PODSTAWY POLITYKI GOSPODARCZEJ

Wykresy funkcje dobrobytu, raczej tylko to

PODSTAWY POLITYKI GOSPODARCZEJ- WYKŁADY- DR.M.WRÓBLEWSKI

WYKŁAD 1

Polityka gospodarcza z grec. Polis- miasto-państwo

4 sfery kultury:

Stopień i kierunek rozwoju tych dziedzin kultury pozwala danej społeczności na szerszy i wyższy rozwój cywilizacyjny. Nie chodzi tu o ocenę różnych cywilizacji, która lepsza, a która gorsza, ale o to, co ma do zaoferowania człowiekowi w niej żyjącemu: czy pozwala mu na bogaty rozwój, czy też skazuje na wegetację albo prowadzi do niebezpiecznych schorzeń. Przecież od społeczności i cywilizacji w jakiej człowiek żyje, bardzo wiele zależy, przede wszystkim to, kim będzie.

św. Tomasz z Akwinu -> polityka ma usprawiedliwienie poprzez działanie na rzecz dobra wspólnego

  1. Systematyzacja prób- określenie wstępne

  2. Przygotowanie ogólnych modeli

  3. Dokonywanie prób (komputer, symulacje)

Racjonalność metodologiczna:

Definicja Seweryna Kruszczyńskiego:
POLITYKA GOSPODARCZA (ekonomiczna)- bezpośrednie kierowanie i pośrednie oddziaływanie aparatu władzy państwowej na funkcjonowanie i rozwój gospodarki.

Stan rzeczy – trwanie danej rzeczy w bezwymiarowej chwili

Definicja prof. Winiarskiego:
POLITYKA GOSPODARCZA- świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową, na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie, stosunki ekonomiczne (własnościowe) w państwie oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą.

Definicja Jerzy Tomala:
POLITYKA GOSPODARCZA- faktyczna działalność instytucji, które uprawnione są do oddziaływania

Legitymizacja władz – wypływa z przepisów konstytucji

Definicja Jan Tinberger
POLITYKA GOSPODARCZA- polega na rozważnym wyborze kierunków działania.

Wskazuje na: precyzowanie celów i określanie środków niezbędnych do realizacji tych celów np. zniesienie monopolu importowego przez państwo

Definicja Nicola Acocella
POLITYKA GOSPODARCZA- obejmuje 3 poziomy działań:
1) identyfikacja społecznych preferencji lub celów,
2) wybory dokonywane przez instytucje wyższego szczebla (gospodarczą konstytucję społeczeństwa) np. zniesienie monopolu importowego przez państwo, ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przez osoby fizyczne
3) bieżące wybory dokonywane przez państwo, np. pomoc powodzianom, wprowadzenie sankcji, korekty ustawy budżetowej

WYKŁAD 2- ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE

Koncepcje:

  1. Nieskrępowanego działania tzw. wolnego rynku

Gospodarka z reguły jest oligopoliczna (model rynku, na którym występuje niewielka liczba - od dwóch (duopol) do kilkunastu - producentów, których decyzje cenowe są wzajemnie uzależnione). Nie ma tak de facto wolnego rynku (konkurencji), bo są duże firmy międzynarodowe

  1. Koncepcja etatystyczna

Tzw. „suwerenność konsumenta” i „suwerenność ludzi”

ARGUMENTY ZWOLENNIKÓW INTERWENCJONIZMU PAŃSTWA:

– wymiana barterowa- „towar za towar” ,
- rynek może doprowadzić do równowagi, jednak jest to bardzo kosztowne dla producentów,
- rynek kieruje uwagę producentów na krótkoterminowe zyski,
- brak koordynacji wykorzystywania zasobów.

Argumenty pragmatyczne krótkookresowe:

Przykład: Korea Płd. – wybrane przedsiębiorstwa otrzymywały od państwa wsparcie finansowe i udzielały pożyczek innym przedsiębiorstwom, które wsparcia od państwa nie otrzymały- Korupcja?

ARGUMENTY PRZECIWNIKÓW INTERWENCJONIZMU:

- Spośród wielu szkół w zasadzie tylko dwie opowiadają się za interwencją państwa: szkoły keynsowskie, monetaryści (w tym Friedmann)- pozytywne podejście do polityki pieniężnej- stałe tempo wzrostu podaży pieniądza.

Keynesiści:

Monetaryści:

Poglądy neoliberalne:

11 ZASAD NEOLIBERALIZMU:

1. Twarde finansowanie budżetowe i unikanie deficytu budżetowego.

- deficyt w Polsce jest zbyt duży w stosunku do budżetu; państwo ma niewiele możliwości „utwardzania” budżetowego gdyż wydatki często są stałe i mają tendencję do utrwalania się, dlatego trudno jest mówić o twardym finansowaniu
2. Kontrola podaży pieniądza i walka z inflacją jako najważniejszy priorytet.

- kłopot, bo BC na ogół nie ma pełnego udziału w rynku pieniądza

- Przez banki komercyjne może się ewentualnie dostawać dodatkowy pieniądz np. przez kredyty bezgotówkowe;

- rezerwy obowiązkowe są zbyt małe na pokrycie- poniżej 10%

3. Liberalizacja handlu zagranicznego

- WTO- Światowa Organizacja Handlu- wprowadza udogodnienia, ma prowadzi do zniesienia ceł, jednak jest to niekoniecznie dobre rozwiązanie; w konkurencyjność gospodarczą krajów wmieszane są korporacje transnarodowe
4. Unikanie nadmiernego opodatkowania, jego redukcja. (Podatek VAT, w Polsce brak redukcji)
5. Unikanie subsydiów i stosowania ulg podatkowych

- kraje bogate mogą sobie pozwolić na subsydia


6. Niedopuszczenie do silnej pozycji związków zawodowych

- związki zawodowe w Polsce zostały wycofane głównie wraz z zamknięciem wielkich przedsiębiorstw

- Margaret Thatcher - Stanowczość w stosunku do strajkujących górników oraz do państw komunistycznych spowodowała nadanie jej przydomku Żelaznej Damy (Iron Lady).
7. Zniesienie kontroli cen - dzisiaj mamy cechy umowne i częściowo ustawowe (energia)

8. Unikanie interwencji na rynku i konsekwentne przestrzeganie zasady wolnej konkurencji

- trudny temat; monopole i oligopole
9. Prywatyzacja, aż do całkowitej eliminacji przedsiębiorstw państwowych

- nie zawsze dobre, w Wielkiej Brytanii prywatyzacja kolei spowodowała wzrost katastrof
10. Unikanie mieszania działalności sektora publicznego i prywatnego, a stąd występowanie przeciw konsorcjum

- Konsorcjum – organizacja zrzeszająca kilka podmiotów gospodarczych na określony czas, w konkretnym celu. Konsorcja są tworzone najczęściej w przypadku bardzo dużych lub ryzykownych inwestycji.
11. Wolność obrotu kapitałami i sprzeciw wobec restrykcji w obrocie kapitałowym.

PODSUMOWANIE:

INTERWENCJONIZM - całokształt oddziaływania przez państwo na procesy gospodarcze i społeczne dla realizacji określonych celów wykraczających poza sferę regulacyjną.

3 ATRYBUTY (konieczne):

SFERA REALNA: rzeczywiste procesy zatrudnienia, produkcji, wymiany z zagranicą, przedmiotem są np. towary i usługi.

SFERA REGULACYJNA- ustalanie parametrów (np. stopy procentowe) , normatywów

2 formy interwencjonizmu (Karpiński):

WYKŁAD 4- SPOŁECZNA GOSPODARKA RYNKOWA (SGR)

Kolektywizm - pogląd głoszący prymat dobra zbiorowości nad interesami i potrzebami indywidualnymi.

Zasady:
1. Wolny rynek- jako instytucja wyzwalająca dynamiczną aktywność
2. Realizacja zasady opieki społecznej, by ci, którzy nie mogą podołać wyzwaniom gospodarki rynkowej mogli prowadzić normalne życie

ZADANIA, KTÓRE FORMUŁUJE GOSPODARKA SPOŁECZNA RYNKOWA DLA PAŃSTWA:
1. Dbać, aby zasada wolnej konkurencji była przestrzegana

- zapobieganie monopolom, stymulowanie konkurencji
2. Dbać o właściwą strukturę gospodarki

- zrównoważenie ilości małych, średnich i dużych przedsiębiorstw
3. Dbać o wysoki poziom zatrudnienia

- jednak zbyt wysoki poziom zatrudnienia prowadzi do zmniejszenia efektywności pracy; pytanie- ile powinna wynosić stopa bezrobocia?
4. Pobudzać koniunkturę

- jeżeli jednak następuje wzrost gosp., wzrasta zatrudnienie itd. można rozważyć zwiększenie podatków i tworzyć nadwyżkę na wypadek kryzysu. Wydatki jednak są dosyć stałe i państwo niewiele może zmienić.

- Pytanie- jak szybki wzrost jest niebezpieczny z punktu widzenia „przegrzania” gospodarki?
5. Interweniować w handel zagraniczny, budownictwo, ceny i kredyt

- Dbałość o kurs walutowy, by eksport> importu.

- Budownictwo miało wpływ na wzrost gospodarczy.

- Szaleństwo cen, reforma pieniężna w Niemczech, zmniejszenie siły nabywczej i późniejsze „uwolnienie” cen (koniec lat 40., początek 50. Celem było zabezpieczenie ludności przed skutkami kryzysu.

- Obowiązek takiej dytrybucji dochodów, która nie ogranicza wydajności i cen

2 aspekty SGR:

  1. Społeczny aspekt

  1. Liberalny aspekt

Art. 20 Konstytucji 1997 przesądza o fundamencie ustroju gospodarczego RP stanowiąc, że SGR jest jego podstawą.

Cechy SGR wg polskiego ustawodawcy:

Niemcy 1948-63- „cud gospodarczy”- wdrożenie gospodarki opartej na konkurencji; czynniki, które miały wpływ na gospodarkę: 2 mld $ od Ameryki z tyt. zobowiązań wobec okupantów; sprzyjająca koniunktura, tania siła robocza, etos pracy Niemców.

WYKŁAD 5

ETAPY FORMOWANIA POLITYKI GOSPODARCZEJ (wg prof. Kowalskiego)

1. Ustalenie globalnej funkcji preferencji społeczeństwa.
2. Wyznaczanie na tej podstawie celów polityki gospodarczej
3. Wybór jakościowych i ilościowych instrumentów
4. Wyznaczanie wartości określonych instrumentów
5. Formułowanie i analiza związków między cenami i wyrażonymi liczbowo zmiennymi instrumentalnymi a strukturą rozpatrywanej gospodarki

Identyfikacja preferencji może odbywać się dwojaki:

  1. Podejście pozytywne

- opis sytuacji rzeczywistych preferencji społeczności- jak one wyglądają, jakie są

- Preferencje są oceną postulowanych lub istniejących preferencji. Preferencje to cecha jakościowa i porządkowa, nie możemy wyliczyć stopy substytucji (trudno mierzalne względem siebie)

3 sposoby wyrażania preferencji:

b) Podejście normatywne

- „życzeniowe”- jak powinno być

- jakie preferencje społeczeństwo POWINNO mieć zgodnie z etycznym postulatem wspólnego interesu- wspólnego dobra.

U podstaw porządkowania preferencji leży pojęcie stanu społecznego.

Stan społeczny- kompletny opis sytuacji, w której znajduje się społeczeństwo w relacji do działań ludzkich lub naturalnych, w tym oprócz ekonomicznej sytuacji dotyczących także indywidualnych wolności i prawa.

Uporządkowanie- uszeregowanie możliwych stanów społecznych, w których społeczeństwo może się znaleźć,
a które według reguły rządzącej uporządkowaniem, są obojętne względem siebie, preferowane przed innymi lub gorsze od innych. Powinno cechować się przechodniością (jeśli stan A jest preferowany przed stanem B, a stan B przed stanem C, to stan A jest preferowany przed stanem C)

Bezpośrednie uporządkowanie społeczne występuje wtedy, gdy uporządkowanie społeczne związane jest bezpośrednio ze stanami społecznymi na podstawie pewnych zasad zewnętrznych.

Pośrednie uporządkowanie społeczne występuje wtedy, gdy uporządkowanie społeczne jest określone wyłącznie w relacji do preferencji jednostek (preferencje społeczne są wynikiem preferencji indywidualnych).

Uporządkowanie może być niekompletne- nie uwzględniać wszystkich możliwych stanów lub uwzględniać stany nieporównywalne wg reguły rządzącej uporządkowaniem

Uporządkowanie (bez) pośrednie- możliwe jeśli chodzi o indywidualne osoby. Dokonywane na podstawie zewnętrznego kryterium, jest określone wyłącznie w relacji do preferencji jednostek. Jest zgodne z zasadami liberalizmu, czyli każda jednostka zna swoje preferencje i stan społeczny zależy od jednostki

Uporządkowanie społeczne- uporządkowanie preferencji większej ilości osób, jest możliwość, że będą 3 osoby, 3 warianty i każda wybierze inny i wtedy mamy problem uporządkowania preferencji. Są one jedynie odzwierciedleniem preferencji indywidualnych, najlepiej żeby było ich mniej niż osób, bo łatwiej uporządkować.

Grupa społeczna- min. 3 osoby

Preferencje małoliczne (małoważne)- zaprzeczenie demokracji, ma pokazywać jak większość ma się podporządkowywać

Temat 2.2:Tworzenie uporządkowania społecznego

Uporządkowanie społeczne – uszeregowanie możliwych sytuacji (stanów społecznych lub stanów świata), w których społeczeństwo może się znaleźć.

Definiuje ono takie sytuacje, które ze społecznego punktu widzenia są obojętne względem siebie, preferowane przed innymi lub gorsze od innych.

Uporządkowanie musi mieć pewne właściwości:

- musi cechować się przechodniością

- może być niekompletne tzw. nie uwzględniać wszystkich możliwych stanów świata

- pewne stany mogą być nieporównywalne wg reguły rządzącej porządkowaniem

Jeśli spełnione są pewne warunki to uporządkowanie społecznego można wyrazić jako funkcję znaną jako „funkcja dobrobytu społecznego” FDS

Problem dokonania uporządkowania społecznego różnych możliwych stanów świata jest z formalnego punktu widzenia podobny do tego, przed jakim staje konsument w teorii neoklasycznej, który musi uporządkować stojące przed nim możliwości (głównie koszyki dóbr konsumpcyjnych) w hierarchię preferencji (lub relacje obojętności). Jednak stworzenie uporządkowania społecznego jest bardziej skomplikowanym zadaniem. Podczas gdy preferencje jednostki mogą być wyrażane jedynie bezpośrednio w odniesieniu do stanów społecznych, to w przypadku porządkowania społecznego trzeba również dokonać wyboru:

wybór między bezpośrednim a pośrednim uporządkowaniem społecznym:

Pierwszy problem jaki się pojawia przy określaniu uporządkowania społecznego dotyczy roli, jaką mają odgrywać indywidualne preferencje wobec stanów społecznych. Uporządkowanie może być bezpośrednio związane ze stanami społecznymi na podstawie pewnych zasad zewnętrznych, np. akceptacja zasady równości może nas skłaniać do oceny różnych stanów świata wg wartości pewnego wskaźnika nierówności

Uporządkowanie społeczne jest pośrednie gdy jest określone wyłącznie w relacji do preferencji jednostek: preferencje społeczne są jedynie odzwierciedleniem indywidualnych preferencji. Ekonomia dobrobytu częściej posługuje się uporządkowaniem pośrednim, co jest zgodne z zasadami liberalizmu. Opiera się ono na zasadzie indywidualizmu etycznego („Welfaryzmu”) tj. na poglądzie, że:

  1. każda jednostka najlepiej zna swoje preferencje

  2. wartość możliwych stanów społecznych zależy od postrzegania tych stanów przez jednostki

ZARZUTY DO UPORZĄDKOWANIA POŚREDNIEGO:

POMIAR SATYSFAKCJI JEDNOSTEK:
A. sposób porządkowy
B. sposób kardynalny
C. na skali absolutnej
D. skala rankingowa

Ad. A

Ad. B

Ad. C

Trudności w agregowaniu indywidualnych preferencji:

- sposób w jaki wyrażone są indywidualne preferencje ze szczególnym uwzględnieniem satysfakcji

* istnieją co najmniej 2 sposoby pomiaru satysfakcji jednostek: uporządkowany i kardynalny

* uporządkowany- wskazuje zazwyczaj na satysfakcję osiąganą przez konsumenta, kiedy używamy krzywych obojętności Pareta

* kardynalne- polega na przypisywaniu kardynalnych, a nie porządkowych liczb satysfakcji osiąganej w różnych stanach społecznych

- możliwość porównań międzyosobowych

* niektórzy są skłonni dopuścić takie porównania argumentując, że różne jednostki mają równą „zdolność doświadczania”, czyli ich satysfakcja jest „współmierna”, inni natomiast odrzucają możliwość porównań między różnymi osobami

- wybór reguły agregacji

*jedną z możliwości jest sumowanie satysfakcji poszczególnych jednostek, co można zrobić w pewnych uwarunkowaniach tzn. wtedy gdy można dokonać ich kardynalnego pomiaru i są one porównywalne

* metoda przy wykorzystaniu procedur głosowania

Może być:

- nieporównywalność

- porównywalność częściowa

- porównywalność pełna (możliwa tylko na skali absolutnej)

Indywidualne użyteczności, które mogą być mierzone w skali kardynalnej są porównywalne, można agregować poprzez sumowanie lub inne agregatory matematyczne np. mnożenie.

Nieporównywalne są preferencje często pojedynczych osób.

Agregacje nieporównywalnych preferencji częściowych:

- zakładamy indywidualizm etyczny

- przy tych założeniach można dokonać uporządkowania stosując ZASADY PARETA (nie optimum!!!)

Słaba wersja zasady Pareta:

Silna wersja zasady Pareta:

Tezy te nie mówią nic o tym ( w szczególności silna wersja) kto jest beneficjentem tej poprawy stanu.

Z koncepcji zasady Pareta możemy wywieść optimum Pareta.

Efektywność w sensie Pareta (społeczne ujęcie):

>> stan społeczny A jest optymalny w rozumieniu Pareta jeśli przy przejściu od tego stanu do innego stanu nie jest możliwe zwiększenie dobrobytu chociażby 1 członka społeczeństwa bez pogorszenia warunków co najmniej innego członka społeczeństwa

>> efektywność Pareta (Optimum w zakresie konsumpcji) jest osiągana, gdy dobra są alokowane między jednostki społeczeństwa w taki sposób, że krańcowe stopy substytucji każdej pary dób są równe dla wszystkich osób

>> efektywność produkcji w sensie Pareta jest osiągane wtedy, gdy czynniki produkcji alokuj się między różne rozwiązania w taki sposób, że krańcowe stopy technicznej substytucji są równe dla każdej pary czynników produkcji we wszystkich zastosowaniach.

Jeśli tymi czynnikami są praca i maszyny to stosunek w jakim maszyny mogą zastąpić pracę żywą przy danym poziomie produkcji, musi być taki sam zarówno w branży wytwarzającej chleb, jak i w branży wytwarzającej tkaniny

>> efektywność ogólna = połączenie tamtych dwóch; jest osiągana wtedy, gdy końcowa stopa substytucji między parami dóbr taka sama dla wszystkich konsumentów jest równa krańcowej stopie informacji dla wszystkich par dóbr, gdzie końcowa stopa transformacji określa o ile należy zmniejszyć produkcję jednego dobra, aby zwiększyć produkcję drugiego dobra o jednostkę

Ograniczenia koncepcji efektywności w sensie Pareta:

  1. Statyczny charakter analizy

  2. Postulat maksymalizacji wątpliwy w świecie niepewności

  3. Preferencje traktujemy jako dane, gdy mogą być przecież one zniekształcone przez modę, nie są całkowicie egzogeniczne, nie pochodzą od nas

  4. Abstrakcyjny charakter analizy, który wyklucza istotne aspekty

Te ograniczeni próbowano obejść stosując zasadę kompensaty

Zasady kompensaty - każda zmiana zwiększająca produktywność pozwala tym, którzy korzystają z tej zmiany kompensować tych co stracili i jednocześnie osiągać korzyści netto, dlatego zmiana taka powinna być uznana za społecznie pożądana

Sama możliwość kompensaty nie pozwala jeszcze na dokonywanie osądu zmiany np. GMO dzięki manipulacjom genetycznym może zwiększyć plony, ale nie do końca znamy skutki

Arrow i twierdzenie o niemożliwości:

Aby przezwyciężyć częściową naturę porządkowania Paretowskiego, Arrow stosuje podejście inne do zaakceptowania przez obrońców zasady kompensaty. Podejmuje on próbę stworzenia kompletnego aksjomatycznego uporządkowania społecznego przez uzupełnienie zasady Pareta innymi szeroko akceptowanymi aksjomatami, mającymi naturę zarówno norm etycznych jak i procedur spełniających.

Rozważmy np. zbiór możliwości a,b,c. Załóżmy, że wszyscy konsumenci przedkładają a nad b, ale niektórzy wolą c od a, a inni a od c, podobnie niektórzy przedkładają b nad c, a niektórzy c nad b. Społeczeństwo będzie przedkładało a nad b. Jednakże zasada Pareta nie pozwala na uporządkowanie c w odniesieniu do a i b. Arrow próbuje stworzyć kompletne uporządkowanie poprzez zastosowanie zasady Pareta z dodatkowymi warunkami, które umożliwiają także uporządkowanie stanów nieporównywalnych w sensie Paretowskim.

Warunki, które dodaje Arrow do słabej wersji Pareta:

Członkowie społeczności, którzy chcą stworzyć kompletne uporządkowanie społeczne spełniające warunki nieograniczonego zakresu i niezależności nieistotnych możliwości oraz słabą zasadę Pareta muszą koniecznie zaakceptować preferencje jednej osoby niezależnie od preferencji innych osób (dykatatura)

Twierdzenie Arrowa o niemożliwości – odrzucenie wyborów dokonanych przez dyktatorów czyni niemożliwym określenie kompletnego uporządkowania przezwyciężającego częściowy charakter zasady Pareta, podczas gdy sama zasada jest ciągle stosowana.

WYKŁAD 6

Tw. Kennetha Josepha

Nie jest możliwe, aby gospodarka znalazła się na granicy użyteczności i była efektywna w sensie Pareta, gdy decyzje o tym co, ile, jak produkować i jak dzielić wytworzony produkt społeczny podejmuje społeczeństwo, a nie rynek. Dzieje się tak, ponieważ preferencje jednostki uczestniczącej w głosowaniu większością głosów różnią się od preferencji społecznych, gdyż jednostka w swoich działaniach jest logiczna i dokonuje wyborów wewnętrznie spójnych. Wybory jednostki cechują się przechodniością, wiec jeśli B preferuje przed A i C preferuje przed B to A preferuje przed C.
W działaniach zbiorowych i podejmowanych decyzjach może zabraknąć tej logiczności, a gdy preferencje są niespójne to sposobem zachowania logiczności wyborów jest wybór „dyktatora” filozofa, który podejmie decyzje w imieniu społeczeństwa. Ponadto należy zauważyć, że współczesne społeczeństwo dokonuje wyborów nieekonomicznych, np. o niewykorzystaniu środków publicznych na ochronę zdrowia, rozwój kultury, ochronę środowiska, którym towarzyszy ryzyko i różne preferencje.

Teorie głosowania:

Każda sytuacja głosowania zakłada z góry jakiś zbiór reguł o różnej złożoności, a każda z tych reguł jest wynikiem wyborów, które mają istotny wpływ na rezultaty samego głosowania.

Warunki głosowania większościowego:

  1. Nieparzysta liczba członków społeczeństwa

  2. Indywidualne preferencje są jednowymiarowe (każdy głosuje na jakiś wariant)

  3. Każdy głosujący preferuje tylko na 1 preferencję z podanych (na 1 projekt)

Te warunki byłyby OK, ale tylko pod warunkiem, że każdy się za czymś opowie!

- zastosowanie procedury głosowania binarnego dla kolejnych alternatyw i wybieranie tej propozycji, która zwycięży wszystkie inne w seriach binarnych głosowań

- większościowe głosowanie binarne

- wada: jest możliwość, że nie wyłoni się wyraźna większość dla żadnej opcji (inaczej niż w rachunku Bordy)

- niekoniecznie generuje uporządkowanie preferencji przechodnich

- paradoks głosowania Condroceta:

Paradoks głosowania (paradoks Condorceta) polega na tym, że preferencje grupy wyborców mogą być cykliczne - czyli że relacja "większość preferuje X nad Y" nie jest przechodnia, nawet jeśli dla każdego wyborcy "wyborca preferuje X nad Y" tak właśnie jest.

Na przykład preferencje wyborców dla 3 kandydatów to, od najbardziej preferowanego:

Wyborca 1 - A B C

Wyborca 2 - B C A

Wyborca 3 - C A B

Jak widać 2/3 wyborców uważa że A jest lepszy niż B, 2/3 uważa że B jest lepszy niż C, i 2/3 uważa że C jest lepszy niż A.

Funkcje dobrobytu społecznego:

- > są osiągnięte metodą agregacji (preferencje porządkujemy, agregujemy)

1) utylitarystyczne (f. prostoliniowa) – Benthan i Harsanyi

Postać analityczna (Benthan):

Postać analityczna (Harsanyi):

Obie te funkcje liniowe są krzywymi jednakowego dobrobytu i są to f.addytywne, bo operatorem agregacje jest sumowanie

  1. Bernoulliego-Nasha (f.nieliniowa)

Postać analityczna:

- > f. multiplikatywna

  1. Rawlsa (f.nieliniowa)

Postać analityczna:

4) Bergsona-Samuelsona ((f.nieliniowa)

Funkcja Arthura Pigou

- f. addytywna

- wzór:

- Arthur Pigou to jeden z twórców ekonomii dobrobytu, postulował, aby były mierzalne użyteczności, chodziło o ich agregację

- zdefiniował całkowity (zagregowany) dobrobyt jako sumę użyteczności uzyskanych z różnych źródeł satysfakcji członków społeczeństwa. Pigou postulował, aby indywidualne funkcje użyteczności były mierzalne kardynalnie i w pełni porównywalnie.

- Wyróżnił 2 rodzaje dobrobytu: a) ekonomiczny b) pozaekonomiczny

- Zajmował się tylko dobrobytem ekonomicznym, czyli częścią, która wynika ze źródeł, które mogą być mierzone w pieniądzu. Posługiwał się dochodem, rozumianym jako miara konsumpcji społeczeństwa

- chodziło o maksymalizację dobrobytu, dlatego istnieją 2 warunki wystarczające do zwiększenia dobrobytu społecznego:

1) warunek efektywności

2) warunek równości

Ad.1

Wzrost dochodu narodowego, któremu nie towarzyszy pogorszenie jego podziału, tzn. bez pogorszenia stanu ubogich

Pojęcie ubogich jest tutaj bardzo subiektywne, ale uznawane za: poniżej poziomu minimum kosztu utrzymania

Ad.2

Następuje poprawa podziału dochodu narodowego tzn. jeśli redystrybucji dochodów od biednych nie towarzyszy zmniejszenie dochodu narodowego

SGR- wysoka dynamika wzrostu pozwalała zaspokajać potrzeby socjalne więc poprawiać też położenie osób uboższych

Jeśli natomiast dochód narodowy malał to w celu obliczenia łącznego rezultatu konieczne stałoby się zmierzenie wartości jednostkowych funkcji użyteczności

Cel polityki gospodarczej: max dobrobytu społecznego -> na to wskazuje Pigou

Dochód narodowy jest tylko miernikiem

Teoria sprawiedliwości Raulsa:

Rauls traktuje sprawiedliwość jako bezstronność, tj. dostępność takich samych możliwości dla wszystkich. Taki rezultat pojawia się jako wynik umowy społecznej (a raczej zgody społecznej) zawartej przez jednostki w sytuacji, w której każda osoba znajduje się za zasłoną niewiedzy.

Niewiedza dotyczy:

W takich warunkach gwarantuje ta niewiedza brak zawiści.

Członkowie społeczeństwa jednomyślnie zaakceptowaliby zasady (2 zasady sprawiedliwości):

  1. Każda osoba powinna mieć równe prawo do najszerszego całościowego systemu podstawowych równych wolności, dającego się pogodzić z podobnym systemem dla wszystkich, czyli równy dostęp

  2. Nierówności społeczne i ekonomiczne mają być tak ułożone:

  1. Aby były z największą korzyścią dla najbardziej upośledzonych i jednoczenie

  2. Aby były związane z dostępnością do urzędów i stanowisk dla wszystkich w warunkach autentycznej równości szans

Kontrowersyjne są te zasady, ponieważ ludzie mają różne zdolności, wykształcenie i nie możemy zakładać, że komukolwiek damy władzę, jak zakłada zasada równości

Wraz z drugą zasadą Rauls wprowadza tzw. zasadę dyferencji, zgodnie z którą nierówności w perspektywach życiowych mogą być usprawiedliwione tylko wtedy, gdy powiążemy je z korzyścią dla znajdujących się w najgorszym położeniu

Np. są dwie osoby i jednej się lepiej powodzi, dopóki jakiś stan lub działania poprawiać będą stan drugiej osoby, dopóty ten stan lub działalnie są uznawane za pożądane niezależnie od tego, czy poprawią położenie osoby pierwszej

Wykres:

Użyteczności nie muszą być równe w związku z tym mamy krzywą PP. Mówi ona jak może się kształtować łącznie użyteczność 2 osób, przy różnym rozkładzie, np. użyteczności, dochodów

  1. Pkt styczności

    W pkcie tym kąt nachylenia =0, czyli określa najwyższy poziom jaki może osiągnąć społeczeństwo

Krzywa PP jest odpowiednikiem krzywej granic możliwych użyteczności (GMU). Pierwsza część tej krzywej jest rosnąca, co ma odzwierciedlać idee, że przy danych dla społeczeństwach zasobach wzrost wartości funkcji użyteczności dla jakiejś jednostki może początkowo następować bez pogarszania sytuacji drugiej osoby, a nawet poprawić ją dzięki dodatnim efektom zewnętrznym.

Od początku układu współrzędnych do punktu A zasada dyferencji jest spełniona. W punkcie A krzywa możliwych rozkładów użyteczności jest styczna do społecznej krzywej użyteczności Wz.

Położenie maksimum różni się od tego, które wynikałoby z innych teorii sprawiedliwości. W odniesieniu do funkcji utylitarystycznej znajduje się w punkcie B, a w odniesieniu do Bernoulliego-Nasha w C, optimum społeczne w przypadku obu funkcji znajduje się na prawo od punktu A, a jest tak dlatego, że punkt A stanowi maksimum U2, w którym krzywa PP ma nachylenie równe zero, a także dlatego, że jedynymi krzywymi obojętności z poziomymi odcinkami są FDS (funkcje … Raulsa).

Wszystkie inne funkcje dobrobytu mają malejące krzywe obojętności, które mogą być styczne do krzywej PP, w punktach na prawo od punktu A.

FDS Raulsa nie jest całkowicie egalitarna, ponieważ wystarczy, że sytuacja …. jest najbardziej korzystna w ujęciu absolutnym dla jednostki w najgorszym położeniu.

Jeśli:

  1. Wartość f. użyteczności dla jednostki pierwszej wzrasta ze 100 do 500, a dla drugiej z 40 do 50

  2. Wartość f. użyteczności dla jednostki pierwszej wzrasta ze 100 do 200, a dla drugiej z 40 do 49

W tych sytuacjach preferowana jest sytuacja A mimo względnej większej nierówności niż w sytuacji B, ponieważ wzrost wartości funkcji użyteczności z punku widzenia osoby w gorszym położeniu jest wtedy większy.

WYKŁAD 7

Instrumenty polityki gospodarczej można podzielić na:

  1. Nakazowe i parametryczne

Nakazowe:

- forma nakazu administracyjnego, mogą to być np. limity, które są ograniczeniem środków wielkości produkcji np. embargo

Parametryczne:
- instrument pośredniego oddziaływania wykorzystują rynkowe praw, oddziałują w sposób bez sankcyjny, np. stopa procentowa, kurs walutowy jeśli nie jest sztywny, system podatkowy

Parametry mają najczęściej 5 podstawowych form:

  1. Środki perswazji sprowadzają się np. do apeli np. do nieredukowania miejsc pracy

  2. Środki motywacji

    *stwarzają zachęty dla określonych zachowań

    *nagrody/kary za (nie)przestrzeganie zachowań

    *np. popiwek- podatek od ponadnormatywnych wynagrodzeń

  3. Regulacje prawne o charakterze norm w sensie technicznym

    *np. Regulacje dot. Kwestii ekonomicznych np. warunki wejścia na GPW

  4. Regulacje dotyczące kwestii standardów jednościowych i bezpieczeństwa eksploatacji wyrobów

  5. Regulacje w sferze realnej w postaci preferencji

  6. Środki informacyjne

    *poinformowanie podmiotów realizacją jakich celów państwo jest zainteresowane

Parametry ekonomiczne:

Skuteczność parametrów ekonomicznych jest uzależniona od przynajmniej 3 warunków:

  1. stosowanie równocześnie kilku środków do realizacji celów

    - np. model równowagi SLM -> stosuje się jednocześnie politykę fiskalną i pieniężną

  2. zalicza się rezygnację ze zbyt subtelnego strojenia parametrów (zmiany poniżej 0,5 pktu procentowego nie są odczywane)

  3. możliwie najdłuższa stabilizacja parametrów zakładając, że częste zmiany są niekorzystne

  1. o charakterze ogólnoekonomicznym, np. cła, subsydia

Narzędzia kształtowania popytu i podaży:

Podaż -> na nią oddziałują środki np. tworzenia nowych miejsc pracy, zwiększenie zatrudnienia, pobudzanie innowacyjności, ochrona własnego rynku, przejmowanie części kosztów infrastruktury

WYKŁAD 8

Instrumenty oddziałują nie tylko na osiągnięcie jednego celu, często zwiększając oddziaływanie jednego celu pogarszamy inny

2 płaszczyzny celów: - zewnętrzna

- wewnętrzna

Cel równowagi wewnętrznej to osiągnięcie dochodu przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji

Drugi cel to równowaga zewnętrzna, którą reprezentuje równowaga w bilansie płatniczym.

Cel jakim jest osiągnięcie dochodu na określonym poziomie zależy od:

- zakupów rządowych

- polityki monetarnej (bazy monetarnej)

Y= g(G,fb)

Funkcja bilansu płatniczego: BP=f(G,MB)

Pierwsze: konstruujemy krzywą jednakowych celów

Przedstawia zbiór punktów, które stanowią kombinację dwóch różnych instrumentów przy różnych ich poziomach

Co będzie jeśli 1 z instrumentów wykroczy poza krzywą inflacji?

……………………….……………………….……………………….……………………….……………………….krzywa jednakowego dochodu nie będzie bardziej stroma, kąt nachylenia będzie relatywnie mały w wielkościach absolutnych.

Jeśli za małe są wydatki lub baza monetarna to grozi nam deflacja, ale popyt nie bardzo na to reaguje.

Funkcja określająca równowagę bilansu płatniczego:

Cel można osiągnąć podobnie, ta funkcja równowagi może być różnie osiągana za pomocą MB (bazy monetarnej)

Wykres

Wzrost MB powoduje, że bilans płatniczy wykazuje deficyt, ponieważ rosną pieniądze w posiadaniu ludzi i ma to skutki mnożnikowe, czyli PKB rośnie, rośnie import. Wzrost importu zawsze powoduje wzrost deficytu, w skutek czego obniża się wydatki rządowe.

Założenie małej mobilności kapitału: więc gdy regulujemy wydatki rządowe o nie musi to spowodować ……

Równowaga zewnętrzna i wewnętrzna:

  1. Deficyt w bilansie płatniczym i równocześnie recesja, dochód jest poniżej, zwiększenie G jest pokazane prze punkt B

  2. Y zostało osiągnięte (zakładany poziom dochodu został osiągnięty), ale mamy deficyt więc zmniejszają podaż pieniądza; efekt: znów jesteśmy poniżej pożądanego poziomu dochodu, ale mamy na odpowiednim poziomie bilans płatniczy

Dalej zmniejszamy G i trochę MB i może się uda, a może nie osiągnąć równowagę (równoczesną równowagę)

WYKŁAD 9 Polityka importowa

Najpowszechniejszy środek ograniczenia wymiany z zagranicą: cła

Cła mogą dotyczyć 1 kraju, wspólnoty celnej jak w UE

Wprowadzenie cła oznacza, że importer powinien zapłacić cenę światową zagranicznemu przedsiębiorstwu i stawkę cła na rzecz państwa

Importerowi może sprzyjać kurs waluty krajowej

W krótkim okresie cło podnosząc cenę krajową dóbr importowanych sprzyja przedsiębiorcom krajowym, ale jednocześnie uderza w odbiorców krajowych

Praktyka wskazuje, że sprowadza się do kraju pewne produkty przez jakiś czas, aż producenci krajowi znikną z rynku i wzrosną ceny,

Są produkty, których nigdy nie będziemy w stanie wytworzyć w kraju, np. banany

Wykres:

Krzywa D- krajowy popyt na produkt X

Krzywa S- podaż produktu X

Przy bezcłowym imporcie cena produktu zagranicznego na rynku krajowym wynosi np. 2000 jednostek pieniężnych

W sytuacji równowagi w warunkach wolnego handlu krajowa podaż produktu X wynosi C, krajowy popyt wynosi G, a rozmiary importu określa odcinek CG lub inaczej Qd-Qs

Produkcja krajowa- Qs

Wprowadzenie cła podnosi cenę krajową produktu importowego do poziomu 2400. W związku z tym krajowa podaż przesuwa się do punktu E, a popyt do punktu F.

Aby w pełni pokryć swoje koszty importerzy muszą ustalić cenę na poziomie 2400. Przy tej cenie importerzy są skłonni sprzedaż dowolną ilość produktu na rynku krajowym. Cło podnosząc cenę krajową stymuluje produkcję krajową, która wzrasta do poziomu Q’s, czyli punkt E.

Podnosząc cenę krajową, przy której import staje się konkurencyjnym, opłata celna stwarza dla producentów krajowych ochronę. W ten sposób część krajowych producentów, których koszty krańcowe mieszczą się w przedziale 2000-2400 pod osłoną ceł jest w stanie podjąć skuteczną walkę konkurencyjną z importem.

Nowa podwyższona cena ogranicza (przesuwa) popyt z punktu G do punktu F, a na osi ilości następuje przesunięcie z Qd do Q’d. Z punktu widzenia krajowego konsumenta/odbiorcy cło działa tak samo jak podatki.

Zatem na rysunku widać łączy skutek zwiększenia krajowej produkcji i obniżenia krajowego popytu łącznie ze spadkiem importu, czyli mamy zwiększoną produkcję krajową, zmniejszony import i popyt krajowy.

Rozmiary spadku importu zależą przy danym poziomie stawki celnej od krzywej nachylenia podaży i popytu, kiedy obydwie krzywe przebiegają stromo to dany wzrost ceny krajowe zawierającej cło wpłynie w niewielkim stopniu na rozmiary podaży i popytu, a w konsekwencji na rozmiary importu.

Jeśli krzywe będą bardziej płaskie to wzrost ceny krajowej spowoduje zmiany ceny ilościowej.

Wpływ cen na dobrobyt:

Skutkami wprowadzenia opłat celnych są:

Znów ten sam wykres:

Mamy prostokąt LFHJ, który oznacza zbędne dodatkowe koszty społeczne, które wynikają stąd, że mamy podwyższone cło, czyli są to zwiększone wydatki konsumentów na zakup produktu, które nie musiałyby wystąpić gdyby nie cło.

Przy 2000 mielibyśmy:

2000xodcinek JGxQd

Całkowity koszt MFQ’dO tyle trzeba teraz zapłacić

W przypadku cła pojawia się budżet HI -> opłaty celne, które się pojawiły na skutek cła

Trapez LECJ -> odzwierciedla rozmiary transferu na rzecz przedsiębiorstw, czyli zysk dodatkowy (renta) dla efektywnych producentów krajowych, którzy sprzedają poniżej 2000

Trójkąt A obrazuje zwiększone wydatki społeczeństwa związane z podjęciem dodatkowej produkcji krajowej zastępującej import. Mówi się, że jest to nadprodukcja krajowa

Trójkąt B to nadwyżka korzyści konsumentów/odbiorców ponad społeczny koszt krańcowy utracona w następstwie ograniczenia wielkości zakupów produktów do poziomu Q’d, czyli jest to podkonsumpcja produktu X.

WYKŁAD 10

Transfery mogą być dokonywane niekoniecznie do tych co płacą cło.

Trwałą alternatywą jest import po cenie światowej i ograniczenie produkcji. Przesunięcie części produkcji do eksportowej nie zawsze jest możliwe (nawet od strony technicznej).

Trzeba mieć dziedzinę, która byłaby konkurencyjna (ale co z krajami mniej rozwiniętymi?)

Argumenty na rzecz opłat celnych:

  1. Optymalny poziom opłaty celnej

    Indywidualna korzyść = płacona cena światowa

Ponieważ krańcowy społeczny koszt importu jest wyższy od ceny światowej to jest on też wyższy od społecznych korzyści z importu. Mamy wtedy do czynienia z nadmiernym importem.

Wyjście: społeczeństwo skorzystałoby ograniczając import do rozmiarów ograniczając import do rozmiarów przy których krańcowa korzyść = krańcowy koszt społeczny

Poziom opłaty celnej umożliwiający uzyskanie tych rozmiarów importu nazywany jest stawką optymalną.

[Po drugie, wpływy z opłat celnych i koncesji stanowią dla wielu krajów jedno z ważniejszych źródeł ich budżetu. Po trzecie, ochrona krajowych producentów sprzyja zahamowaniu bezrobocia. W przypadku aktywnej ekspansji przedsiębiorstw zagranicznych mogą nastąpić liczne bankructwa firm krajowych. Po czwarte, ważne jest zachowanie bezpieczeństwa narodowego. Innymi słowy, istnieje wiele sektorów gospodarki, które są niezwykle istotne ze strategicznego punktu widzenia, są to np. przemysł kolejowy, telekomunikacyjny czy lotniczy.]

Mechanizm optymalnej stawki celnej:

W sytuacji kiedy nachylenie krzywej podaży dóbr będących przedmiotem importu do danego kraju jest dodatnie, wprowadzenie przez ten kraj ceł importowych spowoduje wzrost ceny światowej tego dobra, w rezultacie spadek produkcji, przesunięcia eksporterów na krzywej podaży w dół, podczas gdy producenci krajowi idą w górę.

Efekt: następuje transfer zasobów od eksporterów do gospodarki krajowej

Transfer zasobów - > „wirtualny”

Subsydiowanie- można dofinansować producentów i cena krajowa zostanie utrzymana, koszt ograniczy się do trójkąta A

Dla ograniczenia importu można wprowadzić podatek od luksusu.

Ochrony wymagałyby nowe powstające gałęzie, które powinny wzrosnąć i powinny być chronione przynajmniej w jakimś okresie początkowym

Gałęzie do subsydiowania: energetyka, przemysł lotniczy itp.

Import:

Dumping:

- > gdy zagraniczni producenci swoje towary sprzedają po cenach poniżej krajowych kosztów wytworzenia ponosząc straty albo korzystając z subsydiów krajowych i wówczas producenci krajowi domagają się ochrony w postaci ceł wyrównujących szansę z producentami zagranicznymi

Dlaczego stosuje się cła mimo, że ich ocena jest negatywna?

  1. Zróżnicowana i rozproszona grupa konsumentów, która ponosi koszty ceł w postaci wyższych cen krajowych, nie ma większych szans nacisku na władze państwowe

  2. Mogłyby być stosowane subsydia zamiast ceł, ale subsydia są traktowane jako pomoc niedozwolona w UE. Subsydia nie są stosowane, bo:

    1. Rząd ulega narzucającym się rozwiązaniom, bezpośrednio cła dotykają przede wszystkich producentów zagranicznych

    2. Udzielanie subsydiów wymagałoby podniesienia podatków

    3. Opłaty celne w przeciwieństwie do subsydiów stanowią dochody państwa i stwarzają nadzieje podatników na obniżenie podatków dochodowych

    4. Rząd może obarczyć siły rynkowe winą za wzrost cen

Inne środki handlowe:

  1. Ograniczenia ilościowe, czyli kontyngenty; ilość możliwych produktów do sprowadzenia

  2. Można stosować bariery poza ilościowe (najczęściej jakościowe), np. wymaganie certyfikatów jakościowych, które mówią o zawartości czegoś w czymś, np. GMO

  3. Subwencje eksportowe

    Rysunek:

    Celem polityki handlowej może być popieranie eksportu przez subwencje eksportowe. Postulują one wzrost cen krajowych i podniesienie produkcji, powodują też wzrost cen eksportu, prowadzą podobnie jak cła do strat społecznych. Dobra są eksportowane po cenie niższej od społecznego kosztu krańcowego i od końcowej korzyści krajowych konsumentów.

    Załóżmy, że cena światowa danego dobra wynosi 5000zł. W warunkach wolnego handlu popyt krajowy wyniesie Qd, czyli punkt G, a podaż krajowa Qs, czyli punkt E.

    W celu pobudzenia rozwoju danego przemysłu rząd (władza fiskalna) przyznaje subwencję eksportową producentom wytwarzającym na eksport. Sprzedając dany produkt za granicę producent uzyska np. 6000 zł za sztukę.

    Produkcja na kraj staje się nieprodukcyjna, konsumenci krajowi muszą zapłacić 6000 zł za sztukę.

    Popyt na rynku krajowym kurczy się do Q’d, a podaż rośnie do Q’s. Wobec tego eksport ilustruje odcinek AB, wprowadzenie subwencji powoduje koszty społeczne netto.

    Trójkąt H przedstawia społeczny koszt netto spowodowany ograniczeniem rozmiarów konsumpcji krajowej korzyści nabywców krajowych z dodatkowej konsumpcji przewyższałyby cenę krajową.

    Trójkąt K symbolizuje społeczny koszt spowodowany wzrostem produkcji z Qs do Q’s. Produkcja rośnie mimo, że koszt krańcowy zastosowania dodatkowych zasobów przewyższa cenę uzyskiwaną przy sprzedaży danego dobra za granicę. Tańszym sposobem zwiększenia produkcji danego dobra są dopłaty do tej produkcji, przy której społeczeństwo ponosi koszt netto zobrazowany trójkątem K, unika jednak podwyższenia ceny krajowej i związanego z tym kosztu o rozmiarach H.

Książka:

Rozdział 7.1: Niestabilność kapitalistycznej gospodarki rynkowej:

Źródło „klasycznych” mikroekonomicznych niesprawności rynku:

Sytuacje kryzysowe:

- bezrobocie

- inflacja

- nierównowaga w bilansie płatniczym

- niedorozwój gospodarczy

Sytuacje te są przejawem „niestabilności” kapitalistycznej gospodarki rynkowej. Niestabilność nie oznacza tu jedynie niepowodzenia gospodarki w zmierzaniu ku równowadze, ale również możliwość, że gospodarka może podążać nieoptymalną ścieżką z punktu widzenia efektywności i/lub sprawiedliwości i może w takim nieoptymalnym stanie pozostawać.

Te aspekty ciężko przedstawić w ujęciu modelowym.

Gdy wszystkie rynki są w równowadze, rynek pracy też będzie w równowadze, a bezrobocie musi być zawsze dobrowolne.

Teorie mikroekonomiczne wyjaśniają ceny względnie, a nie ich poziom absolutny. Nie mogą one więc tłumaczyć inflacji.

Zwolennicy skuteczności niewidzialnej ręki rynku próbują tłumaczyć niektóre elementy rzeczywistości np. bezrobocie wykorzystując teorię równowagi ogólnej i wprowadzając hipotezę, która wyjaśnia zniekształcenie cen (sztywność cen); w tym kontekście największą uwagę przywiązuje się do stwierdzenia, że interwencja państwa przyczynia się do tej sztywności, a przez to do kryzysów.

Inni twierdzą, żę przyczyn niestabilności należy szukać w strukturach elementów rynków. Struktura Walrasowskiego modelu równowagi rzeczywiście pomija wiele podstawowych cech charakterystycznych dla kapitalizmu rynkowego tj.:

  1. Czynniki i okoliczności, takie jak niepewność, zmiana i nierównowaga, ściśle związane z zagadnieniami dynamicznymi

  2. Czynniki historyczne i instytucjonalne np. grupy społeczne

Niektórzy twierdzą, że niestabilność kapitalizmu rynkowego można przedstawić wykorzystując teorię, która rezygnuje z mikroekonomicznego punktu widzenia indywidualnych podmiotów i rynków i zamiast tego rozpatruje wzajemne powiązania między agregatami ekonomicznymi. Wyniki analizy na szczeblu makro mogą się różnić od otrzymanych na podstawie modeli mikro. Logika makroekonomii niecałkowicie odpowiada logice mikroekonomii, np. system może być w równowadze nawet wtedy, gdy poszczególne podmioty nie są w równowadze. Obecnie jest tak, że makra jest autonomiczną dziedziną, która o problemach niestabilności w kapitalizmie może powiedzieć więcej i w inny sposób niż mikra.

Stosując takie podejście jako niesprawności makroekonomiczne będziemy definiowali te niesprawności, które związane są z niestabilnością gospodarek rynkowych. Konkretnie bezrobocie, inflację, niezrównoważony bilans płatniczy i niedorozwój gospodarczy możemy uznać za makroekonomiczne niesprawnośći rynku z 3 powodów:

Problemy wynikającez funkcjonowania rynku są podobne i mogą być zawsze wyrażone w kategoriach nieefektywności i niesprawiedliwości, nawet jeśli niektóre z nich są z natury mikroekonomiczne, a nie makroekonomiczne.

W związku z tymi zagadnieniami usprawiedliwione wydaje się mówienie o ekonomii dobrobytu jako o logice polityki gospodarczej, tzn. jako o ujednoliconym zestawie kryteriów oceny słuszności działalności publicznej.

ROZDZIAŁ 7.5. WZROST I ROZWÓJ

Wzrost jest to zwiększenie dochodu i bogactwa materialnego kraju.

Rozwój to pojęcie bardziej ogólne, zawierające zazwyczaj wzrost ,ale uwzględniające również inne aspekty zmian ekonomicznych i społecznych. Rozwój pojawia się wówczas, gdy zwiększa się dobrobyt.

Wzrost nie zawsze oznacza rozwój, a rozwój nie zawsze oznacza wzrost.

W najbardziej zacofanych krajach istnieje duże ryzyko, że wzrostowi całkowitego dochodu czy nawet dochodu per capita może nie towarzyszyć ograniczenie ubóstwa czy poprawa zdrowia, przewidywanej długości życia, edukacji itp.

Arystoteles twierdził, że społeczeństwa powinno się oceniać po tym, do jakiego stopnia służą one „dobru ludzkiemu”.

Rozwój ludzki – proces powiększania zakresu wyborów dostępnych dla ludzi

Raport ONZ podkreśla przyczyny dla których dochód nie może być uważany za dobre kryterium miary zakresu wyboru:

  1. Dochód jest środkiem, a nie celem

  2. Doświadczenie dostarcza nam przykładów wysokiego poziomu rozwoju przy niskim poziomie dochodu i odwrotnie

  3. Dochód bieżący kraju może być słabym wskaźnikiem perspektyw wzrostu w przyszłości, który w dużej mierze zależy od tego, ile inwestuje się w kapitał ludzki

  4. Powszechnie stosowane miary dochodu per capita, które często wykorzystywane są do porównań w czasie i między krajami, często ukrywają większe problemy: po pierwsze, jako wielkości średnie, nie tłumaczą nierówności w podziale dochodu; po drugie, wyrażając dochód per capita w powszechnie używanej walucie nie zważając różnic w parytecie siły nabywczej, których nie odzwierciedlają rynkowe czy oficjalne kursy walutowe

Indeks rozwoju ludzkiego (IRL) jest to wskaźnik mierzenia rozwoju ludzkiego, z powodu łatwości i dostępności danych koncentruje się na 3 podstawowych elementach życia ludzkiego: długowieczności, poziomie wiedzy i stopie życiowej.

Długowieczność- mierzona przewidywaną długością życia w momencie urodzenia

Wiedza – mierzona jest umiejętnością czytania i pisania wśród dorosłych i średnią liczbą lat pobierania nauki

Stopa życiowa- logarytm z dochodu per capita liczony wg parytetu siły nabywczej

Poziom rozwoju krajów określany przez IRL znacznie różni się od poziomu sugerowanego przez PKB. Dodatkowo należy pamiętać o dużej i rosnącej luce w dochodach per capita między krajami.

Potencjalny PNB (produkcja)- wyraża w ujęciu dynamicznym poziom dochodu przy pełnym zatrudnieniu, pojęcie wprowadzone przez Okuna (1962), które jest ważnym rozszerzeniem Keynesowskiego pojęcia dochodu przy pełnym zatrudnieniu.

Produkcja potencjalna to produkcja, którą można uzyskać w danych okresie dzięki „pełnemu” wykorzystaniu zasobów rzeczowych i ludzkich. Określenie „pełne” odnosi się do „normalnego” poziomu, odpowiadającego systemowi funkcjonującemu bez napięć czy wąskich gardeł, które dla danego kraju w określonym czasie może oznaczać bezrobocie (frykcyjne) w wysokości np. 4%.

Wzór na zmienność w czasie produkcji potencjalnej: str. 198

Y- produkcja

Pi- średni poziom produkcji na 1 zatrudnionego (średnia produktywność pracy)

N- liczba zatrudnionych

Zmiany dochodu i stopy bezrobocia nie są proporcjonalne, ponieważ:

  1. Jeśli dochód i stopa aktywności zawodowej są stałe to stosunek między siłą roboczą spada, ponieważ produktywność i liczba ludności mają tendencję do ciągłego wzrostu

    Spadek stosunku między zatrudnieniem a siłą roboczą oznacza wzrost stopy bezrobocia. Aby bezrobocie spadło dochód musi wzrosnąć szybciej niż suma produktywności i wzrostu liczby ludności

Jest to istota prawa Okuna -> wiąże stopę bezrobocia z wahaniami realnego PKB

ROZDZIAŁ 8.1. PAŃSTWO JAKO PODMIOT RACJONALNY

- zarówno na szczeblu mikro jak i makro występują niesprawności rynku, dlatego istnieje potrzeba interwencji ze strony podmiotu, który kierując się motywami i celami całej społeczności byłby zdolny do przezwyciężenia zidentyfikowania niesprawności

- nastawienie na poprawę rynku lub jego całkowite zastąpienie

- sformułowanie normatywnej i pozytywnej teorii oddziaływania sektora publicznego na gospodarkę są niezbędne jeśli chcemy wyciągnąć jakieś wnioski dot. ról w procesie „regulowania” działalności gospodarczej jednostek między państwo i rynek

Normatywnej teorii potrzebujemy zwłaszcza dlatego, że stanowi ona kryterium oceny posunięć dokonywanych na co dzień przez państwo, a także pozwala oceniać próby udoskonalenia metod interwencjonizmu oraz osiąganych wyników

ROZDZIAŁ 8.2. PLANOWANIE

Planowanie- podejmowanie skoordynowanych i spójnych decyzji w sferze polityki gospodarczej

- oznacza unikanie wyrywkowego stosowania różnych narzędzi polityki oraz uwzględnienie całego wachlarza celów polityki wraz z zestawem możliwych działań (instrumentów) służących rozwiązywaniu poszczególnych problemów

Potrzeba podejmowania skoordynowanych działań wynika z co najmniej 3 przyczyn :

  1. W normalnych warunkach istnieje wiele instrumentów, za pomocą których można osiągać różne możliwe cele. Dopasowanie właściwego instrumentu do każdego celu wymaga rozważenia względnej skuteczności każdej alternatywy, czasu, jaki jest niezbędny do wywoływania skutków przez zastosowany instrument oraz wszelkich ograniczeń zastosowania tych instrumentów

  2. Istnienie wielu celów oraz fakt, że jeden instrument może oddziaływać na więcej niż 1 cel, oznaczają, że problemy polityki są z zasady wzajemnie powiązane. Wykorzystując określony instrument do rozwiązywania 1 problemu należy oczekiwać, że może on również wpłynąć na obrót innych spraw i to niekoniecznie w pożądanym kierunku. Różne problemy polityki muszą na ogół być rozwiązywane jednocześnie.

  3. Problemy polityki są rozciągnięte w czasie. Dzisiejsze rozwiązanie problemu wiąże się z rozwiązaniem tego samego problemu w kolejnych latach

Konstytutywne elementy planu:

Celem mierzalnym (wymiernym) jest przyjęty w polityce gospodarczej cel ogólny, który daje się zazwyczaj mierzyć w kategoriach zmiennej ekonomicznej, takiej jak dochód lub zatrudnienie.

Instrument- „dźwignia” przybierająca postać innej zmiennej ekonomicznej, którą politycy mogą tak przesuwać, aby osiągnąć cel, czyli mogą za jej pośrednictwem zmieniać wartość zmiennej celu w pożądany sposób.

O wpływie instrumentów na cele wnioskuje się na podstawie analizy ekonomicznej, która pozwala ustalić związki między zmiennymi ekonomicznymi, dając nam wyobrażenie o możliwościach oddziaływania na pewne zmienne (cele) poprzez regulowanie wartości innych zmiennych (instrumentów)

Model analityczny- model pokazujący strukturę informacji dotyczących powiązań między zmiennymi ekonomicznymi

Cele polityki gospodarczej :

Istnieją 4 sposoby określania celów:

  1. Metoda celu o ustalonej wartości

  2. Metoda celu priorytetowego

  3. Metoda celu o zmiennej wartości przy zmiennej krańcowej stopie substytucji (KSS)

  4. Metoda celu o zmiennej wartości przy stałej krańcowej stopie substytucji

1. Metoda celu o ustalonej wartości

-> opracowana przez Tinbergena

-> polega na przypisywaniu ustalonych wartości zmiennym, które wybrano jako cele polityki gospodarczej

-> np. próba pogodzenia celu dot. zatrudnienia ze stabilnością monetarną. Oba te cele da się powiązać za pomocą funkcji lub krzywej „transformacji” . Wyrażanie celów za pomocą stałych wartości jest równoznaczne z wyborem konkretnej punktu na krzywej.

  1. Metoda celu priorytetowego

- stosowane gdy np. politycy nie znają dokładnego położenia krzywej „transformacji” (związku między jednym a drugim celem), wówczas bowiem nadawanie celom stałych wartości nie jest wykonalne

- np. wolą polityków może być zapewnienie określonego poziomu dochodu w słabiej rozwiniętym regionie kraju, a następnie maksymalizacja dochodu w bardziej rozwiniętym regionie.

- jeśli za cele wybrano by zatrudnienie i stabilność poziomu cen, a politycy uznaliby za priorytetowy ten pierwszy to najpierw określiliby docelową wartość stopy bezrobocia, a następnie dążyliby do minimalizacji stopy inflacji

- od strony analitycznej podejście to wymaga przeprowadzenia maksymalizacji wartości tej zmiennej celu, która nie została uznana za priorytetową, przy założeniu, że celowi priorytetowemu nadano pożądaną wartość oraz przy ograniczeniu wynikającym z krzywej transformacji

  1. Metoda celu o zmiennej wartości przy zmiennej krańcowej stopie substytucji (KSS)

Wykres i opisać: str. 216

  1. Metoda celu o zmiennej wartości przy stałej krańcowej stopie substytucji

Wskaźnik mizerii używane jest czasem przy dokonywaniu oceny rozwoju sytuacji gospodarczej lub w różnych miejscach w celu uzyskania ogólnego obrazu warunków gospodarczych panujących w jednym kraju bądź w celu porównania tych warunków w różnych krajach

Wykres str. 219:

Warunki, na jakich można wybierać między bezrobociem a inflacją w przypadku, gdy f. dobrobytu społecznego cechuje stała krańcowa stopa substytucji:

8.4. INSTRUMENTY POLITYKI GOSPODARCZEJ

Pewną zmienną można uznać za instrument polityki, jeśli spełnione są 3 warunki:

Z tej definicji wynika, że instrumentem jest taka zmienna, której jedyną funkcją jest oddziaływanie na inne zmienne zajmujące istotne miejsce w preferencjach polityków. Taki udział rzadko się jednak zdarza w rzeczywistości, bo niektóre zmienne ekonomiczne mogą oprócz wartości związanej z pełnieniem funkcji instrumentów mieć jeszcze wartość samoistną.

Wydatki publiczne pełnią funkcję instrumentu, bo wpływają na poziom wielu celów polityki, takich jak dochód, zatrudnienie, bilans płatniczy itp. Jednocześnie politycy mogą przypisać pewną samoistną wartość wydatkom państwa lub relacji tych wydatków do dochodu narodowego.

Pewne trudności mogą się pojawić, gdy wykorzystanie instrumentów natrafia na ograniczenia (bariery, pułapy). Mogą one wynikać z czynników instytucjonalnych np. konstytucja, prawo lub zwyczaje, które regulują zachowania państwa, krajowego banku centralnego i mogą zakazywać wykorzystywania pewnych instrumentów lub pewnych kombinacji instrumentów

Gdy związek między pewnymi instrumentami a celami jest złożony, przydatne może być posłużenie się wskaźnikami polityki oraz celami operacyjnymi i pośrednimi

Rodzaje instrumentów

Tinbergen wyróżnia 3 rodzaje polityki:

  1. Polityka ilościowa

  2. Polityka jakościowa

  3. Polityka reform

Polityka ilościowa:

Polityka jakościowa:

Polityka reform:

Środki bezpośredniej i pośredniej kontroli:

Środki bezpośredniej kontroli :

- polegają na osiąganiu pewnych celów w drodze narzucania określonego zachowania pewnym kategoriom podmiotów np. ustanawiania kwot importowych w celu obniżenia deficytu handlowego

- oprócz kwot importowych istnieje wiele innych środków bezpośredniej kontroli np. racjonowanie konsumpcji, ustanawiania pułapów pożyczkowych, selektywna kontrola kredytu, kontrola płac i cen, tworzenie przedsiębiorstw państwowych i różne formy regulacji

Środki pośredniej kontroli:

- polegają na oddziaływaniu na zmienne, które mają wpływ na decyzje tych podmiotów np. aby zredukować deficyt handlowy moglibyśmy wprowadzić cła importowe, których skutkiem jest w normalnych warunkach podniesienie cen dóbr zagranicznych, a zarazem spadek wydatków konsumpcyjnych na te dobra

- istnieją 3 zasadnicze środki pośredniej kontroli:

- polityka fiskalna

- polityka pieniężna

- polityka kursowa

Polityka fiskalna dotyczy poziomu wydatków państwa i/lub opodatkowania

Polityka monetarna oddziałuje na płynność systemu gospodarczego poprzez zmiany bazy monetarnej i/lub stopy rezerw obowiązkowych

W polityce kursowej chodzi o oddziaływanie na kurs walutowy rozumiany jako ilość jednej waluty, która jest potrzebna do zakupu jednostki innej waluty

Środki uznaniowe a (automatyczne) reguły

Środki uznaniowe to takie instrumenty polityki, którymi politycy mogą swobodnie dysponować, reagując wedle uznania na nowe zdarzenia w gospodarce

Reguły to takie instrumenty polityki, które działają samoczynnie, bez potrzeby uruchamiania za każdym razem, gdy w gospodarce wydarzy się coś nowego, całego procesu decyzyjnego poprzedzonego obserwacją rzeczywistości

Reguła np. propozycja Friedmana, aby podaż pieniądza zwiększać w stałym rocznym tempie

Zestaw reguł może utworzyć coś na kształt fiskalnej lub monetarnej konstytucji, jeśli w zakres przedmiotowy tych reguł wejdą podstawowe zasady dotyczące interwencji państwa w obu wymienionych sferach, np. przyjęcie określonego systemu pieniężnego jest przykładem konstytucji monetarnej

Szczególna grupa reguł to automatyczne stabilizatory, które pomagają w wygładzaniu wahań koniunkturalnych. Funkcję taką pełnią np. zasiłki dla bezrobotnych i progresywne podatki. Oba te instrumenty, które początkowo wprowadzono w celu zmniejszenia nierówności w podziale dochodów osobistych, okazały się jednocześnie środkami łagodzącymi wahania cykliczne gospodarki dzięki ograniczaniu spadku zagregowanego popytu w czasie recesji i hamowaniu jego wzrostu w okresie ekspansji.

Zalety automatycznych stabilizatorów:

MODEL DECYZYJNY

  1. Wybór celów polityki

  2. Zbudowanie analitycznego modelu w formie strukturalnej

  3. Model w postaci zredukowanej

  4. Model zredukowany w postaci odwróconej

Model w formie strukturalnej:

Zmienne endogeniczne i egzogeniczne

Zmienne występujące w modelu strukturalnym dają się podzielić na egzo i endogeniczne

Zmienne egzogeniczne wpływają na inne zmienne, ale same nie zależą od żadnej innej zmiennej, np. są to dane i instrumenty

Zmienne endogeniczne mogą wpływać na wartości innych zmiennych, ale jednocześnie same zależą od innych zmiennych, np. są to cele oraz zmienne nieistotne

Y= f(y,x) y-zmienne egzogeniczne x-zmienne endogeniczne, czyli w strukturalnej formie modelu zmienne endogeniczne są wyrażone jako funkcja innych zmiennych endogenicznych

Model w postaci zredukowanej: (cel o stałej wartości)

Model zredukowany w postaci odwrotnej:

W sytuacji, gdy liczba instrumentów jest mniejsza niż liczba celów możemy:

  1. Zrezygnować z kilku celów

  2. Możemy znaleźć nowe instrumenty

  3. Możemy zrezygnować z formułowania problemu polityki gospodarczej w kategoriach celów o ustalonej wartości na rzecz celów o zmiennej wartości

Cele o zmiennej wartości:

- problem maksymalizacji lub minimalizacji funkcji dobrobytu społecznego dokonywanej przy ograniczeniach wynikających z modelu dobrobytu społecznego dokonywanej przy ograniczeniach wynikających z modelu opisującego działanie systemu gospodarczego

Równanie: str. 228

Takie problem można rozwiązać nawet wtedy, gdy liczba instrumentów jest mniejsza od liczby celów


Wyszukiwarka