Materialna koncepcja państwa prawnego (rule of law)

-Materialna koncepcja państwa prawnego stanowi rozwinięcie i wzbogacenie o nowe elementy, dotyczące treści prawa koncepcji formalnej państwa prawnego.

-przyjmuje ona inne rozumienie prawa niż koncepcja formalna: prawo pozytywne (stanowione przez państwo) jest zależne od społecznych treści oraz wartości ideologicznych i moralnych. Brak jest jednak jednolitego katalogu wartości, które miałyby stanowić idee przewodnie przy tworzeniu i stosowaniu prawa przez organy państwowe. Katalog ten podlegał zmianom wraz z przemianami społecznymi, politycznymi, kulturowymi jakie przechodziło demokratyczne państwo prawne i społeczeństwo. Jednak są wartości, wspólne, uznawane przez większość zwolenników. Podkreśla się, że prawo powinno służyć zabezpieczeniu zarówno tradycyjnych, fundamentalnych, indywidualistycznych wartości prawno- naturalnych (takich jak godność jednostki, wolność, równość, sprawiedliwość), ale także wartości postrzeganych w szerszym wymiarze społecznym, nakazujących uwzględniać interesy społeczeństwa jako całości, obejmujących prawa ekonomiczne i socjalne, traktowane jako gwarancje wolności i praw.

- przy tworzeniu prawa należy uwzględniać system aprobowanych przez możliwie największą część społeczeństwa demokratycznych zasad i elementów, dotyczących życia państwowego i społecznego

Rule of law (rządy prawa)- formuła ta zakłada, że prawo ma elementarną wartość dla społeczności państwowej (prawo pełni podstawową rolę w urządzaniu życia społecznego), bez jego rządów nie można mówić o istnieniu współczesnych demokracji liberalnych

Kształtowanie się pojęcia rule of law:

1885- A.V Dicey- sformułowała klasyczną formułę rule of law, wyróżnił 3 elementy tej formuły:

1) życiem społecznym powinny kierować ogólne (abstrakcyjne) i stabilne reguły pozwalające obywatelom na:

` planowanie własnych zachowań

` przewidywanie zachowań innych członków społeczności i podmiotów dysponujących kompetencjami władczymi

- warunek ten spełniają reguły prawne i że zaprzeczeniem tego jest władza arbitralna- niepodporządkowania w swych działaniach żadnym, z góry określonym normom.

-normy prawne wyznaczają zakres działania władzy państwowej- oznacza to, że każdy akt tej władzy musi być prawnie legitymowany (w Pr karnym odzwierciedla to zasada- Nulla poena sine lege)

-opowiada się za rządami prawa (jako podstawową ideą urządzenia państwa), a nie za rządami ludzi.

2) Zasada równości wobec prawa- każdy człowiek niezależnie od pełnionych funkcji publicznych czy pozycji społecznej , podlega takim samym prawom zwyczajnym i jurysdykcji sądów zwyczajnych. Szczególne uprawnienia albo obowiązki (np. wynikające z zajmowania się określoną profesją. np policjant, prokurator) powinny mieć swoją legitymację w prawie i być realizowane zgodnie z tym prawem.

3)Szczególna pozycja konstytucji angielskiej w systemie prawa ang-

-Konstytucja angielska nie jest dziełem prawodawstwa, a dziełem sędziów ( a Judge-made Constitution), jest to prawo stworzone przez sędziów(Judge-made-law).

- zasady konstytucyjne są wywiedzione indukcyjnie z wyroków sądów zapadłych w poszczególnych sprawach

- normy pr. konstytucyjnego nie mają szczególnego statusu jaki posiadają normy w państwach, które mają konstytucję pisaną

-nie ma z góry określonego katalogu pr. osobistych; najpierw ustanawia się gwarancję realizacji danego prawa(ochrony), a dopiero później następuje refleksja nad rodzajami i treścią tak zabezpieczonych praw Występuje nierozerwalne związanie praw podmiotowych z środkami ich ochrony. Zamiast katalogu jest założenie- Co nie jest zabronione przez wyraźną normę prawną, jest dozwolone; a to czego zakazuje prawo określają niezawisłe sądy w wydanych orzeczeniach

Dicey twierdził, że rządy prawa stanowią faktyczne wyeliminowanie władzy dyskrecjonalnej utożsamianej przez niego z władzą sprawowaną arbitralnie.

R. Dworkin

-Autor Law`s Empire (Imperium prawa)

- uważał, że prawo jest pewną integralną całością, na którą składają się nie tylko normy postepowania (rules), ale także zasady ( principles), dyrektywy polityczne (policies) i inne rodzaje standardów

- sformułował 2 koncepcje rule of law:

1. normatywną

2 uprawnieniową („rights” conception)- materialną (?)

- opiera się na uznaniu, że jednostkom przysługują:

` moralne prawa i obowiązki w stosunku do siebie (chronione przez prawo pozytywne) i

` polityczne prawa przeciwko państwu.

Prawa te mogą być urzeczywistnione na żądanie obywateli przez sądy albo przez inne instytucje o charakterze judykacyjnym.

-Normy prawne mają być tylko narzędziem zabezpieczenia uprawnień moralnych, normy prawne mają być słuszne i sprawiedliwe, zasada rządów prawa to zasada dobrego prawa.