Reedukacja chodu
Zmiany patologiczne i schorzenia kończyn dolnych upośledzają sprawność i wydolność chodu a nawet mogą doprowadzić do całkowitego uniemożliwienia chodzenia.
Celem usprawniania kończyn dolnych jest, więc przywrócenia zdolności chodzenia w sensie możliwości obciążenia kończyn i posługiwania się nimi przy poruszaniu się.
Naukę chodu poprzedza ocena stanu pac jęta.
Polecamy pacjentowi, aby wykonał ruch kończyną dolną w różnych kierunkach, następnie na przemian obciążyć kończyny oraz wykonać chód w miejscu
Wspomniana ocena pomoże nam w ustaleniu problemów lokomocyjnych pacjenta oraz lokalizowaniu przyczyn zaburzeń, by poprzez odpowiednio dobrane działanie terapeutyczne móc je usunąć.
Na pierwszych etapach reedukacji chodu, podczas wykorzystania pomocy ułatwiających chód, jakimi są kule, balkoniki, poręcze, stosujemy typ chodu –cztero – trój lub dwutaktowy
Następnie na kolejnych etapach usprawniania stosuje się coraz mniej punktów podparcia.
Wyjątek stanowi „chód kangurowy” stosowany, jako jedyny możliwy u paraplegików, gdzie zawsze występować będą dwa punkty podparcia (obie nogi lub obie kule)
Punkty podparcia podczas chodu o kulach, stanowić mają, bądź odciążenie dla jednej nogi, bądź zapewnienie lepszej stabilności.
Przy odciążeniu kończyny, jako zasadę przyjmuję się, że odciążona kończyna przy podparciu, powinna być wsparta przynajmniej dwoma dodatkowymi punktami podparcia (rozłożenie ciężaru an 3 punkty) natomiast zdrowa noga może być stawiana bez dodatkowego podparcia.
Z kolei w momencie chęci zapewnienia lepszej stabilności każda z kończyn ma dwa punkty podparcia w fazie obciążenia, na ogół z większym powiększeniem płaszczyzny podparcia.
W przypadku nieodwracalności zaburzeń chodu, dążymy do uzyskania najkorzystniejszych kompensacji i do optymalnego wzorca chodu.
Ważne jest, aby zapobiec wytwarzaniu się i utrwalaniu nieprawidłowego stereotypu chodu, będący wynikiem samoistnej kompensacji.
Nieodłącznym elementem nauki chodzenia jest nauka upadania i podnoszenia się z upadku.
Następstwa upadków:
Znaczenia upadków związane jest z ich konsekwencjami
Są głównymi przypadków urazów u osób starszych
Zwiększają śmiertelność i chorobliwość w tej grupie wiekowej
Sprzyjają rozwojowi niesprawności
Połowa upadków związana jest z urazem
10-15% związana jest z urazem poważnym, z których najczęściej 5-6% to złamania
Uraz głowy 2% oraz tkanki miękkie
Reedukacja prawidłowego stereotypu chodu:
W zależności od prawidłowych możliwości psychoruchowych pacjenta, istnieje możliwość doskonalenia każdej fazy cyklu chodu w dogodnej i bezpiecznej dla pacjenta pozycji wyjściowej.
Przygotowanie do właściwej reedukacji chodu może odbywać się na macie, począwszy od pozycji niskich, bezpiecznych dla pacjenta- w leżeniu na plecach, poprzez pozycje w siadzie klęcznym, klęku, jednonóż itp.
Bardzo ważnym elementem rehabilitacji chodu, są aktywności w pozycji siedząc, przygotowanie do wstawania m.in.: stabilizacja pozycji, symetryczne ruchy miednicy.
Praca w pozycji wysokiej (pozycja stojąca), która wydatniej angażuje mechanizm nerwowo-mięśniowy odpowiedzialne za utrzymanie równowagi i wykonanej czynności ruchowej, to przede wszystkim stabilizacja pozycji, nauka przenoszenia ciężaru ciała, aktywność w staniu jednonóż oraz inne odwzorowujące każda fazę chodu ćwiczenie, często z wykorzystaniem przedmiotów rehabilitacyjnych w postaci taśm gumowych, trenerów równowagi, poręczy rehabilitacyjnych itp.
Stadium przypadków:
Reedukację chodów pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi stawu biodrowego musimy rozpatrywać dwu torowo:
-pacjenci leczeni zachowawczo
-pacjenci leczeni protezoplastyką
W pierwszym przypadku rola rehabilitanta będzie się ograniczał do uzyskania najkorzystniejszych kompensacji i do optymalnego wzorca chodu.
W drugim przypadku reedukacja opiera się wytwarzaniu optymalnego chodu
I tak ramowy program reedukacji chodu dla całkowitej protezoplastyki stawu biodrowego przebiega następująco:
1 doba:
-ćwiczenia oddechowe
2 doba:
-ćwiczenia oddechowe
-ćwiczenia izometryczne kończyny operowanej
-CMP (w sumie 120min)
-ćwiczenia bierne kończyny operowanej
-ćwiczenia czynne kończyny zdrowej i kończyn górnych
3 doba:
- ćwiczenia oddechowe
- ćwiczenia izometryczne kończyny operowanej
- CMP (w sumie 120min)
-ćwiczenia bierne kończyny operowanej
-ćwiczenia czynne kończyny zdrowej i kończyn górnych
-pionizacja
-chodzeni przy łóżku z balkonikiem z 30% z obciążenie operowanej kończyny
4-6 doba:
- ćwiczenia oddechowe
- ćwiczenia izometryczne kończyny operowanej
- CMP (w sumie 120min)
-ćwiczenia bierne kończyny operowanej
- ćwiczenia czynne kończyny zdrowej i kończyn górnych
-chodzeni z balkonikiem z 50-80% obciążeniem kończyny operowanej
7 doba:
- ćwiczenia oddechowe
- ćwiczenia izometryczne kończyny operowanej
- CMP (w sumie 120min)
-ćwiczenia bierne kończyny operowanej
- ćwiczenia czynne kończyny zdrowej i kończyn górnych
-chodzenie o kulach łokciowych z obciążeniem operowanej kończyny
8-12 doba:
-ćwiczenia oddechowe
- ćwiczenia izometryczne kończyny operowanej
- CMP (w sumie 180min)
-ćwiczenia czynne kończyn dolnych
- ćwiczenia czynne kończyn górnych
-chodzenie o kulach łokciowych z obciążeniem operowanej kończyny
13 doba:
- ćwiczenia oddechowe
- ćwiczenia izometryczne kończyny operowanej
- CMP (w sumie 180min)
-ćwiczenia czynne kończyn dolnych
- ćwiczenia czynne kończyn górnych
-chodzenie o kulach łokciowych z obciążeniem operowanej kończyny
14-16 doba:
- ćwiczenia oddechowe
- ćwiczenia izometryczne kończyny operowanej
- CMP (w sumie 180min)
-ćwiczenia czynne kończyn dolnych
- ćwiczenia czynne kończyn górnych
-chodzenie o kulach łokciowych z obciążeniem operowanej kończyny
-nauka chodzenia po schodach ( 3, 6, 8 stopni)
17 doba i kolejne:
- ćwiczenia oddechowe
- ćwiczenia izometryczne kończyny operowanej
- CMP (w sumie 180min)
-ćwiczenia czynne kończyn dolnych
- ćwiczenia czynne kończyn górnych
- próby chodzenia bez kul łokciowych
Stadium przypadków:
Reedukacja chodu pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi stawu kolanowego musimy rozpatrywać trójtorowo:
-pacjenci leczeni zachowawczo
-pacjenci leczeni operacyjnie –stabilizacja ACL
-pacjenci leczeni protezoplastyka
W pierwszym przypadku rola rehabilitanta będzie się ograniczać do uzyskania najkorzystniejszych kompensacji i do optymalnego chodu
W drugim przypadku reedukacja chodu będzie się opierać na uzyskaniu jak najlepszej funkcjonalności i stabilizacji stawu kolanowego
Przykładowy ramowy program rehabilitacji:
Tydzień 1:
-kończyna unieruchomiona w zgięciu 30 stopni, ułożona w aparacie na szynie wyciągowo-rehabilitacyjnej. Ćwiczenia ruchów stóp i napinanie mięśnia czworogłowego uda aż od 100-150 razy an godzinę. Chodzenie bez obciążania kończyny.
Tydzień 2:
-ćwiczenia stawu w odciążeniu na szynie w zakresie 30-60 stopni. Napinanie mięśnia czworogłowego i ćwiczenia na obwodzie. Chodzenie z markowanym obciążeniem kończyny.
Tydzień 3:
-nadal aparat ortopedyczny. Napinanie mięśnia uda i ćwiczenia izometryczne mięśni zginaczy kolana.
Tydzień 4-6:
-(chory w domu), Kończyna w aparacie z ograniczeniem ruchów-30 i70 stopni zgięcia. Ćwiczenia ruchów w tym zakresie i stopniowe obciążenie kończyny.
Tydzień 7-12:
-Kontrola lekarza i fizjoterapeuty; badanie stabilności kończyny, zakres ruchów i napięcia mięśniowego. Z reguły kontrolujemy ćwiczenia zwiększające zakres ruchów. Program rehabilitacyjny obejmuje ćwiczenia wzmacniające Miśnie przyśrodkowe i boczne kolana oraz ćwiczenia mięsni obręczy biodrowej. Chodzeni z jedną kulą polecamy, gdy ograniczeni wyprostu nie jest większe niż 5 stopni. Chory może jeździć na rowerze z dawkowanym oporem i bez ograniczenia wyprostu.
Tydzień 13-14:
-Badamy stabilność i siłę mięsni jeżeli siłą mięśni wynosi 70% zginaczy. Prostowników kończyny nieuszkodzonej to zezwalamy na całkowite obciążenie kończyny.
Tydzień 15-16:
-jazda na rowerze z max. oporem , balansowanie na kończynie, skoki na skakance obunóż oraz przysiady. Powrót do fizycznej pracy zawodowej