1) System Prawny w RP- jak jest zbudowany- źródła prawa- hierarchia prawa
Hierarchia aktów prawnych w Polsce jest następująca:
Konstytucja,
Umowy międzynarodowe, które były ratyfikowane,
Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Unii Europejskiej,
Ustawy,
Rozporządzenia z mocą ustaw (dekrety).
Uchwały (akty wewnętrzne wiążące), rozporządzenia, zarządzenia,
Akty prawa miejscowego. Są to akta prawne obowiązujące powszechnie na terenie organu, który go wydał. Normo-dawcą w terenie może być: wojewoda, sejmik wojewódzki, rada powiatu, starosta, rada miasta, rada gminy i burmistrz. Akty prawa miejscowego mogą nosić nazwę uchwał np.„Uchwała Rady miasta w sprawie budżetu na rok…”. Rozróżniamy trzy rodzaje tego typu aktów: wykonawcze, ustrojowe i porządkujące.
Źródła prawa RP:
-konstytucja
-ustawy
-ratyfikowane umowy międzynarodowe
-przepisy stanowione przez organizację międzynarodową, do której należy Polska
-rozporządzenia z mocą ustawy
-rozporządzenia
-akty prawa miejscowego
-układy zbiorowe pracy i inne porozumienia
System prawa Rzeczypospolitej Polskiej
System prawa to zespół norm obowiązujących w państwie zróżnicowanych według dziedzin politycznego i społeczno-gospodarczego życia, do których się odnoszą. Działy) prawa:
1) prawo państwowe (konstytucyjne);
2) prawo cywilne;
3) prawo rodzinne;
4) prawo pracy;
5) prawo administracyjne;
6) prawo finansowe;
7) prawo gospodarcze;
8) prawo karne;
9) prawo procesowe.
2) Wolność słowa w Polsce
WOLNOŚĆ SŁOWA
Art. 10 mówi: „Każdy ma prawo do swobody wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolność do posiadania i otrzymywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe.”
1) Wolność wypowiedzi stanowi warunek demokracji.
2) Gwarantuje ją Konstytucja.
Art. 14.
Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu.
Art. 25. Ustęp 2: Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.
Art. 54. Ustęp 1: Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Ustęp 2: Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.
3) Wolność wypowiedzi pełni ważną funkcję społeczną. Polski ustawodawca nie przyjmuje koncepcji indywidualistycznej.
4) Wolność wypowiedzi umożliwia swobodną debatę polityczną.
5) Wolność wypowiedzi ograniczają ustawy:
· Kodeks cywilny,
· Kodeks karny,
· Ustawa o ochronie tajemnicy państwowej,
· Prawo autorskie,
· Ustawa o radiofonii i telewizji
· Ustawa o kinematografii.
6) Kodeks karny zakazuje określonych wypowiedzi znieważających, zawierających oszczerstwo, nawołujących do waśni narodowościowych, etnicznych, rasowych lub wyznaniowych.
7) Kodeks cywilny gwarantuje ochronę dóbr osobistych.
8) Wypowiedzi znieważające lub zniesławiające są karalne:
· Zniesławienie polega na pomówieniu kogoś o jakieś postępowanie lub właściwości. Zniesławienie dotyczy faktów, które mogą być różnie zweryfikowane, natomiast nie dotyczy opinii.
· Zniewaga jest synonimem ubliżania komuś, użyciem w stosunku do kogoś wulgaryzmów, wypowiadaniu pogardliwych ocen, ośmieszaniu kogoś.
9) Prawo do wolności wyrażania opinii, posiadania poglądów, otrzymywania i przekazywania informacji bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe gwarantuje Artykuł 10 z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
3) Dobra osobiste-ochrona
Prawo cywilne
Art. 23
Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Art. 81
1) Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.
2) Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:
Osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych,
Osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.
4) Podstawowe pojęcia: słowniczek prawa prasowego = dziennikarz, naczelny, redakcja, redaktor, wydawca itp. (Definicje z zajęć)
PRASA:
Publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej całości, ukazują się, co najmniej raz w roku, mają stały tytuł lub nazwę, numer bieżący, datę. Są to dzienniki i pisma, serwisy agencyjne, biuletyny, programy, portale radiowe i telewizyjne, kroniki filmowe, radiowęzły, wszystkie środki masowego przekazu za pomocą druku, wizji, fonii, albo innej techniki
DZIENNIK:
-ogólnoinformacyjny druk periodyczny, albo przekaz za pomocą dźwięku lub obrazu ukazujący się częściej niż raz w tygodniu (Onet. Wp. Interia, regularny blog)
-Istnieje obowiązek rejestracji tytułu w sądzie okręgowym
-Istnienie obowiązek zamieszczenia sprostowań i odpowiedzi
-Istnieje obowiązek zamieszczania komunikatów i ogłoszeń
-Istnieje obowiązek zamieszczania oświadczeń nakazanych wyrokiem
CZASOPISMO
-druk periodyczny- w formie druku, dźwięku obrazu, ukazuje się nie częściej niż raz w tygodniu, nie rzadziej niż raz do roku, może być blog
-Istnieje obowiązek rejestracji, przewidziane są sankcje
DZIENNIKARZ
Osoba zajmująca się redagowaniem, tworzeniem, lub przygotowywaniem materiałów prasowych, zatrudniona przez redakcję albo zajmująca się działalnością na rzecz i z upoważnienia redakcji
REDAGOWANIE
Opracowanie tekstu, nanoszenie poprawek, korekta błędów gramatycznych i stylistycznych
TWORZENIE
Kreowanie treści materiału prasowego
PRZYGOTOWANIE
Zbieranie informacji i materiałów
REDAKCJA
Jednostka organizująca proces przygotowania zbierania, omawiania, i opracowywania materiałów do publikacji w prasie. Skupia redaktorów i technicznych (grafików, dźwiękowców)
REDAKTOR
Dziennikarz decydujący lub współdecydujący o publikacji materiałów prasowych
REDAKTOR NACZELNY
Osoba posiadająca uprawnienia do decydowania o całokształcie działalności redakcji. Dziennik i czasopismo mogą mieć tylko jednego redaktora naczelnego. Osoba, która kieruje kształtem np. dodatku regionalnego nie jest redaktorem naczelnym. Redaktorem naczelnym nie jest osoba, która faktycznie kieruje działalnością, a ta, która ma do tego kompetencje. Naczelny nie ma możliwości sprawowania osobistego kierownictwa nad treścią i formą każdego artykułu. Może zablokować każdy materiał prasowy, nakazać podległym dziennikarzom podjęcia określonego tematu, kreować linię programową, podejmować decyzję w sprawach personalnych.
WYDAWCA
Osoba prawna, fizyczna, inna jednostka organizacyjna, organ państwowy, przedsiębiorstwo państwowe, związek wyznaniowy, organizacja samorządowa.
KRYTYKA PRASOWA
Jest publiczną oceną opartą na konfrontacji rzeczywistego stanu z przyjętymi założeniami, uznana jest za działanie społecznie pożądane, prawo do krytyki nie jest nieograniczone i nie obejmuje stawiania fałszywych albo niedostatecznie sprawdzonych zarzutów. Przedstawiciele administracji publicznej, instytucji państwowych, firm państwowych, organizacji spółdzielczych, samorządowych, społecznych, związków zawodowych powinni udzielać odpowiedzi na krytykę prasową bez zbędnej zwłoki, czyli nie później niż 1 miesiąc. Nie wolno utrudniać prasie zbierania materiałów krytycznych ani w inny sposób tłumić krytyki.
MATERIAŁ PRASOWY
-Każdy opublikowany bądź przekazany do publikowania w prasie tekst lub obraz o charakterze informacyjnym, publicystycznym, dokumentalnym, lub innym, niezależnie od środków przekazu, rodzaju, formy, przeznaczenia i autorstwa
PRAWO DO INFORMACJI
-Przedstawiciele administracji publicznej, firm, i organizacji pozarządowych są zobowiązani do udzielania prasie informacji o swojej działalności, jeśli nie jest objęta tajemnicą
-Stosuje się przepisy Ustawy o Dostępie do Informacji Publicznej
ODMOWA UDZIELANIA INFORMACJI
-Na żądanie redaktora naczelnego, odmowę doręcza się zainteresowanej redakcji w formie pisemnej w ciągu 3 dni.
-Powinna zawierać odznaczenie organu, osoby, organizacji, datę, której dotyczy
-Można ją zaskarżyć do sądu w postępowaniu w terminie 30 dni
5) Tajemnica dziennikarska
Dziennikarze mają obowiązek zachowania w tajemnicy danych umożliwiających identyfikację autora listu do redakcji albo innego materiału o takim charakterze, jeżeli osoby zastrzegły sobie nie ujawnianie takich informacji, jak również wszelkich innych informacji, których ujawnienie mogłoby naruszać chronione prawem interesy osób trzecich.
Tajemnica dziennikarska oznacza zarówno powstrzymanie się od aktywnych działań jak i do jego pasywnej strony obowiązków – szczególna dbałość. Dziennikarz zobowiązany jest do zabezpieczenia danych osobowych, zastosowanie niezbędnych środków technicznych i organizacyjnych zapewniających ochronę przetwarzania danych osobowych. W szczególności: zabezpiecza dane przed udostępnieniem osobom nieupoważnionym, zmianą, uszkodzeniem.
Ustawa nie zezwala na ujawnianie nazwisk informatorów (również organom wymiaru sprawiedliwości). Jednakże wartością stojącą powyżej tajemnicy dziennikarskiej jest dobro toczącego się procesu oraz zasada prawdy materialnej.
Dziennikarz powinien strzec tajemnicy źródła informacji w tym osoby i wizerunku informatora. Tajemnica może być ujawniona tylko przełożonemu.
Ustawa o Prawie autorskim i prawach pokrewnych
Art. 84 Twórca, a wydawca lub producent na żądanie twórcy mają obowiązek zachowania w tajemnicy źródeł informacji wykorzystanych w utworze oraz nieujawniania związanych z tym dokumentów. Ujawnienie tajemnicy jest dozwolone za zgodą osoby, która powierzyła tajemnicę, lub na podstawie postanowienia właściwego sądu.
6) Sprostowanie
Sprostowanie to oficjalne zaprzeczenie, wyjaśnienie wiadomości nieprawdziwej lub nieścisłej, która dostała się do wiadomości publicznej. Redaktor naczelny jest zobowiązany opublikować sprostowanie bezpłatnie o ile będzie rzeczowe i odnoszące się do faktów. Jest zobowiązany także do opublikowania odpowiedzi na stwierdzenia zagrażające dobrom osobistym o ile jest rzeczowa.
Tekst sprostowania lub odpowiedzi nie może być dłuższy od dwukrotnej objętości fragmentu materiału prasowego (którego dotyczy). Nie dotyczy to sprostowań lub odpowiedzi pochodzących od naczelnych i centralnych organów administracji państwowej, jeżeli zostały nadesłane przez rzecznika prasowego rządu. Sprostowanie lub odpowiedź należy opublikować w dzienniku w ciągu 7 dni od dnia otrzymania, w czasopiśmie – najbliższym lub jednym z dwóch następujących po sobie przygotowanych do druku numerów. Jeśli jest to dziennik nadawany za pomocą obrazu lub dźwięku – w najbliższym analogicznym przekazie nie później niż 14 dni od sprostowania odpowiedzi. W drukach periodycznych powinno być opublikowane albo zasygnalizowane przynajmniej równorzędną czcionką oraz pod widocznym tytułem a w pozostałych publikacjach powinno być nadane w zbliżonym czasie i analogicznym programie. W tekście sprostowania lub odpowiedzi nie wolno bez zgody wnioskodawcy dokonywać skrótów, ani innych zmian, które osłabiałyby jego znaczenie lub zmieniły intencje autora. Tekst sprostowania nie może być komentowany w tym samym numerze lub audycji. Nie dotyczy to odpowiedzi i nie wyklucza prostej zapowiedzi polemiki lub wyjaśnień. Naczelny może odmówić opublikowania sprostowania lub odpowiedzi, jeżeli:
1. nie są rzeczowe i nie odnoszą się do faktów,
2. zawierają treści karalne lub naruszające dobra osób trzecich, (np. wredny bambus, zła małpa, która spadła z drzewa i do gazu z nim)
3. ich forma lub treść nie jest zgoda z zasadami współżycia społecznego,
4. podważają fakty stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu
5. nie dotyczą treści zawartych w materiale prasowym,
6. są wystosowane przez osobę, której nie dotyczą fakty przytoczone w materiale
7. odnoszą się do wiadomości poprzedni sprostowanej,
8. zostały nadesłane po upływie miesiąca od dnia opublikowania materiału prasowego – chyba, że zainteresowana osoba nie mogła zapoznać się wcześniej z treścią publikacji, nie później jednak niż w ciągu 3 miesięcy od dnia publikacji materiału prasowego,
9. nie zostały podpisane w sposób umożliwiający identyfikację autora (może być podpisane pseudonimem wtedy, kiedy podstawą takiego sprostowania jest zagrożenie dobra związanego z pseudonimem, nazwisko pozostaje wtedy tylko do wiadomości redakcji)
7) Prowokacja
Prowokacja jest działaniem podjętym przez nadawcę komunikatu (grupę, osobę) w celu wymuszania na odbiorcy określonego działania, które będzie dla niego niekorzystne i (mówiąc potocznie) udowodni popełnienie przestępstwa, nadużycie władzy, patologie albo inne społecznie naganne zachowania i czyny.
Prowokacja jest uznawana za jeden z elementów dziennikarstwa śledczego, którego narzędziami są: ukryte kamery, podsłuchy, pułapki dziennikarskie, dziennikarstwo wcieleniowe.
Poważna prowokacja dziennikarska powinna być zorganizowana w ważnym interesie społecznym. Ma to być praca własna dziennikarza. Dziennikarstwo śledcze porusza sprawy najwyższej wagi: korupcja, nadużycia przedstawicieli władzy. Zazwyczaj śledztwo trwa długo, jest kosztowne, nie zawsze przynosi efekty.
Interes społeczny – nie osobisty, nie partyjny, nie grupowy. Czynności dziennikarskie mają wynikać z pobudek moralnych.
Prowokacja jest ostatecznością, nie punktem wyjścia. Może być stosowana kiedy stanowi punkt zwrotny, może potwierdzić nasze przypuszczenia, dzięki niej odkrywamy prawdę. W inny sposób nie moglibyśmy uzyskać informacji. Suma zysków przeważa sumę strat.
Przeprowadzona prowokacja musi być ujawniona odbiorcy, stać się częścią relacji dziennikarskiej.
Prowokacja może być zaaranżowana wyłącznie za wiedzą i zgodą przełożonych.
Prowokacja ma wywołać określone reakcje i zdarzenia, które i tak miałyby miejsce. Nie ma kreować rzeczywistości. Żeby to nie było podżeganie.
W odniesieniu do czynów opisanych w kodeksie karnym charakteryzuje się albo brakiem popełnienia przestępstwa albo znikomą szkodliwością społeczną czynu.
Nie powinno mieć miejsca wyłącznie dla wygłupu, rozbawienia publiczności, żeby coś stało się bardziej sensacyjne, żeby mieć materiał, gdy narusza prawo do prywatności osób niepublicznych.
Prowokacja powinna być przeprowadzona przez dziennikarzy niebędących pod jakimkolwiek wpływem.
W państwach demokratycznych niektóre metody uzyskiwania informacji to metody dozwolone przez prawo w ściśle określonych okolicznościach i ściśle określonym podmiotom: służbom specjalnym pod kontrolą sądu.
8) Prawa i obowiązki dziennikarza.
Prawo prasowe wprowadza obowiązki dziennikarzy:
Obowiązek prawdziwego przedstawiania zjawisk oraz zachowania szczególnej staranności i rzetelności.
Obowiązek dbania o poprawność języka (unikania używania wulgaryzmów)
Zakaz kryptoreklamy.
Zakaz tzw. wyroków prasowych, publikowania opinii własnej co do wydania wyroku (osądzającej) przed wydaniem wyroku przez sąd.
Zakaz ujawnienia danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe bez zgody prokuratora i sądu; lub innych osób: świadków, pokrzywdzonych i poszkodowanych (– materialna szkoda, krzywda – niematerialna) bez zgody danej osoby.
Publikowanie lub rozpowszechnianie informacji utrwalonych np. poprzez zapis dźwięku i wizji jest dozwolone tylko za zgodą udzielającego informacji.
Istnieje zakaz odmowy autoryzacji, dosłownie cytowanej wypowiedzi o ile uprzednio nie była publikowana.
Zakaz odmowy opublikowania informacji, jeżeli osoba zastrzegła to ze względu na tajemnice służbową lub zawodową.
Zakaz publikacji informacji dotyczących prywatnej sfery życia bez zgody danej osoby.
Informacje muszą być przekazywane w tzw. dobrej wierze i w sposób zgodny z wymaganiami etyki dziennikarskiej.
Wobec swoich rozmówców i informatorów dziennikarz ma obowiązek ujawnienia faktu, że jest dziennikarzem.
Dziennikarz nie może rozpowszechniać informacji pochodzącej od informatora, który ma być chroniony, jeżeli nie posiada zweryfikowanych danych osobowych takiego informatora. Jeżeli dziennikarz nie posiada zweryfikowanych danych osobowych informatora musi ujawnić fakt, że informacja pochodzi od anonimowej osoby. Informacje uzyskane z anonimowych źródeł mogą być wykorzystywane wyłącznie w przypadku, gdy jednocześnie ujawnienie informacji służy interesowi społecznemu, nie ma innych źródeł, z których takie informacje można by uzyskać i gazeta uprawdopodobniła rzetelność informacji przekazanej jej przez anonimowego informatora.
Dziennikarz ma obowiązek poinformować rozmówcę o tym, że zbiera informacje z zamiarem podania źródła, bądź przeprowadza wywiad lub rozmowę w celu publikacji przed przystąpieniem do powyższych czynności i uzyskać zgodę rozmówcy na publikację i przetwarzanie danych osobowych. Wyjątkiem jest prowokacja dziennikarska albo dziennikarstwo wcieleniowe.
Dziennikarz nie może ukrywać przed redaktorem naczelnym informacji uzyskanych w trakcie wykonywania swoich obowiązków, chyba, że są to informacje niejawne lub chronione na podstawie odrębnych przepisów.
Dziennikarz nie może informować nikogo spoza redakcji o treści i terminie publikacji materiałów prasowych, planach działów redakcyjnych ani zamierzeniach dziennikarzy i redaktorów. Dziennikarz ma obowiązek przestrzegać tajemnicy redakcji.
Dziennikarz ma obowiązek chronić dobra osobiste jak również interesy informatorów działających w dobrej wierze.
Prawa dziennikarza:
a) Celem publikowanych informacji może być zarówno przekazywanie informacji jak i sugerowanie ich interpretacji, formułowanie opinii. Wypowiedzi mogą być odbierane jako szokujące, odrażające i niepokojące.
b) Dozwolona jest przesada, prowokacja, sarkazm, satyra.
c) Wypowiedzi nie muszą zachowywać neutralności ocen i sformułowań.
d) Jeśli dziennikarz przekazuje cudzą wypowiedź w drodze omówienia lub wywiadu nie ma obowiązku dystansowania się od wypowiedzi niesłusznych.
e) Nie ma obowiązku weryfikacji informacji pochodzących ze źródeł oficjalnych.
f) Przywileje z Konwencji Strasburskiej:
· przywilej kontrowersyjności treści i ostrości formy;
· przywilej "odwróconego ciężaru dowodowego";
· przywilej ochrony źródeł informacyjnych;
· przywilej ograniczonego charakteru sankcji.