Temat 4: Kanon Starego i Nowego Testamentu.

1). Słowo Biblia i jego odpowiedniki, ich znaczenie

Biblia - zbiór pism, które Kościół uznał za natchnione. Często także, zbiór ten nazywa się Pismem Świętym, Księgami

Świętymi a zwłaszcza Testamentem/Testamentami ( "przymierze", "układ Boga i Ludu Wybranego").

Słowo "Biblia" przyszło do nas z greki poprzez łacinę. Greckie wyrażenie brzmi ta biblia ("księgi"), w późniejszej łacinie

słowo biblia wzięto za łaciński rzeczownik rodzaju żeńskiego w liczbie pojedynczej, znaczący "księga".

2). Podziały: hebrajski i katolicki ksiąg Starego Testamentu. Co było podstawą dokonania tych podziałów? Liczba ksiąg

w Starym i Nowym Testamencie.

Stary Testament hebrajski:

Prawo (torah) 5 ksiąg Mojżeszowych (Pentateuch) -od początku do śmierci Mojżesza.

Prorocy - Pierwsi: od Jozuego do Królów, poźniejsi: Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel oraz 12 Proroków Mniejszych. -opisane

dzieje Izraela, proroctwa.

Pisma (hagiografy) - Psalmy, Przysłowia, Hiob - Pisma "wielkie",

Pieśń nad Pieśniami, Rut, Lamentajce; Kohelet, Estera - "zwoje",

Daniel, Ezdrasz, Nehemiasz, pierwsza i druga księga Kronik.

-literatura mądrościowa, utwory filozoficzne, dydaktyczne. Najstarsze utwory pochodzą z czasów Salomona (wiek X) i są to

psalmy oraz księga przysłów. Najmłodszą natomiast jest Księga Daniela i pochodzi z 164 roku p.n.e.(zamyka hebrajski kanon).

Stary Testament katolicki:

Księgi:

a) Historyczne (Pentateuch- księgi: Rodzaju, Wyjścia, Kapłańska, Liczb, Powtórzonego Prawa. Księgi Jouzego, Sędziów,

Rut, I i II Samuela, Tobiasza, Judyty Estery, I i II Machabejska.

b) Dydaktyczne( i poetyckie )-księgi: Hioba, Psalmów, Przysłów, Koheleta, Pieśń nad Pieśniami, Mądrości, Syracha.

c) Profetyczne- Czterech Proroków Większych: Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel, Daniel. 12 Proroków Mniejszych: Ozeasz,

Joel, Amos, Abdiasz, Jonasz, Micheasz, Nahum, Habakuk, Sofoniasz, Aggeusz, Zachariasz, Malachiasz.

3). Księgi protokanoniczne, deuterokanoniczne, wtórokanoniczne, apokryfy, pseudoepigrafy.

Deuterokanoniczne lub wtórokanonieczne: z wahaniem uznawano je za księgi kanonieczne tj za Pismo Święte,to księgi tkzw "sporne"

( Tobiasza, Judyty, Mądrości, Syracha, Barucha, I i II Machabejska, części Estery i Daniela)

[gdy porównujemy katolicką i protestancką wersje ST stwierdzamy, że katolicka obejmuje 45 ksiąg, a protestancka

39 ksiąg -ta niezgodność dała początek chaotycznej terminologii]

Protokanoniczne - ich kanoniczność nigdy nie budziła wątpliwości w Kościele

Apokryfy - księgi deuterokanoniczne + 3 i 4 księga Ezdrasza i Modlitwa Manassesa, nazywane są Apokryfami przez protestantów,

tj. "księgami które nie dorównują pismom świętym".

Pseudoepigraf (gr. pismo z fałszywym tytułem) - dzieło literackie przypisywane określonej osobie, choć napisane przez kogoś zupełnie innego.

Przypisane zazwyczaj jakiejś postaci o wysokim autorytecie lub znanej postaci biblijnej, jak np. Adamowi, Henochowi, Mojżeszowi czy też innym.

Protestanci pseudoepigrafami określają te dzieła, które katolicy często opisują mianem apokryfów. Za pseudoepigrafy niektórzy bibliści uznają :

Księgę Daniela, Drugi List Piotra, List Jakuba i List Judy.

4).Podział Ksiąg Nowego Testamentu

Na wzór ST, NT dzieli się na księgi: (razem jest 27 ksiąg)

a) historyczne: cztery Ewangelie, Dzieje Apostolskie

b) dydaktyczne: listy Św. Pawła (do Rzymian, pierwszy i drugi do Koryntian, do Galatów, do Efezjan, do Filipian, do Kolosan, pierwszy i drugi

do Tesaloniczan, pierwszy i drugi do Tymoteusza, do Tytusa, do Filemona);list do Hebrajczyków; listy powszechne (Jakuba, pierwszy i drugi Piotra,

pierwszy, drugi i trzeci Jana, Judy.

c) profetyczne: Apokalipsa Św. Jana.

5). Tradycja jahwistyczna i elohistyczna.

Tradycja jahwistyczna to najstarsze źródło literackie leżące u podstaw Pięcioksięgu. Nazwa oraz symbol (J) tradycji pochodzą od imienia Boga (Jahwe).

Tradycja ta rozwijała się głównie w Państwie Południowym (była związana ze Świątynią Jerozolimską). Trudno jest ustalić dokładną datę jej powstania

Najczęściej przyjmuje się lata 950-722 przed Chr. Do charakterystycznych cech tradycji jahwistycznej należą:

- antropomorfizmy;

- pozytywna postawa wobec cywilizacji rolniczej, państwa i królestwa;

- zainteresowanie sprawami narodowymi i ogólnoświatowymi;

- jasny, prosty i obrazowy styl.

Tradycja elohistyczna (E) to jedno ze źródeł Pięcioksięgu.Nazwa nurtu pochodzi od słowa Elohim - Bóg (stąd skrót literowy - E).Tradycja elohistyczna kształtowała się w IX-VIII w. przed Chr.Cechy charakterystyczne tradycji elohistycznej to m.in.:

- unikanie antropomorfizmów, czyli mówienia o Bogu tak, jak się mówi o człowieku;

- związanie większości opowiadań z Księgi Rodzaju z terenami północnymi;

- porozumiewanie się Boga z ludźmi za pośrednictwem snów bądź posłańców (aniołów);

- przywiązywanie wielkiej wagi do proroctw.

6). Deuteronomium

Deuteronomium łac., Księga Powtórzonego Prawa, nazwa ostatniej części biblijnego Pięcioksięgu.

7). Kiedy i wraz z kim zaczyna się, a następnie kończy ruch prorocki ( literatura profetyczna )?

Literatura profetyczna zaczęła się od Amosa i Ozeasza w VIII wieku, a zakończyła się na Joelu i Zachariaszu w IV w przed Chr.

8). Co oznacza literatura mądrościowa, jakie dzieła zalicza się do niej?

lit. mądrościowa - określenie norm ludzkiego zachowania. Zaliczamy do niej księdę najmłodszą - Księga Daniela.

9). Jamni (Javne/Yavne)

W Javne (ok 48 km na zachód od Jerozolimy) w około 90 roku odbyło się zebranie żydowskich doktorów, którzy oficjalnie

uznali kanon faryzejski.

10). Znaczenie słowa "kanon"

Kanon - "pręt mierniczy", "reguła wiary", "norma", "gałąź"- związek z trzciną (akane-kanon) a ostatecznie zbiór ksiąg natchnionych

przez Boga, przyjętych przez Kościół i uznanych za nieomylną regułę wiary i moralności z racji ich Boskiego pochodzenia.

*Księgi są natchnione- gdyż autorem jest Bóg, kanoniczne- gdyż kościół przyjął i uznał je za natchnione.

W ST mamy dwa kanony:

a) hebrajski/palestyński/protestancki

39 ksiąg, 3 grupy (TANAK) księga najmłodsza-Ks. Daniela

b) grecki/aleksandryjski/katolicki

45/46 ksiąg, księga najmłodsza, Ks. Mądrości.

11). Czynniki które wpłynęły na tworzenie sie kanonu Nowego Testamentu

a) liczne apokryfy, które Kościół odrzucał

b) herezja Marcjona, który utworzył swój własny kanon, składający sie z okrojonej Ewangelii Łukasza i dziesięciu listów Pawła

(z wyłączeniem listów pasterskich i listu do Hebrajczyków)

c) heretycy montaniści, którzy rościli sobie prawo do dalszych objawień od Ducha Świętego

d) zalew pism gnostyckich.

12). Pierwsze dokumenty potwierdzające kanon Nowego Testamentu

-fragment Muratoriego (200 r.)

13). Różnice w kanonie Nowego Testamentu w kościołach :greckim,syryjskim i łacińskim.

-wątpliwości Listów powszechnych ( co do ich kanoniczności ), apokalipsy

14). Diatessaron, Peszitto.

Diatessaron - połączenie 4 ewangelii w jedną przez Tacjana w 172 roku.

Peszitto - Kanon Syryjski Biblii ( V wiek ).

15). Listy powszechne Nowego Testamentu

grupa 7 listów w Nowym Testamencie; należą do nich listy: 1 Jakuba, 2 Piotra, 3 Jana i 1 Judy;

w odróżnieniu od innych listów są one adresowane do ogółu wiernych, a nie do poszczególnych gmin — stąd ich nazwa.

******

Istnieją trzy rodzaje natchnienia:

a). świadome

b). nieświadome (człowiek - narzędzie)

c). działanie Ducha Świętego na intelekt

Języki Bibli: hebrajki, aramejski, grecki, Przekłady polskie: Leopolity(XV w.), Wujka,Stary Testament przygotowuje do Nowego Testamentu. Wypełniają się nawzajem. W ST są zapowiedzi tego co będzie w NT.