PRZECIWDZIAŁANIE ZAGROŻENIOM DLA BIORÓŻNORODNOŚCI

1. Dlaczego konieczne jest przeciwdziałanie wymieraniu gatunków spowodowanemu przez człowieka?

Człowiek jest przyczyną wielkiego wymierania gatunków. Po każdym naturalnym epizodzie wymierania gatunków, następowała wielka eksplozja życia, jeśli więc będziemy się biernie przyglądać wymieraniu gatunków, to eksplozja życia nastąpi dopiero po wymarciu gatunku ludzkiego – czyli po ustaniu przyczyny wielkiego wymierania. Musimy więc chronić bioróżnorodność by przetrwał nasz gatunek.

2. Wyjaśnij pojęcia: populacja mała, duża, malejąca

Populacja duża – duża liczba osobników, duża różnorodność genetyczna. Jej liczebność może rosnąć, spadać lub utrzymywać się na jednym poziomie.

Mała – mała liczba osobników. Jej liczebność może rosnąć, spadać lub utrzymywać się na jednym poziomie.

Malejąca – jej liczebność maleje, natomiast liczebność może być mała, średnia lub duża.

3. Wyjaśnij różnicę miedzy populacją małą a malejącą.

Mała – charakteryzuje się małą liczbą osobników, natomiast liczebność malejącej może być mała, średnia lub duża.

4. Jakie populacje, małe czy malejące, są bardziej zagrożone wyginięciem? Jakie czynniki decydują o powodzeniu programu ratowania populacji małej, jakie malejącej?

Małe są bardziej narażone na wyginięcie od malejących. W przypadku populacji malejącej należy odpowiedzieć sobie na pytanie jaka jest przyczyna spadku liczebności i podjęcie odpowiednich kroków zaradczych. W przypadku populacji małej zasadnicze znaczenie ma pytanie o przyszłość takiej populacji.

5. Wyjaśnij pojęcia: minimalna zdolna do trwania populacja, efektywna populacja, minimalna wielkość populacji zdolnej do wypełniania jej ekologicznej funkcji w ekosystemie.

Minimalna zdolna do trwania populacja, to najmniejsza izolowana populacja mająca 99% szansę na przetrwanie 1000 lat pomimo przewidywanych negatywnych wpływów demograficznych, środowiskowych, stochastyczno – genetycznych i przewidywanych naturalnych katastrof. Liczebność minimalnej zdolnej do trwania populacji musi przekraczać 100 osobników.

Efektywna wielkość populacji – liczba osobników populacji zdolnych do rozrodu.

Minimalna wielkość populacji zdolnej do wypełniania jej ekologicznej funkcji w ekosystemie – określa się ją liczbą np. wilków niezbędnych do normalnego funkcjonowania biocenozy leśnej.

6. Wyjaśnij różnicę między: minimalną zdolną do trwania populacją a efektywną populacją, minimalną zdolną do trwania populacją a minimalną wielkością populacji zdolnej do wypełniania jej ekologicznej funkcji, efektywną wielkością populacji a minimalną wielkością populacji zdolnej do wypełniania jej ekologicznych funkcji

Patrz pytanie 5. Reszty nie ogarniam, nuda jakaś

7. Dlaczego małe populacje są szczególnie podatne na szybki spadek liczebności i lokalne wymieranie?

Powody:

• stopniowa utrata zmienności genetycznej

  demograficzna nieprzewidywalność ich rozwoju na skutek wzrostu znaczenia zdarzeń przypadkowych wpływających na wielkość rozrodu i śmiertelności

  wrażliwość na wahania stanu środowiska (drapieżnictwa, konkurencja, pokarm, choroby, lokalne katastrofy)

  (niekiedy) utrata socjalnych bodźców rozrodu, np. zanik kolonii lęgowych ptaka rozmnażającego się tylko w grupach

8. Na czym polega „spirala wymierania”?

Swego rodzaju reakcja łańcuchowa:

1. Wahania czynników środowiska albo zaburzenia antropogenie redukują liczebność populacji do małych rozmiarów

2. Nasilenie rozrodu wsobnego, spadek rozrodczości i obniżenie jakości genetycznej potomstwa

3. Dalszy spadek liczebności populacji, wzrost śmiertelności potomstwa, dalsze nasilenie rozrodu wsobnego, zaburzenia rozrodu i kolejne nasilenie śmiertelności

4. Szybkie wymarcie populacji

9. Czy uratowanie populacji, która wpadła w spiralę wymierania jest możliwa? Jeśli tak, to pod jakimi warunkami?

Jest, głównym sposobem jest poprawa warunków środowiska, która spowoduje wzrost rozrodczości albo spadek śmiertelności zagrożonej populacji. Konsekwencją wzrostu liczebności populacji jest wzrost prawdopodobieństwa odbudowy różnorodności genetycznej populacji w wyniku samorzutnych mutacji.

10. Jakie informacje są potrzebne do przygotowania skutecznego programu ratowania gatunku?

Wiedza z zakresu biologii populacji lub gatunku oraz monitoring stanu i trendu w populacji (studia literaturowe oraz badania terenowe). Badania nad biologią populacji powinny obejmować: morfologię, fizjologię, zachowanie się, genetykę, rozmieszczenie, demografię i środowisko życia.

11. Na dowolnych przykładach wyjaśnij, jakie działania są potrzebne dla ratowania gatunków zagrożonych bezpośrednią eksterminacją przez człowieka?

Prawny zakaz zabijania zwierząt, zbioru roślin oraz wszelkich form ich wykorzystywania

Międzynarodowy zakaz handlu zagrożonymi gatunkami

Egzekwowanie przestrzegania prawa o ochronie zagrożonych gatunków, np. poprzez zwalczanie kłusownictwa

Edukację ekologiczną społeczeństwa w krajach pochodzenia zagrożonych organizmów oraz w krajach, których występuje popyt na nie

Np. w Afryce środkowej przekonuje się mieszkańców lasu tropikalnego, aby nie polowali na gatunki najbardziej zagrożone.

12. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij potrzebę podejmowania działań na skalę międzynarodową w przypadku niektórych gatunków zagrożonych bezpośrednią eksterminacją ze strony człowieka

Np. jeśli chodzi o kłusownictwo – kość słoniowa jest cenionym materiałem do wyrobu ozdób – prawny zakaz zabijania słoni potrzebny jest np. w Kenii, w europie potrzebny jest natomiast zakaz przewozu przez granicę oraz handlu wyrobami z kości słoniowej.

13. Co to jest rekrutacja netto?

Różnica między rozrodczością a śmiertelnością.

14. Jak racjonalna gospodarka populacyjna jest rozumiana w koncepcji stałego zbioru? Jakie wady ma ta koncepcja?

Inaczej – model pozyskiwania nadmiaru z populacji, dzięki któremu można pozyskać liczbę osobników odpowiadających rekrutacji netto bez spowodowania spadku liczebności populacji. Koncepcja ta zakłada jednak błędnie stałość warunków środowiska, a co za tym idzie stałość rekrutacji netto. Nie uwzględnia też zróżnicowania śmiertelności i rozrodczości populacji w zależności od jej struktury wiekowej. Zakłada ona bezbłędność danych, na podstawie których wyznaczono rekrutację netto. Koncepcja stałego plonu zakłada, ze aby zmniejszyć ryzyko przeeksploatowania populacji pozyskać z niej można liczbę osobników mniejszą od rekrutacji netto.

15. Jak racjonalna gospodarka populacyjna jest rozumiana w koncepcji stałych nakładów?

Wg niej należy limitować nie liczbę np. jeleni, które mogą zostać upolowane w obwodzie łowieckim, ale liczbę myśliwych, który mogą w nim polować. Stała liczba myśliwych upoluje więcej zwierzyny gdy jej liczba będzie większa, mniej gdy będzie jej mniej. Optymalne są takie nakłady, które pozwalają na osiągnięcie plonu nieco mniejszego od wielkości rekrutacji.

16. Wyjaśnij różnicę w rozumieniu racjonalnej gospodarki populacyjnej wg koncepcji stałego plonu i stałych nakładów.

Koncepcja największego stałego plonu zakłada, że aby zmniejszyć ryzyko przeeksploatowania populacji, można regulować jej liczebność, pozyskując z niej liczbę osobników mniejszą od rekrutacji netto, natomiast koncepcja stałych nakładów mówi o limitowaniu liczby myśliwych czy np. flot rybackich, a nie liczbę zwierząt do upolowania .

17. Jakie wady, a jakie zalety ma jeden duży rezerwat w porównaniu z kilkoma małymi? Jakie zalety i wady ma połączenie rezerwatów korytarzami ekologicznymi? Dla jakich organizmów ma to znaczenie, dla jakich nie? Jaki jest optymalny kształt rezerwatu? Uzasadnij.

Liczba gatunków w obrębie siedliska wzrasta wraz z jego wymiarami.

Zalety dużego rezerwatu:

- duża liczebność populacji zmniejsza niebezpieczeństwo wymarcia lub efektu wsobności

- niektóre gatunki mogą żyć tylko na wielkich obszarach lub w centralnej strefie siedlisk, np. drapieżniki

- duże rezerwaty w mniejszym stopniu odczuwają skutki różnych zaburzeń (w tym skażeń)

- duże rezerwaty dają lepszą ochronę gatunkom, które mają słabą zdolność dyspersji

Zalety tworzenia kilku małych rezerwatów:

- zespoły w rezerwatach mogą się różnić. Różnica jest efektem odmiennej wielkości poszczególnych płatów lub jest czysto przypadkowa

- faworyzowanych jest więcej gatunków ekotonowych, przystosowanych do życia w strefach przejściowych między siedliskami

- okresowe zaburzenia mogą sprzyjać zachowaniu zróżnicowania – częściej może się to zdarzać w mniejszych płatach

- wiele oddzielnych rezerwatów sprzyja ochronie przed chorobami i patogenami

- małe rozproszone rezerwaty mają większe szanse niż jeden duży rezerwat na dotarcie do nich osobników kolonizujących

Korytarze ekologiczne – zalety – rozprzestrzenianie się gatunków i wymiana genetyczna

Optymalny kształt rezerwatu – zwarty, jeden duży i kilka małych, rezerwaty połączone, otulina o identycznym charakterze środowiska, duży (tylko jeden)

- cechy mniej korzystne – zbyt długa linia graniczna w stosunku do powierzchni, przewaga na korzyść jednego dużego lub kilku małych rezerwatów zmienia się zależnie od warunków, rezerwaty nie połączone, otulinę stanowi inne środowisko, mały (tylko jeden)

18. Na czym polega sprzeczność interesów między bogatą północą a biednym południem w zakresie ochrony lasów tropikalnych?

Kraje bogate oczekują ochrony lasów tropikalnych, na terenie których one się znajdują. Biedne kraje strefy tropikalnej oczekują natomiast rekompensaty finansowej od krajów wysokorozwiniętych za ograniczenie eksploatacji tych lasów, przypominając że wysoki poziom tych krajów został osiągnięty m. in. dzięki eksploatacji lasów, które kiedyś porastały ich terytoria.

19. Na dowolnym przykładzie wyjaśnij jak w ochronie przyrody można wykorzystać prognozy zjawisk niekorzystnych? (np. globalnego ocieplenia), których powstrzymanie przekracza możliwości lokalnych decydentów.

Np. przy planowaniu sieci rezerwatów, np. dla ochrony reliktu glacjalnego można zrezygnować z walki o utworzenie rezerwatów na południu kraju, a więcej energii i środków finansowych skierować na tworzenie rezerwatów na północy kraju, stanowiska reliktu glacjalnego na południu kraju będą bardziej narażone na zagładę w wyniku globalnego ocieplenia.

20. Co to jest renaturyzacja?

Przywracanie naturalności wcześniej zmienionym składnikom środowiska.

21. Jakie działania obejmuje najczęściej renaturyzacja rzek?

- odtworzenie dawnego biegu rzeki z meandrami zakolami starorzeczami i wyspami

- odtworzone ukształtowania koryta z jego naturalnym zróżnicowaniem

- odtworzenie naturalnej roślinności brzegów rzeki i doliny rzecznej

- odtworzenie naturalnego zróżnicowania siedlisk, np. mielizn, pni w nurcie rzeki

- odtworzenie naturalnego ukształtowania doliny rzecznej oraz okresowych wylewów rzeki, odsunięcie wałów przeciwpowodziowych od koryta

22. Jakie działania obejmuje najczęściej renaturyzacja terenów podmokłych?

Polega najczęściej na przywróceniu dawnego – wysokiego poziomu wód gruntowych. Można to osiągnąć poprzez modernizację istniejącego systemu melioracyjnego oraz zróżnicowanie ukształtowania terenu. System grobli i zastawek na kanałach melioracyjnych pozwoli na kontrolowanie renaturyzowanego terenu. Koryto kanału i jego brzegi mogą być ukształtowane w sposób umożliwiający życie organizmów zamieszkujących brzegi cieków wodnych, dotyczy to także sposobów ich czyszczenia.

23. Na czym polegają biologiczne metody walki ze szkodnikami? Co to są repelenty? Co to są pułapki feromonowe?

Polegają na stosowaniu do zwalczania szkodników upraw naturalnych wrogów tych szkodników, głównie organizmów dla nich chorobotwórczych. Np. przetrwalniki chorobotwórczych dla niektórych owadów laseczek z rodzaju Bacillus, drapieżniki żywiące się szkodnikami.

Repelenty – środki odstraszające szkodniki np. zapachem. Powodują, że szkodliwe owady unikają żerowania, a co za tym idzie rozmnażania się na obszarze, na którym preparat zastosowano.

pułapki feromonowe – do wabienia owadów do wnętrza pułapki stosuje się ich naturalne substancje zapachowe – feromony – hormony zewnętrznego działania

24. Jakie są zasady rolnictwa ekologicznego? Co utrudnia jego upowszechnienie?

Opiera się na wielowiekowym doświadczeniu człowieka w korzystaniu z przyrody, a równocześnie na najnowszej wiedzy rolniczej. Eliminuje ono błędy rolnictwa wielkoprzemysłowego, ale wymaga kontroli przez niezależne organy czy organizacje. Jego rozpowszechnienie utrudnia brak odpowiedniej polityki rolnej ze strony państwa, działań edukacyjnych wśród rolników, sprawnego systemu kontroli.

25. Jakie są zasady rolnictwa zintegrowanego?

Najmniej szkodliwa dla przyrody forma rolnictwa konwencjonalnego. Zakłada ono stały monitoring środowiska, chorób i szkodników i umiarkowane stosowanie pestycydów i syntetycznych nawozów.

26. Wyjaśnij różnicę między rolnictwem wielkoprzemysłowym, zintegrowanym a ekologicznym.

Ekologiczne – w pełni naturalne, zintegrowane – patrz 25, wielkoprzemysłowe – na dużą skalę, z zastosowaniem nawozów sztucznych itd. itp.

27. Na czym polega przeciwdziałanie introdukcjom gatunków egzotycznych? Jak można zwalczać gatunki już introdukowane?

Introdukcja gatunków egzotycznych może zagrażać rodzimej faunie i florze. W Polsce m. in. jest to zabronione bez zezwolenia w polskiej ustawie o ochronie przyrody. Zwalczanie – bezpośrednia eksterminacja.

28. Wymień funkcje ogrodów botanicznych i zoologicznych.

Naukowe, dydaktyczne, edukacyjne, ratowanie zwierząt roślin, którym grozi wymarcie.

29. Jakie zadania w zakresie ochrony genów wypełniają banki genów?

Gromadzą materiał biologiczny w postaci próbek DNA, zwierząt w ogrodach zoologicznych, zbiorów botanicznych. Pozwalają one na hodowle organizmów w niewoli, prowadzenie badań genetycznych oraz reintrodukcje, zachowanie dla przyszłych pokoleń gatunków tropikalnych.

30. Podaj przykłady gatunków zwierząt uratowanych od wyginięcia dzięki osobnikom, które przetrwały w ogrodach zoologicznych.

Kondor kalifornijski, tchórz czarno łapy, oryks arabski, marmozeta lwia

31. Co to jest reintrodukcja?

Ponowne wprowadzenie gatunku na obszar, na którym niegdyś żył, ale wyginął.

32. Wyjaśnij różnice między reintrodukcją a introdukcją.

Introdukcja jest wprowadzeniem gatunku na nowy dla niego teren, na którym wcześniej nie występował, reintrodukcja jest ponownym wprowadzeniem gatunku na obszar, na którym niegdyś żył, ale wyginął.

33. Jakie warunki trzeba spełnić żeby reintrodukcja miała szanse powodzenia?

Po pierwsze należy zachować w jak największym stopniu naturalny (dziki) genotyp , nie nadawać zwierzęciu cech hodowlanych jeśli nie występują w naturze w odpowiedniej liczbie , lub jeśli ten warunek jest spełniony i warunki terenu przeznaczonego pod reintrodukcję są spełnione , wtedy przenosi się odpowiednią liczbę gatunków na te tereny . Jeśli jest to konieczne powinno się również warunkować zwierzętom naturalne miejsca siedlisk , jeśli takich już nie ma w naturze ( sadzenie odpowiednich drzew , roślin żywieniowych  itd.)

34. Podaj przykłady gatunków reitodukowanych w Polsce .

Żubr , Bóbr europejski , Żółw błotny , Niepylak apollo , Bocian biały.

35. Wyjaśnij znaczenie opieki medycznej w programach ratowania zagrożonych gatunków .

Opieka medyczna w programach ratowania zagrożonych gatunków ma duże znaczenie . Ponieważ chore , niedożywione , zatrute (pestycydy) lub posiadające obrażenia zwierzęta w naturze nie dałyby sobie rady , a opieka medyczna umożliwia im rekonwalescencję ( wyleczenie się ) i rehabilitację oraz w miarę możliwości powrót do naturalnego środowiska . Czasami urazom ulegają osobniki zdrowe i silne , a ich materiał genetyczny z pewnością jest cenny dla dalszego rozwoju i przetrwania gatunku zagrożonego .