charakterystyczne są dla USA, Wielkiej Brytanii czy współcz3esnej Hiszpanii.

c) elity koalicyjne (coalescent) powstają najczęściej na bazie elit rywalizujących ze sobą. Przed lub po wynorach dochodzi do zawiązania koalicji dwóch lub większej liczby partii politycznych ( kmogą to być także inne podmioty polityczne, np. związki zawodowe ). Celem aktorów politycznych jest przejęcie lub utrzymanie władzy, co byłoby niemożliwe do zrealizowania samodzielnie. Od umiejętności negocjacji i wypracowania kompromisowych rozwiązań, satysfakcjonujących wszystkich członków sojuszu, zależy stopień efektywności prowadzonej przez nich polityki. Ten typ elity wykształcił się w RFN ( żadna z dużych partii nie jest w stanie rządzić bez wsparcia partnera koalicyjnego.

1. Rola i funkcje elit politycznych

W każdym systemie ustrojowym klasa polityczna (elita) pełni dwie ważne funkcje:

1) Rekrutacyjną - jest społecznym fundamentem naboru do wszystkich segmentów władzy,

2) Stabilizująca – od jej siły zaangażowania i kompetencji zależy trwałość systemu politycznego.

Elita polityczna generuje rządy, udziela im poparcia lub je cofa, wysuwa podn adresem ekip rządzących żądania lub domaga się ich ustąpienia.

1. G. Mosca i V. Pareto- koncepcja elit politycznych

Vilfredo Pareto postrzega elitę danego społeczeństwa jako ludzi o wysokim stopniu inteligencji i sprytu, ale wyklucza ocenę zasług i użyteczności tych klas dla społeczeństwa. Elita to grupa ludzi o „najwyższych zdolnościach w danej dziedzinie aktywności”, kryterium staje się sukces i uchylona zostaje ocena moralna tej grupy. Pareto wskazuje również na nieuchronność procesu degeneracji elit politycznych, czemu daje wyraz w swojej „teorii krążenia elit”.

Gaetano Mosca, tak jak Pareto związany z włoską teorią polityki, postrzega elitę polityczną w jeszcze „ciemniejszych barwach”. Wskazuje, że elita bardzo często zdobywa posłuch poprzez atrybut siły. Legitymacją władzy jest dla elity określona formuła polityczna, lecz to nie formuła polityczna określa sposób tworzenia klasy politycznej, ale klasa polityczna wybiera sobie odpowiadającą jej w danym momencie formułę polityczną.

1. „Żelazne prawo oligarchii” Michelsa

Żelazne prawo oligarchii stwierdza, że każda organizacja, niezależnie jak demokratyczna lub autokratyczna na początku, w końcu zawsze przekształci się w oligarchię. Prawo to zostało zaproponowane w 1911 przez niemieckiego socjologa Roberta Michelsa w książce 'Partie Polityczne'.

Oligarchia najogólniej rzecz ujmując, to rządy autorytarne, czy nawet dyktatorskie, które cechują się przywłaszczeniem suwerennej roli w państwie przez małą grupę np. wyodrębnioną z arystokracji rodowej lub elit majątkowych. Pojęcie : rządy nielicznych obywateli w państwie

1. Kryteria przynależności do elity „na przestrzeni wieków” ;

Co warunkuje przynależność do elity :

1. W koncepcji rasowo- antropologicznej przynależność do elity jest warunkowana posiadaniem szczególnych i wartościowych ( dla danej czasoprzestrzeni) właściwości cech psychofizycznych, lub (zdaniem Pareto) jego zdolności pragmatyczne;

2. W koncepcjach charyzmatycznych (Mosca, R. Michaels ,M. Weber, J. Ortega y Gasset) przynależność do elity łączona jest niezwykłością cech psychicznych, intelrktualnych, moralnych.

Elity przeciwstawiane są ogółowi społeczeństwa z następujących powodów:

1. są mało liczne,

2. ze wzglądu na szczególne atrybuty przypisywane im przez społeczeństwo,

3. ze wzglądu na wchodzące w ich skład osoby(ę) cieszącą się szczególnym autorytetem społecznym,

4. ze względu na zawierający w sobie zbiór osób zajmujących strategiczną pozycję w społeczeństwie,

Kryteria uprawniające do przynależności do elity (normatywnie- postulowane)

1. uzyskanie odpowiednio wysokiej godności nadanej przez władzę,

2. dziedziczenie uprzywilejowanej pozycji społecznej poprzez pochodzenie, lub majątek przodków,

3. posiadanie stosunkowo szerokiego zakresu władzy, dające możliwość wywierania wpływu na kluczowe elementy życia danej społeczności, źródło władzy jest tu drugorzędne,

4. posiadanie szczególnie szanowanych w danym społeczeństwie wartości powyżej przeciętnego poziomu,

5. posiadanie przymiotów przydatnych dla określonej elity, co czyni daną jednostkę cenną do pozyskania

1. Czy współcześnie została przełamana ekskluzywność elit

mamy do czynienia, także w Polsce, z kryzysem elit, a więc także z kryzysem pełnionych przez nie ról, które Pan wymienił, zwłaszcza zaś kryzysem roli, o której zapewne jedynie prospektywnie wspomina nasz znany reżyser filmowy. Ten kryzys, dodam, dotyczy zwłaszcza, jak sądzę, elit sprawujących władzę, choć zdarzają się i tutaj godne szacunku wyjątki. Nie będzie na tym miejscu marginalną uwaga, że miejsce elit czy autorytetów, które określę mianem osobowych, zajmują autorytety w postaci struktur zbiorowych, zwłaszcza różnych instytucji publicznych. Promocję tych „zbiorowych elit" upodobały sobie w ostatnich latach różne ośrodki badania opinii publicznej, i choć nie chcę dezawuować przytaczanych przez nie danych, to jednak nie mogą one zastępować elit i autorytetów osobowych, bo tylko te autorytety są zdolne pełnić rolę wzorców aksjologicznych, zrozumiałych i zdolnych do autentycznej internalizacji w świadomości i zachowaniach konkretnego człowieka. Wypowiem ogólniejszy sąd: otóż autorytet gotów jestem uznać za szczególną cechę członka elity, a zatem, jeżeli mówimy o kryzysie elit musimy mówić również o kryzysie autorytetów.

1. Czy elity są potrzebne?

Ważnym założeniem w demokracji jest iż elity wpływają na procesy polityczne REGULARNIE . Skutkuje to min faktem iż pkt widzenia przewidzenia działania osób należących do elity są postrzegane przez inne wpływowe osoby jako istotne parametry określające treści ewentualnych decyzji i zmian w strukturze władzy. Natomiast elita wpływająca, jest stale oddolnie naciskana przez coraz to słabsze ośrodki elitarne (musi się liczyć z poparciem grup przez nie reprezentowanych)- tal, więc normatywnie całość aktywnego politycznie społeczeństwa ma szansę na reprezentację swoich interesów .

Elity podejmują tu skuteczne działania, gdy w grę wchodzą jej interesy- należy więc udowodnić elicie wspólnotę interesów. Badanie to należy do poszczególnych pomniejszych grup nacisku.

Wpływ elit na proces polityczny możesz mieć również wymiera SUBSTANCJONALNY . Kryje się zatem incydentalność acz istotność wpływu elity na procesy polityczne (zachowanie może wpływać na proces historyczny substancjonalnie ale nie regularnie).

1. Pojęcie kultury politycznej

Kultura polityczna - całokształt indywidualnych postaw politycznych członków danego społeczeństwa. Postawy te są wyrazem uznawanych wartości, odnoszących się przede wszystkim do systemu władzy państwowej. Od kultury politycznej danego społeczeństwa zależy stopień i charakter jego zaangażowania w politykę, gdyż to właśnie kultura polityczna reguluje stosunki między rządzącymi a rządzonymi.

1. Typologia kultury politycznej- G.Almonda, S.Verby

Istnieje ścisła zależność między kulturą polityczną danego społeczeństwa a występującymi w nim formami życia politycznego. Z jednej strony kultura polityczna stwarza grunt i klimat dla funkcjonowania określonych modeli życia politycznego, z drugiej zaś sama jest kształtowana przez rzeczywistość polityczną. Mamy więc do czynienia ze swego rodzaju sprzężeniem zwrotnym. Dwaj wybitni socjologowie amerykańscy, Gabriel Almond i Sidney Verba, wyróżnili trzy typy kultury politycznej.

TYP ZAŚCIANKOWY charakteryzuje się - ich zdaniem - małym zainteresowaniem zagadnieniami politycznymi, a w związku z tym małą aktywnością polityczną. Występuje on w społecznościach znajdujących się na niskim szczeblu rozwoju cywilizacyjnego, gdzie panuje model życia plemiennego, a rytuały magiczne dominują nad innymi formami aktywności publicznej. Wodzowie plemienni łączą w swych rękach funkcje polityczne, religijne i ekonomiczne. Społeczność taka nie jest zainteresowana utrzymywaniem stosunków ze światem zewnętrznym, a model życia plemiennego traktowany jest jako niezmienny.

TYP PODDAŃCZY cechuje się uległością rządzonych wobec rządzących. Ludność nie widzi potrzeby angażowania się w politykę, akceptując, iż to zadanie należy do elity władzy. Jednocześnie poszczególni członkowie społeczeństwa - jeśli w ogóle interesują się polityką - mogą mieć wyrobione własne poglądy polityczne, często krytyczne wobec przedstawicieli władzy. Taki rodzaj kultury politycznej jest charakterystyczny dla społeczeństw rządzonych autorytarnie i totalitarnie, bądź dla społeczeństw, które niedawno wyszły z któregoś z tych dwóch systemów i nie są jeszcze mentalnie przygotowane do funkcjonowania w państwie demokratycznym.

TYP UCZESTNICZĄCY oznacza gotowość do współudziału w życiu politycznym, w tym w sprawowaniu władzy. Ten rodzaj kultury jest charakterystyczny dla społeczności o ugruntowanej tradycji demokratycznej. Powyższe trzy typy kultury politycznej Almond i Verba traktowali jako typy idealne. W realnej rzeczywistości mamy do czynienia z kulturą polityczną zawierającą - w mniejszym lub większym stopniu - elementy różnych typów idealnych. Można więc mówić o przewadze pewnego typu kultury politycznej w danym społeczeństwie, a nie o jego wyłączności.

1. Funkcje kultury politycznej

Wg M. Chmaja
- Regulacyjna – odnosi się do ujednolicania i porządkowania działań politycznych. Dokonuje się to głównie przez normy polityczne oraz instytucjonalizacje życia politycznego. Bez odpowiedniej unifikacji tych działań system polityczny nie mógł by istnieć i rozwijać się.
- Socjalizacji politycznej – odzwierciedla proces wchodzenia członków danej społeczności w kulturę polityczną, a więc nabywanie wiedzy o systemie politycznym, tworzenie poglądów i postaw politycznych, kształtowanie hierarchii wartości politycznych. Należy podkreślić, iż odpowiedni stopień socjalizacji jest niezbędny przy dążeniu do efektywnego uczestnictwa w życiu politycznym.
- Integracyjna – aby członkowie pewnej grupy, społeczności, narodu stanowili wspólną zintegrowaną wspólnotę, dla której wspólne są pewne wzory zachowań.
Kultura polityczna jest zatem jednym z tych czynników, które w znaczący sposób wpływają na formułowanie poglądów i postaw politycznych całego społeczeństwa oraz poszczególnych jego grup i jednostek, zwłaszcza w ich stosunku do władzy politycznej.
Wg Bokszańskiej:
- Określenie ról politycznych obecnych w danym systemie
- Wpływanie na strukturę i sposób funkcjonowania instytucji publicznych.
- Współkształtowanie socjalizacji politycznej
- Legitymizowania władzy politycznej
- Stabilizacji i destabilizacji systemu politycznego

1. Czynniki wpływające na poziom kultury politycznej

Aby określić poziom kultury politycznej danej jednostki, grupy czy społeczeństwa, musimy

wpierw przyjąć, iż istnieją pewne istotne i mierzalne kryteria, które stanowią jej składowe.

Powszechnie wyróżnia się cztery takie kryteria:

• poznawcze

• normatywne

• oceniające

• emocjonalne

poznawczy - wiedza na temat procesów i faktów politycznych; może być ona zgodna z rzeczywistym stanem rzeczy, bądź też oparta na jakichś przesądach, stereotypach

normatywny - wartości zasady, które zdaniem członków danej jednostki, grupy czy danego

społeczeństwa powinny kształtować sferę polityki.

oceniający - opinie i sądy wartościujące na temat zasad życia politycznego oraz działających

w nim instytucji

emocjonalny - postawy i zachowania prezentowane w życiu publicznym; odnosi się zarówno

do samych polityków jak i do politycznych zachowań elektoratu

1. Co to jest państwo?

PAŃSTWO – według definicji socjologicznej (Max Weber) jest instytucją, która ma monopol na sprawowanie przymusu w obrębie danego terytorium. Państwo jest aparatem sprawowania władzy ma monopol na jej sprawowanie, władza ma charakter prawomocny, państwo jest organizacja opartą na zasadzie terytorialnej, a nie więzach rodowych czy krwi.

Państwo jest również najważniejszym i podstawowym podmiotem prawa międzynarodowego. Jako takie posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych

1. Typy państwa

W ujęciu marksistowskim można wyróżnić takie typy państw jak:

PAŃSTWO FEUDALNE System feudalny kształtował się stopniowo przez przeobrażanie systemu niewolniczego, był też rezultatem osiadłości plemion wędrownych. Podstawą ekonomiczną były duże własności ziemskie tzw. latyfundia, należące do warstw najzamożniejszych czyli monarchów, kleru i rycerstwa. Początkowo wszystkie ziemie należały do monarchy, lecz nadawał je on ludziom zasłużonym dla państwa. Struktura społeczeństwa oparta była na stanie majątkowym i publicznym. Stopniowo zanikała klasa niewolników, lecz w różnym stopniu, zależnym od stanu majątku. W konsekwencji tego ukształtowały się 4 warstwy społeczne:

- szlachta,

- duchowieństwo,

- mieszczaństwo,

- chłopstwo.

Jedynie 3 pierwsze warstwy były uprzywilejowane. Chłopów dzieliło się na poddanych czyli na zależnych prawnie od swego pana i na pańszczyźnianych, czyli mieli obowiązek pracy lub innych świadczeń na rzecz pana, ale nie byli całkowicie ubezwłasnowolnieni. Ustrój w feudalizmie oparty był na jednowładztwie monarchy.

PAŃSTWO KAPITALISTYCZNE Ten typ ukształtował się jako efekt walki z feudalnym absolutyzmem. Kształtował się poprzez rewolucję antyfeudalną, burżuazyjną. Podstawowym założeniem dla tego typu była Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (pierwszy raz opracowana we Francji). W XIX wieku dokonywały się rewolucje w różnych krajach, co umożliwiało likwidację feudalizmu i wprowadzenie kapitalizmu. Podstawą ekonomiczną dla tej tego typu jest ideologia liberalizmu która zakłada swobodę działalności gospodarczej oraz wolny rynek, to toruje drogę do rozwoju ekonomicznego. Została zniesiona feudalna hierarchia własności. Własność prywatna była nienaruszalna i podlegała ochronie prawnej. Ustrój społeczny oparty był na zasadzie równości wszystkich ludzi wobec prawa, bez względu na pochodzenie, majątek, religię, rasę czy narodowość.

PAŃSTWO SOCJALISTYCZNE Stosunki ekonomiczne opierały się na zasadzie własności społecznej środków produkcji, oraz na centralnym planowaniu rozwoju gospodarki narodowej. To wiązało się z ograniczeniem bądź likwidowaniem sektora prywatnego w gospodarce. Hasłami tego okresu były „zniesienie wyzysku człowieka przez człowieka” i „każdemu według jego pracy”. Podział społeczny w tym typie wyglądał tak:

- klasa robotnicza (najważniejsza),

- pracujące chłopstwo,

- pracująca inteligencja.

Ustrój polityczny opierał się na zasadach

- klasowości państwa,

- ludowładztwa (sojusz ludu pracującego miast i wsi),

- przewodniej w społeczeństwie roli partii komunistycznej.

1. Formy państwa

Ze względu na formy rządów , czyli struktury organów państwa i stosunków panujących między nimi wyróżniamy:
- monarchię (reprezentantem jest władca sprawujący władzę w zasadzie dożywotnio)
- republikę (organy państwa - jednoosobowe lub kolegialne - są powoływane na określony czas w drodze wyborów).
Monarchie mogą być: nieograniczone (absolutne) lub ograniczone (parlamentarne) a republiki: demokratyczne i autorytarne.

Ze względu na ustrój polityczny wyróżniamy:
- państwa demokratyczne - (pluralistyczne społeczeństwo wpływa na skład organów sprawujących władzę i ich sposób działania)
- państwa autorytarne (istnieje ograniczony pluralizm i zawężony wpływ społeczeństwa na organy sprawujące władzę, Np. Polska Piłsudskiego, Portugalia Salazara)
- państwa totalitarne (brak pluralizmu, kontrola przez państwo wszelkich dziedzin życia publicznego, a nawet sfer ściśle prywatnych, Np. III Rzesza, ZSRR).

Ze względu na system polityczny wyróżniamy formy państwa:
- parlamentarne (rząd powoływany przez głowę państwa, musi posiadać poparcie parlamentu, przed którym ponosi odpowiedzialność Np. Polska, Włochy)
- prezydenckie (silna pozycja prezydenta wybieranego w wyborach powszechnych, odpowiadającego za politykę zagraniczną, będącego zwierzchnikiem sił zbrojnych, Np. USA)
- mieszane (stanowi połączenie systemu parlamentarnego i prezydenckiego, Np. Francja).

Ze względu na strukturę terytorialną wyróżniamy:
- państwa unitarne (wewnętrznie jednolite, w których jednostki administracji lokalnej są podporządkowane organom centralnym i nie posiadają politycznej samodzielności),
- państwa złożone (składające się z części, które mają pełny lub ograniczony zakres suwerenności). Państwa złożone mogą występować w postaci unii personalnej (związek dwóch lub więcej państw połączonych tylko osobą głowy państwa), unii realnej (związek dwóch lub więcej państw mających wspólną głowę państwa, politykę zagraniczną, wojsko i finanse, Np. Polska i Litwa po 1569r.)
- państwo federacyjne (państwo związkowe mające własne organy federalne, którym poszczególne państwa federalne przekazują część praw suwerennych, Np. RFN)
- państwa konfederacyjne (związek państw powołanych w celu realizacji określonych zamierzeń, Np. WNP - państwa byłego ZSRR).

Prawne kryteria państwowości

Prawne kryteria państwowości, przyjęte na mocy konwencji w Montewideo w 1933 roku, określane są następująco: (artykuł 1.) "Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy:
- stałą ludność,
- struktury karne,
- suwerenną władzę,
- określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą,
- zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe.

1. Funkcje państwa

Funkcje Państwa zewnętrzne

• dbanie o dobry interes państwa za granicą, poprzez prowadzenie działalności dyplomatycznej (nawiązywanie kontaktów politycznych, gospodarczych, sojuszów międzynarodowych)
• obrona granic - zapewnienie obywatelom poczucia bezpieczeństwa przez niwelowanie zagrożenia agresją ze strony innych państw

Funkcje Państwa Wewnętrzne

• prawodawcza – państwo tworzy prawo, które obowiązuje na jego terytorium
• porządkowa – utrzymanie ładu i porządku publicznego
• administracyjna – państwo jest zobowiązane zarządzać krajem za pomocą aparatu administracyjnego; określone organy państwa (np. Rada ministrów, wojewoda, rada gminy) zarządzają odpowiednimi dziedzinami życia publicznego (finanse, gospodarka, oświata itp.)
• socjalna – zwalczanie bezrobocia, polepszanie warunków pracy oraz tworzenie systemu świadczeń socjalnych (czyli zapewnienie obywatelom minimum środków do życia)
• kulturalna – państwo zajmuje się oświatą, ochroną zabytków i miejsc pamięci narodowej, wspieraniem obywateli w ich rozwoju kulturalnym, (np. poprzez przeznaczanie pieniędzy na rozwój rodzimej kinematografii czy tworzenie bibliotek publicznych)
• gospodarcza – państwo jest strażnikiem ogólnych reguł gospodarczych (np. zwalcza monopole, nieuczciwą konkurencję), stwarza warunki do wzrostu gospodarczego (poprzez obniżanie stóp procentowych itp.)

1. Relacja obywatel- państwo

Relacja państwo - obywatel ma charakter wieloaspektowy. Na tę relacje wpłynęła historia i gospodarka a zwłaszcza prawo i kultura. Ma ona również charakter dynamiczny ponieważ każdy z jej elementów ma własną dynamikę, co wiąże się zarówno z procesem stawania się obywatelem jak i z ewolucją funkcji państwa.

Konstytucja tworzy kulturowe ramy dla funkcjonowania państwa i obywateli, których dzielą odmienne poglądy polityczne, moralne bądź religijne. Konstytucja jest widziana jako dokument, który zapewnia obywatelom ochronę godności, wolności i prawa.

W oczach obywateli konstytucja jest symbolem państwa.

Każda konstytucja posiada trzy warstwy:

- aksjologiczną ( zawiera wartości jednoczące obywateli ),

- systemowo - państwową ( określa ustrój państwa i kompetencje najwyższych organów w państwie )

- symboliczną ( hymn, flaga, godło, stolica ).

Państwo kształtowało odgórnie życie obywateli i przekształcało społeczeństwo według odgórnie wybranego celu. "Prawo pośredniczy w ochronie obywateli i w komunikowaniu się zarówno z władzami jak i między różnymi instytucjami." A zatem sprawowanie władzy i jej ograniczenia reguluje prawo.

1. Sposoby nabycia obywatelstwa polskiego

Obywatelstwo polskie można nabyć:
1. przez urodzenie, - zasada prawa krwi, dziecko nabywa przez urodzenie obywatelstwo polskie, gdy oboje rodzice są obywatelami polskimi, - zasada prawa ziemi ,stosowanie zasady prawa ziemi dopuszczalne jest pomocniczo.
2. w drodze repatriacji, Repatriantem w świetle przepisów ww. ustawy jest osoba polskiego pochodzenia, która przed dniem wejścia w życie ustawy o repatriacji (czyli przed 1 stycznia 2001 r.) zamieszkiwała na stałe na terytorium obecnej Republiki Armenii, Republiki Azerbejdżańskiej, Republiki Gruzji, Republiki Kazachstanu, Republiki Kyrgyskiej, Republiki Tadżykistanu, Republiki Turkmenistanu, Republiki Uzbekistanu albo azjatyckiej części Federacji Rosyjskiej i przybyła do Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy wjazdowej w celu repatriacji.
3. na podstawie nadania obywatelstwa przez Prezydenta RP, Obywatelstwo polskie nadaje Prezydent RP. Cudzoziemcowi można na jego wniosek nadać obywatelstwo polskie, jeżeli zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub zezwolenia na pobyt, co najmniej 5 lat.
4. na podstawie uznania za obywatela polskiego, (art. 9 ustawy o obywatelstwie polskim)
     Za obywatela polskiego może być uznana osoba o nieokreślonym obywatelstwie lub nie posiadająca żadnego obywatelstwa (tzw. bezpaństwowiec), jeżeli zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, co najmniej 5 lat
5. poprzez prawo opcji (wyboru obywatelstwa polskiego) - nabycie obywatelstwa polskiego utraconego w dzieciństwie, Dziecko, które utraciło obywatelstwo polskie na skutek oświadczenia woli rodziców (obywatela polskiego i obywatela innego państwa), nabywa obywatelstwo polskie, jeżeli po ukończeniu 16 lat, a przed upływem 6 miesięcy od dnia osiągnięcia pełnoletności złoży oświadczenie przez właściwym organem (właściwym miejscowo wojewodą - dla osób zamieszkałych w Polsce lub konsulem RP - dla osób zamieszkałych za granicą) i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia.
6. poprzez uproszczoną naturalizację - nabycie obywatelstwa polskiego przez cudzoziemca pozostającego w związku małżeńskim z obywatelem polskim, Cudzoziemiec, któremu udzielono zezwolenia na osiedlenie się na terytorium RP, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub zezwolenia na pobyt i który pozostaje co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie,
7. poprzez reintegrację - nabycie obywatelstwa polskiego utraconego na skutek małżeństwa z cudzoziemcem. Osoba, która utraciła obywatelstwo polskie przez nabycie obywatelstwa obcego wskutek zawarcia małżeństwa z cudzoziemcem lub w związku z zawarciem takiego małżeństwa, odzyskuje obywatelstwo polskie, jeżeli po ustaniu tego małżeństwa lub jego unieważnieniu złoży odpowiednie oświadczenie przez właściwym organem

1. Co to jest naród?

Pojęcie naród wywodzi się z jęz łac. natio i oznacza zbiorowość ludzi charakteryzująca się wspólną świadomością przynależności do jednej historycznie ukształtowanej grupy. Naród posiada wspólne terytorium, własną kulturę, języki i silne poczucie więzi pomiędzy członkami wspólnoty.

Czynniki narodowotwórcze: Do czynników narodowotwórczych należą:

- wspólne terytorium,

- pochodzenie etniczne,

- wspólnota kultury (język, religia),

- wspólna organizacja polityczna,

- więzi emocjonalne

1. Czy możliwy jest naród bez państwa?

Naród jest to zbiorowość obywateli państwa, która osiągnęła wysoki stopień organizacji politycznej i kultury, Zaś Państwo, organizacja polityczna, wyposażona w suwerenną władzę, zajmująca określone terytorium. Przynależność do państwa ma charakter przymusowy. Każdy obywatel ma określone obowiązki i prawa zwane obywatelskimi. Elementem składowym państwa jest także władza najwyższa, sprawująca pełnię władzy na jego terytorium i nad ludnością.

Naród bez państwa nie istnieje.

1. Czym jest patriotyzm?

Patriotyzm - miłość do ojczyzny, własnego narodu, połączona z gotowością do ofiar dla niej, Z UZNANIEM PRAW INNYCH NARODOW I SZACUNKIEM DLA NICH

1. Co to jest nacjonalizm?

NACJONALIZM – postawa społeczno-polityczna uznająca naród za najwyższe dobro. Nacjonalizm uważa interes własnego narodu za nadrzędny wobec interesu jednostki, grup społecznych, czy społeczności regionalnych. Przyjmuje on, że najwyższym suwerenem państwa jest naród. Nacjonalizm przedkłada interesy własnego narodu nad interesami innych narodów, zarówno wewnątrz kraju (mniejszości narodowe lub etniczne) jak i na zewnątrz (narody sąsiednie) Ideologia ta uznaje państwo narodowe za najwłaściwszą formę organizacji społeczności złączonej wspólnotą pochodzenia, języka, historii i kultury.

1. Czy nacjonalizm może stanowić zjawisko pozytywne?

Nacjonalizm nie może stanowić zjawiska pozytywnego pojmowany jako: ideologia i ruch polityczny, a także postawa społeczno-polityczna, podporządkowujące interesy innych narodów interesom własnego. Według tej ideologii wszelkie działania polityczne podejmowane są w celu podniesienia siły własnego narodu, a także oceniane przez pryzmat jego dobra i interesów. W historii najtrafniejszym przykładem nacjonalizmu były Niemcy w latach 30. Po dojściu Hitlera do władzy jego polityka podporządkowana była wyłącznie stworzeniu potęgi niemieckiego państwa. Cel ten osiągano poprzez zwalczanie wszelkich oporów także wśród opozycji niemieckiej zbrojeniom i wreszcie atakom zbrojnym wymierzonym przeciw państwom europejskim. Panowało ogólne przekonanie wśród Niemców o wyższości rasy aryjskiej i narodu niemieckiego nad innymi narodami. Skrajną postawą nacjonalizmu jest szowinizm pojmowany jako bezkrytyczne umiłowanie, własnego narodu połączone z wyolbrzymianiem jego zalet i umniejszaniem wad. Towarzyszy mu pogarda i nienawiść wobec innych narodów.

1. Porównaj cechy państwa autorytarnego i totalitarnego\

Wspólną cechą systemów autorytarnych i totalitarnych jest to, że jedne i drugie są niedemokratyczne. Wspólnym mianownikiem wszystkich systemów autorytarnych jest to, że elita władzy świadomie dokonuje podziału władzy.

W systemach autorytarnych działalność gospodarcza jest pozostawiona do sprawowania obywatelom, którzy chcą się ją zajmować. Cechą systemów autorytarnych, która odróżnia je od systemów totalitarnych jest wielka swoboda w gospodarce, nauce – to wszystko jest pod warunkiem, że obywatele nie mieszają się do polityki.

Cechy systemu autorytarnego.
a) Najistotniejszą cechą systemu autorytarnego jest podział sfery swobodnego działania społeczeństwa pod warunkiem, że społeczeństwo nie miesza się do polityki.
b) Inną cechą systemu autorytarnego jest to, że elita władzy biorąc sobie władzę nie przedstawia wizji przyszłości społeczeństwa.
c) W systemie autorytarnym ta elita władzy nie tworzy własnej Konstytucji. Zawiesza ona Konstytucję tą co istniała.
d) Elita władzy w systemie autorytarnym nie informuje społeczeństwa o swoim światopoglądzie, ideologii.

e) Systemy autorytarne są krótkotrwałe. Cechuje je przejściowość.

W systemach autorytarnych jest tylko monopol na politykę i oficjalna ideologia – w jakim kierunku ma iść rozwój społeczeństwa.

System totalitarny jest oparty na politylizacji życia. W systemie totalitarnym nie chodzi oto, aby obywatele zajmowali się swoimi sprawami. W systemie totalitarnym obywatel powinien a nawet musi zajmować się polityką. W systemie totalitarnym wszyscy powinni angażować się w politykę.
Drugą cechą systemu totalitarnego jest masowość partii politycznej. W tym systemie chodzi oto, że ideałem obywatela i dążeniem obywatela powinno być działanie obywatela przez partię polityczną na rzecz systemu.
W systemie totalitarnym obywatel powinien mieć jedno najważniejsze marzenie, żeby przyjęli go do partii władzy.
Partia władzy - jest to masowa partia, która jest masowym poparciem władzy.
W systemach totalitarnych szuka się, tworzy i rozbudowuje masowe partie, które są masowym poparciem władzy.
Inną cechą systemu totalitarnego jest ideologia. Ideologizacja poprzez indoktrynację społeczeństwa.
Fundamentalną cechą systemu totalitarnego jest monopolizacja wszystkiego. Władza ma monopol na wszystko: na władzę, gospodarkę, kulturę itd., czego zupełnie nie ma w systemach autorytarnych.
- masowość poparcia władzy.
- monopolizacja wszystkiego – władza ma monopol na wszystko.
- dzieci rodzą się, aby służyć państwu. Kościoły istnieją, aby służyć państwu.
Teoretycznymi cechami systemu totalitarnego są:
a) Jednoosobowy wódz.
b) terror policyjny.

1. Na wybranym przykładzie opisz państwo autorytarne

W systemie autorytarnym rolą państwa jest kontrolowanie najważniejszych dziedzin życia obywateli. Ludzie biorą udział w wyborach, ale są to wybory kontrolowane. Przykładem państwa o systemie autorytarnym jest Wietnam, który jest republiką socjalistyczną, w której władzę sprawuje jedna partia. Pozornie władzę sprawują obywatele, bo to oni wybierają partię, jednak tak naprawdę władza jest w rękach jednego człowieka lub też niewielkiej grupy ludzi. Obywatele państwa autorytarnego zmuszeni są do podporządkowania się wszystkim organom władzy państwowej. W państwie autorytarnym duża część władzy spoczywa w rękach policji. Funkcjonariusze mają w swoich kompetencjach kontrolowanie obywateli, mają do swojej dyspozycji informatorów, tworzą sieci agentów, których zadaniem ma być sprawowanie dozoru nad ludźmi i ich sprawami. Rządy takie nazywa się potocznie rządami mocnej ręki. Ustrój autorytarny dopuszcza też możliwość sprawowania władzy państwowej przez wojsko. Autorytaryzm wyklucza kontrolowanie rządu przez społeczeństwo, czy też większość parlamentarną. System ten dopuszcza jednak pewne przejawy demokracji, np. samorządy. Sprawy religii, czy kultury pozostają już w gestii samych obywateli.

1. W jakim okresie i dlaczego zaczęły powstawać państwa autorytarne

W najogólniejszym sensie terminu a., za "autorytarne" można uznać każde tradycyjne, tj. przedliberalne, państwo, bez względu na formę (monarchia, republika, imperium) jego ustroju; wszędzie tam bowiem autorytet państwa i zwierzchniej władzy nad społeczeństwem był oczywisty sam przez się. W nauce o polityce zawęża się jednak treść i zakres pojęcia a. do opisu natury reżimów powstałych w większości państw europejskich i niektórych państw latynoamerykańskich po I wojnie światowej. Niekiedy za zjawisko prekursorskie w stosunku do a. uznaje się najbardziej wyrazistą odmianę nowożytnego cezaryzmu, jaką był XIX-wieczny bonapartyzm (I i II Cesarstwo Francuskie /Empire Française/); jest to jednak klasyfikacja dyskusyjna, przynajmniej w odniesieniu do większości autorytaryzmów, zważywszy na rewolucyjny rodowód bonapartyzmu, jego wrogość do tradycyjnych elit i "ciał pośredniczących", oraz odwoływanie się do teorii "suwerenności ludu/narodu", realizowanej w formie plebiscytaryzmu; wspólne atoli bonapartyzmowi i a. są: antyparlamentaryzm oraz "dyktatura Szefa".

1. Co to jest opinia publiczna

Opinia publiczna, ogół poglądów, ocen i sądów wyrażanych przez członków społeczeństwa lub znaczniejsze grupy, dotyczących funkcjonowania państwa i jego podstawowych instytucji. Opinia publiczna kształtowana jest zwłaszcza przez środki masowego przekazu, wpływ na nią wywierają też partie i organizacje polityczne, związki zawodowe, przywódcy polityczni itp. Ze względu na fakt, że opinia publiczna wpływa na ludzkie postawy, motywacje i działania, wyraża akceptację lub dezaprobatę dla jakiegoś zjawiska, polityczne ośrodki decyzyjne muszą się z nią liczyć. Dlatego w demokratycznych społeczeństwach jest ona stale badana przez wyspecjalizowane placówki. W Polsce badaniami opini publicznej zajmują się m.in.: rządowe Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS), radiowo-telewizyjny Ośrodek Badania Opinii Publicznej (OBOP), a także ośrodki prywatne, z których najbardziej znane to Sopocka Pracownia Badań Społecznych i Demoskop.

1. Czy istnieje międzynarodowa opinia publiczna?

Tak istnieje. Funkcja oceny i odpowiedzialności opinii publicznej - zarówno w wymiarach grupowych, państwowych i międzynarodowych - jest niezmiernie ważna. W niej bowiem ujawniają się wartości dominujące we współczesnych społeczeństwach, wartości wspólne dla ludzi, będące podstawą powstawania więzi społecznych, które z kolei sprzyjają procesowi integracji grup społecznych, państw i społeczności światowej. Opinia publiczna spełnia także ważną funkcję nacisku i kontroli społecznej.

1. Kim jest lider opinii?

Lider – to osoba, która skutecznie przewodzi ludziom w procesie prowadzącym do realizacji ich własnych potrzeb. To człowiek, któremu poprzez wpływanie na innych ludzi udaje się przekonać ich do współdziałania z sobą i innymi ludźmi oraz nakłonić zwolenników lub współpracowników do spełnienia swoich oczekiwań i wypełniania poleceń.

1. Kim są „gate keeperzy”?

Gatekeeping

– gatekeeper,dawniej osoba decydująca

o tym jakie potrawy pojawią się na stole

rodzinnym

- Gatekeeper – decyduje jakie informacje

pojawią się w mediach

Kontrola wiedzy społeczeństwa o

wydarzeniach

Gatekeeper

-Niezbędny w każdej organizacji (selekcja

zdarzeń, danych, informacji, wiadomości)

-Może być niebezpieczny gdy nadużywa

władzy

-Zwyczaj działa według określonych

standardów

1. Wyjaśnij zjawisko „spirali milczenia”

W myśl teorii spirali milczenia Elisabeth Noelle-Neumann świadomość posiadania poparcia opinii publicznej sprzyja wypowiadaniu zgodnych z nią poglądów, a w przypadku przeciwnym - ludzie zachowują milczenie. Następuje spiralny proces wyciszania jednych i wzmacniania innych opinii. Opinie częściej głoszone publicznie mogą mieć nawet siłę przecenianą. Teoria ta wskazuje na wartość milczenia jako sposobu wyrażania opinii, może również tłumaczyć rozbieżności między sondażami opinii publicznej a wynikami wyborów. Środki przekazu mogą wpływać na opinię publiczną, przyczyniając się do rozpowszechnienia wspieranych przez siebie opinii, nakręcając jeszcze ową spiralę. Wpływ ten może ocierać się o manipulację; stąd idea czwartej władzy.

1. Funkcje opinii publicznej

Integracyjna – dążenie do wspólnych osądów i kontrolna.

1. Metody badania opinii publicznej

Badania społeczne są elementem demokracji i współczesnej kultury. Dostarczając wiedzy o woli społeczeństwa są podstawą swobodnie kształtującej się opinii publicznej. Wyniki sondaży są ważnym głosem w publicznych debatach i coraz częściej są inicjatorem tych debat. Badania opinii publicznej spełniają jeszcze jedną ważną funkcję zaspakajają nieodłączną ludzką potrzebę porównywania i oceniania własnych opinii i możliwości. W konsekwencji, dziś trudno nam wyobrazić sobie życie publiczne bez sondaży opinii.

Metody Badawcze:

1.Badania ilościowe

wywiady bezpośrednie (w domach i siedzibach firm) wywiady telefoniczne CATI wywiady central location testy audytoryjne wywiady internetowe ankiety pocztowe ankiety prasowe badania wspomagane komputerowo CAPI
2.Badania jakościowe i kreatywne

zogniskowane wywiady grupowe indywidualne wywiady pogłębione burze mózgów wywiady rodzinne techniki projekcyjne
3.Analizy danych zastanych

analiza zawartości czasopism, programów telewizyjnych i reklam wtórna analiza danych statystycznych

1. Model liberalny społeczeństwa obywatelskiego

Model liberalny(anglosaski -czołowa pozycja parlamentu wśród organów państwowych (Anglia, Irlandia ,stany zjednoczone) - Model liberalny inaczej zwany rezydualnym w modelu liberalnym mamy do czynienia z dwoma zasadniczymi podmiotami: rodziną i rynkowo funkcjonującymi instytucjami rozwiązywania problemów socjalnych. Jednocześnie występuje rozwój dobroczynności i marginesowo działających programów socjalnych państwa.

1. Model klasyczny społeczeństwa obywatelskiego

Model klasyczny-redystrybucyjny inaczej zwany skandynawskim,
- głównym realizatorem celów i wartości socjalnych są instytucje publiczne w znacznym stopniu państwowe;
- charakterystyczny jest model rodziny z kobietą pracującą;
- istnieje w nim państwowy system ubezpieczeń społecznych, a instytucje rynkowe i dobroczynne działają na marginesie tego systemu;
- występuje gwarancja pełnego zatrudnienia oraz solidarnościowa polityka płac.

1. Model heglowski społeczeństwa obywatelskiego

Hegel niezwykle dogłębnie analizuje zagadnienie wolności- jego koncepcja jest wyczerpująca i wszechstronna, uwzględnia wiele elementów. Wolność w rozumieniu tego wielkiego myśliciela ma trzy zasadnicze wymiary:

1. metafizyczny;

2. powszechno dziejowy;
3. społeczno-polityczny.

W systemie heglowskim społeczeństwo obywatelskie stanowiło jeden z trzech elementów systemu społecznego: elementem pierwszym, opartym na podstawach etycznych, była wspólnota narodowa; drugim, odwołującym się do rozumu - państwo (a więc rząd, parlament, opinia publiczna); trzecim zaś właśnie społeczeństwo obywatelskie, które przedstawił jako sieć współzależności związanych z rynkiem

1. Model marksowski społeczeństwa obywatelskiego

Karol Marks, słynny twórca Kapitału, widział determinanty społeczenstwa

obywatelskiego podobnie jak Hegel „przede wszystkim w sferze stosunków ekonomicznych

(własnosciowych, produkcji, wymiany).”21 Marks twierdził, _e nie mo_na opisywac

społeczenstwa obywatelskiego bez siegania po to, co konstytutywne dla społeczenstwa

burżuazyjnego, które jest powszechne dla systemu kapitalistycznego. Wystepuje w

społeczenstwie takim, jak pisał, alienacja i atomizacja społeczenstwa i jednostki. Tym samym K. Marks, przedstawiajac nam w negatywnym swietle istnienie społeczenstwa obywatelskiego, potwierdza jego istnienie. Nadmienic warto, że Marks podkreslał, że to samo panstwo, które zabezpiecza istniejacy porzadek prawny, służy własciwie zabezpieczeniu interesów klasy posiadajacej, co w swej konsekwencji „prowadziło do rozdwojenia życia jednostki na konkretne w społeczenstwie obywatelskim i abstrakcyjne – w panstwie.”22

1. Model socjologiczny społeczeństwa obywatelskiego

Ujęcie socjologiczne charakteryzowało się pojmowaniem społeczeństwa obywatelskiego jako pola wsparcia działań jednostkowych,swoistego medium, dzięki któremu jednostki mogą realizować swoje własne projekty zgodnie z codziennym życiem i w sposób umożliwiający im uniknięcie uzależnienia się od państwa. Ten punkt widzenia nadawał społeczeństwu nową właściwość, czyli zdolność do deatomizacji społeczeństwa.

Alexis de Tocqueville uznawany za twórcę i najwybitniejszego przedstawiciela socjologicznego modelu społeczeństwa obywatelskiego, w swoich pracach wyróżnił trzy dziedziny życia społecznego:

1) państwo – jako system formalnej reprezentacji politycznej, obejmujący ciała przedstawicielskie, sądy, biurokrację, policję i armię

2) społeczeństwo obywatelskie – jako arenę interesów prywatnych i aktywności ekonomicznej jednostek

3) społeczeństwo polityczne -

1. Model dwudzielny społeczeństwa obywatelskiego

2. Model trójdzielny społeczeństwa obywatelskiego

3. Konceptualizacje społeczeństwa informacyjnego

Odpowiedź w pytaniu 79.

Konceptualizacja – proces tworzenia pojęć na podstawie ogólnej wiedzy o świecie poprzez ustalenie problematyki oraz definicję danego słowa.

1. Funkcje społeczeństwa informacyjnego

Właściwości społeczeństwa informacyjnego:

• Wytwarzanie informacji – masowy charakter generowanych informacji, masowe zapotrzebowanie na informację i masowy sposób wykorzystywana informacji.

• Przechowywanie informacji – techniczne możliwości gromadzenia i nieograniczonego magazynowania informacji.

• Przetwarzanie informacji – opracowywanie technologii i standardów umożliwiających m.in. ujednolicony opis i wymianę informacji.

• Przekazywanie informacji – przekazywanie informacji bez względu na czas i przestrzeń.

• Pobieranie informacji – możliwość odbierania informacji przez wszystkich zainteresowanych.

• Wykorzystywanie informacji – powszechne, otwarte i nielimitowane korzystanie z internetu jako źródła informacji.

Funkcje społeczeństwa informacyjnego:

• Edukacyjna – upowszechnienie wiedzy naukowej oraz uświadamianie znaczenia podnoszenia kwalifikacji.

• Komunikacyjna – Społeczeństwo informacyjne ma za zadanie stworzenie możliwości komunikowania się wielu różnorodnych grup w obrębie całości społeczeństwa globalnego.

• Socjalizacyjna i aktywizująca – mobilizacja osób czasowo lub stale wyłączonych z możliwości swobodnego funkcjonowania społeczeństwa. Cechuje się także wykonywaniem zawodu bez konieczności wychodzenia z domu i aktywizacją niepełnosprawnych.

• Partycypacyjna – możliwość prowadzenia debat i głosowania w internecie.

• Organizatorska – tworzenie warunków konkurencyjności na rynku.

• Ochronna i kontrolna – stworzenie mechanizmów obrony obywateli i instytucji przed wirtualną przestępczością.

1. Definicje społeczeństwa informacyjnego

„Społeczeństwo charakteryzujące się przygotowaniem i zdolnością do

użytkowania systemów informatycznych, skomputeryzowane i wykorzystujące

usługi telekomunikacji do przesyłania i zdalnego przetwarzania informacji"2

(I Kongres Informatyki Polskiej, 1994, [1KIP1994]).

Raport I Kongresu powstał tuż po opublikowaniu znanego Raportu

M. Bangemanna, który określał Społeczeństwo Informacyjne jako3:

Definicja 2

„rewolucję opartą na informacji … (i) rozwoju technologicznym, (który) pozwala

nam terasz przetwarzać, gromadzić, odzyskiwać i przekazywać informacje w dowolnej

formie – mówionej, pisanej i wizualnej – bez względu na odległość, czas i

wielkość” oraz

„rewolucja ta oferuje inteligencji ludzkiej nowe, olbrzymie możliwości i … zmienia

sposób, w jaki żyjemy i pracujemy”.

Szereg innych definicji określa Społeczeństwo Informacyjne następująco:

Definicja 3

„Pojęcie społeczeństwa informacyjnego oznacza formację społecznogospodarczą,

w której produktywne wykorzystanie zasobu jakim jest informacja

oraz intensywna pod względem wiedzy produkcja odgrywają dominującą rolę."

Definicja 4

"Termin społeczeństwo informacyjne jest używane do określenia społeczeństwa,

w którym jednostki -jako konsumenci, czy też pracownicy - intensywnie

wykorzystują informację"

Definicja 5

„...OECD uznała, iż gospodarka jutra będzie, w dużym stopniu, „gospodarką

informacyjną" a społeczeństwo będzie w rosnącym stopniu „społeczeństwem

informacyjnym". Oznacza to, że informacja będzie stanowiła dużą część wartości

dodanej większości dóbr i usług a działalności informacyjnie intensywne będą, w

rosnącym stopniu, charakteryzować gospodarstwa domowe i obywateli."

Definicja 6

„Społeczeństwo informacyjne może zostać znalezione na przecięciu, kiedyś

odrębnych, przemysłów: telekomunikacyjnego, mediów elektronicznych i

informatycznego, bazujących na paradygmacie cyfrowej informacji. Jedną z wiodących

sił jest stale rosnąca moc obliczeniowa komputerów oferowanych na rynku,

której towarzyszą spadające ceny. Innym elementem jest możliwość łączenia komputerów

w sieci, pozwalająca im na dzielenie danych, aplikacji a czasami samej

mocy obliczeniowej, na odległości tak małe jak biuro i tak duże jak planeta. Ten

podstawowy model rozproszonej mocy obliczeniowej i szybkich sieci jest sednem

społeczeństwa informacyjnego."

Definicja 7

„Społeczeństwo informacyjne to społeczeństwo, które nie tylko posiada

rozwinięte środki przetwarzania informacji i komunikowania, lecz środki te

są podstawą tworzenia dochodu narodowego i dostarczają źródła utrzymania

większości społeczeństwa."

Definicja 8

„społeczeństwo informacyjne - [ang. Information society] - nowy system

społeczeństwa kształtujący się w krajach o wysokim stopniu rozwoju technologicznego,

gdzie zarządzanie informacją, jej jakość, szybkość przepływu są zasadniczymi

czynnikami konkurencyjności zarówno w przemyśle, jak i w usługach, a stopień

rozwoju wymaga stosowania nowych technik gromadzenia, przetwarzania, przekazywania

i użytkowania informacji"

Definicja 9

„Społeczeństwo, w którym informacja stała się zasobem produkcyjnym

określającym nowe przewagi konkurencyjne w stosunku do otoczenia,

a równocześnie zapewniającym rosnący poziom adaptacyjności społecznej,

w wyrazie ogólnym i w wyrazie jednostkowym, do zmieniającej się lawinowo

zmienności otoczenia (Hofmokl, 1997)”6

Definicja 10

„Społeczeństwo, w którym siła robocza składa się z pracowników informacyjnych

(information workers), a informacja jest najważniejsza (Juszczyk, 2000)”7

Definicja 11

„Społeczeństwo informacyjne jest nowym typem społeczeństwa, różniącym

się od społeczeństwa industrialnego. W odróżnieniu od (…) określenia postindustrialne

– w społeczeństwie informacyjnym produkcja informacji oraz wartości nie

materialnych staje się siłą napędową do formowania i rozwoju. (Juszczyk, 2000)”8

Definicja 12

„Społeczeństwo, które charakteryzuje układ stosunków opartych na gospodarce

informacyjnej (information economy) – gdy ponad 50% dochodu narodowego

brutto powstaje w obrębie szeroko rozumianego sektora informacyjnego

Definicja 13

„Społeczeństwo jutra będzie się opierało głównie na technologii informacyjnej,

która może doprowadzić do wyodrębnienia się pewnych grup społecznych

stojących w hierarchii zaawansowania ewolucyjnego i technicznego wyżej od pozostałych

nie mających wystarczającego potencjału gospodarczego”

Definicja 14

W lipcu 1996 r. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji wydaje Raport „Społeczeństwo

Informacyjne w Polsce” w którym określa się społeczeństwo

informacyjne następująco:

„Społeczeństwo staje się społeczeństwem informacyjnym, gdy osiąga stopień

rozwoju oraz skali i skomplikowania procesów społecznych i gospodarczych

wymagający zastosowania nowych technik gromadzenia, przetwarzania, przekazywania

i użytkowania olbrzymiej masy informacji generowanej przez owe procesy.

W takim społeczeństwie:

• informacja i wynikająca z niej wiedza oraz technologie są podstawowym

czynnikiem wytwórczym, a wszechstronnym czynnikiem rozwoju jest wykorzystywanie

teleinformatyki.

• siła robocza składa się w większości z pracowników informacyjnych,

• większość dochodu narodowego brutto powstaje w obrębie szeroko rozumianego

sektora informacyjnego”.

Definicja 15

„Społeczeństwo informacyjne to społeczeństwo, które się właśnie kształtuje,

gdzie technologie gromadzenia i transmisji informacji i danych są powszechnie

dostępne po niskich kosztach. Powszechnemu użyciu informacji i danych towarzyszą

organizacyjne, komercyjne, społeczne i prawne zmiany, które głęboko zmieniają

życie, pracę i społeczeństwo jako takie

Definicja 16

Bardzo krótką i treściwą definicję podaje M. Casey [stwierdzając,

że „Społeczeństwo Informacyjne możemy zdefiniować jako społeczeństwo, w

którym informacja jest kluczowym elementem społeczno-ekonomicznej działalno-

ści i zmian”

Definicja 17

Swoją definicję Społeczeństwa Informacyjnego podaje polski Urząd Komitetu

Integracji Europejskiej . Wg UKIE Społeczeństwo Informacyjne to nowy typ

społeczeństwa, który ukształtował się w krajach, w których rozwój nowoczesnych

technologii teleinformatycznych osiągnął bardzo szybkie tempo. Podstawowymi

warunkami, które muszą być spełnione, aby społeczeństwo można było uznać za

informacyjne, jest rozbudowana nowoczesna sieć telekomunikacyjna, która swoim

zasięgiem obejmowałaby wszystkich obywateli oraz rozbudowane zasoby informacyjne

dostępne publicznie. Ważnym aspektem jest również kształcenie społeczeństwa

w kierunku dalszego rozwoju, tak by wszyscy mogli w pełni wykorzystywać

możliwości, jakie dają środki masowej komunikacji i informacji.

Cele Społeczeństwa Informacyjnego wg UKIE to:

• Internet jako środek komunikacji obywatelskiej i informacji publicznej,

• Powszechny dostęp do informacji,

• Edukacja.

Definicja 18

Również firma Microsoft na swej stronie internetowej próbuje określić społeczeństwo

informacyjne. Wg tej firmy „Społeczeństwo informacyjne po raz

pierwszy zostało zdefiniowane w tzw. Raporcie Bangemana. Tym mianem określa

się społeczeństwo nowoczesnego, wysoko rozwiniętego Państwa, w którym istnieje

rozbudowana infrastruktura teleinformacyjna, która umożliwia społeczeństwu pełen

dostęp do usług i informacji.

W Polsce pojęcie Społeczeństwa Informacyjnego określone jest w tzw.

ZPORR czyli Zintegrowanym Programie Operacyjnym Rozwoju Regionalnego, a

do jego realizacji ma służyć tzw. działanie 1.5., w którym określono potrzebne

aktywności do zbudowania takiej infrastruktury telekomunikacyjnej, aby polskie

społeczeństwo, zgodnie z definicją miało pełen dostęp do usług i informacji poprzez

nowoczesne kanały, np. Internet. W obecnym stanie finansów publicznych

realizacja tych zadań jest praktycznie niemożliwa. Nasze członkostwo w Unii daje

nam dodatkowe możliwości w postaci funduszy strukturalnych czyli środków unijnych

przeznaczonych na budowę społeczeństwa informacyjnego”

Definicja 19

W 2002 agenda ONZ UNDP wydała raport pod kierownictwem naukowym

prof. W. Cellarego, w którym dość powierzchownie potraktowano próbę zdefiniowania

społeczeństwa informacyjnego. W artykule K. Krzysztofka

stwierdza się, co następuje; „u podstaw społeczeństwa informacyjnego leżą

dwa kolejne przełomowe wynalazki techniczne: komputery i telekomunikacja. Ich

rola jest podobna do tej, jaką odegrały maszyna parowa i elektryczność w rewolu-

cji przemysłowej.” Powyższe określenie jest raczej skromne i nie oddaje całej złożoności

tego nowego zjawiska społecznego.

Definicja 20

Do bazy definicji warto dorzucić określenie M. Łuszczuka i A. Pawłowskiej

które traktuje społeczeństwo informacyjne jako wielowymiarową

rzeczywistość współtworzoną przez cztery podstawowe substraty:

• Technologiczny – infrastruktura technologiczna, czyli dostępność urządzeń

służących gromadzeniu, przetwarzaniu, przechowywaniu i udostępnianiu

informacji, mnogość kanałów przesyłania danych oraz możliwość

łączenia ich w rozmaite konfiguracje,

• Ekonomiczny – sektor informacyjny gospodarki, czyli te gałęzie produkcji

i usług, które zajmują się wytwarzaniem informacji oraz technik informacyjnych,

a także ich dystrybucją. Społeczeństwa informacyjne charakteryzują

się dużym udziałem tych dziedzin gospodarki w PKB.

• Społeczny – wysoki odsetek osób korzystających w pracy, szkole i domu

z technologii informatycznych, co jest zbieżne z wysokim poziomem wykształcenia

społeczeństwa.

• Kulturowy – wysoki poziom kultury informacyjnej, przez którą rozumie

się stopień akceptacji informacji jako dobra strategicznego i towaru, a także

odpowiedni poziom kultury informatycznej, przez którą rozumie się

opanowanie umiejętności związanych z obsługą urządzeń informatycznych.

12

Definicja 21

Jedną z najnowszych definicji podają K. Krzysztofek i M. Szczepański wg

których jest to: „.. społeczeństwo, w którym informacja jest intensywnie wykorzystywana

w życiu ekonomicznym, społecznym, kulturalnym i politycznym; to społeczeństwo,

które posiada bogate środki komunikacji i przetwarzania informacji,

będące podstawą tworzenia większości dochodu narodowego oraz zapewniające

źródło utrzymania większości ludzi…”

Definicja 22

Do dorobku „definicyjnego” określającego zjawisko społeczeństwa informacyjnego

można jeszcze zaliczyć opisową definicję podaną w [MNiI2005], wg

której społeczeństwo informacyjne to „nowy typ społeczeństwa, kształtujący się

w krajach postindustrialnych, których rozwój technologii osiągnął najszybsze tempo.

W społeczeństwie informacyjnym zarządzanie informacjami, ich jakość i szyb-

kość przepływu są zasadniczymi czynnikami konkurencyjności zarówno w przemyśle,

jak i w usługach. Główne zasady odnoszące się do społeczeństwa informacyjnego

to: powszechny dostęp wszystkich ludzi do podstawowego zakresu techniki

komunikacyjnej i informacyjnej, otwarta sieć, czyli nieskrępowany dostęp do

sieci wszystkich operatorów i usługodawców, zdolność wzajemnego łączenia się i

przetwarzania danych, kompatybilność i zdolność współpracy wszelkiej techniki

umożliwiająca pełny kontakt bez względu na miejsce pobytu ludzi, stworzenie

warunków dla konkurencji w tej dziedzinie”.14

Omawiając definicje społeczeństwa informacyjnego warto zapoznać się z

oceną Edwina Bendyka, który wręcz stwierdza, co następuje:

Co to jest społeczeństwo informacyjne? Ideologiczny twór państwowych

biurokratów czy precyzyjna etykieta opisująca stan społeczeństwa wskutek rozwoju

zaawansowanych technologii? Ani jedno, ani drugie. Społeczeństwo informacyjne

to puste stwierdzenie, które w warstwie ideologicznej się wyczerpało, jego wartość

opisowa zaś jest równie mała

1. Definicja religii obywatelskiej

2. Religia obywatelska a religia polityczna

Głos katolików, nawet bardzo mało postępowych, nie jest sprzeczny z wolnościowym i nowoczesnym ładem

Obecność religii w życiu publicznym (zauważana ostatnio głównie w związku z rolą odgrywaną przez Radio Maryja) to nie tylko nasz problem. Na Zachodzie pojawił się lęk przed spolityzowanymi religiami, przed religijnie umotywowanymi przemocą i nietolerancją. Fundamentalizm islamski skłania do przemyślenia miejsca religii w świecie współczesnym. Nie chodzi przy tym tylko o zagrożenia płynące z zewnątrz. Zaniepokojenie budzą też mniejszości muzułmańskie w Europie, a rozruchy w Holandii i Francji potwierdzają te obawy. Także w Niemczech hasło wielokulturowości przestało być popularne. Zaczęto, za przykładem Francji, wprowadzać ograniczenia używania symboli religijnych w szkołach i instytucjach państwowych. Na nowo podjęto kwestię nauki religii. Pojawia się przy tym pytanie, czy zakazy dotyczące islamu powinny obejmować też chrześcijaństwo.

Religia niewidzialna
Niektórzy twierdzą, że zagrożenie polityczne stanowi monoteizm, każda wiara zbyt głęboko przeżyta, każde wyznanie wzięte zbyt dosłownie. Religia prowadzi do konfliktów, a religijne zwrócenie się ku transcendencji oznacza pogardę dla życia, rodzi wrogą wobec niego postawę i przemoc. Religia jest w swej istocie totalitarna i prowadzi do wojny, chyba że sama siebie podda relatywizacji, zostanie "skonfesjonalizowana" i oddzielona od państwa, wyłączona ze sfery polityki.
Konflikt Zachodu ze światem arabskim bywa przedstawiany jako konflikt świata zsekularyzowanego ze światem, w którym religia ciągle jeszcze splata się z polityką. Podkreśla się, że rozdzielenie władzy duchowej i świeckiej jest podstawową cechą cywilizacji zachodniej. Rozdzielenie to ma oznaczać z jednej strony uwolnienie państwa od zadań moralnych i religijnych, z drugiej zaś - oczyszczenie religii z elementów władzy i polityki. Takie oderwanie od polityki, od struktur władzy, od państwa miałoby wynikać z samej istoty chrześcijaństwa, które rozerwało jedność religii i państwa charakterystyczną dla innych, niechrześcijańskich cywilizacji. Postępująca sekularyzacja sama jest skutkiem chrześcijaństwa, jego wyrazem, a zarazem umożliwia mu oczyszczenie z tego, co jest mu obce, sublimację i uduchowienie.
Odrzuca się już jako fałszywe teorie sekularyzacji twierdzące, że powoli zanika wymiar społeczny religii, że religie tracą instytucjonalną postać, stają się "niewidzialne". Teza o prywatyzacji i dezinstytucjonalizacji religii nie wytrzymuje konfrontacji z rzeczywistością. Podkreśla się jednak utratę politycznej roli religii w cywilizacji zachodniej, odłączenie się religii od wszelkich struktur władzy, przede wszystkim państwowych. Odbywa się to zarówno przez przemiany samej religii, jak i przemiany państwa i polityki. Państwo staje się światopolądowo neutralne.
Jak pisze Ernst-Wolfgang Boeckenfoerde, teoretyk prawa i były sędzia niemieckiego Trybunału Konstytucyjnego, a jednocześnie wierzący katolik: "Państwo, w którym żyjemy, nie jest już >>państwem chrześcijańskim<<, nie ma ono i nie wyznaje żadnej religii, jego centrum nie stanowi prawda wiary chrześcijańskiej. Nie ta prawda jest jego wiodącą ideą, lecz religijno-światopoglądowa neutralność. Jest ono wspólnym domem, w którym razem mieszkają chrześcijanie i niechrześcijanie jako równoprawni obywatele i podmioty praw. Wiara chrześcijańska może być realizowana przez chrześcijan w państwie gwarantującym wolność religijną, ale samo państwo jej nie realizuje". Zmienia się także religia - staje się refleksyjna, uznaje różnorodność wiary i neutralność państwa. Taka refleksyjna, pluralistyczna i niedogmatyczna religia doskonale daje się pogodzić z nowoczesnością i bez trudu mieści się w porządku liberalnym. Nikomu specjalnie nie przeszkadza, a ponadto może wspierać ów ład, dostarczając szerszych uzasadnień i silniejszych motywacji publicznym regułom sprawiedliwości.

1. Typologia teologii politycznej

TEOLOGIA POLITYCZNA – wielowątkowa i wieloaspektowa refleksja dotycząca relacji i analogii strukturalnych pomiędzy transcendencją a immanencją, religią a polityką oraz Kościołem a państwem; w zależności od nadawcy, jego intencji i celu oraz domniemanego adresata uprawiana w obrębie teologii sensu stricte, nauczania społecznego Kościoła, filozofii polityki (państwa i prawa), filozofii moralnej lub socjologii prawa, zazwyczaj także ściśle powiązana z filozofią dziejów i filozofią kultury.

T y p o l o g i a. W rzeczywistości, t.p. zawarta jest implicite w nauczaniu Magisterium Kościoła na całej przestrzeni jego dziejów, czemu nie przeszkadza fakt braku tego określenia explicite w oficjalnych dokumentach, co potwierdza natomiast nieustanne domaganie się (osłabłe dopiero w dobie kryzysu katolickiej t.p. od Vaticanum II) od państwa respektowania prawa publicznego Kościoła i oddawania czci prawdziwemu Bogu; stanowisko to wyraża tę samą intuicję, co stwierdzenia licznych świeckich myślicieli katolickich, jak F.-R. de Chateaubrianda, iż „bez religii polityka jest niczym”, czy J. Donoso Cortésa, iż na dnie każdej kwestii politycznej leży kwestia religijna; z tym przekonaniem koresponduje definicja współczesnego badacza t.p., Heinricha Meiera, wg którego „jest ona teorią polityczną, doktryną polityczną albo określeniem stanowiska politycznego, zgodnie z którym sam teolog polityczny przyjmuje Objawienie Boga za najwyższy i ostateczny fundament” (Czym jest teologia polityczna? Wstępne uwagi na temat kontrowersyjnego pojęcia, „Teologia Polityczna” 1/2003-2004, 182); definicja ta okazuje się natomiast za wąska, kiedy bierze się pod uwagę wszystkie możliwe rozumienia t.p., zarówno w sensie przedmiotowym, jak rozmaitych kontekstów religijnych i światopoglądowych; odpowiedzią na tę konfuzję jest typologia, którą zaproponował konstytucjonalista E.-W. Böckenförde, wyróżniający trzy znaczenia t.p., tj. instytucjonalne, apelatywne i jurysdyczne; instytucjonalną t.p. definiuje on jako zbiór orzeczeń i wypowiedzi dotyczących „statusu, legitymizacji, zadań oraz struktury porządku politycznego formułowanych z punktu widzenia związku porządku politycznego z religią. Jeśli wspólnota religijna zorganizowana jest jako Kościół, to do tematów tych dochodzi zagadnienie stosunku Kościoła i państwa” (Politische Theorie und Politische Theologie, w: Der Fuerst dieser Welt. C. Schmitt und die Folgen, red. J. Taubes, München 1983, 19); apelatywna t.p. jest „interpretacją chrześcijańskiego Objawienia pod względem postulowanego, określonego politycznego zaangażowania chrześcijan i Kościoła” oraz „ugruntowaniem, podejmowanych z motywów religijnych, konkretnych akcji i działań” (tamże, 21); jurystyczna t.p. nie jest dziedziną teologii w sensie ścisłym, lecz tzw. socjologią pojęć prawno-państwowych, badającą analogię pomiędzy pojęciami teologicznymi a zasadniczymi pojęciami politycznymi oraz poszukującą światopoglądowego fundamentu prawnej struktury państwa.

1. Wąskie i szerokie rozumienie polityki

Szerokie definicje polityki nie wymagają innych kryteriów polityczności systemów społecznych poza istnieniem władzy, konfliktu i procesu decyzyjnego. System polityczny przy tej interpretacji może istnieć w każdej niemal grupie lub organizacji

1. Polityka w rozumieniu Arystotelesa

U Arystotelesa jest rozumiana jako rodzaj sztuki rządzenia państwem, której celem jest dobro wspólne. W starożytności i średniowieczu dominowała podobna idealizacja polityki i polityków i wywodzenie jej źródeł z praw natury bądź woli sił nadprzyrodzonych, służąca uzasadnianiu nierównoprawnych podziałów na uprzywilejowanych rządzących i podporządkowanych ich interesom poddanych.

1. Polityka w rozumieniu Roberta A. Dahla

Robert Dahl: jego zdaniem polityka oznacza można każdy trwały układ stosunków międzyludzkich, który zawiera zjawiska kontroli, wpływu, władzy i autorytetu

1. Def. Polityki: Crick; Weber; Miller; Wróbel

Max Weber łączy w swojej definicji dwa elementy: władzę i państwo. Wg niego polityka to walka o udział w sprawowaniu władzy lub możność wywierania wpływu na podział władzy wewnątrz państwa oraz w stosunkach między państwami. The Oxford English Dictionary mówi, że polityka to nauka i sztuka rządzenia dotycząca formy, organizacji i administracji państwa oraz regulacji stosunków między państwami.

Bernard Crick: polityka to sfera konfliktów interesów oraz metod ich rozwiązywania.

D. Miller uważa, że polityka to proces, w którym grupa ludzi o zróżnicowanych interesach i poglądach wypracowuje kolektywne decyzje uważane przez członków tej grupy za wspólne.

1. Makropolityka

- kampanie wyborcze, procesy legislacyjne w sprawach budzących kontrowersje międzypartyjne, rozwiązywanie konfliktów między państwami, itp.

1. Mikropolityka

- zaliczamy tu aktywność grup interesów, rozwiązywanie konfliktów i podejmowanie decyzji grupowych wewnątrz mniejszych społeczności: w uniwersytetach, organizacjach biznesu, radach nadzorczych, itp.

1. Teoretyczne perspektywy politologiczne

2. Behawioralizm

Behawioralizm jest mniej radykalnym „kuzynem” behawioryzmu[17] – kierunku w psychologii skupiającego swoją uwagę na ludzkim zachowaniu. Podejście to nie występuje obecnie w krystalicznie czystej postaci. Dzisiejsi spadkobiercy tego nurtu, kierujący się zmodyfikowanym, w porównaniu do prekursorów, zbiorem zasad są nazwani postbehawioralistami. Nurt ten zdominował, głównie anglosaskie, nauki społeczne w latach 50-tych i 60-tych minionego wieku, czas ten określa się mianem tzw. „rewolucji behawioralnej” w obrębie nauk społecznych. Do jej wybuchu przyczyniły się między innymi zarzuty o: czysto deskryptywne i niewystarczające objaśnienia procesu politycznego udzielane przez tradycyjny instytucjonalizm – np. błędna diagnoza nazizmu i przyszłości Republiki Weimarskiej oraz nadmierny psychologizm. „W swym pierwotnym sformułowaniu, behawioryzm zalecał całkowite odrzucenie introspekcji jako metody badań psychologicznych i wysuwał hasło, ażeby badać ludzkie zachowania tak jak się bada procesy chemiczne lub zachowania zwierząt, nie odwołując się do treści świadomości.”[18]. Innymi słowy, jest to pozytywistycznie motywowana próba „unaukowienia” badań społecznych. Behawioraliści przyjmowali, wizję ludzkiego działania, w której jednostki poddane działaniu bodźca podejmowały konkretne reakcje. Gwarantem pełnej mocy predykcyjnej teorii miało być uwzględnianie tylko empirycznie dostępnych zjawisk. Wykluczone miało zostać wszystko, co wzbudza wątpliwości. „Behawioralistów różni od innych przedstawicieli nauk społecznych przekonanie, że (…) w centrum analizy powinny się znajdować dające się obserwować zachowania, czy to na poziomie jednostkowym, czy to na poziomie agregatów społecznych; i (…) wszelkie wyjaśnienia tych zachowań powinny się poddawać weryfikacji empirycznej [podkreślenie w oryginale – B.S.].”[19]. Behawioralizm koncentrował swoją uwagę tylko na dających się zaobserwować przejawach działania, starając się wychwycić regularności pozwalające się uogólnić w uniwersalne prawa. W postępowaniu badawczym kierował się zasadą indukcyjną w najczystszej postaci – najpierw bezstronna, neutralna obserwacja i na takiej, „twardej” podstawie budowanie teorii. Niewątpliwym wkładem behawioralizmu jest upowszechnienie w naukach politycznych licznych metod badawczych w tym statystyki.

1. Teoria racjonalnego wyboru

Teoria racjonalnego wyboru (TRW) – kadr teoretyczny, w którym badane są i formalnie modelowane zachowania społeczne i ekonomiczne. Jest ona dominującym paradygmatem w mikroekonomii. TRW wywodzi się z psychologii społecznej, politologii i ekonomii, jest więc interdyscyplinarna. Niesie ona ze sobą również eksperymenty w psychologii społecznej (do głównych badaczy TRW w Polsce należy prof. Janusz Grzelak, dziekan Wydziału Psychologii UW). Ważnym punktem dla Teorii racjonalnego wyboru był rok 1989, gdy w piśmie Nationality and Society, James Coleman pokazał siłę tej perspektywy w wykorzystaniu w naukach społecznych.

Teoria racjonalnego wyboru to przede wszystkim teoria normatywna, czyli teoria określająca, jakie działania należy podjąć w celu osiągnięcia określonego celu. Jednakże w odróżnieniu od teorii etycznych nie wskazuje ona na cele (nie wartościuje, czy dana idea, do której osiągnięcia zmierza człowiek jest dobra sama w sobie), a koncentruje się na środkach, które są właściwe na drodze zmierzającej do osiągnięcia danego celu.

Główna problematyka i dylematy

Centralnym problemem Teorii Racjonalnego Wyboru są relacje między preferencjami aktorów, które mogą być rozbieżne bądź zbieżne (co się rzadko zdarza, bo rzadko to, co racjonalne jednostkowo jest racjonalne obiektywnie). Większość sytuacji opisywanych w TRW – dotyka takich racjonalnych działań jednostki, które mogą pogorszyć ogólną sytuację, spowodować konflikt – są to dylematy. Są trzy podstawowe dylematy, którym odpowiadają trzy problemy:

1. dylemat więźnia (PD) – i problem zaufania

2. chicken game – i problem współzawodnictwa

3. assurances game – i problem koordynacji.

• Ad. 1.

W dylemacie więźnia (the prisoners dilemma) możliwe są dwie decyzje – kooperacja (D) lub dezercja (D). Możliwe są z tego wypłaty: R – reward – nagroda, S – sucker – frajerstwo, T – temptation – pokusa. Rezultatem dylematu więźnia jest stwierdzenie, że racjonalne wybory prowadzą do nieracjonalnego rezultatu. Tu bowiem najbardziej opłacałoby się, gdyby jeden z więźniów tylko się przyznał, wtedy drugi idzie siedzieć, a ten pierwszy nie. Jednak wiadomo, że w związku z tym obaj będą sypać, bo każdy myśli, że jest to dla niego najlepsze wyjście. Podobny dylemat pojawia się przy kwestiach ekologii – każdy rybak chciałby jak najwięcej móc łowić, i każdemu opłaca się jak najbardziej eksploatować łowisko, jednak gdy tak pomyśli każdy, wtedy żaden z nich nie będzie miał zysku, bo ekosystem zostanie zachwiany… Są dwa sposoby radzenia sobie z DW (a tyczy się to także codziennych sytuacji społecznych) – 1. Zachęta do współpracy, kooperacji nagradza kooperujących. Co za tym idzie należy karać tych niechętnych współpracy (np. kara za jazdę bez biletu). 2. Wytworzenie reputacji (systemu r.) – wytycznych komu można a komu nie można zaufać.

• Ad. 2.

Chicken game – gra w cykora. W przeciwieństwie do DW, tu najgorsza jest sytuacja, kiedy obie strony się nie dogadają, i obie są „uparte”. Przypomnijmy na czym polega chicken game. Dwie osoby wsiadają do samochodów i z dużą prędkością jadą naprzeciwko siebie – ten, kto pierwszy zahamuje lub zjedzie z trasy jest "cykorem" i przegrywa. W CG chodzi o konkurowanie o dobro rzadkie (nie o to, jak ludzie mogą współpracować, jak to było przy DW). Są dwie strategie – chicken (tchórz) i daredevil (śmiały). Karą w tym dylemacie jest zderzenie, a nagrodą, gdy obaj zjedziemy z drogi, bowiem pokusą jest moment, gdy ktoś nam zjedzie i się nie zderzymy. Główny problem CG – koncesyjne alokacje – gracz A i B chcą coś osiągnąć. Ale aby wygrać cokolwiek na tym, muszą uwzględnić też interesy drugiej strony – stąd nagrodą jest właśnie obustronna rezygnacja ze zderzenia. Ta gra dotyczy zatem sytuacji, gdy interes wspólny współistnieje z przeciwstawnymi preferencjami co do działania.

• Ad. 3.

Assurance game – dylemat koordynacji, zaufania. Pojawia się wtedy, gdy wymagana jest koordynacja dla wspólnego dobra, przedsięwzięcia, aby powstała współpraca. Każdy z graczy jest nakłaniany przez system do współuczestnictwa. Współuczestnictwo zaś ma wiele form i wymaga koordynacji przez system. Na przykład – chcemy się umówić z kimś w restauracji na obiad – muszę z drugą osobą skoordynować wybór restauracji, co powoduje powstanie koalicji aktorów (idziemy razem na żarcie). Znany także jako stag hunt - Jean-Jacques Rousseau opisuje sytuacje kiedy dwie osoby wybierają się na polowanie. Każdy może indywidualnie wybrać jelenia (stag) lub zająca (rabbit). Każdy podejmuje decyzję nie znając decyzji drugiej osoby. Jeśli jedna storna wybierze jelenia, musi kooperować z drugą, inaczej jej się to nie uda. Może za to sama upolować zająca, ale ten jest mniej wartościowy niż jeleń. Jest to istotna analogia do problemu kooperacji społecznej. Gdy nie ma kooperacji – nie ma wyniku, lub ten jest gorszy.

Założenia TRW:

1.Jednostki dokonują wyboru samodzielnie.

2.Jednostki podejmują decyzje o swoich wyborach dążąc do realizacji założonych celów zgodnie z własnymi preferencjami.

(Są wstanie zrealizować postulat konsekwencji oraz postulat maksymalizacji.

Postulat konsekwencji – uporządkować w sposób adekwatny do swoich oczekiwań alternatywy. Postulat maksymalizacji – wybór tego wariantu , który jest najkorzystniejszy).

3. Preferencje jednostek są spójne i w miarę stabilne. (Preferencje te są uporządkowane , co jest efektem trwałych kalkulacji intelektualnych oraz świadomości specyfiki własnych interesów.)

4.Jednostki posiadają wiedzę na temat dostępnych możliwości oraz konsekwencji podjęcia określonych decyzji tzn. wykorzystują posiadaną wiedzę - ogół informacji, które posiadają tak wysoki stopień prawdziwości, iż można uznać, że są prawdziwe)

5.Jednostki wybierają zgodnie z ograniczonymi regułami wyboru. Pomniejsza to ich swobodę, ale nie musi oznaczać irracjonalności. Jest to racjonalny wybór spośród zewnętrznie ograniczonego wobec jednostki zbioru możliwości.

Argument o ograniczonej racjonalności jest krytykowany z tego względu , iż rozumiany jest jako sytuacja w której grupa panująca zawęża społeczne opcje wyboru do takich, z których każda może być przez te grupę akceptowana. Wynika z tego, że człowiek ma możliwość dokonania wyboru pomiędzy wariantami, które tworzą sieć układów. Jednostce niewolno jednak tworzyć tych układów i tych wariantów. Jednostka może sądzić , że jest kreatorem własnego życia, a tymczasem jedynie wybiera ona gotowy wariant z przygotowanej oferty.

Tak więc mamy pierwszy przypadek, wobec którego teoria racjonalnego wyboru stoi w opozycji. (chodzi tu oczywiście o determinanty irracjonalne). A teraz przejdźmy do kolejnych.

1. Instytucjonalizm

Instytucjonalizm, nurt poglądów ekonomicznych zaliczany do kierunku historycznego. Ukształtował się w pierwszym trzydziestoleciu XX w. w Stanach Zjednoczonych. Jego współczesną kontynuacją jest neoinstytucjonalizm. Jego zwolennicy uważali, że sposób funkcjonowania każdej gospodarki wyznaczony jest przez pewne ramy instytucjonalne, tj. ukształtowane normy i zasady postępowania o charakterze prawnym, społecznym i ekonomicznym (np. prawa własności, podział pracy, zasady podziału produktu społecznego wynikające z istnienia różnych klas społecznych).

1.kryterium – zakres badań nad polityką skupia się na regułach, normach, wartościach, które rządzą wymianą polityczna; poświęca uwagę ustaleniom instytucjonalnym w głównym nurcie świata politycznego

2 kryterium- nauka to wytwarzanie uporządkowanej wiedzy. Politologia powinna być ugruntowana empirycznie, świadoma swych podstaw teoretycznych i refleksyjna

3 kryterium – dąży do łączenia analizy empirycznej z teorią normatywną

4 kryterium – pragnie wiązać analizę z praktyką polityczną. Jego zwolennicy uważają ,że działają u boku polityków

1. Feminizm

Przez feminizm (łac. femina - kobieta) rozumie się ruchy społeczno-polityczne, mające na celu równouprawnienie kobiet we wszystkich dziedzinach aktywności ludzkiej. Feminizm interpretuje rzeczywistość społeczną w trzech aspektach: intelektualnym (status kobiety jest zdeterminowany wyłącznie przez czynniki kulturotwórcze), emocjonalno-oceniającym (niezadowolenie z istniejących stosunków społecznych dyskryminujących kobietę oraz jej pozycję i rolę w społeczeństwie) oraz politycznym (działania na rzecz poprawy statusu kobiety). Współcześnie, w oparciu o różnice dotyczące postrzegania przez ruchy kobiece elementów i metod zmiany sytuacji społecznej kobiet, wyróżnia się trzy rodzaje feminizmu:

liberalny (definiując istniejące stosunki społeczno-polityczne jako niekorzystne i dyskryminujące kobiety, dąży do zrównania kobiet i mężczyzn w świetle prawa oraz stworzenia idealnego, neutralnego ustroju państwowego, w którym podejmowane przez człowieka role społeczne, pozbawione byłyby podziału na kategorie męskie i żeńskie),

radykalny (postuluje potrzebę zmian społeczno-politycznych w oparciu o kobiecy sposób postrzegania rzeczywistości oraz potrzeby kobiet) i

umiarkowany (za cel swojej działalności przyjmuje skuteczność działania, w perspektywie bliższej i dalszej, na rzecz poprawy jakości życia kobiet).

Feminizm prezentuje się jako ruch logicznie niespójny i niekonsekwentny. Wysuwając postulaty absolutnej równości kobiet i mężczyzn, ignoruje fakt naturalnej różnicy psychobiologicznej obydwu płci oraz wynikający z niej odmienny zakres ról społecznych podejmowanych przez człowieka (feminizm liberalny). Wychodząc z założenia, że żadna forma dyskryminacji nie wpływa pozytywnie na jakość życia społecznego, logicznie niespójny wydaje się również postulat propagujący przebudowę porządku społecznego w oparciu o wyłącznie kobiecy punkt widzenia, który byłby w istocie dyskryminacją mężczyzn (feminizm radykalny).

1 kryterium – szeroka definicja w kategoriach procesu, które uwzględnia fakt, że to co osobiste może być polityczne

2 kryterium – różne stanowiska ale istnieją silne tendencje na rzecz perspektywy antynaturalistycznej i krytycznego realizmu

3 kryterium – teoria normatywna tak jak wszystkie aspekty badań politologicznych musi poważnie traktować kwestie płci kulturowej

4 kryterium – zdecydowanie wiąże się z tym podejściem zaangażowanie polityczne

1. Antynaturalizm (teoria interpretacjonistyczna)

Antynaturalizm - kierunek w metodologii nauki przeciwstawiający się naturalizmowi, reprezentowanemu zwłaszcza poprzez tradycję myśli pozytywistycznej. Antynaturalizm głosi postulat odmienności metod badań w naukach społecznych i humanistycznych od metod stosowanych na gruncie nauk przyrodniczych, które zostały przejęte od nauk ścisłych. Spór między naturalizmem a antynaturalizmem jest już dziś nieaktualny.

Reprezentanci (m.in.) Wilhelm Dilthey, Heinrich Rickert, Max Weber.

1 kryterium – polityka jest rywalizacją w sferze narracji , która może się rozgrywać w wielu różnorodnych kontekstach

2 kryterium – roszczenia do naukowości są zawsze tymczasowe i sporne, rozumienie ludzkiej działalności jest czymś odmiennym od rozumienia świata fizycznego

3 kryterium – skłania się ku poglądowi, że wszystkie typy teoryzowania stapiają się w jedno. Analiza polityczna jest ze swej istoty przedmiotem sporów nieuchronnie zerwane treści normatywne

4 kryterium – mamy tu różne stanowisko, ale skłania się ku ironicznym komentarzom na temat bojów narracyjnych świata politycznego

1. Marksizm

Marksizm, system poglądów filozoficznych, ekonomicznych i polityczno-społecznych, stworzony przez K. Marksa i F. Engelsa w połowie XIX w. Stał się ideologiczną i polityczną podstawą ruchów robotniczych końca XIX i początku XX w. w Europie, w tym także rewolucji socjalistycznej w Rosji (1917). W byłym Związku Radzieckim, a także państwach bloku socjalistycznego, był jedyną obowiązującą doktryną ekonomiczną i polityczno-społeczną.
Klasycy marksizmu przyjęli założenie, że świat jest materialny i rządzi się prawami dialektyki. Punktem wyjścia była dla nich idealistyczna dialektyka F. Hegla. Celem marksizmu jest zbudowanie  "społeczeństwa bezklasowego". Warunkiem tego jest obalenie politycznej władzy kapitalistów przez proletariat ("dyktatura proletariatu"). Drogą zaś osiągnięcia go jest rewolucja, która powinna objąć cały świat.

1 kryterium – polityka jest walką między grupami społecznymi a zwłaszcza klasami społecznymi

2 kryterium – krytyczny realizm dążenie do odkrycia nieobserwowalnych struktur, które sterują wydarzeniami historycznymi choć ich nie determinują

3 kryterium – stosunek do teorii normatywnej. Teoria normatywna jest najbardziej przydatna gdy dostarcza wytycznych do działania chodzi o to by zmienić świat

4 kryterium – zaangażowanie w walkę uciskanych grup i klas społecznych czyli praktycznie zmienianie i kierowanie tych wartości

1. Podejście funkcjonalno-strukturalne

PODEJŚCIE FUNKCJONALNO STRUKTURALNE – role porządkują i klasyfikują rzeczywistość społeczną. Dzięki temu, że określają, jak powinna się zachowywać osoba zajmująca daną pozycję, pozwalają orientować się, czego można oczekiwać w poszczególnych sytuacjach, np. idąc do sklepu, wiemy, że sprzedawca poda nam żądany towar i pobierze należność. Bylibyśmy bardzo zaskoczeni, gdyby zamiast tego wskoczył na ladę i zaczął śpiewać arię operową.

Podejście funkcjonalno - strukturalne koncentruje swoją uwagę na szukaniu, formułowaniu i opisie funkcji, które wypełniane przez system zarządzania przyczyniać się będą do sprawnego jego funkcjonowania jako całości. Struktura systemu jest strukturą funkcjonalną, albo inaczej – strukturą zdarzeń i oznacza, że zdarzenia te muszą zachodzić w określonej kolejności, aby dana funkcja systemu mogła być realizowana. Z perspektywy funkcjonalno - strukturalnej system zarządzania rozpatrywany może być na dwa sposoby. W ujęciu pierwszym postrzegamy go jako układ procesów/funkcji zarządczych i społecznych. Wypełniane funkcje pełnią rolę mechanizmów regulujących logikę funkcjonowania organizacji i życia zbiorowego W toku ich realizacji następuje przetwarzanie informacji pochodzących z różnych społecznych środowisk w decyzje i działania na rzecz bezpieczeństwa. Drugie ujęcie widzi system zarządzania jako pewien zespół ról i czynności społecznych, wypełnianych przez organa kierownicze różnych instytucji. Badanie sposobów i sprawności pełnienia przez różne podmioty swoich ról i czynności oraz wiązanie ich z głównymi funkcjami systemu zarządzania kryzysowego, takimi jak, na przykład, monitorowanie, profilaktyka i prewencja zagrożeń, wskazuje na rodzaj analiz i badań oraz gromadzoną tą drogą wiedzę o systemie. Zaletą podejścia funkcjonalno – strukturalnego jest traktowanie systemu zarządzania jako dynamicznego procesu społecznego, zachodzącego w ramach poszczególnych wspólnot, takich jak państwo, administracja publiczna, instytucja bezpieczeństwa, społeczność lokalna czy firma ochrony osób i mienia Takie spojrzenie na system zarządzania pozwala na rozszerzenie jego zakresu. Przestaje on być kojarzony wyłącznie z kategorią instytucji państwa, gdyż w jego obrębie zlokalizowane są również niepaństwowe podmioty bezpieczeństwa. Ujęcie funkcjonalne w większym stopniu, aniżeli podejście instytucjonalne, pretenduje do miana całościowego, uniwersalnego podejścia do definiowania i badania systemu zarządzania. Wadą ujęcia funkcjonalnego jest niedocenianie struktury systemu, opisywanej wyłącznie przez pryzmat funkcji.

1. Charakterystyka teorii normatywnych

W podejściu normatywnym dążymy do wyznaczenia optymalnej decyzji dla danego problemu decyzyjnego.

Teorie normatywne

Teorie normatywne wywodzą się z podobnych założeń teoretycznych, co teorie struktury i funkcji mediów. Zajmują się one funkcjonowaniem mass mediów w zróżnicowanych strukturach społecznych i politycznych w zakresie systemu kontroli, odpowiedzialności i społecznych ról pełnionych przez media. Poprzez analizę struktury społecznej teoretycy normatywni określają zapotrzebowanie danego społeczeństwa na usługi medialne oraz rozpoznają i wyznaczają role stronom pozostającym we wzajemnym uwikłaniu funkcjonalnym — mediom, organom władzy wykonawczej i ustawodawczej oraz odbiorcom.Najogólniej mówiąc, teorie normatywne wyjaśniają jak media funkcjonują w różnych kontekstach społecznych i politycznych. McPhailowie (s. 29–53) wyróżniają pięć normatywnych teorii mediów:

1. autorytarną

2. liberalną

3. totalitarną

4. teorię odpowiedzialności społecznej mediów

5. rozwojową teorię mediów

1. Wady badań sondażowych dla rzetelności poznania naukowego

Badania sondażowe jak wynika z samego sensu nazwy opierają się niemal zawsze na badaniu specjalnie dobranej próby reprezentacyjnej z populacji generalnej. Precyzyjne określenie problemu badawczego pozwala na uściślenie zasięgu terytorialnego badanego zjawiska i dokonanie wyboru odpowiedniej próby do badań. Technika doboru próby aby była ona reprezentacją populacji generalnej to inna, odrębna sprawa, w której bardzo wiele do powiedzenia ma statystyka. Ogólnie należy stwierdzić, że od rzetelności doboru próby zależy nasze prawo do rozciągania uogólnień na całą populację i budowania teorii oraz wstępnie chroni nas przed wyciąganiem błędnych i nieadekwatnych wniosków. Badający musi dążyć do wybrania takiej grupy do badań aby stanowiła ona możliwie najwierniejsze odbicie struktury, wszystkich elementów i wszystkich cech badanej populacji. 
Sondaż diagnostyczny pozwala na nader dowolną selekcję zgromadzonych z jej pomocą danych, co może łatwo prowadzić do zafałszowania końcowych wyników badań, zwłaszcza w przypadku niskiego morale badacza. 
W konstruowaniu pytań ankietowych rzeczą niebagatelną jest troska o odpowiednią ich formę i treść. Chodzi o to, aby: 
· dotyczyły one wyłącznie spraw istotnych z punktu widzenia podejmowanych problemów badawczych, 
· były jednakowo rozumiane przez wszystkie osoby badane, 
· nie były zbyt trudne do odpowiedzi, 
· pozbawione były nadmiernej sugestii, 
· były wyrażone w grzecznościowej formie. 
Nie bez znaczenia jest też prawidłowa kolejność zamieszczonych w ankiecie pytań. Przede wszystkim mają stanowić one pewną zwartą i logiczną całość, tj. zgodnie ze swoistym poczuciem logiki. W związku z powyższym zaleca się zadawanie pytań od prostych (łatwych) do coraz bardziej skomplikowanych (trudnych), od ogólnych do szczegółowych, od nie krępujących do nieco bardziej drażliwych (osobistych). Szczególnej staranności wymaga sformułowanie możliwych na zadawane pytania ankietowe odpowiedzi, czyli tzw. kafeterii. Celowe wydaje się także odpowiednie ułożenie instrukcji poprzedzającej dawanie odpowiedzi na zadawane respondentom pytania. Zazwyczaj informuje się w niej o tym, kto przeprowadza badania i w jakim celu oraz jak należy odpowiadać na poszczególne pytania ankietowe. 
Wskutek błędnie postawionych pytań otrzymuje się odpowiedzi nieprawdziwe. Do tego rodzaju pytań zliczyć można m.in.: 
· pytania alternatywne, pomimo że poprawna odpowiedź nie ogranicza się tylko do jednej z podanych w nim możliwości, np. „Czy wolisz spędzać czas wolny od nauki w świetlicy, czy w domu?", 
· pytania domagające się informacji w sprawach, o których badani nie mają nic lub niewiele do powiedzenia, 
· pytania o zdecydowane stanowisko w określonej sprawie, gdy tymczasem osoba badana nie ma co do tej sprawy wyrobionego zdania, 
· pytania sformułowane w sposób nieprecyzyjny, sugestywny lub zbyt trudne

1. Podejście historyczne w badaniach politologicznych

Tam, gdzie Platon i Arystoteles toczyli spór o prawdę, dociekając czyją przyjaciółką jest prawda, politolodzy poszukują korzeni swojej nauki. W starożytnej Grecji można odnaleźć początki teoretycznej refleksji o zjawisku polityki, przede wszystkim w Polityku Platona i Polityce Arystotelesa. Wykształciły się wówczas zręby teorii ustroju politycznego.
Pod hasłem politologia w Encyklopedii Powszechnej A-Z PWN zamieszczono taką oto definicję: „Politologia [gr] – nauki polityczne, grupa dyscyplin nauk społecznych, których przedmiotem są fakty z zakresu polityki wewnętrznej i międzynarodowej, oraz ogół zjawisk i stosunków związanych ze zdobyciem, utrzymaniem i sprawowaniem władzy”. Podobnie o politologii napisano w Wikipedii: „Politologia to jedna z nauk społecznych, zajmująca się polityką rozumianą jako całokształt działalności związanej z dążeniem do zdobycia, sprawowania i utrzymania władzy, teorią jej organizacji oraz funkcjami i charakterem państwa”. Profesor Andrzej Chodubski również podaje kratologiczną definicję politologii i pisze tak we „wstępie do badań politologicznych”: „Przedmiotem poznania politologii jest działalność państwa, partii politycznych, ogól zjawisk i stosunków związanych ze zdobyciem, utrzymaniem, i wykonywaniem władzy”. Dodaje jednak, że „z uwagi na różne pojmowanie pojęcia polityka nierzadko bywa również kontrowersyjne pojmowanie przedmiotu politologii.” W Leksykonie politologii dodatkowo można przeczytać, że politologia „zajmuje się analizą zjawisk i procesów politycznych, ich uwarunkowaniami i konsekwencjami”. W ujęciu prakseologicznym polityka, to „dziedzina działań zmierzających, za pomocą władzy do osiągnięcia celów społecznych, zaspokajających indywidualne oraz zbiorowe potrzeby i interesy”. Polityka łączona jest również z funkcjonowaniem struktur społecznych. To systemowe z kolei podejście zwraca uwagę na takie funkcje polityki jak organizacyjna, tzn. sterownicza i kierownicza, opierające się głownie (choć nie tylko) na stosunku władzy; czy dystrybutywna, zajmująca się kwestiami odpowiedniego podziału dóbr, jako podstawowego czynnika stabilności społecznej.
Rozwój myśli politycznej w dziedzinie zjawiska władzy a przede wszystkim o jej podmiocie, treści i formie sprawowania, przypada na okres oświecenia. To wówczas rozwijają się teorie o suwerenności narodu i podziale władzy, które znalazły zastosowanie po rewolucjach mieszczańskich przełomu XVIII i XIX wieku. W wieku XIX politologia wyodrębniła się jako samodzielna dyscyplina naukowa, a jej dynamiczny rozwój przypada na wiek XX. Początkowo dominował w niej nurt określany jako tradycjonalizm, charakteryzujący się historycznym i prawniczym podejściem do zjawisk politycznych, a zatem traktowaniu polityki jako procesu historycznego lub jako zinstytucjonalizowanego mechanizmu władzy państwowej. Przedmiotem badań było tu państwo i jego centralna instytucja, jaką jest rząd. Przełom nastąpił, kiedy dominować zaczął nurt socjologiczny (teoria elit) a następnie behawioralizm, traktujący politologię jako naukę o zachowaniu politycznym. Dodać należy, że do dziś widoczne jest zróżnicowanie między europejską i amerykańską politologią (podobnie się rzecz ma z socjologią), gdzie z jednej strony (Europa) utrzymuje się silna orientacja instytucjonalna, a z drugiej (Ameryka) przewaga nurtu behawioralnego.
Próby tworzenia teorii politycznych dotyczących szeroko rozumianych przejawów życia politycznego objęły takie dziedziny jak: istota zmiany politycznej, rewolucja, zachowania zbiorowe, podziały socjopolityczne, ideologia, funkcjonowanie systemu politycznego, analiza totalitaryzmu i autorytaryzmu, komunikacja polityczna, kultura polityczna, partycypacja polityczna, osobowość polityczna, proces podejmowania decyzji politycznych, zachowania wyborcze, zamiana wyborcza, teorie koalicji, komparatystyka partii politycznych i systemów partyjnych, rola grup interesu, funkcjonowanie zaawansowanych demokracji, tranzycja polityczna. W obszarze międzynarodowych stosunków politycznych zainteresowaniem politologów cieszą się takie zagadnienia jak teoria wojny i pokoju, wspólnota międzynarodowa, polityka „siły”, racja stanu, równowaga sił w systemie globalnym.
W Polsce tradycja badań politologicznych sięga roku 1902, kiedy to we Lwowie powstała Szkoła Nauk Politycznych. Dziesięć lat później w Krakowie, na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego otwarto Polską Szkołę Nauk Politycznych, będącą największą uczelnią politologiczną okresu międzywojennego. Rozwój politologii po II wojnie światowej uległ znacznemu uzależnieniu od oficjalnej ideologii marksistowskiej, a główną uczelnią stała się wtedy Akademia Nauk Społecznych przy KC PZPR. Badania prowadzone w Polsce obejmowały takie zagadnienia jak socjologia stosunków międzynarodowych, teoria polityki, kultura polityczna, teoria decyzji politycznych, teoria rewolucji, zachowania wyborcze, teoria demokracji, psychologia polityki, teoria stosunków międzynarodowych. Po 1989 roku politologia jest wykładana na prawie wszystkich polskich uniwersytetach oraz kilku humanistycznych uczelniach prywatnych. Warto dodać, że Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych (PTNP) (istniejące od 1957 roku) jest członkiem – założycielem Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Politycznych (IPSA).
Obszar zainteresowania nauk politycznych jest bardzo szeroki, zróżnicowany i wielowarstwowy. Na konferencji politologów w Paryżu w 1948 r. prócz przyjęcia nazwy nauki polityczne, określono także listę problemów badawczych, którymi politologia powinna się zająć. Są to:
1.Ogólna teoria polityczna
1.1.teoria polityczna
1.2.historia myśli politycznej
2.Instytucje polityczne
2.1.konstytucja
2.2.władza centralna
2.3.władza regionalna i lokalna
2.4.administracja publiczna
2.5.funkcje ekonomiczne i społeczne rządu
2.6.instytucje polityczne porównawcze
3.Partie, grupy i opinia publiczna
3.1.partie polityczne
3.2.grupy i stowarzyszenia
3.3.udział obywateli w zarządzaniu
3.4.opinia publiczna
4.Stosunki międzynarodowe
4.1.polityka międzynarodowa
4.2.organizacje międzynarodowe
4.3.prawo międzynarodowe

W polskiej literaturze przedmiotu znalazł zastosowanie następujący podział:
1.Systemy polityczne oraz ich funkcjonowanie.
2.Ruchy i doktryny polityczne.
3.Współczesne stosunki międzynarodowe.
4.Polityki szczegółowe (np. społeczna, gospodarcza, ekologiczna).

Organizacyjnie, nauka o polityce wyodrębniła się w połowie XX wieku z pośród innych dyscyplin społecznych. To pozwoliło koncentrować badania na węższych fragmentach rzeczywistości oraz zastosować wyspecjalizowany aparat badawczy. Trzeba jednak zauważyć, że politologia nie wykształciła własnej, tylko jej właściwej metody badawczej, tak jak to wyróżnia np. socjologię. Tym niemniej jej funkcje są ściśle ze sobą powiązane „co wynika z metody badań” zestawiającej pytania badawcze w jedną całość. Odpowiedzi udzielane na nie mają opisać rzeczywistość polityczną, wyjaśnić przyczyny występowania danych zjawisk, lub wyjaśnić ich naturę, przewidywać rzeczywistość społeczną w bliższej lub dalszej perspektywie, a także pomóc podjąć skuteczne decyzje w celu osiągnięcia oczekiwanych rezultatów. Innymi słowy weryfikacja lub falsyfikacja hipotez badawczych pozwala na formułowanie sądów, które opisują w sposób idealizujący (teoretyczny) rzeczywistość społeczną (polityczną). „Poznawanie otaczającego świata to zarówno funkcja jak i cel nauki o polityce”. Wiąże się to z procesem badawczym, pozwalającym poznać wybrany fragment rzeczywistości, tworzeniu wiedzy naukowej w postaci uporządkowanych i uzasadnionych twierdzeń o tej rzeczywistości, i przekazywaniu jej dalej.
Zasadniczy podział nauki o polityce obejmuje z jednej strony rozważania ogólne opierające się na tradycji filozoficznej, określane filozofią polityki, oraz, z drugiej strony, rozważania szczegółowe, oparte na badaniach nad społeczeństwem (w kwestiach politycznych) i w występujących w nim związkach, określanych teorią polityki. „Teorią nazywamy usystematyzowany treściowo i formalnie zbiór twierdzeń o rzeczywistości, sformułowanych ze zdań warunkowych, będących zdaniami ściśle naukowymi”, a kwalifikuje się ją na podstawie wymogów strukturalnych. Poznanie teoretyczne w procesie badawczym obejmuje dwa modele: hipotetyczno – dedukcyjny i dedukcyjno – nomologiczny. Pierwszy z tych modeli pozwala na podstawie doświadczenia weryfikować poglądy na temat natury procesów, zjawisk i zdarzeń w zmiennej rzeczywistości społecznej. Doświadczenie można tu rozumieć jako „wzajemne oddziaływanie między poznającym a poznawanym przedmiotem (rzeczywistością)”. Model dedukcyjno – nomologiczny związany jest z funkcją eksplanacyjną, pozwalającą wyjaśnić przyczyny występowania procesów, zjawisk, pojawiających się w określonej kolejności. Dzięki temu, a także funkcji prognostycznej, teoria naukowa stanowi doskonałe narzędzie praktyki politycznej. „Jest najefektywniejszym sposobem wyrażania wiedzy, w tym wiedzy społeczno – politycznej”.
Nauka o polityce jest częścią nauk społecznych. W poznaniu teoretycznym pewnych problemów nastręczać może jednak wydzielenie zjawisk i procesów politycznych z innych zjawisk społecznych. Wymaga to poczynienia pewnych upraszczających założeń wstępnych, np. takich, że, z nieograniczonego przedmiotu badań, zjawiska polityczne da się wyodrębnić z pozostałych zjawisk społecznych, jedynie w sposób względny, czy, że dana jest nam intuicyjna znajomość kryteriów polityczności, która wystarcza do podjęcia działań praktycznych. To i tak jednak nie obejmie takich złożonych zjawisk politycznych jak doktryny, programy polityczne, ideologie; otoczenie zewnętrzne (położenie geograficzne, klimat, ludność), czy otoczenie wewnętrzne (zjawiska kulturowe).
Politologia podlega także specjalizacji wynikającej z konieczności zajmowania się ograniczonym obszarem badań. W nauce polskiej wyróżnia się jej subdyscypliny: historia myśli politycznej, historia doktryn politycznych i prawnych, współczesne systemy polityczne (także partie i systemy partyjne), międzynarodowe stosunki polityczne i gospodarcze, metodologia badan politycznych.
Jako, że politologię uważa się za dyscyplinę badającą zjawiska polityczne ujmowane jako „kategoria zjawisk społecznych”, posiadającą cechy własne, jak język pojęć oraz przedmiot badań, można wskazać na jej następujące funkcje:
1.Deskryptywną, czyli zajmującą się opisem i systematyzacją, poszukuje się tu odpowiedzi na pytanie „jaka jest rzeczywistość społeczna”?22
2.Eksplanacyjną, która polega na poszukiwaniu związków przyczynowo – skutkowych między zjawiskami, a także pozwala konstruować teorie; tutaj pytanie brzmi „dlaczego dane zjawiska zaistniały(występują) lub mają stwierdzone właściwości(cechy własne)”?
3.Prognostyczną, która umożliwia przewidywanie i kształtowanie przyszłości; pyta o to „jaka będzie rzeczywistość społeczna w przyszłości”24?
4.Instrumentalną, zajmującą się poszukiwaniem skutecznych sposobów działania – „jakie podejmować decyzje aby osiągnąć dane rezultaty lub pożądany stan rzeczy”?
5.Ideologiczną, która zajmuje się poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie o cele działania.

Nauki społeczne w praktyce badawczej, jak to zostało wspomniane, posługują się pewnymi metodami naukowymi, które wymagają poczynienia pewnych założeń – że rzeczywistość istnieje w sposób obiektywny i stanowi przedmiot badań, że jest ona poznawalna dla człowieka, będącego podmiotem poznającym. Istotne jest tu oddzielenie podmiotu od przedmiotu badań, a wątpienie w rzeczywistość – punktem wyjścia procesu badawczego. „Dla nauk stosowanych (m.in. nauk politycznych) rzeczywistość opisana przez zmysły (tj. obserwację oraz doświadczenie i praktykę), nie zaś wiarę, konwencję lub intuicję – jest źródłem poznania naukowego”.

Podsumowując trzeba powiedzieć, że nauki polityczne, jak to zostało kilkakrotnie podkreślone, należą do nauk społecznych, przy czym przedmiot ich zainteresowania związany jest z szeroko rozumianym pojęciem zjawisk politycznych. Trudno postawić ostre granice między politologią a innymi naukami społecznymi, ponieważ tłumacząc zjawiska polityczne, nie sposób pominąć odwołania do psychologii, socjologii, ekonomii, geografii, historii, prawa czy choćby religioznawstwa. We wszystkich tych dziedzinach można poszukiwać przyczyn, a zatem wyjaśniać zjawiska badane przez nauki polityczne. Zauważyć wypada również, że nauki społeczne także wkraczają w obszar politologii, badając właściwe im zagadnienia. Działania te służą poznaniu i dociekaniu prawdy o otaczającym świecie i to jest główny cel, który zdaje się niezmienny od czasów antycznych, kiedy to Platon i Arystoteles padali w ramiona największej kochanki - Veritas.

1. Podejście porównawcze w badaniach politologicznych

Metody porównawcze. Jednymi z najwcześniej stosowanych w badaniach nad polityką są metody porównawcze (komparatystyczne). Stosowane są w badaniach zjawisk życia społecznego w postaci naturalnej; inaczej niż na przykład w naukach przyrodniczych, gdzie te metody służą do porównywania wyników i obserwacji wielokrotnie powtarzanych doświadczeń. A zatem, przez metody porównawcze będziemy rozumieć takie metody badawcze, które polegają na porównywaniu dwóch różnych układów politycznych lub poszczególnych ich części. Takie pojmowanie metody porównawczej zawęża się do badań porównawczych instytucji politycznych, tj. systemów politycznych rozumianych jako układy polityczne funkcjonujące w ramach jednego państwa. Bezpośrednim celem badań porównawczych jest ustalenie cech podobnych bądź tożsamych oraz cech odróżniających porównywanych instytucji lub procesów politycznych, względnie całych układów politycznych. Dopiero z tych ustaleń, wspartych często rezultatami badawczymi osiągniętymi innymi metodami, wyprowadzić możemy ogólniejsze wnioski, co do przedmiotu badań. Szczególne znaczenie tych badań dla nauki o polityce polega na tym, że z jednej strony dostarczają materiału niezbędnego do podejmowania optymalnych decyzji politycznych, a z drugiej strony odgrywają poważną rolę w kształtowaniu świadomości politycznej obywateli.

Podstawowa trudność w stosowaniu metody porównawczej wynika z konieczności właściwego doboru przedmiotu porównywanych zjawisk, jakie chce się poddać obserwacji i opisowi naukowemu. Właściwością tej metody jest, bowiem konfrontacja dwóch (lub więcej) obiektów politycznych (lub ich części), które noszą znamiona podobieństwa. Wynik zaś powinien polegać na ustaleniu, na czym polega owe podobieństwo lub różnica; należy zastanowić się, jakie wobec tego muszą zostać spełnione warunki, aby osiągnąć właściwe efekty stosowania tej metody

1. Stadia rozwoju teorii politycznej

Kolebką rozważań nad polityką jest starożytna Grecja; zajmowali się nimi najwięksi filozofowie, między innymi Demokryt z Abdery, opowiadający się za demokratyczną formą rządów, Platon, będący teoretykiem państwa totalitarnego czy Arystoteles, który zwracał uwagę na konieczność lawirowania pomiędzy sprzecznymi interesami różnych grup społecznych oraz zastanawiał się nad idealną formą rządów.

W średniowieczu myśl polityczna w Europie rozwijana była głównie w obrębie ideologii chrześcijańskiej (na przykład Tomasz z Akwinu), choć istnieli również myśliciele niezależni od Kościoła (na przykład Marsyliusz z Padwy).

Przełomem w myśleniu o polityce stało się odrodzenie, szczególnie zaś doktryna Niccolò Machiavellego z jej centralną ideą "cel uświęca środki".

XVII i XVIII wiek to okres wielkich teoretyków państwa liberalnego (John Locke, Jean Jacques Rousseau) pozostających w stałym sporze z wcześniejszymi teoretykami "oświeconego absolutyzmu" (Thomas Hobbes - twórca koncepcji "wojny wszystkich ze wszystkimi", Charles Louis Montesqieu - autor koncepcji trójpodziału władzy). Podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej narodziły się istniejące do dziś główne ideologie polityczne (liberalizm, konserwatyzm, socjalizm).

Wiek XIX to początek krystalizowania się partii politycznych i rozwoju innych instytucji demokratycznych. Na ten wiek przypada również wyodrębnianie się politologii jako osobnej dyscypliny naukowej: od 1819 roku nauczano jej na niektórych francuskich uniwersytetach, w 1872 roku powstała w Paryżu École Libre de Science Politique, a w 1876 na Columbia University założono Graduate School of Political Science.

1. Znaczenie metateorii w nauce o polityce

Rozważania o podstawach metodologicznych nauk (politycznych) społecznych, czyli metateoria

1. Konceptualizacje globalizacji

Wyróżniamy 3 rodzaje koncepcje globalizacji:

1. hyperglobaliści

2. sceptycy

3. transformaliści

Ad a)

hyperglobaliści-globalizacja jest systemem nieodwracalnym towarzyszy mu powolny upadek państwa narodowego.

Ad b)

Sceptyczna koncepcja odrzucają koncepcję globalizacji uważają , że nie jest to nic nowego, a jeśli jest to tak traktowane to jest to „oszustwo medialne”. Amerykanie to wymyślili by zdominować rynek. Amerykanie byli motorem napędowym tworzyli rozwiązania międzynarodowe

Ad c)

Transformalistyczna koncepcja –najbardziej realistyczna.

Globalizacja jest zbiorem procesów pojawia się w różnych wymiarach i nie wiemy dokąd zmierza. Jest procesem nie do końca poznawalnym. Można spróbować nad nim zapanować

Globalizacja wnosi wiele ważnych i istotnych zmian dla świata, dla stosunków międzynarodowych i dla wszystkich dziedzin życia społecznego. Odnoszą się do zjawisk politycznych, społecznych, ekonomicznych. Globalizacja to proces narastający, intensyfikujący się w stosunkach międzynarodowych – ale wykraczające poza granice krajów.

Istnieje wiele definicji globalizacji. Najbardziej ogólna to ta, która przedstawia proces globalizacji jako stosunki wykraczające za granice państw i ich intensyfikacja.

Chodzi tu o wzrost wielość transakcji a także o współzależności w skali międzynarodowej, w tym rozprzestrzenianie się nowych technologii – informacji, sieć informacji jako powiązania ludzi do niedawna żyjących w luźnych powiązaniach między sobą.

GLOBALIZACJA w sensie zjawiska – to proces, który tworzy zliberalizowany, zintegrowany rynek towarowy z ładem opierającym się na zupełnie innych instytucjach – uczestnikach, służących rozwojowi i obejmujących cały glob ziemski.

Podstawowe czynniki – nośniki współczesnych procesów globalizacyjnych (napędzające globalizację):

• powstawanie korporacji międzynarodowych – ich ilość i ich potencjał niosą zupełnie nowe jakościowe cechy – ponadnarodowe = ponad narodami i ich rządami, poza kontrolą;

• nowe technologie, rozwijające się w sposób skokowy i prowadzące do rozwoju międzynarodowych systemów – międzynarodowej produkcji;

• powstawanie światowych rynków w tym światowego ponadnarodowego rynku finansowego, który wymknął się spod kontroli państw;

• rewolucja w zakresie komunikacji – przejście do społeczeństwa informatycznego;

Cechy procesu globalizacji na współczesnym poziomie (etapie):

• wielowymiarowość – występuje we wszystkich ważniejszych dla ludzi wymiarach (gospodarka, wojskowość, kultura społeczna);

• złożoność i wielowątkowość procesów globalizacji – polega to na tym, że G. niesie za sobą dla jednych awans a dla drugich spadek w rankingu w różnych dziedzinach;

• integrowanie się – ale z pamiętaniem o fakcie, iż nie jest to tożsame z globalizacją czyli G. to proces pełen wzajemnych sprzeczności: integrowanie się z jednej strony + tworzenie podziałów, dysproporcji, asymetrii;

• wielopoziomowość – G. zachodzi na rynkach usług, technologii, informacji, czynników wytwórczych itp.; G. ma siłę powiększania zakresu umiędzynarodowienia stosunków;

Skutki procesów globalizacyjnych:

Rozpatruje się je z punktu widzenia dwóch nurtów, które wyłoniły się wraz z pojawieniem się procesów globalizacyjnych.

1. nurt optymistyczny – wiąże on z globalizacją nowe szanse, możliwości rozwoju, wykorzystania tego co dziś stanowi cechy procesu G. jak nowe technologie, rozwój informatyki;

2. nurt pesymistyczny (krytyczny) – globalizacja jako zagrożenie;

Główni zwolennicy globalizacji podkreślają ogromne znaczenie otwartości gospodarek rynkowych jakie daje globalizacja. Według nich korzyści globalizacji to:

• stworzenie większego rynku towarów i usług,

• globalizacja systemu finansowego – dostęp do kapitału (wraz z globalizacją rynków finansowych) jest większy, dogodniejszy,

• stworzyła za pomocą sieci dostęp do informacji (internet, łącza satelitarne),

• stała się podstawą do budowania nowej cywilizacji w zakresie światowym,

• ze swej istoty promuje efektywność, innowacyjność – liczy się ten kto efektywny i innowacyjny,

• stwarza lepsze warunki exportu – granice i bariery są znoszone; działa nieograniczona wolna ręka rynku,

• w ostatniej dekadzie (świadczą o tym konkretne cyfry) – po zniesieniu podziału na 2 systemy – export wzrósł prawie 4-krotnie; zniesienie barier stało się bodźcem dla światowych bezpośrednich inwestycji zagranicznych,

Pogląd zwolenników globalizacji na jej temat jest następujący: globalizacja nie jest niczyim wymysłem, jest naturalnym stanem rozwoju stosunków międzynarodowych, kolejnym stadium rozwoju tych stosunków;

Krytycy globalizacji uważają, że danie całkowitej swobody rynkowi i jego mechanizmom oraz grze wolnorynkowych sił jest bardzo niebezpieczne; Według nich procesy globalistyczne niosą ze sobą następujące zagrożenia:

Szolos (jeden z krytyków): niczym nieograniczony proces globalizacja ogranicza współpracę między krajami, zawiera w sobie zbyt wiele konkurencji i prowadzi kraje do coraz większych kryzysów społecznych i finansowych (powoduje to niestabilność rynków finansowych);

Według krytyków globalizacja opiera się na dwóch fundamentalnych zasadach:

• uznanie hierarchii – asymetryczny dostęp do globalnych sieci; najlepiej mają najbogatsi (wielkie korporacje + społeczeństwa krajów, w których są zlokalizowane);

• nierówność – wyrażająca się asymetrycznymi efektami sieci; korzyści osiągają ci, którzy mają dostęp; to wpływa na standard życiowy, edukację, późniejszy start w dorosłe życie, przynależność do grup – poziomów społecznych;

Zagrożenia globalizacji są różnego typu: nędza, klęski, bezrobocie, lęk przed nadmiernie swobodnym przepływem pieniędzy, lęk przed imigracją, lęk przed zmianą relacji pomiędzy światem biednych i bogatych;

Globalizacja spowodowała, że świat stał się globalną wioską, ale jednocześnie z tej dysproporcji ostro zarysował się fakt, iż dla poniektórych państw ta wioska jest całym światem – i mają one trudny do niego dostęp.

1. Podejście systemowe w nauce o polityce

Przez podejście systemowe będziemy rozumieć całokształt zasad naukowego myślenia oraz metod i środków analizy, pozwalających badać dany obiekt jako względnie jednolitą całość.

Podejście systemowe to zespołowe patrzenie na całość, holizm, poprzez rolę i funkcję części w całości, z uwzględnieniem powiązania przyczynowo skutkowego, często niejawnego i nieliniowego, z uwzględnieniem dalekosiężnych skutków naszych decyzji.

Analiza systemowa jako metoda badawcza politologii charakteryzuje się:

1. ujmowaniem systemu jako całości złożonej z elementów zależnych od siebie wzajemnie, jak i od owej całości;

2. uwzględnianiem ogółu warunków, w jakich owa całość (nazywana systemem) działa;

3) szukaniem źródła przekształceń systemu w samym systemie, w jego zdolności samosterowania własnym działaniem i oddziaływaniem na otoczenie

W klasycznym ujęciu Eastona analiza systemowa obejmuje:

1) „wejście" do systemu (żądanie i poparcie zmian);

2) konwersję wewnątrzsystemową (przełożenie języka zewnętrznego - np. żądań - na język właściwy danemu systemowi);

3. wytwory systemu (dążenia i działania polityczne);

4. sprzężenie zwrotne między „wejściem" a „wyjściem";

5. środki służące utrzymaniu systemu wobec napięć pochodzących z otoczenia systemu albo wywołanych wewnątrz systemu),

6. granice systemu.

W zależności od przedmiotu badań możemy mówić o analizie

1. makrosystemowej - gdy dotyczy systemu politycznego jako całości;

2. systemowej średniego rzędu - gdy dotyczy określonego podsystemu (np. systemu partyjnego, związków zawodowych);

3. mikrosystemowej - gdy dotyczy elementu systemu (np. konkretnej decyzji politycznej).