The Best of estetyczne kategorie literatury

1. Baudelaire:

1. piękno = element wieczny, niezmienny + element zmienny (moda, moralność, namiętność)

2. rozróżnienie artysta-światowiec:

• artysta – specjalista, ktoś ograniczony

• światowiec – człowiek, który rozumie świat

1. geniusz = świadomie odnalezione dzieciństwo (twórczość jest efektem porządkowania dziecinnego postrzegania)

2. ujęcie współczesności jako: PRZEMIJAJĄCEJ, ULOTNEJ, PRZYPAKOWEJ

3. artificièle – kunszt, sztuczność

4. 1863 – druk eseju Malarz życia współczesnego

1. Friedrich:

1. 3 możliwe zachowania poezji lirycznej:

1. czucie

2. obserwacja

3. przemiana (to wybiera liryka nowoczesna)

1. Cechy liryki na podstawie różnojęzycznych tekstów ją opisujących:

• dezorientacja

• zatracony porządek

• fragmentaryczność

• odwracalność

• poezja odpoetyzowana

• brutalna nagłość

1. XVIII wieczne zapowiedzi liryki nowoczesnej:

1. Rousseau (zniesienie różnicy wyobraźnia-rzeczywistość, absolutne „ja”, które nie stoi w zgodzie ze społeczeństwem, odkrycie CZASU WEWNĘTRZNEGO, „autyzm”)

2. Diderot (przyznanie wyobraźni samodzielnej pozycji, teoria geniuszu, poezja jako wypowiedź podmiotowa, rozumienie poezji jako magiczna sugestia)

1. Symptomy nowoczesnej liryki w koncepcjach romantycznych:

1. Novalis

2. Fr. Schlegel

3. romantyzm francuski

4. teoria groteski i fragmentu

1. Najważniejsi ludzie, którzy pisali o Baudelairze:

1. Mario Praz (komparatysta, Zmysły, diabeł i śmierć w literaturze romantycznej)

2. Jean Starobiński

3. George Poulet

4. Sartre (Baudelaire jako artysta autokreacji, ktoś kto zobaczył swoją wolność, ale nie potrafił jej użyć)

5. Tomas S. Eliot

6. Czesław Miłosz (stosunek Baudelaire`a do chrześcijaństwa)

7. Walter Benjamin

1. Słowo „nowoczesność” oznacza:

1. epokę historyczną jeśli traktować ją jako synonim „nowożytność”

2. procesy cywilizacyjne – modernizacja

3. formację artystyczną

1. Hans Robert Jauss wyznacza modernizm pomiędzy Rousseau (XVIII w.), a Adorno (poł. XX w.) w książce Proces rozwoju modernizmu

2. modernizm katolicki – ruch, dążący do zmian w Kościele Katolickim, termin pojawia się ok. 1904 r., twórcy: Alfred Loisy i Paul Sabatier (?)

3. Modernizm literacki w literaturze angloamerykańskiej: 1910 – 1950 (Wolf, Eliot, Joyce, Pound)

4. Sinusoidalna koncepcja podziału epok: Julian Krzyżanowski – problem z Młodą Polską – jedni (Krzyżanowski, Ziomek) chcą w niej widzieć dopełnienie poprzednich epok, stąd termin neoromantyzm, inni początek nowego (Miłosz)

Ryszard Nycz w 1997 uznaje, że modernizm zaczyn się w latach dziewięćdziesiątych XIX w. i trwa do lat sześćdziesiątych XX wieku (główni założyciele: Irzykowski, Brzozowski, Berent, Leśmian)

Projekt Nycza jest kontrowersyjny w stosunku do ujęć Marii Podrazy-Kwiatkowskiej i Kazimierza Wyki (który uznaje modernizm za wczesną, przygotowawczą fazę Młodej Polski)

1. Wg Friedricha założycielami nowoczesnej liryki byli Rimbaud i Mallarme

2. Słowa NOWOCZESNOŚĆ Baudelaire używa w 1859 roku

3. Cechy liryki Baudelaire`a:

1. depersonifikacja

2. koncentracja i świadomość formy

3. podstawowe napięcie między satanizmem a idealizmem (nierozładowane)

4. rozpięcie między „czasem schyłkowym” a „nowoczesnością”

5. estetyka brzydoty, groteska (groteska = zderzenie elementu idealnego z diabelskim)

6. temat starego i samotnego poety

7. oksymoron jako figura-klucz podstawowego dysonansu poetyckiego

8. pusta idealność – „tajemniczość dla niej samej”, „nieokreślona inność”

9. dostrzeżenie magicznych sił brzmieniowych słowa

10. deformacja i rozkład

11. abstrakcja

12. arabeska – wolne od przedmiotów linie i poruszenia, które w poezji są odpowiednikiem nieograniczonej wyobraźni; w romantyzmie (pojęcie wprowadza Schlegel) był to niewielki gatunek prozy artystycznej (cechy: elementy baśniowej fantastyki, kapryśna kompozycja, ironiczno-humorystyczny styl)

1. Układ wierszy w Kwiatach zła (1857):

wiersz wstępny

gr. I: kontrast wzlotu i upadku

gr. II: próba ucieczki w zewnętrzny świat wielkiego miasta

gr. III: usiłowania ucieczki do sztucznego raju

gr. IV: fascynacja niszczącą siłą

gr. V: szyderczy bunt przeciwko Bogu

gr. VI: szukanie spokoju w śmierci

1. surnaturalisme – określenie Baudelaire`a na sztukę wywodzącą się z wyobraźni kreacyjnej (z tego Apollinaire wywodzi surrealizm)

2. Utwory Baudelaire`a:

• Kwiaty zła

• Paryski spleen

• Listy (gł. korespondencja z matką)

• Dzienniki poufne

• Sztuczne raje

• Race (zbiór aforyzmów)

• krytyka literacka i artystyczna

1. Ruskin:

1. estetyzm – pogląd, mający założenie, że wartości estetyczne są dominujące (ważniejsze niż poznawcze, społeczne, etyczne)

2. 3 filary nowego humanizmu Ruskina:

1. natura

2. sztuka

3. Bóg

1. Estetyzm angielski lokuje się w obrębie napięć pomiędzy dwoma biegunami sztuki:

1. l`art pour l`art

2. l`art social

1. Ideałów sztuki Ruskin szuka w średniowieczu

1. Wilde:

1. Fazy rozwoju sztuki:

1. czysta abstrakcja

2. wciągnięcie życia, ale przekształcanie go nie dbając o prawdę

3. dominacja życia

1. Postulaty artystyczne Wilde`a

1. sztuka nie wyraża nic poza sobą samą, nigdy nie jest zgodna z duchem swojego czasu

2. życie naśladuje sztukę bardziej niż sztuka życie

3. celem sztuki są kłamstwo i piękny fałsz, zła sztuka to taka, która wraca do natury (odrzucenie zobowiązań reprezentacji i mimesis)

1. Wg prof. Popiel najbardziej znaną sztuką Wilde`a był Wachlarz lady Windermere. Wprawdzie Styan mówi, że najbardziej znany i popularny był Brat marnotrawny (znany też pod alternatywnym tytułem Bądźmy poważni na serio) i chyba tak też uważa prof. Miodońska, ale nie bądźmy małostkowi. I tak wszyscy kojarzą Wilde`a z Salome, z której w swoim czasie śmiano się, że jest słowniczkiem podstawowych zwrotów języka francuskiego (Wilde napisał ją po francusku, bo mieszkał w Paryżu i bardzo chciał wyrazić podziw dla kultury francuskiej, ale niestety słabo znał język).

2. Główni prerafaelici:

• Wiliam Morris (design)

• Dante Gabriel Rossetti

• John Millais

• Wiliam Holman Hunt

• Edward Burne-Jones

1. Modelki prerafaelitów:

• Elizabeth Siddal

• Jane Morris

1. Bakuła:

1. 3 czynniki kształtujące człowieka-dzieło sztuki:

1. słowo

2. ciało

3. ruch w przestrzeni teatralizowanej

1. 2 odmiany człowieka-dzieła sztuki:

1. dionizyjska: ciemna, polegająca na samoudręczeniu, szaleństwie, błazeństwie (Jarry)

2. apollińska: jasna (dandys)

1. wartości antropoteliczne – w samokreującym się dziele sztuki utożsamiają się, przenikają i uzasadniają: struktura biologiczna, intelektualna i symboliczna

2. 3 modele zjawiska człowieka-dzieła sztuki:

1. człowiek totalny – zrównanie życia ze sztuką, działania kreacyjne i mitologizujące gł. na gruncie biografii, tworzenie sieci autocytatów, autopolemik (przykład: Dali) – w wersji buffo: skarnawalizowana forma istnienia, deestetyzacja, nieatrakcyjność przedmiotu artystycznego

2. człowiek podwójny – w wersji serio: podwojenie o różnych funkcjach, w wersji buffo: nieustannie tworzone sobowtóry, groteskowy wysiłek

3. człowiek ślad – praktyki skupiające się na pozostawieniu śladu w funkcji talizmanu (pukiel włosów, odcisk palca), ciało jako czynnik ekspresji (przykład: Szapocznikow)

1. 3 sankcje aktów autokreacji w sztuce:

1. sankcja quasi-teologiczna (artysta = stwórca)

2. sankcja estetyczna (człowiek = temat sztuki)

3. sankcja instrumentalna (człowiek = model do pokazywania/oglądania)

1. Sontag:

1. Kamp – rodzaj wrażliwości, zamiłowanie do tego co sztuczne i przesadne, rodzaj estetyzmu, który widzi świat nie w kategorii piękna, ale sztuczności; Kamp jest śmieszny, żartobliwy i nie pretenduje do miana powagi, prawdziwy Kamp jest zawsze naiwny, ale jego odbiór musi być świadomy; początki: przełom XVII i XVIII w.

2. 3 wrażliwości sztuki:

1. wrażliwość moralistyczna – ukształtowana przez wartości kultury tradycyjnej (cenimy dzieło za dostojeństwo tego, co przestawia)

2. wrażliwość na ekstremalne stany odczuwania – Kafka, Artaud, Jarry

3. wrażliwość kampowa – całkowicie estetyczna, odrzuca harmonię tradycyjnej powagi i ryzyko utożsamienia się ze stanami ekstremalnymi

1. data: 1964

2. Sontag spędza wojnę na Bałkanach w Sarajewie, pracuje wtedy w teatrze. Wyraża jednoznaczne poparcie dla polskiej Solidarności. Jest autorką powieści W Ameryce, o aktorce, której prototypem była Helena Modrzejewska.

3. Od czasów Petrarki piękno definiujemy jako nie wiadomo co – il no so que, je ne sais quoi

1. Gieysztor-Miłobędzka:

1. Podstawowe rozróżnienie:

1. dzieło zbiorcze – koegzystencja sztuk (geneza: horacjańskie ut pictura poesis) – KOMPETENCJA ZBIORCZO-ESTETYCZNA

2. dzieło syntetyczne - ponadgatunkowe stopienie sztuk/elementów, w którym są one środkiem do przedstawienia wizji transcendentnej (geneza: romantyzm) – KOMPETENCJA SYNTETYCZNO-METAFIZYCZNA

1. Tworząc ideę Gesamtkunstwerk Wagner łączy obie tendencje – chce syntezy na planie artystycznym i jej połączenia z wymiarem metafizycznym. Gesamtkunstwerk powstaje w opozycji do hybrydycznej opery.

2. Odczytania idei Gesamtkunstwerk w późniejszym czasie:

1. Sedlmayr – ujmował za pomocą tej kategorii całość kompleksowego obiektu, m.in. kościelnych i świeckich wnętrz rokokowych – odnosi ją nie tylko do fizycznie istniejących obiektów, ale także do konstruktu pojęciowego, który służył objaśnianiu całości (wizja Rokoko) – Gesamtkunstwerk było złożoną, fundamentalną jednością każdego okresu, który przejawiał się w poszczególnych kulturowych manifestacjach

2. Szeemann – wystawa gesamtkunstwerków w Zurichu, Dusseldorfie i Wiedniu; wystawa bardzo zróżnicowana (Bauhaus i Ludwik Bawarski), kryterium doboru – obecność w dziele wizjonerskiej koncepcji, nakierowanie na utopię

1. Gesamtkunstwerkiem byłby taki spektakl, który łączy w sobie np. plastykę i teatr, muzykę i teatr, ale tylko wtedy jeśli łącząc wielość środków artystycznych przekazuje wizję metafizyczno-egzystencjalną

2. Koncepcja Wagnera obejmuje 3 czynniki:

1. proces twórczy

2. dzieło

3. percepcję/partycypację

1. Ortega y Gasset:

1. Dla większości ludzi przyjemność estetyczna to stan umysłu, który nie bardzo różni się od codzienności; przyjemność polega na naśladowaniu rzeczywistości do której dzieło nawiązuje – dzieło takie (realistyczne) nie wymaga wrażliwości artystycznej, a jedynie wrażliwość ludzką

2. Cechy nowoczesnej sztuki:

1. dehumanizacja

2. unikanie form mających odbicie w życiu

3. dzieło sztuki tylko jako dzieło sztuki

4. sztuka jako zabawa i nic więcej

5. postawa z zasady ironiczna

6. wystrzeganie się fałszu

7. brak znaczenia transcendentnego

1. Przyjemność estetyczna nowej sztuki polega na pokazywaniu triumfu sztuki nad materią - nowa sztuka jest dehumanizacją, bo tworzy kształty jak najodleglejsze od pierwowzorów

2. Przyjemność estetyczna musi być świadoma. Uczucia, które dotąd budziła sztuka (radość, łzy) są tylko odruchami, reakcjami na bodziec i nie mają nic wspólnego ze zjawiskiem estetycznym

3. 3 ważne nazwiska:

Debussy

Mallarme

Pirandello

1. Środki dehumanizacji:

1. metafora

2. zmiana perspektywy (nadrealizm, podrealizm)

3. inwersja procesu poetyckiego – eliminowanie pozapoetyckich znaczeń metafory

4. potrzeba obrazoburstwa

5. ironia

1. Welsch:

1. data: 1991

2. aistetyka – ma zastąpić klasyczną estetykę – powrót do źródła nazwy: aisthesis = przeżycie zmysłowe

Autorzy postmodernistyczni nie podejmują tematu sztuki w pierwszym rzędzie po to, żeby powiedzieć coś o sztuce, ale po to, żeby zrozumieć rzeczywistość, wychodząc od doznań, które m.in. czerpią ze sztuki (nie chodzi jednak tylko o doznania zmysłowe)

1. Jean Dubuffet – postmodernista avant la Littre

2. Przemiany sztuki wg Dubuffeta:

1. odejście od antropomorfizmu, antropocentryzmu (dehumanizacja w sensie pozytywnym) – KRYTYKA ANTROPOCENTRYZMU

2. odejście od prymatu rozumu i logiki – KRYTYKA LOGOCENTRYZMU

3. inicjowana świadomie polisemia – dzieła wieloznaczne – KRYTYKA MONOSEMII

4. apelowanie do ducha, a nie twory wyłącznie estetyczne - KRYTYKA PRYMATU WIDZENIA

1. Poglądy Lyotarda w oparciu o 5 aspektów:

1. dekompozycja – sztuka nie tworzy już dzieł w tradycyjnym rozumieniu, integralnych przedmiotów, ale prezentuje izolowane elementy obrazowe, części całościowego zjawiska

2. refleksywność – brak wiary w istnienie rzeczywistości, którą można odtwarzać, upiększać, przewyższać – sztuka musiała stać się autotematyczna, punktem wyjścia dla niej jest ona sama

3. wzniosłość – sztuka ma być związana z myśleniem, a nie tylko ze zmysłami

4. eksperyment – wzniosłość nie jest kat. budującą a eksperymentalną; doświadczenie, że żadne przedstawienie nie jest ostateczne ani wystarczalna

5. pluralizm – głębokie zróżnicowanie poglądów i pytań jakie stawiają sobie artyści (czym innym jest myślenie konceptualne, zupełnie czym innym surrealistyczne); w postmodernizmie zmieniła się postawa – wierzy się w wielość wyznaczającą dobro

1. Tytuł teksu jest nawiązaniem do Nietzschego Narodziny tragedii z ducha muzyki

1. Nycz:

1. Kolaż dojrzewa od 1908 r., dokonuje się w 1912

2. Prehistoria kolażu:

• sylwa

• groteska

• malarstwo Arcimboldiego

• centon

• potpourri – wiązanka muzyczna

• quodlibet – kolekcja różnych tekstów przypadkowo zestawionych

1. Stykając się z malarstwem Arcimboldiego – albo widzimy martwą naturę, albo portret. Proces percepcji jest dwufazowy, a klucz mimetyczny już nie jest jedynym kluczem (obraz nie jest mimetyczny (twarz) i jednocześnie jest (warzywa)).

2. kolaż typograficzny ­– kolaż zacierający granicę między słowem a obrazem

3. 4 idee, które dadaiści wnoszą do kolażu:

1. ready made

2. poezja przypadku

3. fotomontaż

4. asamblaż – trójwymiarowy kolaż (kompozycja z gotowych przedmiotów)

1. Cechy kolażu literackiego:

• niespójność

• wieloznaczność

• metajęzykowość

• intertekstualność

1. 2 operacje dokonywane w czasie cytowania:

1. POWTÓRZENIE jednostki pochodzącej z danego kontekstu

2. ZESTAWIENIE jej z jednostkami z innego kontekstu

Dokonuje się przełamanie automatyzmu językowego i przyzwyczajeń odbiorcy dzięki dekontekstualizacji i desemantyzacji poszczególnych jednostek

1. Rosalind Krauss: efekt kolażu – reprezentacja reprezentacji, każdy element kolażu funkcjonuje jako element znaczący dla znaczonego

2. Rodzaje kolaży:

1. kolaż kubistyczny – oddzielne elementy łączy wspólna technika kompozycyjna, istnieją nadrzędne zasady strukturyzacji

2. kolaż postmodernistyczny – heterogeniczne jednostki pozostają nieprzetworzone i zachowują ślady swoich poprzednich zastosowań

3. kolaż modernistyczny – technika kolażu nie obejmuje całego dzieła, jednostki kolażowe jako fragmenty nieobecnych całości minionych/przepadłych realności

4. kolaż ideologiczny – awangardowa technika służy skutecznej perswazji lub ilustrowaniu rozpadu dawnych struktur/wartości; najbardziej niewspółmierne wartości poszczególnych jednostek są podporządkowane ideologicznej wykładni

1. Definicja kolażu:

KOLAŻ – w szerokim rozumieniu, technika artystyczna polegająca na komponowaniu dzieła sztuki z różnorodnych, gotowych elementów, wybranych z dwóch zwłaszcza dziedzin: sztuki i rzeczywistości i zestawionych w sposób, który eksponując ich odrębność i kontrastywne nacechowanie implikuje zarazem istnienie celowej organizacji owej złożonej, niejednorodnej całości artystycznej

1. 2 podstawowe jednostki materiału używane w kolażu literackim:

1. cytat

2. klisza

1. 4 podstawowe wymogi dla uznania dzieła za kolaż:

1. tworzywo – jednostki gotowe ze śladami swojego pochodzenia i znaczenia, które są kwestionowane lub modyfikowane, ale nie zacierane całkowicie

2. elementy wyraziście nacechowane stylistycznie, tak żeby można je było rozpoznać

3. kontrastowość cech zapewniająca jednostką względną autonomię, by się ze sobą nie zlały

4. elementy wysokoartystyczne + pozaartystyczne

1. Benjamin:

1. Dawniejsze środki reprodukcji:

1. znane w starożytnej Grecji: odlew i tłoczenie

2. drzeworyt – umożliwia reprodukcję graficzną

3. w pewnym sensie druk, który umożliwia reprodukcję pisma

4. późniejsze: miedzioryty, sztychy (rycina wykonana w metalowej płytce)

5. litografia (rysunek do reprodukcji umieszcza się na kamieniu litograficznym) – umożliwia grafice sekundowanie dniu codziennemu

1. Reprodukcja powoduje, że unieważnia się związek między dziełem a miejscem i czasem jego istnienia

2. Reprodukcja manualna jest falsyfikatem, reprodukcja techniczna nie, bo:

1. jest bardziej samodzielna wobec oryginału

2. kopia oryginału może znaleźć się w sytuacji nieosiągalnej dla oryginału (można posłuchać w domu płyty z nagraniem chóru)

1. Reprodukcja techniczna wyrywa reprodukowany obiekt z jego tradycji. Zamiast niepowtarzalności mamy produkcję masową, ale dzięki temu reprodukcja wychodzi w stronę odbiorcy i aktualizuje zreprodukowany przedmiot

2. Wartość autentycznego dzieła sztuki ma swoje podłoże w rytuale.

3. 2 akcenty w recepcji dzieła sztuki:

1. wartość kultowa

2. wartość ekspozycyjna

Przywiązanie działa do kultu często powoduje jego ukrycie, im bardziej dzieło się od kultu emancypuje tym bardziej staje się mobilne. W fotografii wartość ekspozycyjna wypiera wartość kultową (ostatnim bastionem kultu była fotografia portretowa)

1. Pytanie czy fotografia jest sztuką jest bezzasadne – lepiej pytać, czy pojawienie się fotografii nie zmieniło charakteru sztuki

2. Charakterystyka AURY wynikająca z całego tekstu:

• aura nie zna kopii

• jest rodzajem oddalenia

• związana z kultem

• istnieje w więzi z miejscem i czasem istnienia dzieła

• obumiera w procesie reprodukcji technicznej

1. Konsekwencją pojawienia się filmu jest pogłębienie percepcji doznań optycznych i akustycznych (dzięki kamerze uświadamiamy sobie zjawiska optyczne dotąd znajdujące się poza naszą świadomością)

2. 2 rodzaje recepcji dzieła:

1. optyczna – obserwacja i kontemplacja

2. taktyczna – nawyk i mimowolne postrzeganie w czasie użytkowania

1. Tatarkiewicz:

1. Teorie piękna w historii operują trzema jego pojęciami:

1. piękno w najszerszym znaczeniu – ma wymiar estetyczny i etyczny, pierwotne, greckie pojęcie

2. piękno wyłącznie w znaczeniu estetycznym – obejmuje to, co wywołuje przeżycie estetyczne, z czasem podstawowe pojęcie kultury EU

3. piękno w znaczeniu estetycznym, ale zawężone do dziedziny wzorku – używane w starożytności (stoicy)

1. Wielka Teoria piękna – od pitagorejczyków: piękno polega na doborze proporcji i właściwym układzie części

2. Od Platona funkcjonują 2 metafizyki piękna:

1. wiążąca czyste piękno w kosmosie, realnym świecie

2. widząca piękno w idei:

• Platon: piękno idei vs. niedoskonałe piękno zmysłowe

• Plotyn: piękno idei jako archetyp piękna zmysłowego

1. Gadamer:

1. Powtarza za Kantem, że piękno jest bezcelowe. Uważa też, że jest racja w tym, że piękne jest to, co się wszystkim podoba. Doświadczenie miłości i piękna pozwala duszy ponownie wzbić się na wyższy poziom prawdy. Piękno usuwa przepaść między ideałem a rzeczywistością.

2. Przywołuje Kantowską definicję geniuszu – geniusz jest kimś uprzywilejowanym przez naturę, kto bez świadomości reguł tworzy coś, co podlega regułom lub tworzy nową jakość wedle nowych reguł. Dodaje, że do genialnej sztuki potrzebny jest kongenialny odbiorca

3. Piękno przyrody cechuje nieokreśloność, piękno sztuki jest rozpoznawaniem czegoś jako czegoś

4. Sztuka jako GRA:

• zabawa jest czymś elementarnym dla człowieka

• zabawy ludzi mają to do siebie, że zawierają element rozumowy

• rzeczywiste doświadczenie dzieła sztuki istnieje tylko dla tego, kto współgra – aktywnie uczestniczy w procesie odbioru na warunkach, które wyznacza dzieło (dzieło wyznacza reguły gry do których stosuje się odbiorca)

• odwołanie do koncepcji Ingardena i miejsc niedookreślonych

• gra czyni każdego odbiorcę współuczestnikiem, nawet oglądanie jest współuczestnictwem

1. Rozróżnienie alegoria – symbol:

• alegoria – nieuzasadniona konotacja

• symbol – to, co szczególne, odłamek bytu, który jest obietnicą całości

1. Sztuka jako SYMBOL:

• w obcowaniu ze sztuką doświadczamy nie tyle tego, co szczególne, ale totalności oraz skończoności człowieka w obliczu transcendencji

• symboliczność sztuki polega na niekończącej się grze odsyłania i skrywania

• symboliczność nie tylko reprezentuje znaczenie, ale POZWALA MU SIĘ UOBECNIĆ – dzieło sztuki nie jest tylko znakiem, który ma o czymś przypominać

• dzieło sztuki jest niezastąpione, wyróżnia je jednorazowość

• dzieło sztuki nie tylko odsyła, ale zarazem ucieleśnia

• sztuka wymaga od odbiorcy komunikatywności i uwagi, pracy – każdy powinien otworzyć się na język sztuki i przyswoić go sobie jako własny

1. Sztuka jako ŚWIĘTO:

• dzieło sztuki posiada własną strukturę czasową

• dzięki dziełu uczymy się pewnego specyficznego sposobu przebywania

• wymaga brania udziału tak samo sztuka – w dodatku udziału z pełną świadomością

1. Uwagi Gadamera o teatrze w zasadzie dyskredytują go jako odrębną dziedzinę sztuki. Gadamer wyznacza teatrowi rolę podrzędną wobec literatury.

1. Pseudo-Longinos:

1. 5 źródeł stylu wysokiego:

1. zdolność do zwięzłego sposobu myślenia

2. żarliwy i natchniony patos

3. szlachetny wyraz

4. tworzenie figur

5. układ wyrazów i zdań

1. Środki budowania stylu wysokiego:

• alegoria

• amplifikacja – wzmocnienie

• fantazje/obrazy – budowanie obrazu, tak żeby to co powiedziane, stanęło przed oczami słuchaczy

• apostrofa

• pytania

• nagromadzenie figur

• anafora

• hiperbaton – inwersja

• polipton – użycie rzeczownika w różnych przypadkach

• asyndet – konstrukcja składniowa polegająca na łączeniu zdań lub ich części bez użycia spójnika

• klimaks – stopniowanie

1. Nadużywanie figur budzi podejrzliwość słuchaczy. Figura powinna być utajona, tak żeby nie było widać, że nią jest.

2. Drogą do osiągnięcia stylu wysokiego jest naśladowanie poetów i prozaików z przeszłości oraz współzawodniczenie z nimi

3. Gatunki patetyczne:

• oda

• tragedia

• epopeja

• hymn

1. 2 wymiary wzniosłości:

1. grandis – odsyła do wielkości

2. gravis – poważny, odsyła do tego, co ważne

1. Kant:

1. Kant inspiruje się traktatem Edmunda Burke Dociekania filozoficzne o pochodzeniu naszych idei piękna i wzniosłości z 1757 roku. W traktacie wzniosłość zostaje połączona z doświadczeniem granicznym, z połączeniem przerażenia i fascynacji

2. Krytyka władzy sądzenia – 1790

3. Teksty, które rozważają wzniosłość w romantyzmie:

1. Fryderyk Schiller – Listy o wychowaniu estetycznym 1801:

wzniosłość jako synonim wolności – ma kilka wymiarów:

1. dziwaczność fizyczna, materii – odejście od tego, co niosło piękno klasyczne, zainteresowanie deformacją, chorobą, brzydotą

2. anarchia moralna

3. wymiar historiozoficzny – historia nie jest rozumiana linearnie, kierują nią ludzie (nie jest już domeną Boga), ale nie da się nadać jej racjonalności

1. Nietzsche – Poza dobrem i złem

„miara jest nam obca” – koncepcja ważna dla polskiej filologii

1. Moles:

1. Słowo kicz pojawia się w Monachium w 1860 r.

2. Kicz jest zjawiskiem intuicyjnym i zniuansowanym, jest jednym z typów możliwych stosunków jakie człowiek nawiązuje z rzeczami, jest bardziej sposobem życia niż stylem

3. Kicz jest związany z cywilizacją konsumpcyjną, która produkuje żeby konsumować i tworzy, żeby produkować

4. Rodzaje związków człowieka z rzeczami:

1. wejście w posiadanie przedmiotu

2. fetyszyzm

3. włączenie w całość (dekorator)

4. stosunek estetyczny

5. przyspieszenie produkcyjne (przedmiot = przejściowa forma życia produktu)

6. alienacja płynąca ze zmysłu posiadania

7. kicz – mieszanka sześciu powyższych

1. 2 okresy w rozwoju kiczu:

1. pierwszy okres związany z rozwojem i ekspansją społeczeństwa mieszczańskiego oraz nabywania przez nie samoświadomości

2. dziś – neokicz konsumpcyjny

1. Do pop-artu kicz był lekceważony, potem znalazł miejsce w historii sztuki

2. Kicz jest sztuką, bo przeciwstawia się prostocie, nadaje życiu złożone rytuały, wyrafinowaną grę stanowiącą świadectwo cywilizacji zaawansowanych w rozwoju. Kicz jest jednocześnie sztuką łatwą i DEMOKRATYCZNĄ – nie szokuje, nie wychodzi poza ramy codzienności, nie narzuca przerastającego odbiorcę wysiłku wychodzenia poza siebie

3. Kicz jest stałą tendencją wewnątrz sztuki – jest stosunkiem między tym, co banalne a tym, co oryginalne

4. Typy stosunków człowieka z otoczeniem:

1. zasada ascetyczna – rzecz traktowana jako wroga i eliminowana w procesie stopniowej redukcji

2. z. hedonistyczna – wykorzystywanie zmysłowości zw. z przedmiotami, chwilowe ale intensywne przywiązanie do przedmiotu

3. z. agresywna – niszczenie rzeczy jako sposób na ich posiadanie

4. z. nabywcza – żądza posiadania

5. z. surrealistyczna – wyrwanie przedmiotu z jego naturalnego otoczenia powodujące pojawienie się wrażenia estetycznej dziwności

6. typ funkcjonalistyczny/cybernetyczny – zaakceptowanie racjonalności przedmiotu, świat przedmiotów dostosowuje się do świata działań

7. typ kiczowaty – pomieszanie wszystkich wyżej

1. Kicz generuje alienację – człowiek jest bardziej określony przez rzecz, niż ją określa

2. Zasady kiczu:

1. zasada niedostosowania – przedmiot jest zawsze na swoim i nie na swoim miejscu: na miejscu ze względu na stranność i formę wykonania, nie na miejscu ze względu na pokrętność koncepcji

2. zasada kumulacji – wypełnianie pustki za pomocą nadmiaru środków

3. zasada synestezyjnej percepcji – atak na jak największą liczbę kanałów zmysłowych

4. zasada przeciętności – kicz zatrzymuje się w pół drogi do nowoczesności, przeciwstawia się awangardzie i pozostaje masowy

5. zasada komfortu – idea dobrego samopoczucia i miłego dystansu

1. Kicz dostarcza spontaniczności w odczuwaniu przyjemności

1. Wilkoszewska:

1. pragmatyzm – filozofia amerykańska, powstaje pod koniec XIX w.

2. Głowni przedstawiciele:

• Peirce

• James

• Dewey – tworzy estetykę pragmatyczną

1. Ogólne twierdzenia pragmatyzmu:

• treść pojęcia sprowadza się do jego praktycznych konsekwencji

• prawda jest uwikłana w działanie

• wszelkie zjawiska powinny być rozpatrywane w odniesieniu do całości konstruowanej w procesie działania i doznawania (nie apriorycznie ustalonej)

1. an experience – doświadczenie stanowiące jednolitą, integralną całość, mające początek i cel, w którym doznania zmysłowe nie są wyizolowane, ale są ściśle powiązane z uczuciami, wolą i intelektem

2. 2 typy przeżyć estetycznych wg Peppera:

1. art of delight – sztuka wyposażona w harmonijne wartości estetyczne, budzi przyjemne, łagodne uczucia

2. art of relief – negatywne wartości sztuki prowadzą do ostrych przeżyć, ale dzięki temu przynoszą rozładowanie napięcia, ulgę i uspokojenie