FILM I KULTURA EKRANU

EGZAMIN

zebrane z wykładów i konwersatoriów

nie oszukujmy się, to są notatki OGÓLNE i każdy na własną rękę powinien choć trochę poczytać lektur ; )

1. Filmoznawstwo. Definicja filmu. Pokrótce początki filmu.

Filmoznawstwo zajmuje się dziełami filmowymi ze wszystkimi ich znaczeniami, bada związek medium ze społeczeństwem.

Filmoznawstwo - proces wyjaśniania zjawisk dot. filmu, zajmuje się teoriami naukowymi wytworami, instytucjami i osobami związanymi z filmem.

FILM:

• pojedyncze dzieło wykonane za pomocą określonych narzędzi; dzieło rozrywki; dzieło maszyny

• dowolny tekst zarejestrowany za pomocą techniki fotochemicznej

• medium i sposób komunikacji; technika składająca się z 2 etapów: rejestracja przestrzeni w czasie oraz prezentacja czyli przedstawienie tego w taki sposób, że odnosimy wrażenie ruchu

+

Andre Bazin oraz Siegfried Cracauer film to wyjątkowy sposób rejestrowania rzeczywistości, bez pośrednictwa ludzkiej świadomości (co oznaczało rejestrację suchych faktów)

Noel Carrol (filmoznawca) – nie zgadzał się z Bazinem; uważał, że między rejestracją mechaniczną a niemechaniczną nie ma różnicy.

Jean Mitry – film jest czymś w rodzaju snu, ponieważ widzimy coś, czego nie ma; nazywał to podstawioną rzeczywistością.

KOMPLEKS MUMII – chęć usilnego zachowania czegoś ze świata powoduje przedstawianie rzeczywistości jak najdokładniej (powodem lęk przed śmiercią).

Film i fotografia dają wrażenie realności!

--------------------------------------------------------------------------------

Historia:

NARODZINY KINA (oficjalnie) – 28 grudzień 1895 rok

• bracia August i Ludwik LUMIERE, którzy byli przemysłowcami 1 płatny pokaz w GRAND CAFE (filmy : Śniadanie, Wyjście robotnic z fabryki w Lyonie, Polewacz polany oraz Wjazd pociągu na stację w La Ciotat)

• ludzie byli zachwyceni, bo zobaczyli RUCH i mieli WRAŻENIE REALNOŚCI !

geneza:

• starożytność : camera obscura (ciemny pokój) – zaobserwowano, że jak jakiś pokój zaciemni się całkowicie, a potem zrobi się mały otwór prowadzący do przyległego pomieszczenia, to na przeciwległej ścianie, zaciemnionego pokoju, zobaczymy obraz tego, co znajduje się w pomieszczeniu przyległym

• zjawisko opisane wyżej znalazło praktyczne zastosowanie w renesansie – pomagało malarzom odzwierciedlić dobrze przedmioty

• szukano czegoś, co pozwoli na utrwalenie obrazu związki srebra (sole srebra); użyto w fotografii (przyjmuje się, że pierwszym zajął się tym Louis Daguerre w 1839)

• okazało się, że ludzkie oko ma specyficzną właściwość – „efekt stroboskopowy” / zjawisko powidoków : postrzegany obraz utrzymuje się na siatkówce oka nieco dłużej niż w rzeczywistości (trwa przez 0,01 do 0,1 sec.)

• wiek XIX to czas różnych wynalazków i zabawek optycznych (np. zabawka w formie walca, na którego wewnętrznych ściankach malowano kolejne fazy ruchu i wycięto podłużne szczeliny, a kiedy ten walec wprawiano w ruch a człowiek widział ruszające się rysunki)

• LATARNIA MAGICZNA – na szklanych płytkach malowano obrazy, które wyświetlano i komentowano, tworząc fabułę i wyjaśniając znaczenia.

• wyścigi wynalazców :

  • L. Standford pasjonował się końmi I chciał wiedzieć, czy w czasie kłusu koń odrywa wszystkie kończyny od ziemi zaprosił do współpracy fotografa MUYBRIDGE’A pierwsze zdjęcia nie dały odpowiedzi, więc ponowiono próby tym razem korzystając ze specjalnego toru, wokół którego ustawiono dwanaście aparatów, na torze umieszczono przewody i jak koń przebiegał uruchamiał aparat. konik oderwał nóżki ;p

  • w PL Kazimierz Prószyński i jego pleograf

  • ETIENNE MAREY zademonstrował krótkie filmy, ale na taśmie papierowej

  • AUGUSTYN LE PRINCE i jednoobiektywowa kamera (wcześniej chciał opatentować 16 obiektywów w 1 kamerze), ale jak chciał pojechać ze sprzętem do USA zaginął po wejściu do pociągu jadącego do Paryża

  • THOMAS ALVA EDISON : 14 kwiecień 1894 urządzenie, w którym film mogła oglądać tylko jedna osoba przez specjalny okular

• było wielu ludzi, którzy przyczynili się do rozwoju filmu!

1. Fizjologia widzenia (zmysły) i technika filmowa.

Film faworyzuje zmysł wzroku i słuchu.

Fizjologia widzenia: Sygnały wrażenia spostrzeżenia wspomnienia i emocje

próg wrażenia

WAŻNE POJĘCIA

Kamera – urządzenie, które wykonuje określoną ilość zdjęć w jednostce czasu; jest to technika, gdzie taśma przesuwa się ruchem skokowym.

Kadr – w wymiarze estetycznym jest to tym, co wyświetla się na ekranie.

Projektor – urządzenie podobne do kamery, z tymże odwraca zasadę je działania.

Składa się z komory z otworem i obiektywem, przez którą przesuwa się obraz. Drugi otwór jest po przeciwnej stronie taśmy, który także jest zaopatrzony w soczewkę. Silne światło lampy umieszczonej za tą soczewką pada na taśmę, a następnie trafia w otwór po drugiej stronie i ostatecznie na ekran kinowy. Taśma przesuwa się skokowo, ale migawka obraca się 2 razy szybciej (48 razy/sec). Po przesunięciu klatki taśma zatrzymuje się, migawka dwukrotnie odsłania obiektyw, a potem go zasłania, gdy taśma przesuwa się dalej…

Kopiarka/printer – urządzenie służące do kopiowania naświetlonej i wyświetlonej taśmy. Składa się ze światłoszczelnej komory, przez którą przesuwają się równolegle dwie taśmy: naświetlona i wywołana (negatyw) oraz nienaświetlona. Przez otwór wpada światło, przechodzi przez taśmę naświetloną i pada na nienaświetloną. *W kopiarkach stykowych taśmy dotykają siebie, a w optycznych są rozdzielone soczewkami. Z kopiarek korzysta się nie tylko do tworzenia kopii, ale także do rozmaitych zdjęć trikowych.

Kopie filmu – kolejne generacje filmu o gorszej jakości. *obraz w kinie = 4 generacja

Scenografia – całościowa oprawa plastyczna filmu, na którą składają się dekoracje oraz rekwizyty. (*rekwizyt uczestniczy w akcji, natomiast dekoracja nie!)

Blockbuster- przebój filmowy, hit, wielka i droga produkcja, tworzone max. 2 rocznie.

*standard to 24 klatki/sec

film niemy – 18 kl./sec

najlepsze dla oka – 40 kl./sec ale jest za duże zużycie taśmy

WAŻNE: budowa taśmy filmowej DOKOŃCZ

OBTURATOR – urządzenie w kształcie śmigła, które podwaja liczbę impulsóe świetlnych, co daje złudzenie płynności ruchu.

TAŚMY:

• 8 mm; dawno

• 16 mm; dokumentalne

• 35 mm; większość filmów kinowych

• 70 mm system IMAX (obraz poziomo, a nie pionowo)

Technika filmowa

Sposób rejestracji ruchu opiera się na fotochemicznych reakcjach:

1. taśma (przezroczysty pasek tworzywa sztucznego pokryty światłoczułymi związkami srebra i zaopatrzony w regularnie rozmieszczone otworki (perforacje) wzdłuż krawędzi jest skokowo naświetlana w kamerze

2. soczewka skupia światło i wtedy zachodzą reakcje, które prowadzą do wytrącenia soli srebra (drobne czarne drobinki)

3. taśma zostaje wywołana – ujawnienie obrazu: miejsce, gdzie trafiło najwięcej światła stają się ciemniejsze i na odwrót NEGATYW

4. kąpiele chemiczne, by przerwać i utrwalić proces naświetlania

5. POZYTYW za pomocą kopiarki np. stykowej

1. Mise-en-scene.

Mise-en-scene/ putting on stage / placing on stage:

• inscenizacja, aranżacja, wycinek przestrzeni wyznaczony przez kadr i rejestrowany przez kamerę:

  • aktor i ruch aktora

  • scenografia

  • kostiumy

  • oświetlenie

  • rekwizyty

  • charakteryzacja

*Czy istnieje film bez inscenizacji?

-film dokumentalny, ale wywiady w nim już są zainscenizowane

-film przyrodniczy

-film amatorski (np. z wakacji)

-obraz z kamer przemysłowych

-bez inscenizacji mogą być oczywiście nieprzewidziane warunki pogodowe

- film animowany, ALE! to BRAK przestrzeni profilmowej o to chodzi, dlatego inscenizacji brak

**status ontologiczny – istota bytu, jak coś istnieje. status ontologiczny obrazu:

• wygenerowany cyfrowo

• stworzony w przestrzeni profilmowej

Aktor

• profesjonalny

• statysta (tło, element scenografii)

• naturszczyk (naturalność)

• kameo (gra sam siebie)

*dla przypomnienia:

-Czarny Piotruś Formana realistyczny dialog, brak kontaktu wzrokowego między aktorami, przerwy między kolejnymi kwestami, urwane zdania

-Cześć Tereska Glińskiego kiepska dykcja, slang młodzieżowy, kamera z ręki (+czarno-biała taśma – szarość blokowisk)

Oświetlenie

Historia oświetlenia

- świece

- lampy olejowe bardzo dymiły)

- lampy wapienne

- soczewki/ reflektory kierowanie światłem

- lampy rtęciowe

- lampy łukowe lampa uliczna

- lampy łukowe o świetle białym

*!! T. Edison (1893) studio miało szklany dach, plan był na ruchomej podstawie, która się ruszała zgodnie z ruchem słońca

Trójpunktowy system oświetlenia jest najbardziej optymalny, zapewniający najlepsze oświetleni sceny. TRZY główne źródła:

1. RYSUJĄCE / kluczowe / główne – najbardziej intensywne

   1. kieruje uwagę na to, co najważniejsze

   2. zazwyczaj kontrowe

   3. w odległości 45stopni od kamery

2. DOPEŁNIAJĄCE / wypełniające – mniej intensywne

   1. redukcja światłocienia

   2. łagodzenie głównego źródła

   3. wydobywa detale

   4. miękkie

   5. zazwyczaj ustawione mniej więcej naprzeciwko głównego

3. TYLNE / kontrowe górne lub dolne

   1. oddziela postaci od tła

   2. wydobywa tło

   3. budowa głębi, trójwymiarowości planu

** dodatkowe : do wydobycia oczu, tzw. boczki oraz „przestrzały” (od tyłu, oświetlające cały plan)

Funkcje światła:

• buduje nastrój

• kieruje naszą uwagą

• buduje głębię kadru

• obrysowuje kontury

• nadaje bryłowatość płaszczyznom

• umożliwia odseparowanie się od natury

• może oddzielać świat rzeczywisty od marzeń, snów (fabuła)

• gradacja tonów

• kontrola balansu barw

• wydobywa fakturę (*specjalne światło fakturowe – punktowe, równoległe do faktury)

Cechy oświetlenia:

1. jakość

   1. twarde (intensywne, wyraziście wyłania kształty, z reguły punktowe)

   2. miękkie (rozproszone, spowijające, rozmywa kontury, zazwyczaj z płaszczyzny)

   3. rozproszone (przechodzi przez półprzezroczystą materię, promienie idą w różnych kierunkach, zazwyczaj miękkie)

2. kolor

   1. białe (imitacja światła słonecznego)

   2. żółte (imitacja św. sztucznego)

3. źródło

   1. główne

   2. dopełniające

   3. tylne

4. kierunek

   1. przednie (spłaszcza)

   2. tylne (wydobywa ostre kontury oraz tło)

   3. boczne (rzeźbi rysy twarzy)

   4. dolne (dramatyzm, zniekształcenie)

   5. górne (podkreślenie rysów)

Klucz oświetleniowy:

• niski; intensywność głównego źródła światła od 16 do 32 razy silniejsze niż reszty – kontrast, wyraziste cienie, ciemna tonacja

• wysoki; stosunek wynosi 2:1 – zredukowany światłocień, płynne kontury, jasna tonacja

• średni, standardowy; (od 4:1 do 8:1) zrównoważone, światłocienie są, ale nie wszystkie

Model światła:

1. dnia słonecznego

   • twarde

   • wysokie kontrasty

   • pełne kontury

   • skierowane bezpośrednio na obiekt

   • duża przestrzenność

2. dnia pochmurnego

   • rozproszone

   • bezcieniowe

   • niewyraźne kontury

   • mała przestrzenność

   • efekt wywłaszczania

   • niwelowane ostrości brył

*efekt nocy amerykańskiej niebieski filtr, a kopię się przyciemnia

Filtry (płytka wykonana ze specjalnego szkła, która zmienia jakość światła):

• dyfuzyjne – rozpraszające, mniej intensywne kolory

  • do zdjęć barwnych - korekcyjne

  • do zdjęć czarno-białych

  • do efektów specjalnych (tworzą dominantę barwną)

  • do zdjęć barwnych i czarno-białych (złagodzenie odbicia lub skontrolowanie jasności)

• konwersyjne – zmiana temperatury koloru i balansujące

1. Kompozycja obrazu/kadru. Mise-en-shot<??>.

MISE-EN-SHOT ??(pojęcie wprowadził Eisenstein)* to sposób w jaki jest mise-on-scene czyli transformowanie i filmowanie. Należą do tego:

• ruchy i ustawienia kamery

• plany

• długość ujęcia

• perspektywa odwzorowania, rodzaj zastosowanej optyki

• możliwości kamery wynikające z prędkości filmowania (efekty ruchu spowolnionego i przyspieszonego, zdjęcia poklatkowe)

• rytm montażowy

PODZIAŁ KADRU

• spokój panuje od strony prawej do lewej

• agresja, konflikt- z lewej do prawej strony

• kontrola, dominacja- górny kadr (przykład Pani Robinson w „Absolwencie”)

• słabość, uległość, poddanie się- dolny kadr

• kompozycja statyczna- centrum środek

! inscenizacja głębinowa rozbudowanie w głąb scenografii

symetria kadr jest symetryczny

linia kadru horyzontalna, wertykalna, diagonalna

kompozycja otwarta- wolność/ samotność

kompozycja zamknięta- uramowienie kadru bohater jest oddzielony naturalnymi ramami, np. oknem, drzwiami, słupami

PLAN FILMOWY – fragment przestrzeni filmowej ograniczony ramą kadru ; wyobrażona odległość kamery zdjęciowej od głównego obiektu filmowanego w danym ujęciu.

Zmiana planu zachodzi w przypadku:

• cięcia montażowego

• ruchu kamery

• ruchu wewnątrzkadrowego

• zmiany ostrości

Plany filmowe:

1. TOTALNY – znikoma rola człowieka, sekwencje z napisami, między sekwencjami, zdjęcia z samolotu, pejzaże, budowa klimatu, ogólne odwzorowanie geograficzne

2. OGÓLNY – człowiek w 1/3 kadru, prezentacja przestrzeni akcji, ujęcia ustanawiające, służy do ustalenia stosunków przestrzennych, często na początku akcji lub przy jej zmianie

3. PEŁNY – sylwetka człowieka widoczna w całości w kadrze, tło czytelne, ale raczej rzadko widoczne, jest to przejściówka do planów bliższych

4. AMERYKAŃSKI – sylwetka od kolan w górę, tło nieistotne, max. 2, 3 osoby w kadrze; sceny dialogowe do zarysowania relacji przestrzennych między bohaterami

5. ŚREDNI – od pasa w górę; sceny dialogu, wzmocnienie indywidualnego GESTU bohatera, pokazuje emocje lub psychologię postaci

6. PÓŁZBLIŻENIE – od linii biustu do góry; cechy psychologiczne

7. ZBLIŻENIE/DUŻE ZBLIŻENIE – cała twarz/ucięta (kawałek czoła i brody) twarz; podkreślenie emocji

8. DETAL – szczegół, przedmiot istotny dla akcji’ funkcja parodystyczna, ironiczna, demaskująca np. znamiona bohatera

9. MAKRODETAL – przedmioty, które są niewidoczne dla nieuzbrojonego oka

+ PLAN PODWÓJNY – 2. bohaterów w kadrze

+ KOMPOZYCJA WIELOPLANOWA – 2. obrazy w kadrze nakładają się na siebie

Punkty widzenia kamery, perspektywa:

• żabia (postać wydaje się większa, dominacja i władza kontrola i triumf albo postać przytłoczona przez przestrzeń, uwięziona przez scenografię)

• ptasia (uległość, upadek, samotność i alienacja, np. tłum poddany manipulacji; funkcja dystansująca, wyrzuca z immersji a także obiektywizuje nasz punkt widzenia

Ruchy kamery – ich wyznacznikiem są parametry kadrowania: kąt, wysokość, odległości poziom kamery!!

*Za pierwszy ruch kamery odpowiada Eugene Primo w roku 1896, stało się to przypadkiem.

1)PANORAMA kamera nie zmienia miejsca, ruch aparatu wokół osi głowicy, zmiana kąta kamery oraz poziomu!:

• pozioma

• pionowa

• ukośna

• po krzywiźnie

• płynna

• zaostrzona

Funkcje: opisowa i dramatyzująca – opis relacji przestrzennych, prezentacja środowiska, opis relacji czasowych oraz ilościowych

2)JAZDY zmienia się wszystko (odl.,wys., kąt i poziom) z kranu, ze steadycamu, z wózka ( na torach lub dzięki kółkom umożliwiającym skręt):

• równoległa

• najazd

• odjazd

• w górę

• w dół

• travelling ( rodzaj jazdy równoległej towarzyszącej obiektowi w szybkim ruchu, np. pościg)

• po krzywiźnie

3)PRZEKADROWANIE nieznaczny ruch kamery służący śledzeniu nieznacznego ruchu, zazwyczaj niewidoczny

4)RUCHY ŁĄCZONE

5)TRANSFOKACJE ruch ramy kadru

• wsteczna/zoom out

• zoom in

*różnica między najazdem/odjazdem a zoom in/zoom out? przy zoomie obraz ciągle pozostaje ostry!, ogniskowa się zmienia.

NIE JESTEM PEWNA… FORMAT OBRAZU KINOWEGO (stosunek wysokości do długości kadru):

• 1,33:1 format akademii

• 1,85:1 najpopularniejszy w Ameryce Północnej

• 1,75:1 popularny bardziej w Europie niż USA

• 2,35:1 CinemaScope na potrzeby projekcji na taśmie 70mm

Kaszetowanie – maskowanie pełnych kadrów poprzez czarne pasy u góry i na dole kadru.

Anamorfoza – sposób na uzyskanie panoramicznego obrazu, w którym używa się specjalnych obiektywów z an amorficznymi soczewkami, które ściskają dwukrotnie obraz podczas filmowania lub kopiowania. Te obiektywy używa się także podczas projekcji, by rozszerzyć obraz.

1. Właściwości fotograficzne obrazu.

Negatyw filmowy-film:

• monochromatyczny (czuły gł. na niebieską barwę)

• ortochromatyczny (czuły także na zielenie i żółtozielenie, a słabe na czerwień – czarne usta gwiazd ;) )

• panchromatyczny (uczulona na wszystkie)

*Technicolor – system posługujący się trzema taśmami, z których każda rejestruje inne długości fal świetlnych (bardzo droga technika, ale umożliwiała manipulację taśmy).

*zjawisko kolorkowania – nanoszenie barw na czarno-białą taśmę, by obiekty zyskały odwzorowanie kolorystyczne zbliżone do realiów.

Kompozycja kadru:

• mocne punkty kadru = zasada złotego podziału – mniejsza część ma się tak do większej jak większa do całości (4 linie, mocne punkty znajdują się na przecięciu)

• reguła trójki = pionowy lub poziomy podział kadru na 3 części – obiekt ma wypełniać 1/3 lub 2/3 kadru!)

Obiektyw:

• standardowy – odwzorowuje rzeczywistość taką jaką widzi oko ludzkie, ogniskowa dla standardowej taśmy wynosi 40

• szerokokątny – ogniskowa dla filmu 35 mm wynosi od 25-10 mm:

  • szersza przestrzeń jest skurczona

  • odległość między planami ZWIĘKSZY SIĘ

  • wpływ na pozorną szybkość ruchu po osi obiektywu

• długoogniskowy – ogniskowa powyżej 85 mm:

  • plany ulegają spłaszczeniu (plany dalsze wydają się bliższe)

  • odległość ZMNIEJSZA SIĘ

  • w osi poprzecznej kadru obiekt przemknie przez kadr

GŁĘBIA OSTROŚCI – odległość w jakiej przedmioty są odwzorowane jako ostre.

• duża (przy szerokokątnym)

• mała (przy długoogniskowym)

TRANSFOKATOR/ZOOM – zmiana ogniskowej, jak gdyby przybliżenie obrazu, ale zmienia się optyka obrazu

1. Montaż.

Montaż:

• sklejanie najlepszych dwóch kawałków taśmy, by osiągnąć najodpowiedniejszy efekt

• wycinanie tych gorszych i niepotrzebnych części ;)

• zorganizowanie materiału filmowego przez zestawienie ujęć w sensie: logicznym, dramaturgicznym, czasowych oraz nadanie odpowiedniego rytmu

• selekcja i kombinacja elementów wizualnych i dźwiękowych

• łączenie fragmentów taśmy filmowej

• zmiana planów poprzez np. najazd, montaż wewnątrzujęciowy

Montaż w znaczeniu:

• cutting (montaż techniczny) – uporządkowanie logiczne, nadanie ciągłości i rytmu, informowanie widza

• editing – funkcje dramaturgiczne, nadanie sugestywności i przejrzystości (np. linearność albo retrospekcja)

• montage – f. artystyczne, zadania skojarzeniowe, wzbogacanie o treści wynikające ze zderzenia dwóch obrazów

Cele i zadania czysto praktyczne:

• oszczędzanie kosztów produkcji, finansów oraz czasu

• możliwość wyboru najlepszych dubli

TYPY połączeń montażowych:

• cięcie (montaż twardy)

• przenikanie montaż miękki

• ściemnienie i rozjaśnienie

• roletka (kreska ścierająca jeden obraz i ukazująca kolejny)

• przesłona irysowa (zaciemnianie się poszczególne fragmenty za pomocą zmniejszającego się koła)

• odwrotka (obraz się odwraca)

Rodzaje montażu:

• jump cut przeskok z jednej do drugiej sceny

• match cut dopasowanie graficzne, dźwiękowe, ruch zaczęty w jednym ujęciu a kontynuowany w drugim, użynany przy micro-pauzach

• cheat cut zmiana położenia bohaterów w sposób trudny do zauważenia

• sowiecki typ montażu prowadzi dyskurs ideologiczny, coś na wzór rebusa, nie liczy się ciągłość czasu

• sound bridg most dźwiękowy łączący ujęcia

Scena – fragment filmu obejmujący część akcji, która dzieje się w tym samym miejscu.

Sekwencja – zbiór logicznie i dramaturgicznie połączonych scen dot. konkretnego wątku.

3 techniki montażu:

1. analityczny

• pomaga widzowi zorientować się w czasie i przestrzeni

• rytmizuje narrację nadając jej tempo

• wpływa silnie na emocje widza

1. skojarzeniowy

• budowa znaczeń abstrakcyjnych poprzez łączenie konkretnych obrazów

1. przestrzeni przyległych/równoległy

   • przeplatanie scen (lub pojedynczych ujęć) należących do co najmniej dwóch narracji (niekoniecznie ten sam czas!!!!)

2. symultaniczny

   • obie linie narracyjne odbywają się jednocześnie (jego zwieńczenie to zazwyczaj scena je łącząca)

Montaż „na ruchu” – w kolejnym ujęciu postać kontynuuje ruch rozpoczęty w poprzednim.

Montaż oparty na punkcie widzenia - w ujęciu pierwszym widzimy jak bohater patrzy na coś poza kadrem, a w kolejnym ujęciu pokazuje się nam to, na co patrzy postać.

Montaż off line praca nad montażem zaczyna się już w trakcie zdjęć

Montaż on line montaż dźwięku i obrazu połączony ze ścieżką dźwiękową

Ciągłość wizualna

• zgodność położenia obiektów

• zgodność kierunków

• reguła 180 stopni /zachowania osi akcji kamera powinna zawsze być po jednej stronie osi akcji, którą wyznacza wyobrażona linia łącząca np. dwójkę bohaterów podczas dialogu

• zgodność elementów inscenizacyjnych w kolejnych ujęciach czyli continuity

Układ ujęć:

• regresywny (od dalekiego do bliższego planu)

• progresywny(od bliższego do dalszego)

• kontrastujący(np. plan ogólny a po nim od razu zbliżenie)

• powtórzeniowy(np. kilka planów ogólnych po sobie)

*każde kolejne ujęcie w obrębie sceny powinno różnić się ustawieniem kamery, kąt kamery powinien zmieniać o co najmniej 30 stopni

*„doskok po osi” – obiekt pokazywany jest w skrajnie różnych planach wzdłuż osi optycznej kamery

Ujęcie ustanawiające – zazwyczaj w planie ogólnym, pozwala ustalić, co dzieje się w danej scenie, gdzie znajdują się bohaterowie.

Ujęcie powtórnie lokalizujące – pozwala dynamizować narrację, rozprasza monotonię planów bliższych, pozwala również wprowadzić nowy wzór montażowy.

Fabuła – ogół zdarzeń uszeregowanych w ciąg przyczynowo-skutkowy przez odbiorcę, który pokazane lub zasugerowane informacje zawarte w filmie wzbogaca o własne interpretacje.

Suspens – efekt wynikający z chwilowego zawieszenia akcji w szczególnie ważnym momencie.

Retardacja – opóźnienie rozwoju akcji poprzez zabieg dramaturgiczny (wprowadzony dodatkowy wątek) lub wizualny (wydłużenie ujęcia poza umowną normę)

Dźwięk

- przestrzenny

- zapisywany na taśmie razem z obrazem

• muzyka

• dialogi

• efekty dźwiękowe wszystkie uderzenia, hałasy, dźwięki towarzyszące przy wykonywaniu różnych czynności

-Ścieżka dźwiękowa optyczna lub magnetyczna

• Dźwięk diegetyczny - dźwięk, który należy do świata przedstawionego

  • wewnętrzny = dźwięk, który postrzegamy jako dobiegający z umysłu bohatera

  • zewnętrzny = dźwięk pochodzący ze źródła znajdującego się w świecie przedstawionym, słyszą go także postaci

• Dźwięk niediegetyczny - dźwięk, który jest nakładany na taśmę, nie należy do świata przedstawionego, ma funkcję emocjonalną, zdradza nam stan bohatera lub sytuacji

*Muzyka w filmie sprawuje funkcję emocjonalną, ponieważ buduje nastrój. Podpowiada widzom jak mają się odnieść emocjonalnie do filmu.

*można stwierdzić, że filmy nieme wcale nie oznaczają, że brak w nich dźwięku, bo przecież dźwięk był synchronizowany w kinie, dodawano efekty akustyczne od samego początku, a także występował tzw. „barker” (opowiadał, wyjaśniał fabułę).

Przełom dźwiękowy przełom lat 20-tych i 30-tych!!

lata 50. = dźwięk stereo (prawo i lewo)

lata 90. = dźwięk przestrzenny (prawo, lewo, przód i tył)

+Typy montażu+

Montaż- to zorganizowanie materiału filmowego, poprzez zestawienie (na papierze lub stole montażowym) poszczególnych ujęć filmu w określonym następstwie czasowym (montaż dramaturgiczny) i przyczynowym (montaż skojarzeniowy) oraz nadanie temu materiałowi odpowiedniego rytmu i płynności (montaż techniczny)

Zadania montażu

• techniczne- uporządkowanie materiału zdjęciowego w narrację o zadowalającej ciągłości i przemyślanym rytmie, logicznie i czytelnie orientującą widza w zmianach sytuacji. Są realizowane głównie w końcowej fazie pracy nad filmem.

• dramaturgiczne- nadanie opowieści maksymalnie przejrzystej lub maksymalnie sugestywnej konstrukcji, dzięki której oddziaływanie na widza będzie najpełniejsze.

• skojarzeniowe- wzbogacanie świadomości widza o pewne treści nie ukazane bezpośrednio, aczkolwiek wynikające z wzajemnych stosunków obrazów.

**Realizacja zadań skojarzeniowych i dramaturgicznych jest przewidziana jeszcze w scenariuszu!!

MONTAŻ NADAJE WARTOŚCI WSZYSTKIM KOMPONENTOM FILMU

Montaż techniczny

• Ciągłość- zadaniem montażysty jest utrzymywanie płynności scen w umyśle widza

• Orientacja- montażysta powinien stosować logiczne ciągi aby widz nie zagubił się w fabule filmu poprzez np. zbyt szybkie wprowadzanie postaci, bądź zbyt mało czasu aby się można było im przyjrzeć.

• Rytm:

  • Rytm montażowy(muzyczny)- uważano za możliwe zastąpienie muzyki dźwięków- „muzyką obrazów”

  • Rytm reżyserski( rytm falowania uwagi widza)- ucinanie ujęcia w momencie spadku tempa akcji tak, aby podtrzymać uwagę widza na tym samym poziomie.

Montaż Dramaturgiczny

• Montaż linearny- najprostszy rodzaj narracji, operuje jednością czasu miejsca i akcji.

• Montaż równoległy- mamy tu do czynienia z dwoma lub kilkoma wątkami, związanymi ze sobą bezpośrednią lub pośrednią zależnością, rozwijane są stopniowo a wątki przeplatają się w treści filmu.

• Montaż synchroniczny- zazębiające się wątki rozgrywające się w czasie teraźniejszym z ewokacjami z przeszłości.

Montaż Skojarzeniowy

• Montaż kreacyjny- może być to złączenie scen z zupełnie innych wydarzeń w jedną opowieść.

• Montaż analogii- łączenie obrazów na zasadzie analogii może mieć szeroki sens metaforyczny bądź też wąski, pozostający na gruncie wrażeń zmysłowych.

• Montaż antytez- zestawienie obrazów na zasadzie przeciwieństwa, szoku.

• Montaż polifoniczny- (najszybsza forma montażu), operuje seriami krótkich, łatwo czytelnych elementów, których chronologia nie ma znaczenia. Odtwarzane są tak szybko że widz nie ma czasu na zastanawianie się na poprawnością lub kryteriami poszczególnych połączeń.

• Montaż leitmotivu- (montaż powracającego), operuje on ujęciem lub sceną w jakiś charakterystyczny dla treści lub formy wizualnej filmu, która powtarza się w toku akcji.

HISTORYCZNA EWOLUCJA FORM MONTAŻOWYCH

• Bracia Lumiere Ich pierwsze minutowe filmy, które były trwającymi fotografiami, nie posiadały montażu. *Chociaż ich jeden film „Polewacz piany” posiadał już zalążek akcji dramatycznej.

• Filmowcy z Brighton (Smith, Wiliamson, Paul)Jako pierwsi zaczęli stosować rozbijanie tej samej sceny na osobne ujęcia, wprowadzili wielki plan oraz zaczęli zmieniać dystans.

• Edwin Porter zmontował swój film w całości lub większości z materiałów, które znalazł w archiwach Edisona. Stworzył pierwszy film zestawiony, tworząc z gotowego surowca treści, które nie koniecznie przedstawiają to co pierwotnie.

• David Wark GriffithUżywał montażu, z całą świadomością, jako zasadę tworzenia. Interesowała go funkcja jaką montaż może pełnić w kompozycji całego dzieła filmowego. *Jego osiągnięciem jest montaż synchroniczny w scenach kulminacji dramatycznej.

• Lew Kuleszow i Dziga Wiertow Kuleszow wysuwa tezę: montaż- istotą filmu. Udowadnia również wieloznaczność kadru. Jako pierwszy traktuje pojedynczy kadr jako surowiec, który w zależności od kontekstu, może znaczyć coś innego;Wiertow z kolei był wrogiem inscenizacji i filmu fabularnego- który uważał za wymysł estetyki burżuazyjnej. Wykorzystywał skojarzeniowe właściwości montażu a także uważał, że dzieło filmowe powstaje dopiero w procesie montażu.

• PudowkinPotrzebował fabuły głównie po to, aby pokazać co działo się poza nią. Sposobem pokazania był montaż, który nazwał „konstruktywnym”

• Eisenstein istotą montażu jest wypowiadanie pewnych idei ogólnych, do których dobudowywał on akcję na zasadzie pretekstu. Skupia on swoja uwagę na montażu „intelektualnym”

• Awangarda Francuska „czyste kino” powinno odwoływać się jedynie do zmysłu wzroku = „montaż polifoniczny”. Tę technikę montażową chwalili bardzo surrealiści, ponieważ pozwalała łatwiej wyrwać się z niewoli rzeczywistości niż sztuki przestrzenne.

• Montaż wizualny po 1930 rokuPo 1930 roku kierunek rozwoju montażu poszedł w kierunku dźwięku. Obraz został sprowadzony do funkcji przede wszystkim narracyjnych. Padł akcent na doskonalenie montażu technicznego, głównie ciągłości, lekceważenie zaś montażu skojarzeniowego. Postępy w montażu technicznym, spowodowały radykalne skracanie ujęć i scen czysto informacyjnych, pozwoliły na śmielsze przeskoki (elipsy).

Opracowane na podstawie Język Filmu Jerzego Płażewskiego (rozdz.XIV-XVIII)

1. Narracja w mediach audiowizualnych, styl zerowy.

Styl zerowy – styl filmowania, który zwraca uwagę widza na treść, a nie na formę.

Ogólne zasady kina klasycznego:

1. zrozumiałość i jednoznaczność

2. realizm i obiektywizm

3. przezroczystość formalna

4. określone oddziaływanie na emocje

*dlaczego klasyczne? bo to wzorzec dla innych oparty na regułach, o które opierają się inne filmy

STYL zerowy(klasyczne kino hollywoodzkie) to pewna całość ekonomiczno-organizacyjno-społeczna!

styl oglądalność

produkcja dystrybucja

początek, różne koncepcje:

• od 1915-l.60-te (wraz z f. niemym)

• od przełomu lat 20. i 30. do 60.

• l.20/30 do teraz

Narracja : wypowiedź, czynność prezentująca ciąg zdarzeń uporządkowanych w ciąg przyczynowo-skutkowy.

elementy narracji

• FABUŁA – to, o czym się opowiada

• SJUŻET – to, co należy do sfery samej wypowiedzi, to, co widać

*fabułę buduje się za pomocą sjużetu!

Fabuła = zdarzenia + postaci (ich „chcenie” jest motorem akcji)

1. Tryb fikcjonalny i dokumentalny, fabularny i niefabularny. Awangarda.

Odmiany filmu

• żywego planu

• animowany

  • rysunkowy (kreskówkowy) - technika polegająca na wykonaniu szeregu rysunków, które przedstawiają kolejne fazy ruchu

    • animacja na celuloidzie – metoda, która polega na nanoszeniu poszczególnych elementów rysunku na osobne przezroczyste arkusze

    • animacja tradycyjna wspomagana komputerowo – animacja na celuloidzie jest uproszczona, bo narysowane szkice skanuje się do komputera albo od razu wykonuje się na komputerze (np. za pomocą tabletu), potem wypełnia się je kolorem itd. i przenosi na taśmę lub zapisuje w postaci wideo

  • poklatkowy – fotografuje się klatka po klatce poszczególne fazy ruchu obiektów, np. lalek (lalkowy; najpopularniejszy), ale także postaci wyciętych z papieru (film poklatkowy wycinankowy), których wybrane elementy przesuwa się wraz z kolejnymi zdjęciami)

  • animacja komputerowa

    • dwuwymiarowa (posługuje się płaskimi rysunkami)

    • trójwymiarowa – tworzy się model cyfrowy obiektu a potem generuje i wyświetla kolejne fazy ruchu

      • szkieletowa (animuje się szkielet, a potem nakłada zewnętrzne powłoki)

      • motion capture (scenę odgrywa żywy aktor, a jego zarejestrowane ruchy są wzorem dla postaci animowanej)

*Piksylacja – odmiana filmu poklatkowego, która wykorzystuje żywych aktorów. Nagrywa się ich poklatkowo, co sprawia wrażenie szarpanego ruchu (dość komiczny efekt).

• film fikcji - odtwarza wydarzenia zmyślone, ale też autentyczne (np. Pianista); najczęściej utożsamiany z filmem fabularnym

• film faktu – wydarzenia dziejące się w rzeczywistości; najczęściej kojarzony z dokumentalnym, ale są przecież filmy zarejestrowane przez kamery przemysłowe itd. (* nazwę „film dokumentalny” wprowadził John Grierson)

Pod koniec lat 50. pojawiły się 2 nurty filmów dokumentalnych, mianowicie:

• cinema-verite (Francja, kino-prawda)

• direct ciemna (USA, kino bezpośrednie)

• kino głównego nurtu – rozrywkowe kino akcji oparte na fabule i posługujące się stylem zerowym

• kino artystyczne – wywodzi się z początków kina, gdy chciano dowartościować kino i sprawić, by stało się sztuką

• kino awangardowe – ma cele artystyczne, ale z reguły powstaje poza systemem przemysłowym i nie jest nastawione na zysk (wyjątki: niemiecki ekspresjonizm, francuski impresjonizm oraz sowiecka szkoła montażu-powstawały w warunkach przemysłowych i miały wymiar komercyjny, chociaż nie skierowane do szerokiej publiczności); filmy awangardy są fabularne, inne mogą być połączonymi obrazami na zasadzie asocjacji (skojarzeń), a także abstrakcyjne <nieprzedstawiające kształty (pamiętacie te linie poziome, które sobie „latały” po ekranie, odbijały się od siebie i „rozmnażały się” ;p lub z obiektami tak zarejestrowanymi, że podkreśla się ich cechy abstrakcyjne>; celem twórców tego nurtu jest wyrażenie własnych poglądów, manifest polityczny lub artystyczny czy badanie natury samego medium.

• kino amatorskie – brak komercyjnego charakteru, rejestracja uroczystości itd.

• kino offowe/niezależne – powstaje w amatorskich warunkach, ale ma cele artystyczne; nie znajdziemy ich w kinie, ale organizuje się różne festiwale dla tego typu filmów

• kino narodowe – zdefiniowanie nie jest proste, bo zależy co weźmiemy pod uwagę określając film jako konkretnego narodu (poza tym są takie filmy, które ekipę mają mieszaną)

1. Organizacja i funkcjonowanie przemysłu rozrywkowego.

***Warto sobie poczytać na ten temat w Sztuce filmowej. Wprowadzenie. szczegółowo

ETAPY pracy nad filmem:

1. Produkcja

   1. treatment = streszczenie fabuły i główne info na temat filmu(gatunek, czas, miejsce akcji, postaci itd.)

   2. scenariusz na podstawie treatmentu =fabuła, charakterystyka postaci, miejsce akcji i dialogi

   3. scenopis – jego punktem wyjścia jest scenariusz = szczegółowy opis kolejnych ujęć + trwanie ujęć, ustawienia kamery, oświetlenie, dźwięk

   4. storyboard = szkice ujęć

   5. wyszukanie reżysera i gwiazd, zapewnienie finansowania (jeśli wielki dystrybutor pomoże to będzie spoko, ale realizacja niezależna wzmaga trudności (pomyśl o kinie polskim) 1. rozwiązanie producent podpisuje kontrakt z siecią TV, a ona finansuje film w zamian za wyłączność emisji; 2.--> dofinansowanie państwowe (np. PISF)

   6. projekt gotowy! firma dystrybucyjna decyduje, czy film będzie zrealizowany

   7. akceptacja? = przygotowanie obsady, zatrudnienie pozostałych pracowników; ewentualnie dodatkowy sprzęt (kamery, krany…); kostiumy, rekwizyty; podejmowanie decyzji, które zdjęcia kręcić w plenerze, w atelier, a które tworzyć z pomocą grafiki komputerowej

   8. kręcenie! ważne !: już podczas realizacji wywołuje się materiał i montuje

2. Postprodukcja

ostateczny montaż(dodanie muzyki, dialogów, efektów dźwiękowych, opracowanie efektów specjalnych)

1. Dystrybucja

   1. czym się zajmują? zamawiają produkcję, rozprowadzają gotowe filmy do kin, TV i na płytach DVD - do sklepów

! Jeśli chodzi o budżet filmowy to najdroższe są „koszty negatywu” czyli rzeczywisty koszt wyprodukowania dzieła: wynagrodzenie twórców, wydatki techniczne oraz wynagrodzenie pracowników technicznych. Dodatkowo koszty reklamy oraz wykonania kopii do dystrybucji.

BARDZO WAŻNE znać HISTORIĘ TWORZENIA SIĘ WIELKIEJ ÓSEMKI….

WIELKA ÓSEMKA (zbiera 90% zysków) (z Kino bez tajemnic, a gdzie 8 firma?!)

• AOL Time Warner

• News Corporation Limited (właściciel 20th Century Fox)

• Viacom, Inc. (właściciel Paramount)

• Vivendi ( wł. Universal)

• MGM/UA

• Walt Disney Company ( ma jeszcze Buena Vista Distribution, Walt Disney Pictures – młodsza widownia, Touchstone Pictures oraz Hollywood Pictures – 2 ostatnie: dorosła publiczność)

• DreamWorks

KINO jako INSTYTUCJA

• w podstawowej odmianie kino jest nastawione na zysk, a konkretne filmy powinny mieć odbiorców. Nazywane sztuką, ale ważnym faktem jest to, że jest najzwyczajniejszym PRZEMYSŁEM, choć same filmy nie są podobne do produktów reszty przemysłów.

3 teorie:

1. korzyści zewnętrznych ? (osiąganie korzyści lub strat) – niezwiązane albo pośrednio związane z ekonomiczną relacją twórca-odbiorca

2. połączonej konsumpcji – fakt, że ktoś obejrzał film nie oznacza, że ten produkt zniknie (jak produkt spożywczy z półki); rozszerzenie rynku nieznacznie tylko zwiększa koszty

3. zniżki/zwyżki kulturowej – kiedy film ‘podróżuje’ przez granice państw może na tym zyskać, ale także stracić (filmy polskie raczej nie prosperują w USA, prawda?)

Ekonomiczne początki kina…

• najpierw były kina objazdowe i to operatorzy kręcili filmy i je wyświetlali albo też producenci sprzedawali film dla poszczególnych kin; w obydwu wypadkach czas pobytu takiego filmu w użytku publicznym był zależny od trwałości taśmy, czyli… krótko

• kina stawały się coraz bardziej popularne, co spowodowało ich „osiadanie” w miejscunowe budynki kinowe, które wypożyczają filmy u dystrybutorów

są teraz najważniejsi!, bo dystrybutor zleca producentowi nakręcenie filmu

1. Autor jako konstrukcja teoretyczna.

*(Kino bez tajemnic)

Praca zespołowa – film to specyficzna sztuka, której efekt końcowy nie jest zasługą wyłączni jednej osoby. Przy tworzeniu pracuje sztab ludzi, którzy są zorganizowani hierarchicznie i każdy ma ścisły zakres obowiązków.

Na początku XX wieku, kiedy kino stało się popularne a produkcja filmów – przemysłem, to banki, które finansowały filmy oczekiwały zysków. Stąd wziął się system produkcji i organizacji planowane niczym w fabryce. W I poł. XX w. filmy hollywoodzkie powstawały taśmowo (duże wytwórnie – ok. 50 filmów rocznie!!). Proces produkcji został podzielony na niezależne etapy, gdzie pracowali specjaliści. Wyodrębniły się wydziały: produkcyjny, scenariuszowy, operatorski, scenograficzny, kostiumowy, charakteryzatorski, montażowy itd.

Do podziału obowiązków doszły także regulacje związków zawodowych, które określały dostęp do pewnych prac. Zatem operator zanim mógł pracować w Hollywood musiał należeć do związku operatorów i tym samym nie wolno mu było pracować np. jako reżyser.

Ten system zmienił się w latach 60-tych, gdy oddzielono produkcję od dystrybucji a podział obowiązków stał się bardziej płynny. Miały na to wpływ także wzorce europejskie.

Reżyser jako autor

W systemie hollywoodzkim raczej trudno było o wyróżnianie reżysera, natomiast Europa traktowała to inaczej. Doceniano rolę artysty, ponieważ film traktowano jako sztukę, a nie tylko rozrywkę.

Europejska koncepcja wywarła wpływ na Hollywood, doceniono reżyserów tworzących w indywidualnym stylu (John Ford, A. Hitchcock) oraz tych młodych twórców ( Francis Ford Coppola , Brian De Palma, Scorsese, Spielberg).

Zamiast produkować taśmowo zaczęto zatrudniać na stałe niektórych fachowców. Obecnie realizuje się mniej filmów, ale reżyser ma więcej możliwości i może stać się popularny.

Operatorzy

W PL:

• operator obrazu – szef ;)

• operator kamery – szwenkier, drugi operator, który własnoręcznie obsługuje kamerę itd.

Rola operatora nawet w Hollywood wykraczała poza poprawne filmowanie sceny, ponieważ współpracował ściśle z reżyserem i aktorami, często wprowadzał nowe rozwiązania wizualne. Często zasługi reżysera są osiągnięte dzięki dobremu operatorowi.

Gwiazdy filmowe

Aktorzy są jedynymi członkami ekipy widocznymi na scenie, dlatego mają wyjątkową pozycję. Ci najsłynniejsi mają duży wpływ na ostateczny kształt filmu. Kiedy w filmach zaczęto używać planów bliższych rola aktora zdobyła na wartości. Widzom nie było wszystko jedno, co oglądają. SYSTEM GWIAZD spójrz (ikony kina)

1. Gatunki w kulturze popularnej.

Twórcy często eksperymentują z konwencjami i ikonografią, więc gatunki zazwyczaj nie pozostają zbyt długo w kanonicznej wersji, ale zmieniają się z czasem.

3 ważne gatunki amerykańskiego kina fabularnego (Sztuka filmowa. Wprowadzenie.)

1. western

2. horror

3. musical