TEORIA WYCHOWANIA

PYTANIA:

1. Jaką rolę pełnią wartości w wychowaniu? Dlaczego wprowadzenie młodych ludzi w wartości jest ważne w wychowaniu?

• Kształtują postawy prospołeczne

• Potrafią wyznaczyć sposób postępowania

• Kształtują osobowość wychowanka

• Kształtują system wartości u wychowanka

• Ułatwiają przystosowanie się do społeczeństwa

• Wychowanek wie jak zachować się w każdej sytuacji

• Wartości są fundamentem wychowania

• Chronią przed dokonywaniem nietrafnych i nierzadko moralnie nagannych wyborów

1. Jaka jest rola wychowawcy w wychowaniu do wartości?

• Pomaga wyznaczyć kierunek postępowania

• Zachęca do wprowadzenia wartości i stosowania ich w życiu codziennym

• Powinien być wzorem do naśladowania

• Powinien ukazywać błędy w postępowaniu wychowanka, uświadomić konsekwencje złego postępowania

• Przywracanie właściwego sensu wartościom

• Wskazanie hierarchii wartości

1. Przykłady sytuacji- jaki jest styl wychowania każdej osoby? Na czym polegają błędne i właściwe zachowania wychowawcy?

STYLE WYCHOWANIA:

1. Styl autokratyczny- polega na władzy rodziców, najczęściej ojca. Sprawowanie tej władzy to jednoosobowe decyzje i dokładna kontrola ich wykonania. Polecenia przeważają tu nad zachętami, a opór jest surowo karany. Dziecko uczy się posłuszeństwa oraz tego, że „ktoś musi kierować”. Charakterystyczne jest powielanie się tego stylu w kolejnych pokoleniach- po przecierpieniu swego ofiara przemocy odgrywa się w przyszłości na słabszych od siebie: własnych dzieciach, podwładnych, wszystkich młodszych

2. Styl demokratyczny-polega na uzgodnieniu stanowisk w ważnych sprawach. Dziecko uczestniczy we wszystkich naradach, a jego głos liczy się, gdy rozumie kwestię. Dzieci proszone są o własne pomysły lub dokonanie wyboru z kilku możliwych sposobów działania. Przedłuża to proces podejmowania decyzji, ale zapobiega konfliktom i dobrze przygotowuje do życia społecznego. Uczy odpowiedzialności za siebie pod nieobecność rodziców/ wychowawcy.

3. Styl liberalny-polega na ograniczeniu ingerencji rodziców w sprawy dzieci. Bywa to nieprzewidzianym skutkiem nadmiernej troskliwości w okresie wczesnego dzieciństwa. Dojrzewając, pociechy starają się „zejść z oczu” i poszerzyć swobodę działania. Ten styl bywa też skutkiem nadmiernego zaangażowania rodziców w innej dziedzinie życia lub braku rodziców. Dziecko uczy się walczyć o swoje, bo przy braku dokładnej kontroli jego upór, prędzej czy później, zwycięża. Znacznie trudniej jest w ten sposób jest pokonać nauczycieli.

BŁĘDY WYCHOWAWCZE:

1. RYGORYZM

2. AGRESJA

3. HAMOWANIE AKTYWNOŚCI

4. OBOJĘTNOŚĆ

5. EKSPONOWANIE SIEBIE

6. ULEGANIE (BEZRADNOŚĆ)

7. ZASTĘPOWANIE (WYRĘCZANIE)

8. IDEALIZACJA DZIECKA, UTOŻSAMIENIE SIĘ Z NIM, JAKO NAJWYŻSZYM DOBRE

9. NIEKONSEKWENCJA

1. Rozpoznawanie celów- podział celów na ogólne, szczegółowe i efekty; odróżnienie celów od zadań i form

2. Zasady- przykłady formułowania

Wg. Dąbrowskiego:

-Wychowuj dziecko, tak aby jemu było dobrze i z nim było dobrze innym

-Dobre wychowanie kandydatów na rodziców i małżonków należy rozpocząć od małego dziecka

-Postępuj tak, jak postępują ci, których kochasz i szanujesz

Zasady wychowania- pewny rodzaj norm szczegółowych określających jak powinien postępować wychowawca i/lub wychowanek w określonych warunkach

O czym należy pamiętać w czasie ich formułowania:

• Aby były zrozumiałe i komunikatywne dla wszystkich

• Aby były dobrowolnie uznane i przyjęte przez wszystkich

• Aby wyrażały wspólne normy postępowania

• Aby wychowanek wiedział, że uchylając się od nich ma świadomość tego, iż popełnia coś niewłaściwego

Co powinno być uwzględnione w czasie ich tworzenia:

• Poszanowanie godności wychowanków

• Odwoływanie się do jego doświadczeń

• Stopniowanie stawianych mu wymagań

• Konsekwencje niespełnienia wymagań

• Dyscyplinowanie zachowań

Na co powinno być skierowane:

• Indywidualizację oddziaływań wychowawczych

• Kształtowanie środowiska wychowawczego

• Integrację oddziaływań

• Aktywowanie wychowanka do samodzielności

1. Metoda zadaniowa- Jakie zadanie będzie kształtowało właściwe zachowania w przypadku osoby:… ; Jakie zadania można powierzyć wychowankowi w środowisku:

W środowisku rodzinnym:

• Posprzątać pokój- nauka schludności i czystości

• Opieka nad młodszym rodzeństwem- nauka odpowiedzialności

• Nakrywanie do stołu- nauka estetyki

• Wyrzucanie śmieci- systematyczność i higiena

• Samodzielne ubieranie się- nauka samodzielności

Metoda zadaniowa-wychowawca tworzy realne sytuacje, będące dla wychowanka wyzwaniem, wymagające podjęcia odpowiednich działań przez wychowanka

Warunki skuteczności:

• Swoboda wyboru

• Świadomość celu- precyzyjne wyjaśnienie celu pracy

• Zainteresowanie wychowanka uzyskanym stanem- powiązanie celu z osobistymi motywami wychowanka, bez oczekiwania wielu sukcesów.

• Realność osiągnięcia celu- cel łatwy do osiągnięcia jest ceniony niżej, niż trudny

• Stopniowanie trudności zadań

• Ogólna wiedza wychowanka

• Zdolność do samooceny przez wychowanka

• Odczuwanie zadowolenia

1. Argumenty za i przeciw stosowaniu nagradzania oraz karania

NAGRADZANIE

WADY NAGRÓD :

• Nieumiejętne korzystanie ze wzmocnień pozytywnych przyczynia się do nieharmonijnego rozwoju jednostki, ponieważ: 

• Potęguje tendencje egoistyczne, budząc chęć imponowania innym, wywyższania się nad innymi, wyśmiewania się chwalenia, itp. 

• podnieca niezdrową ambicję 

• wyzwala zadowolenie z cudzej krzywdy i słabości 

• budzi przykrość, jeśli nagroda jest źle dobrana, tzn. nieadekwatna do upodobań i rzeczywistych zainteresowań i potrzeb dziecka 

• prowadzi do nadmiernego przywiązania do wartości materialnych, kształtując postawę pełną interesowności.

ZALETY NAGRÓD 

• „Można powiedzieć, że pełni ona (nagroda) bardzo wiele funkcji :

• wyzwala czynny stosunek do obowiązków, do stawianych wymagań 

• utwierdza pożądane zachowanie i potęguje wysiłek 

• mobilizuje do aktywności i działania 

• pobudza do pracy na osobą, do ambicji i wytrwałości 

• przyczynia się do nabywania właściwych postaw do nauki i życia społecznego 

• pogłębia wiarę we własne siły, umiejętności i możliwości 

• umożliwia sprawiedliwą ocenę siebie i innych

• pozwala przezwyciężyć lęki, zahamowania oraz własne słabości 

• zaspokaja potrzebę uznania, sukcesu i znaczenia 

• wzmacnia poczucie bezpieczeństwa i przynależności 

• pogłębia więź z osobą nagradzającą 

• uczy życzliwości, przyjaźni, miłości, altruizmu i innych pozytywnych cech osobowości.

KARANIE:

ZALETY KAR :

„Ważną funkcją kary jest zlikwidowanie poczucia winy, przywrócenie równowagi psychicznej u karanego. Jeśli dziecko postąpi niewłaściwie, najczęściej żałuje tego i odczuwa ciężar przewinienia. Po ukaraniu następuje niejako zadośćuczynienie.” 

„Karę można stosować po lub w czasie wykonywania przez wychowanka czynności, którą wychowawca uważa za niewłaściwy sposób zachowania się danej sytuacji , po to, by ją wyeliminować.” 

„Kara podobnie jak nagroda, podwyższa poziom nieswoistego pobudzenia jednostki, który w pewnym sensie może polepszać jej funkcjonowanie” 

WADY KAR 
z:Mieczysław Łobocki, Teoria wychowania w zarysie, Wyd. Impuls. Kraków 2009, s.205 

„Metoda karania raczej „tłumi” niż „wygasa” niepożądane zachowania u dzieci i młodzieży. To znaczy przyczynia się częściej do chwilowego ich zaprzestania iż całkowitego wyeliminowania” 

„Nadmiar karania wyzwala skłonność do agresji, kłamstwa, oraz dogmatyzmu i uprzedzeń. Powoduje także frustrację, lęk, niepewność, sprzyja poczuciu niższości i budzi uczucie nienawiści, nierzadko zaś mimowolnie wzmaga zachowania podlegające karaniu” 

„Z czasem nawet zwiększa ich [zachowania aspołeczne dzieci i młodzieży] nasilenie, gdy groźba kary znika” 

„Karanie potrafi przybrać postać bolesnych i nader okrutnych oddziaływań, będących źródłem frustracji i nerwic, oraz sprzecznych z zasadami zdrowia psychicznego” 

„Poważne zastrzeżenia budzi metoda karania odwołująca się do kar fizycznych (cielesnych) zwłaszcza stosowanie ich z premedytacją przynosi skutki wręcz przeciwne do oczekiwany(…) uwłacza godności osobistej uczniów (wychowanków), wzmaga ich agresywność i uprzedzenia wobec dorosłych. Poza tym bite i maltretowane przez swych rodziców dzieci nabierają skłonności do bicia i maltretowania w przyszłości własnych dzieci. Są też narażone na uszkodzenie ciała i trwałe jego skutki(…) Bite dzieci są zdolne również do krzywdzenia innych dzieci”

PRZECIW:

• Kary cielesne są usankcjonowanie prawnie i niedozwolone

• Karanie może wzbudzać agresję

• Odizolowywanie się od osób, które nas karzą

• Może dojść do obniżenia samooceny

• Może dojść do zamknięcia w sobie

• Może dojść do zaburzenia psychiki dziecka

• Może dojść do uszczerbków na zdrowiu

• Dziecko może nie zgadzać się z karą i aby to zademonstrować pyskuje, wyzbywa się szacunku do innych

1. Metoda wychowania- podział, przykłady; jaki cel można osiągnąć każdą z metod wychowawczych; dobór najskuteczniejszej metody do sytuacji wychowawczej

1. Indywidualne

• Metoda modelowania (przeznaczona dla starszych dzieci, dostosowana do wiedzy wychowanka

Cele, jakie można osiągnąć ta metodą:

- okazywanie szacunku dla starszych osób

-kształtowanie zachowań zgodnych z obowiązującymi normami społecznymi

- kształtowanie modyfikowana różnych czynności poznawczych, językowych

- wychowanek potrafi stłumić w sobie odruchy buntu, umie panować nad swoja złością

Warunki skuteczności:

• Wartości modela

• Mniejsze zaufanie do słów niż czynów

• Kilka modeli jednocześnie wywiera większy wpływ

• Podobieństwo do obserwatora

• Ważność modela ( zaradność, kompetencje, szacunek, status społeczny)

• W przypadku rodziców osoba dominująca

• Opiekuńczość

• Entuzjazm dla prezentowanych zachowań

• Cechy modelowanej czynności

• Mniejsza złożoność (liczba elementów percepcyjnych i motorycznych)

• Zrozumiałość

• Właściwości obserwatora (wychowanka)

• Motywacja zadaniowa wzbudzana przez instytucję

• Zgodność wymagań obserwatora i modela

• Wiek obserwatora

• Trwałość dyspozycji osobowościowych

• Niezależność od innych

• Metoda zadaniowa

Cele jakie można osiągnąć tą metodą:

-kształtowanie, rozwijanie odpowiedzialności w wychowanku

-kształtowanie samodzielności w wychowanku

-rozwijanie cierpliwości w wychowanku

-wyzwalanie aktywności wychowanka

- okazywanie emocjonalnego stosunku do innych osób

Metoda zadaniowa-wychowawca tworzy realne sytuacje, będące dla wychowanka wyzwaniem, wymagające podjęcia odpowiednich działań przez wychowanka

Warunki skuteczności:

• Swoboda wyboru

• Świadomość celu- precyzyjne wyjaśnienie celu pracy

• Zainteresowanie wychowanka uzyskanym stanem- powiązanie celu z osobistymi motywami wychowanka, bez oczekiwania wielu sukcesów.

• Realność osiągnięcia celu- cel łatwy do osiągnięcia jest ceniony niżej, niż trudny

• Stopniowanie trudności zadań

• Ogólna wiedza wychowanka

• Zdolność do samooceny przez wychowanka

• Odczuwanie zadowolenia

• Metoda perswazji

Cele jakie można osiągnąć tą metodą:

-dążenie do zmiany przekonań wychowanka

-kształtowanie pozytywnych przekonań wychowanka

- Motywowanie zachowań społecznie i moralnie pożądanych

-nauka odróżniania dobra od zła

-kształtowanie własnego systemu wartości w wychowanku

Metoda perswazji-polega na podpowiadaniu określonych zachowań, rozwiązań, wyborów przy pomocy odpowiednio dobranych argumentów

Warunki skuteczności:

• Stosowanie równolegle z modelowaniem i metodą zadaniową

• Postępowanie wychowawcy zgodne z wartościami i zasadami moralnymi

• Unikanie górnolotności i deklaratywności

• Sprawowanie władzy ( kontrola nad nagrodami i karami, wysoki status społeczny)

• Podobieństwo nadawcy i odbiorcy

• Odpowiednia sytuacja przekazu (pełniej w sytuacji luźnej, prywatnej

• Pozytywne cechy odbiorcy (np. większa inteligencja, naśladowanie do osoby przekazującej komunikat)

• Metoda nagradzania i karania

Cele jakie można osiągnąć tą metodą:

- kształtowanie umiejętności odróżniania dobra od zła

-wzmacniać pożądane zachowania i wyeliminować niepożądane zachowania

KARANIE- polega na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń w następstwie jego czynności i zmierza do zahamowania tendencji do reagowania tą czynnością na dana sytuację (służy eliminacji pewnej czynności niepożądanej)

Warunki skuteczności:

• Awersyjność kary- rzeczywiste zastosowanie metody

• Siła kary- zbyt słaba kara może nawet intensyfikować czynności zamiast je tłumić

• Synchronizacja kary- skuteczniejsza akra wczesna

• Rozkład karania:

• Karanie sporadyczne mniej skuteczne od ciągłego

• Wskazane konsekwentne karanie za każdy przejaw niepożądanej czynności

• Rodzaj karanej czynności- nie walczy się z reakcjami dotyczącymi czynności niezbędnych do życia i zdrowia

• Ostateczność, jasność wymagań- uzasadnienie

• Osobowość wychowanka- zwłaszcza poziom samooceny

• Pozytywny stosunek uczuciowy miedzy wychowawcą a wychowankiem

• Podwyższa dotkliwość kary

• Ukarany wychowanek chce przywrócić pozytywne relacje

• Najskuteczniejsze kary naturalne

NAGRADZANIE- nagradzanie polega na tworzeniu następstw atrakcyjnych w celu wzmocnienia tendencji do reagowania określoną czynnością na daną sytuację:

Warunki skuteczności:

• Atrakcyjność nagrody

• Nieopóźnianie nagrody (podawanie tuż po zakończeniu pożądanej czynności)

• Rozkład nagród:

• Nagradzanie sporadyczne podtrzymuje kontynuowanie danej czynności, mimo braku nagrody (wpływ na trwałość zmiany)

• Wskazane rozpoczynanie od nagradzania ciągłego i stopniowe powiększanie liczby nienagradzanych czynności

• Brak zgodności i konsekwencji rodziców w postępowaniu z dziećmi- osoby buntują się przeciw porządkowi i autorytetom

• Stopień opanowania czynności:

• Trudno utrwalić coś, co nie istnieje

• Selektywne nagradzanie czynności, będących przybliżonymi wersjami czynności pożądanych

• Źródło motywacji czynności:

• Zewnętrzne- w celu uzyskania jakiejś zewnętrznej korzyści

• Wewnętrzne- czynności podejmowane dla niej samej

• Zasady nagradzania:

• Wzmacniać tylko przejawy zachowań pożądanych

• Stosować nagradzanie bezpośrednio po zadaniu, dłuższe zwlekanie może być kojarzone z innymi niepożądanymi zachowaniami

• Nagradzać każde właściwe zachowanie na wstępnej fazie, później coraz rzadziej

• Wzmocnienie niematerialne łączyć z materialnym, stopniowo rezygnować ze wzmocnień materialnych

1. Grupowe

• Działalność zespołowa

Cele jakie można osiągnąć tą metodą:

-dążenie do przezwyciężenia w wychowanku nieśmiałości, egoistycznej rywalizacji, chęci dominacji

-nabywanie umiejętności współpracy w grupie

- dążenie do lepszego poznania się wychowanków

Niebezpieczeństwa działalności zespołowej:

• Poczucie narzucania zadań przez dorosłych

• Zbyt silna, destrukcyjna rywalizacja między zespołami

• Niedocenienie osób mniej zdolnych

• Korzyści działalności zespołowej:

• Uatrakcyjnienie zajęć

• Aktywizowanie wychowanków

• Uczenie współpracy

• Przezwyciężenie nieśmiałości, egoistycznej rywalizacji, chęci dominacji

• Umożliwia lepsze poznanie się i rozumienie wychowanków

• Działalność samorządowa

Cele jakie można osiągnąć tą metodą:

-dążenie do kształtowania w wychowanku postaw prospołecznych, bezinteresownych świadczeń

-kształtowanie w wychowanku odpowiedzialności

- kształtowanie w wychowanku demokratycznych form współżycia społecznego

-Kształtowanie w wychowanku poczucia godności ,wolności osobistej i bezpieczeństwa

• Korzyści działalności samorządowej:

• Uczenie się demokratycznych form współżycia społecznego

• Kształtowanie postaw, prospołecznych, bezinteresownych świadczeń

• Głębokie pojmowanie odpowiedzialności za powzięte decyzje i czyny, prawo do odrębności przekonań, tolerancji, empatii

• Zapewnienie poczucia godności ,wolności osobistej i bezpieczeństwa

• Powstawanie wewnątrzgrupowych norm moralnych

• Niebezpieczeństwa działalności samorządowej:

• Nadużywanie współzawodnictwa jako formy aktywizacji

• Nieliczenie się z realnymi możliwościami wychowanków

• Tworzenie się groźnych wychowawczo grup

• Nadmierna ingerencja wychowawcy

• Przynależność do zbyt wielu ogniw życia samorządowego