Ekonomika transportu 16.11.2011

Popyt potencjalny – zapotrzebowanie na dany towar lub usługę bez powiązania z ceną tego dobra ( nacisk na potrzeby, a nie na możliwości finansowe). Popyt potencjalny jest mniejszy niż potrzeby transportowe, gdyż zarówno podmioty gospodarcze, jak i indywidualne osoby część potrzeb zaspakajają we własnym zakresie (transport własny).

Źródła potrzeb transportowych

• Wynikające z działalności gospodarczej człowieka, związane z:

  • Przestrzennym rozmieszczeniem bogactw i zasobów naturalnych

  • Przestrzenną lokalizacją produkcji materialnej (koncentracja lub rozproszenie produkcji przemysłowej, rozmieszczenie terenów rolnych)

  • Kooperacją i specjalizacją produkcji

  • Istnieniem międzynarodowego podziału pracy i międzynarodowego handlu

  • Dystrybucją wyprodukowanych towarów ( rozmieszczenie rynków zbytu towarów, organizacją procesu dystrybucji)

  • Przestrzennym rozmieszczeniem osadnictwa i aktywnością zawodową społeczeństwa, która powoduje konieczność dojazdów do pracy

• Związane z organizacją życia społecznego w zakresie:

  • Potrzeb indywidualnych

    • Lokalizacja placówek oświatowych, naukowych, kulturalnych, rozrywkowych

    • Rozmieszczenie placówek administracji centralnej i terenowej

    • Rozmieszczenie terenów turystycznych, rekreacyjnych i nadających się do uprawniania sportów

    • Potrzeby utrzymywania więzi międzyludzkich

    • Potrzeba ochrony zdrowia

    • Migracje ludności

• Potrzeb wynikających z funkcjonowania państwa

  • Działalność administracji państwowej

  • Udział w międzynarodowych strukturach i organizacjach

  • Działalności instytucji o charakterze publicznym

  • Działań na rzecz obronności kraju i bezpieczeństwa publicznego

  • Konieczności realizacji akcji ratunkowych

Klasyfikacja potrzeb transportowych

Dla potrzeb osób:

• Finalny cel podróży

  • Przejazdy do pracy i w celu nauki

  • Przejazdy socjalno-bytowe (np.: w celach zaopatrzeniowych, turystycznych, kulturalnych, utrzymania kontaktów rodzinnych i towarzyskich).

• Siła oddziaływania źródeł

  • Obligatoryjne ( systematyczne i niesystematyczne)

  • Fakultatywne (systematyczne i niesystematyczne)

Dla potrzeb przewozu ładunków:

• Potrzeby przewozowe występujące w obrębie układu produkcyjnego

• Potrzeby przewozowe występujące w obrębie układu osadniczego

Badania potrzeb przewozowych prowadzone są w trzech aspektach

• Wielkości potrzeb transportowych

• Rozkładu przestrzennego i czasowego zapotrzebowania na usługi transportowe

• Preferencji użytkowników w zakresie wyboru gałęzi transportu oraz pożądanych cech jakościowych usług transportowych

Określanie rozkładu potrzeb transportowych przeprowadza się w badaniach kordonowych i potoków przewozowych.. Badania kordonowe polegają na rejestracji natężenia ruchu na trasach wlotowych do określonego miasta lub na obrzeżach określonego obszaru. Dokonywane są w określonych dniach i na tej podstawie szacowane są wielkości roczne.

W badaniach pomiaru ruchu wykorzystuje się badania ankietowe oraz obserwacje polegające na zliczaniu liczby pojazdów oraz liczby pasażerów, liczenie pasażerów za pośrednictwem talonów lub też stosuje się urządzenia automatycznie określające liczbę przejeżdżających pojazdów. Badania takie co kilka lat przeprowadza Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad.

W celu badania potrzeb transportowych i poytu efektywnego wykorzystuje się różne techniki badań:

• Tradycyjne

• Ekonometryczne

• Demoskopijne

W badaniach tradycyjnych wykorzystuje się ekstrapolację trendu i metody wskaźnikowe:

• Wskaźnik przewozowości określa stosunek masy produkcji towarowej, która wymaga przemieszczenie do całkowitej masy produkcji

• Wskaźnik transportochłonności w jednostkach fizycznych określa wielkość przewozów przypadająca na jednostkę produkcji; najczęściej odnosi się wielkość pracy przewozowej do PKB

• Wydajność przewozowa – liczby przewozów na 1 mieszkańca. 1 km sieci drogowej lub 100 km² powierzchni

W badaniach ekonometrycznych wyróżnia się następujące czynniki wpływające na popyt na usługi transportowe

• Liczba ludności

• Zamożność społeczeństwa

• Procesy urbanizacji

• Czas i oceny oferowanych przewozów określoną gałęzią

Techniki demoskopijne są badaniami bezpośrednimi, obejmującymi określone grupy użytkowników transportu. Prowadzone jako badania reprezentacyjne z zastosowaniem następujących technik

• Badania ankietowe (wywiady jednorazowe)

• Badania panelowe (regularne badania tych samych respondentów)

• Metoda talonowa

• Obserwacje

• Testy

Postulaty przewozowe to wymagania jakościowe zgłaszane pod zakresem transportu przez jego użytkowników

Klasyfikacja postulatów przewozowych

Odległość przestrzenna	Czas przewozu	Przedmiot przewozu
Dostępność do sieci transportowej Bezpośredniość Przepustowość Wydłużenie drogi	Szybkość Terminowość Dostępność w czasie Regularność Częstotliwość Rytmiczność punktualność	Bezpieczeństwo Kompleksowość usługi Masowość Wygoda podróżowania Koszt transportu
	Niezawodność

Współczynnik wydłużenia drogi komunikacyjnej:

$$W_{L} = \frac{L_{R}}{L_{P}}$$

L_R - Odległość rzeczywista między dwoma punktami na określonej drodze

L_P - Odległość w linii prostej między tymi punktami

Kolejność miejsc	Koszty transportu	Czas transportu	Dostępność transportu	Bezpieczeństwo transportu
1 2 3 4 5 6	Rurociągowy Morski Żeg. śródlądowej Kolejowy Samochodowy lotniczy	Lotniczy Samochodowy Kolejowy Żeg. śródlądowej Morski rurociągowy	Samochodowy Kolejowy Żeg. Śródlądowej Morski Lotniczy rurociągowy	Rurociągowy Lotniczy Morski Żeg. śródlądowej Kolejowy samochodowy

Elastyczność popytu na usługi transportowe

Większość potrzeb na usługi transportowe, zarówno pasażerów, jak i ładunków, ma charakter obligatoryjny, skutkuje stosunkowo niską elastycznością popytu, zarówno dochodową, jak i cenową. Jedynie znaczne zróżnicowanie dochodów oddziałuje na przewozy. Przy wzroście dochodów wzrasta zapotrzebowanie na usługi o wysokim standardzie, przy niskich dochodach większe jest zapotrzebowanie na usługi o niskiej jakości (i cenie).