Prawo Patentowe
Wynalazek
Opracowanie:
Tomasz Olszówka
SWPS WPiNS Warszawa
2014.03.09.
Prawo patentowe:
Pojęcie wynalazku i kategorie wynalazku.
Wynalazek – wszystko, co nowe, oryginalne i (w sposób pośredni lub bezpośredni) prowadzi do szeroko rozumianego postępu; to twórcze i zupełne rozwiązanie pewnego zagadnienia technicznego, nadające się do zastosowania w produkcji. Wynalazki mogą być przedmiotem zdolności patentowej. Dane rozwiązanie jest wynalazkiem patentowym, gdy w jego warstwie technicznej występuje przynajmniej jeden nowy, nieoczywisty element.
Wynalazek w znaczeniu podmiotowym:
Wytwór ludzkiego umysłu – wymóg twórczości umysłowej.
Nie są wynalazkami odkrycia zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie lub społeczeństwie, ani praw rządzących tymi dziedzinami.
Wynalazek w znaczeniu przedmiotowym:
Sposób działania – wymóg zupełności rozwiązania
Wynalazek jest sposobem działania wskazującym wszystkie środki niezbędne do osiągnięcia celu praktycznego i poprzez jego zastosowanie pozwala ten cel osiągnąć. Nie są wynalazkami pomysły ogólne, wstępne koncepcje, które nie zawierają pełnej i szczegółowej instrukcji postępowania.
Kategorie wynalazków:
1. Produkty
Substancje lub mieszaniny oraz podlegające opatentowaniu fragmenty organizmów żywych. Przedstawia się je poprzez podanie składników wskazując graniczne zawartości techniczne. (np. wzór chemiczny, strukturę DNA)
2. Urządzenia
Narzędzia, maszyny oraz układy.
Narzędzia i maszyny – przedstawia się charakterystykę konstrukcyjną, usytuowanie poszczególnych części i ich powiązania. Układ – wzajemne połączenie poszczególnych podzespołów i elementów
3. Sposoby
Czynności, operacje i procesy oraz ich kolejność i warunki w jakich się odbywają (czyli parametry: temperatura, ciśnienie, czas). W tej kategorii istotny jest sam sposób postępowania, a nie fakt uzyskiwania nowych efektów technicznych.
4. Zastosowania
Nowe zastosowanie znanych produktów, do innych celów lub wskazanie ich nowych właściwości.
Wynalazkami nie są (w szczególności):
- odkrycia, teorie naukowe, metody matematyczne
- wytwory o charakterze jedynie estetycznym
- plany, zasady i metody dotyczące działalności umysłowej lub gospodarczej
- gry
- wytwory, których niemożliwość wykorzystania może być wskazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki.
- programy do maszyn cyfrowych
- przedstawienia informacji.
Podmioty praw do wynalazków / podmioty praw do patentów:
Podmiotem uprawnionym do uzyskania patentu jest twórca wynalazku, a wyjątkowo inny podmiot.
Twórca wynalazku – wyłącznie osoba fizyczna, wykonująca określoną pacę intelektualną o charakterze twórczym, nakierowaną na rozwiązanie problemu technicznego. Nie ma znaczenia wiek, status, zdolność do czynności prawnych, obywatelstwo.
Współtwórcy wynalazku –gdy jest to efekt pracy dwóch lub więcej osób, ale samo uczestnictwo nie jest przesłanką uznania współtwórczości wynalazku, wymagane jest wniesienie faktycznego wkładu twórczego w projekt wynalazczy. Osobom wnoszącym wkład pomocniczy, organizacyjny, finansowy – nie przysługuje status współtwórcy
Pracodawca lub zamawiający – wyodrębniony ze względu na okoliczności powstania; pomiędzy dokonaniem wynalazku a istnieniem zobowiązań umownych musi istnieć bezpośredni związek. Pracodawca lub zamawiający nabywa majątkowe prawa do projektu wynalazczego ex lege
Przedsiębiorca lub inny podmiot – jest konieczne aby udzielona pomoc stanowiła element istotny i bezpośrednio dla dokonania wynalazku.
Zdolność Patentowa
Patent – cywilne prawo podmiotowe (o patencie więcej w pkt. 6 poniżej)
Zdolność patentowa – zespół cech określonych przepisami prawa, których istnienie jest konieczne, by wynalazek podlegał opatentowaniu.
Patenty są udzielane na (bez względu na dziedzinę techniki) na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania.
Przesłanki (pozytywnej) zdolności patentowej:
Nowość – wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki, Stan techniki – wszystko, co przed datą wg której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało podane do publicznej wiadomości – czyli wszelkie ujawnione do tej pory rozwiązania, które już istniały.
Za stanowiące część techniki uważa się również informacje zawarte w zgłoszeniach wynalazków, korzystające z wcześniejszego pierwszeństwa
Udostępnienie rozwiązania do wiadomości powszechnej:
- wytworzenie i wprowadzenie do obrotu produktów opartych na wynalazku
- publikacji wynalazku
- krajowa / zagraniczna publikacja książkowa
- znajdowania się dokumentu dotyczącego zgłoszenia w bibliotece dostępnej dla każdego
- ustne wyjaśnienie klientowi szczegółów funkcjonowania rozwiązania;
- wystąpienie na konferencji
- jawne stosowanie i wystawianie wynalazku, w tym na wystawie publicznej
- ujawnienie wynalazku w biuletynie UP
Rodzaje nowości: obiektywna, subiektywna, krajowa, światowa, lokalna.
Ujawnienie wynalazku skutkuje utratą nowości.
Poziom wynalazczy – jeśli wynalazek ten nie wynika dla znawcy w sposób oczywisty ze stanu techniki.
Rozwiązanie różni się istotnie od innych rozwiązań pod względem stawianych celów, zastosowanych środków i metod, uzyskiwanych rezultatów.
Rozwiązanie powinno charakteryzować się nieoczywistością pomysłu
(rozwiązanie problemu bezskutecznie dotąd podejmowanego, zaspokojenie nowej potrzeby społecznej itp.)
Znawcą jest osobą, która w danej dziedzinie posiada wiedzę i umiejętności przynajmniej ogólne i powszechnie przyjęte.
Przemysłowa stosowalność – wtedy gdy wg wynalazku może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany sposób w jakiejkolwiek działalności przemysłowej (w tym rolniczej).
Jeśli może być stosowany z identycznym skutkiem w sposób powtarzalny i jeśli jest rozwiązaniem zupełnym, bez konieczności stosowania zabiegów uzupełniających.
Wynalazki wyłączone z kontroli prawnej:
Sprzeczność z porządkiem publicznym lub z dobrymi obyczajami
(urządzenia do tortur, mina przeciwpiechotna), ale:
Nie uważa się za sprzeczne z porządkiem publicznym korzystanie z wynalazku, tylko dlatego, że jest zabronione przez prawo.
Odmiany roślin i zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby ich hodowli.
Przepis ten nie stosuje się do metod mikrobiologicznych
Sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi oraz terapeutycznymi oraz diagnostyka stosowana na ludziach i zwierzętach, przepis ten nie dotyczy produktów a szczególności substancji stosowanych w leczeniu i lub diagnostyce.
Ratio legis: gwarancja swobodnego stosowania bez ograniczeń wynikających z praw wyłącznych.
Co to jest procedura rejestracji wynalazku w PL
Strona postępowania przed UP jest zgłaszający. Pełnomocnikiem może być tylko rzecznik patentowy, w tym współuprawniony, lub bliscy (rodzice, małżonek, rodzeństwo, zstępni, przysposobieni)
Etapy postępowania w sprawie udzielenia patentu na wynalazek:
Zgłoszenie wynalazku
Rejestracja i wstępne badania zgłoszenia
Ogłoszenie o zgłoszeniu wynalazku
Sporządzenie sprawozdania o stanie techniki
Wydanie decyzji w sprawie udzielenia patentu
Wykonanie decyzji o udzieleniu patentu
Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji o udzieleniu patentu
Zgłoszenie wynalazku powinno obejmować:
Podanie zawierające oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia, wniosek o udzielenie patentu lub patentu dodatkowego
Opis wynalazku ujawniający jego istotę
- tytuł odpowiadający przedmiotowi wynalazku
- dziedzinę techniki, której wynalazek dotyczy
- znany zgłaszającemu stan techniki
- przedstawienie w sposób szczegółowy przedmiotu rozwiązania
Zastrzeżenie lub zastrzeżenia patentowe
Określają zakres przedmiotowy patentu, czyli zakres ochrony prawnej.
Skrót opisu
Rysunki, jeśli konieczne do zrozumienia wynalazku.
Urząd patentowy wydaje decyzje:
- o udzieleniu patentu, jeśli są spełnione ustawowe warunki do jego uzyskania
- o odmowie udzielenia patentu, jeśli stwierdzi, że wynalazek nie spełnia podstawowych warunków.
Dokument patentowy wydawany przez UP stwierdza udzielenie patentu i zawiera:
- opis wynalazku
- zastrzeżenia patentowe
- rysunki
Co to jest patent
Patent – cywilne prawo podmiotowe bezwzględne.
Podmiot uprawniony z tego prawa ma możność wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy i jako z przedmiotu obrotu prawnego.
Treść patentu w ujęciu syntetycznym – ogólne wskazanie jego ram, jako prawa wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób komercyjny przez dany czas i na danym terytorium. Brak jest konkretnych uprawnień przysługujących podmiotowi uprawnionemu z patentu.
Treść patentu w ujęciu analitycznym – katalog zachowań objętych monopolem przysługującym uprawnionemu z praw wyłącznych do rozwiązania.
Przez uzyskanie patentu nabywa się prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku.
Czas trwania ochrony wynosi 20 lat od daty dokonania zgłoszenia w UP.
Zakres przedmiotowy określają zastrzeżenia zawarte w opisie.
Wyłączność patentowa – jakiekolwiek czynności faktyczne lub prawne polegające na używaniu rozwiązania i umożliwiające czerpanie korzyści z zawartego w nim rozwiązania.
Korzystanie z wynalazku:
- stosownie – wytwarzanie produktu lub stosowanie sposobu
- używanie – dotyczy produktów powstałych w wyniku realizacji wynalazku
Korzystanie handlowe z wynalazku:
- wprowadzenie od obrotu
- oferowanie
- importowanie produktów wg wynalazków lub uzyskanych bezpośrednio opatentowanym sposobem.
Różnica między patentem a wynalazkiem
Wynalazek jest przedmiotem ochrony patentu.
Każdy patent jest wynalazkiem, ale nie każdy wynalazek jest patentem
(nie każdy wynalazek posiada ochronę patentową).
Problem obrotu prawami patentowymi i wynalazkami
Obrót dobrami własności przemysłowej – w tym zakresie rozróżniamy:
- umowy o dokonywanie wynalazków
- umowy o przeniesienie prawa do patentu
- umowa o obciążenie praw wyłącznych (umowa zastawnicza)
- umowa upoważniająca do korzystania z wynalazku – umowa licencyjna
Umowa licencyjna stanowi pozakodeksową umowę nazwaną, w drodze której właściciel opatentowanego wynalazku upoważnia inną osoba do korzystania z wynalazku.
Pojecie licencji odnosi się do umów o korzystanie z różnego rodzaju praw i praw własności przemysłowej i intelektualnej.
Rodzaje umów licencyjnych:
- Licencje zwykłe – na podst. obowiązującej zasady swobody umów
- Licencje szczególne, specjalne sposoby postępowania:
- licencja otwarta – skierowanie za pośrednictwem UP przez uprawnionego oświadczenia o gotowości udzielenia każdemu na określonych warunkach zgody na korzystania z wynalazku, samoograniczenie uprawnionego i bezpowrotna utrata monopolu patentowego.
- licencja dorozumiana – podmiot wykonujący na zamówienie pewne prace badawcze przekazuje ich wyniki zawierające wynalazek
- licencja przymusowa – gdy UP w określonych sytuacjach udziela zezwolenia na korzystanie z wynalazku innemu podmiotowi:
- w celu zapobieżenia lub usunięcia zagrożenia bezpieczeństwa państwa
- gdy patent jest nadużywany
- gdy uprawniony z patentu uniemożliwia zaspokojenie potrzeb rynku nie godząc się na zawarcie umowy licencyjnej.
Inne rodzaje licencji: pełne/ograniczone, wyłączne/niewyłączne.
Unieważnienie i wygaśnięcie patentu
Przesłanki uzasadniające unieważnienie patentu:
Przedmiotowe – dotyczą wynalazku
- wynalazek nie spełnia warunku nowości
- wynalazek nie posiada poziomu wynalazczego
- wynalazek nie nadaje się do przemysłowego stosowania.
2. Podmiotowe – jeśli patentu udzielono podmiotowi, któremu nie przysługiwało prawo do patentu.
Z wnioskiem o unieważnienie może wystąpić:
- każda osoba, która ma w tym interes prawny, jeśli wykaże że nie zostały spełnione ustawowe warunki udzielenia patentu
- prokurator generalny lub prezes UP w interesie publicznym
Wygaśnięcie patentu:
Upływa okres na jaki został udzielony
Zrzeczenia się patentu przez uprawnionego przed UP
Nieuiszczenia w terminie opłaty okresowej
Trwałej utraty możliwości korzystania z wynalazku.
Patent europejski
Konwencja u udzielaniu patentów europejskich – 05 października 1973 w Monachium.
Na mocy powyższej utworzono:
Europejską Organizację Patentową i jej zasadniczy organ:
Europejski Urząd Patentowy
Siedziba Monachium, agendy: Berlin, Haga, Wiedeń, Bruksela.
Patent europejski może być udzielony na terytorium wszystkich państw stron konwencji.
Polska jest stroną konwencji monachijskiej – ratyfikacja 14 marca 2003.
Konwencja reguluje w szczególności:
- materialne przesłanki zdolności patentowej
- wymagania dotyczące europejskich zgłoszeń patentów
- tryb dokonywania europejskich zgłoszeń patentowych
- postępowanie w sprawie udzielania patentu europejskiego
Konwencja nie reguluje treści patentu, jego ograniczeń, ochrony ani wykonywania.
Istota Konwencji – możliwość uzyskania patentu europejskiego w wyniku jednego postępowania prowadzonego przed Europejskim urzędem Patentowym.
Patent europejski posiada w każdym ujawniającym się kraju ten sam skutek i służy temu samemu właścicielowi. Czas trwania ochrony wynosi 20 lat.
Procedura zgłoszenia do EUP – w centrali, agendzie lub w krajowym UP państw stron Konwencji. Języki urzędowe: FR / UK / DE.
Na gruncie konwencji o patencie europejskim uzyskanie ochrony wiąże się z nabyciem wiązki 38 patentów narodowych podlegających 38 jurysdykcjom sądowym, ale bardzo kosztowne.
Europejskie zgłoszenie patentowe powinno zawierać:
- podanie o udzielenie patentu europejskiego
- opis wynalazku
- jedno lub więcej zastrzeżeń
- rysunki powoływane w opisach lub zastrzeżeniach
- skrót opisu
Europejskie zgłoszenie patentowe nie może zawierać:
- twierdzeń lub innych kwestii sprzecznych z porządkiem publicznym
- stwierdzeń dyskredytujących produkty lub sposoby jakiejkolwiek indywidualnej osoby innej niż zgłaszający
- żadnego stwierdzenia ani innej treści w sposób oczywisty w danych okolicznościach nieistotnej lub zbędnej.
Publikacja europejskiego zgłoszenia patentowego następuje po upływie 18 miesięcy od daty zgłoszenia lub od daty pierwszeństwa na wniosek zgłaszającego.
Europejski Urząd Patentowy (Wydział Badań) może podjąć decyzję:
- o odrzuceniu zgłoszenia / lub
- o udzieleniu patentu
Unieważnienie patentu europejskiego może nastąpić na tej podstawie, że:
- przedmiot patentu europejskiego nie posiada zdolności patentowej
- patent europejski nie ujawnia wynalazku w sposób dostatecznie jasny i pełny
- przedmiot patentu wykracza poza treść zgłoszenia, które zostało dokonane
- ochrona przyznana patentem europejskim została poszerzona
- właściciel patentu europejskiego nie jest uprawniony
Odrębnym od patentu europejskiego jest patent europejski o jednolitym skutku.
Patent europejski o jednolitym skutku oznacza patent europejski mający jednolity skutek w państwach członkowskich uczestniczących w programie wzmocnionej współpracy w dziedzinie tworzenia jednolitego systemu ochrony patentowej (25 państw EU: AT, BE, BL, CY, CZ, DK, DE, EE, IE, GR, FR, LT, LV, LU, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SI, SK, FI, SE, UK).
Jednolity charakter patentu europejskiego:
- jednolita ochrona we wszystkich państwach uczestniczących
- taki sam skutek we wszystkich państwach uczestniczących
- może zostać ograniczony / przeniesiony / unieważniony / lub może wygasnąć
we wszystkich państwach uczestniczących
- unieważnienie i ograniczenie PEoJS w jednym państwie ma ten sam skutek we wszystkich państwach uczestniczących we wzmocnionej ochronie.
Wynalazki mogą być chronione na obszarze europy w oparciu o trzy systemy:
- na mocy patentów krajowych
- na podstawie patentów europejskich
- na podstawie patentów europejskich o jednolitym skutku.
Tomasz Olszówka – SWPS, Warszawa, 09 marca 2014.