Koszty wypadków przy pracy.

Warunki pracy niezgodne z wymaganiami bezpieczeństwa pracy i ergonomii oraz wynikające z tego wypadki przy pracy oprócz aspektu humanitarnego mają znaczny wymiar ekonomiczny. Poza osobistym cierpieniem poszkodowanych i ich bliskich powodują one znaczne skutki finansowe dla instytucji ubezpiecze­nia od wypadków, zakładów pracy oraz całego społeczeństwa. Mimo że koszty wypadków ponoszone są przez różne grupy społeczne, to jednak w końcu pono­szą je wszyscy obywatele, którzy płacą za wypadki jako podatnicy i jako konsu­menci (D. Andreone,1986). Koszty odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, wypłacane przez instytucje ubezpieczeniowe, w krajach Unii Europejskiej wynoszą ok. 20 mld ECUI (G. Sokoll, 1992).

Rzeczywiste koszty, obejmujące także koszty pośrednie, są 3 - 4-krotnie więk­sze, a ich największą część ponoszą same zakłady pracy. Prekursor w dziedzinie badania kosztów wypadków przy pracy, H. W. Heinrich, na podstawie przepro­wadzonych w USA w 1931 r. badań 5 tys. wypadków (urazowych i bezurazo­wych) ustalił, że stosunek kosztów pośrednich do kosztów bezpośrednich wynosi 4:1 (H. W. Heinrich, 1959).

Bezpośrednie koszty wypadków obejmują koszty ubezpieczenia w zakładzie ubezpieczeń, które mierzy się wielkością płaconych składek ubezpieczeniowych. Pośrednie koszty wypadków obejmują wszystkie straty zwiększające koszty własne przedsiębiorstwa, które można ująć w 11 punktach (H. W. Heinrich, 1959). Są to m.in. koszty czasu straconego przez poszkodowanego i jego współpracowni­ków oraz pracowników nadzoru, koszty spowodowane uszkodzeniem maszyny, narzędzi i materiałów oraz wynikające z zakłóceń w produkcji, a także koszty ogólne, np. koszty oświetlenia, ogrzewania itp. Ustalenie kosztów bezpośrednich jest łatwe, gdyż korzysta się tutaj z dokumentacji przedsiębiorstwa. Określenie kosztów pośrednich wymaga dodatkowych badań i analiz.

Zamiast podziału kosztów wypadków na pośrednie i bezpośrednie zaczęto stoso­wać podział na koszty nieubezpieczone i ubezpieczone. Po raz pierwszy taki po­dział zastosowali R. M. Simonds i J. V. Grimaldi (1956), ustalając stosunek kosztów nieubezpieczonych do ubezpieczonych jako równy 1:1. Identyczną rela­cję otrzymano w badaniach przeprowadzonych w 1988 r. w 13 przedsiębior­stwach w Quebecku (B. Brody, 1990). Badania kosztów wypadków prowadzone w 5 zakładach pracy w W. Brytanii w 1989 r. przez Radę ds. Zdrowia i Bezpie­czeństwa (Health and Safety Executive - HSE) wykazały znacznie większe zróż­nicowanie relacji kosztów nieubezpieczonych do ubezpieczonych. Badana relacja wynosiła 11:1 w przedsiębiorstwie budowlanym, 36:1 - w mleczarni, 8:1 ­w przedsiębiorstwie transportowym oraz 11:1 - na platformie wydobywczej ro­py naftowej na Morzu Pólnocnym (The Cost of'Accidents, 1993).

Koszty wypadków odgrywają ważną rolę w ekonomice przedsiębiorstwa. Ba­dania przeprowadzone na początku lat siedemdziesiątych we Francji wykazały, że stanowią one około polowy zysków przedsiębiorstwa średniej wielkości. Na­tomiast z badań przeprowadzonych w 1989 r. przez HSE w W. Brytanii wynika, że koszty wypadków wyniosły w badanym przedsiębiorstwie budowlanym 8,5% sumy kontraktu, w mleczarni - 1,4% kosztów bieżących, w szpitalu państwowym - 5% kosztów bieżących, w przedsiębiorstwie transportowym - 1,8% kosztów bieżących i 37°lo zysku, a w wypadku platformy wydobywczej na Morzu Północ­nym - 14,2% wartości potencjalnego wydobycia.

Na podstawie danych z lat 1969-1980 dokonano szacunkowej oceny łącznych społecznych kosztów wypadków przy pracy, które dla sześciu krajów uprzemy­słowionych, tj. Belgii, Francji, RFN, Włoch, W. Brytanii i USA, stanowiły od 1 = 3 % produktu krajowego brutto (D. Andreoni, 1986). Relacje te zostały po­twierdzone w badaniach przeprowadzonych przez HSE; oszacowano, że całkowi­te koszty wypadków przy pracy ponoszone przez całe społeczeństwo W. Brytanii wahają się między 10 a 15 mld GBP2), co odpowiada 1,75 = 2,75% produktu kra­jowego brutto.