Metody poznania dziecka i relacji w grupie rówieśniczej.
Niezbędnym warunkiem skutecznego oddziaływania wychowawczego w zespole klasowym jest jak najlepsze poznanie wychowanków, zrozumienie ich potrzeb i problemów, wzajemnych relacji z rówieśnikami. Praca wychowawcza tylko wtedy będzie efektywna, jeśli oddziaływania nauczycieli zostaną odpowiednio, świadomie i precyzyjnie zaadresowane, czyli będą odnosić się do konkretnej, zdiagnozowanej uprzednio grupy uczniów.
Metody poznania dziecka i relacji w grupie rówieśniczej.
1.OBSERWACJA- we współczesnej pedagogice obserwacja jest podstawowym i powszechnym narzędziem w poznawaniu dzieci. Polega na świadomym, planowym i celowym spostrzeganiu zachowania się jednostki oraz na rejestrowaniu przebiegu zjawisk i wydarzeń. Obserwacja musi zakończyć się wyciągniętymi wnioskami z obserwacji.
Istnieją różne rodzaje obserwacji:
Rodzaje obserwacji z uwagi na aktywność nauczyciela:
Obserwacja bierna – polega na samym obserwowaniu i rejestrowaniu zachowań jednostki występujących w sposób spontaniczny.
Obserwacja czynna (kontrolowana) – stworzenie przez nauczyciela sytuacji prowokującej wychowanka do czynności, zachowań stanowiących przedmiot obserwacji.
Rodzaje obserwacji z uwagi na poziom kategoryzacji
Obserwacja luźna – najprostsza technika obserwacji, która może być stosowana w dowolnej sytuacji. Polega ona zbieraniu różnorodnych danych dotyczących zachowań dziecka. Rezultat obserwacji luźnej zależy m.in. od częstotliwości i różnorodności sytuacji, w jakich dochodzi do interakcji nauczyciela z dzieckiem. Im bardziej zróżnicowane są te sytuacje, tym większe są szanse zdobycia wiedzy o wychowanku.
Obserwacja celowa – stwarza znacznie korzystniejsze warunki do poznania dziecka. Przy jej stosowaniu cel jest sciśle określony.
Obserwacja skategoryzowana –. obserwacja zachowań całej grupy rówieśniczej w konkretnej sytuacji.
2.TEST SOCJOMETRYCZNY - polega on na pytaniu każdego członka badanej zbiorowości, kogo chciałby mieć do towarzystwa w toku jakiejś czynności, a kogo nie. Np. Obserwując grupę dzieci zauważamy, że jedne z nich otoczone są zawsze kolegami, inne pozostają na uboczu. Niektóre są wybierane do wspólnej nauki, inne do zabaw sprawnościowych, itd. Dzięki tej metodzie możemy rozpoznać które dzieci w grupie są izolowane, a które są popularne.
3.PLEBISCYT ŻYCZLIWOŚCI I NIECHECI- wprowadzona metoda przez Janusz Korczaka. Pozwala ona na ustalenie, w jaki sposób każdy członek grupy ustosunkowuje się do pozostałych. Np. można tą metodę połączyć z wyborami samorządu klasowego. Po analizie głosów oddanych przez uczniów na wybranego kandydat, można stwierdzić czy w klasie przeważają prawidłowe, czy też wadliwe kontakty emocjonalne. Można także ustalić pozycję dziecka grupie rówieśniczej.
4.WYWIAD ŚRODOWISKOWY- pozwala na ustalenie aktualnych warunków środowiskowych jednostki, której wywiad dotyczy. Informacje uzyskane w ten sposób pozwalają na pełniejsze poznanie dziecka i przy odpowiednio dobranych pytaniach – odszukanie przyczyny zachowań np. negatywnych, czy też zaburzonych.
-wywiad swobodny - nauczyciel stosuje wówczas, gdy nie ma ścisłego planu przeprowadzenia rozmowy, spontanicznie zadaje pytania dotyczące różnych spraw, pozwala uczniowi swobodnie mówić.
- wywiad kierowany- nauczyciel ma przygotowane projekty pytań, które następnie zadaje uczniowi.
- wywiad mieszany - jest najczęściej stosowanym typem wywiadu, w którym szerokie pytania otwarte rozpoczynają omawianie danej sprawy, natomiast dokładne pytania, uprzednio przygotowane, dotyczą zagadnień szczegółowych związanych z daną sprawą.
5. TEMATYCZNA I SWOBODNA WYPOWIEDŹ PISEMNA – wypowiedzi pisemne służące poznawaniu uczniów (to autobiografie oraz wypracowania)
6. METODA INSCENIZACJI
Wykorzystanie tej metody poznawania uczniów oparte jest na założeniu, że dzieci w swoich zabawach często podejmują w sposób udramatyzowany odgrywanie ról osób mających duże znaczenie w ich życiu, np. roli ojca lub matki.
7. Wytwory uczniowskie- często dokonuje się oceny rysunku i malowanek dziecka. Istnieje przekonanie, że na podstawie poszczególnych wytworów można stwierdzić coś o ich twórcy.
8. TECHNIKA NIE DOKOŃCZONYCH HISTORYJE opiera się na założeniu, że dziecko, któremu opowie się pewną historyjkę i poleci ją dokończyć, w dokończeniu tym wyjawi sprawy szczególnie ważne dla niego samego, świadczące o jego istotnych problemach.
9. TECHNIKA NIE DOKOŃCZONYCH ZDAŃ- polega ona na werbalnym lub pisemnym eksponowaniu wyrazu lub fragmentu zdania, który dziecko ma samodzielnie rozbudować w pełne zdanie.
10. ANKIETA- ma miejsce wówczas, gdy osoby badane otrzymują pisemne zestawy pytań i mają odpowiedzieć również na piśmie. Zaletą ankiety jest anonimowość, co w pewnych sytuacjach pozytywnie wpływa na szczerość wypowiedzi, gdyż badany pozbywa się uczucia wstydu, strachu i krępacji.
Literatura
J. Kroczak, A. Poznańska - Plebiscyt życzliwości i niechęci, Polskie Archiwum Psychologii 1933r; A. Górniak – „Metody badań pedagogicznych w zarysie”, Wyd. WSPS 1994.
A. Janowski – „Poznawanie uczniów. Zdobywanie informacji w pracy wychowawczej”, Wyd. WSiP, Warszawa, 1985.