21. Procedury podejmowania decyzji w organizacjach międzynarodowych.

Wszelkiego rodzaju uprawnienia organizacji do podejmowania różnych typów decyzji w określonym trybie określane są zazwyczaj w umowie założycielskiej. Jednak w praktyce prawa międzynarodowego nie ma jednolitego stanowiska co do definicji „decyzji”. I tak można rozumieć je jako wszelkie akty będące wyrazem woli organizacji (Z.Klepacki), jako te które realizują cele zawarte w umowie założycielskiej i realizowane są przez organy główne (W.Morawiecki) bądź jako akty mające charakter wiążący lub prawotwórczy (K.Skubiszewski). Mimo rozbieżności definicji zawsze są one jednym z podstawowych elementów realizowania funkcji organizacji.

Procesy decyzyjne rozważane są też niekiedy jako fazy: wejścia (inicjatywa podjęcia decyzji), konwersji (przetwarzanie decyzji poprzez opracowywanie projektu) i wyjścia (koniec procesu decyzyjnego i wejście w życie – wykonanie decyzji).

AKTY WOLI:

- niewiążące: zalecenia i rezolucje; stanowią większość podejmowanych uchwał i kierowane są głównie do państw członkowskich
- wiążące: uchwały i decyzje (obejmują różne dziedziny: polityczne, gospodarcze, prawne, społeczne, organizacyjne, budżetowe itp.); mogą być wiążące dla wszystkich członków lub tylko dla tych głosujących za ich przyjęciem (np. w Lidze Państw Arabskich); ogólnie wiążący charakter mają tylko te, które odnoszą się do spraw wewnątrzorganizacyjnych

DECYZJE można podzielić na dotyczące wewnętrznego funkcjonowania i na dot. środowiska zewnętrznego. Mogą być kierowane do państw członkowskich/nieczłonkowskich, osób fizycznych/prawnych, do innych organów org, do innych organizacji lub opinii publicznej.

Kryterium PRZEDMIOTOWE (Z.Klepacki): sprawy polityczne, gospodarcze, społeczne, militarne, techniczne, prawne, naukowe czy kulturalne. Podział ten umożliwia klasyfikację organów, ale to nas nie interesuje.

PROCES PODEJMOWANIA DECYZJI: regulowany jest przez statut i regulaminy wewnętrzne, które określają prawo inicjatywy uchwały, zasady wnoszenia projektów, tryb podjęcia decyzji i tryb wejścia decyzji w życie.

PROCEDURA GŁOSOWANIA

• Dawniej decyzje podejmowano zasadą jednomyślności państw, co do dziś utożsamiane jest z poszanowaniem suwerennej równości państw, gwarantuje najwyższą efektywność wykonywania decyzji i odpowiada idei pokojowej współpracy państw. Procedura wykorzystywana przy małej liczbie członków organizacji bądź do podejmowania decyzji i charakterze zasadniczym typu statut i przyjmowanie nowych członków.
  WADY: długi proces decyzyjny, decyzja o charakterze ogólnikowym, wymóg zgody wszystkich może ograniczyć operatywność organizacji, możliwość łatwego zablokowania decyzji.

  • Jednomyślność BEZWZGLĘDNA: wymaga obecności i zgody wszystkich państw

  • Jednomyślność ZŁAGODZONA (względna): wstrzymanie się od głosu nie jest wetem, a państwo wstrzymujące się nie jest zobowiązane do zastosowania decyzji; wprowadzona przez OECD

  • Jednomyślność GŁOSUJĄCYCH: możliwa nieobecność i wstrzymanie się od głosu, ale pojawia się wymóg kworum

  • Jednomyślność ZAINTERESOWANYCH: głównie przy programach operacyjnych

• Procedura WIĘKSZOŚCIOWA: ułatwia podejmowanie decyzji, uniemożliwia blokowanie, decyzje mają duże znaczenie polityczne i moralne, są wiążące i odzwierciedlają interesy najważniejszych państw.
  Naraża jednak na ryzyko przegłosowania, co oznacza, że dana decyzja nie odpowiada interesom poszczególnych państw, a to rodzi niechęć jej wdrożenia. Poza tym organizacja może stać się forum realizacji interesów danej grupy (większościowej) państw, kosztem pozostałych.
  Istotna jest więc skłonność państw do negocjacji i uwzględnienie interesów jak największej grupy.

  • Większość KWALIFIKOWANA: o charakterze ilościowym (bierze się pod uwagę liczbę głosów), wk głosów wszystkich członków organizacji czy wszystkich państw głosujących (wymóg kworum)

  • Większość ABSOLUTNA (BEZWZGLĘDNA):
    - głosów wszystkich państw członkowskich: 50% + 1 głos
    - oddanych głosów: 50% + 1 głos (wymóg kworum)

  • Większość ZWYKŁA (WZGLĘDNA): dotyczy tylko państw obecnych (wymóg kworum), potrzebna jest większa ilość głosów za niż przeciw, a głosy wstrzymujące nie mają znaczenia. Dominuje przy podejmowaniu decyzji o charakterze proceduralnym lub organizacyjnym. ZALETA: szybkość i skuteczność decyzji; WADA: państwa przeciwne nie chcą wdrażać decyzji

• Głosowanie WAŻONE: poszczególne państwa dysponują różną ilością głosów, w zależności od znaczenia w organizacji. Elementem pozytywnym jest fakt, że odzwierciedla realne znaczenie państw członkowskich, jednak z drugiej strony decyzje podejmuje grupa państw mająca największe znaczenie.
  Charakterystyczny był dla okresu kolonialnego, jednak obecnie występuje głównie w organizacjach finansowych (we wszystkich wyspecjalizowanych org finansowych ONZ) i w większości banków regionalnych, gdzie liczba głosów zależy od wysokości udziału w kapitale zakładowym. Podobny system głosowania obowiązuje w organizacjach surowcowych, technicznych, organach parlamentarnych (liczba głosów proporcjonalna do liczby ludności – np. w Parlamencie Europejskim, jednak system ten jest złagodzony, degresywnie proporcjonalny, czyli ustalana jest minimalna liczba miejsc) i kilku organizacjach gospodarczych.

• KONSENSUS: po II w.ś. w organizacjach o charakterze powszechnym, regionalnym lub subregionalnym stał się dominującą praktyką. Pierwszy raz zastosowany w KBWE. Nawet jeśli nie jest ujęty w umowie międzynarodowej to albo można go po prostu dopisać, albo przyjąć na zasadzie praktyki. WADY: decyzje o ogólnym charakterze co rodzi wątpliwości przy ich interpretacji, powolna procedura
  ZALETY: wszystkie państwa biorą udział w podejmowaniu decyzji, więc powinny być zadowolone, co generuje sprawne wdrażanie; unika się głosowania i prowadzi negocjacje tak długo, aż większość/wszyscy będą zadowoleni

W wielu instytucjach poszczególnych organizacji możliwe jest stosowanie różnych procedur, co wpływa na sprawność organizacji. Można zauważyć też zależność typu głosowania od rangi decyzji: im ważniejsza decyzja, tym bardziej skomplikowana procedura.

Uchwały mogą wejść w życie bezpośrednio po ich uchwaleniu, w wyniku zaaprobowania ich przez inny organ tej samej organizacji, po upływie jakiegoś czasu jeśli nie zostanie zgłoszony sprzeciw, po prostu po upływie określonego czasu lub po ratyfikowaniu/przyjęciu/uznaniu przez odpowiednie organy państwowe. Istnieje spór co do prawotwórczego charakteru uchwał organizacji, jednak większość znawców prawa twierdzi, że są źródłem wtórnego prawa (które pochodzi od państw) i mają „miękki” charakter.

Ociężałość i nieefektywność niektórych organizacji prowadzi do pomijania reguł przez niektóre państwa (USA a Irak), co podkreśla konieczność przystosowania organizacji do zmieniających się warunków, by wypełnić luki w strukturach sterowania prawa międzynarodowego.