Prawo międzynarodowe publiczne – wykład 4
Prawo morza rozwijało się przez wieki. Bardzo często piraci walczyli po stronie Jej Królewskiej Mości. Anglia stała się królową mórz. Zaczęło się zawłaszczanie terytoriów zamieszkałych nawet przez ludy barbarzyńskie. Świat zaczął akceptować zawłaszczanie terytoriów lądowych i morskich. Uznawano, że terytorium należy do tego, kto faktycznie sprawuje nad nim władzę.
1925r.- Hugo Grocjusz dowiódł, że żegluga i korzystanie z wód morskich powinno być dostępne dla każdego, przede wszystkim ze względów ekonomicznych czy rybołówstwa
Wody morskie i oceaniczne stawały się coraz bardziej cenne. Łowiska stanowiące dużą wartość ekonomiczną znajdują się stosunkowo blisko wybrzeży. Później znaleziono różne sposoby wykorzystywania wody morskiej, np. odsalanie wody morskiej.
Dzisiaj zaczyna się mówić o handlu wodą. Coraz bardziej doskwiera nam brak wody pitnej.
Na przestrzeni wieków okazało się, że dostęp do morza jest niezwykle ważny ze względu na bezpieczeństwo czy korzyści ekonomiczne.
Z biegiem wieków ograniczano dostęp do wód morskich. W XVII w. ustalono, że aż po linię widnokręgu sięga suwerenność państwa. -> 3 mile morskie, wtedy powstaje morze terytorialne
W miarę upływu wieków cały czas przesuwano granicę z 3 mil morskich do 6,9, a potem 12 mil morskich.
1958r. – Konferencja o prawie morza w Genewie. Rezultatem działań konferencji było przyjęcie czterech konwencji:
W sprawie morza terytorialnego i strefy przyległej,
W sprawie morza otwartego,
W sprawie szelfu kontynentalnego,
W sprawie rybołówstwa i konserwacji zasobów żywych morza otwartego.
4 konwencje genewskie powstawały poprzez przygotowanie tekstów przez prawników ONZ. Następnie przedkładano to państwom w czasie Konferencji Genewskiej. Państwa podpisywały i ratyfikowały konwencje w różnym czasie. I konwencję przyjęło większość państw. Przy kolejnych pojawiły się problemy. Z tego powodu II konwencja upadła. W latach 60. I 70. Upadł ostatecznie kolonializm. Na mapie świata pojawiło się wiele nowych państw, które miały dostęp do morza. Często głosując tworzyły większość odrzucającą konwencje. Nie było to z kolei w interesie takich mocarstw jak USA, GB czy ZSRR, którym zależało na jak największym dostępie do morza.
Postanowiono skodyfikować prawo morskie. W 1961r. zwołano druga konferencję prawa morza w Genewie, która trwała 10 lat i skończyła się fiaskiem. W 1971r. zwołano kolejną konferencję w Caracas, która trwała 11 lat. Zakończyła się sukcesem. Przyjęto Konwencję z Montego Bay.
linia podstawowa- można wyznaczyć na dwa sposoby, zależnie od ukształtowania linii brzegowej.
wybrzeże mało rozczłonkowane- słabo rozwinięta linia brzegowa, np. Polska
wybrzeże rozczłonkowane- dobrze rozwinięta linia brzegowa, np. Chorwacja
Sprawa wód historycznych
Brak ograniczeń szerokości, gdy istnieje tytuł historyczny, tzn., gdy wody zostały przez państwo zawłaszczone, od dawna są uważane za wody wewnętrzne ( państwa wykonują władze jak na wodach wewnętrznych) i tak traktowane są przez inne państwa
Wody historyczne- np. Zatoka Hudsona w Kanadzie
Po wewnętrznej stronie linii podstawowej znajdują się wody wewnętrzne, bez przymiotnika „morskie”. Państwo ma pełną suwerenność nad wodami wewnętrznymi.
Prawo nieszkodliwego przepływu- państwo nie ma pełni praw nad wodami terytorialnymi, ograniczenie prawem nieszkodliwego przepływu
Konwencja z Montego Bay określa, jaki przepływ można uznać za szkodliwy:
Przepływ okrętu wojennego
Przepływ jednostki wraz z helikopterem na pokładzie
Jakiekolwiek umyślne i poważne zanieczyszczenie
Prowadzenie jakichkolwiek badań i inspekcji
Ćwiczenia lub użycie broni jakiegokolwiek rodzaju
Uprawianie rybołówstwa
Prawo pościgu- konwencja z 1982r.- zgodnie z prawem międzynarodowym można rozpocząć pościg za (obcym) statkiem, jeżeli właściwe władze państwa nadbrzeżnego mają dostateczne podstawy, aby podejrzewać, że statek ten naruszył ustawy i inne przepisy prawne tego państwa. Prawo przysługuje okrętom wojennym i samolotom wojskowym oraz innym upoważnionym statkom i samolotom w służbie rządowej. Prawo pościgu jest ograniczone. Pościg musi być nagły, nieprzerwany, nie może być podejmowany wobec jednostki wojskowej, może być podejmowany tylko przez nadbrzeżne siły wojskowe. Pościg nie może być przerwany przez warunki pogodowe.
Strefa przyległa- państwa muszą przestrzegać prawa państwa przyległego, np. prawa epidemiologicznego
Wyłączna strefa ekonomiczna- do 200 mil morskich od linii podstawowej, dane państwo może wyłącznie dokonywać eksploatacji wód jak i dna morskiego
Szelf kontynentalny- łagodnie opadająca część obszarów przylądowych i dno morskie, lecz położone poza morzem terytorialnym, aż do głębokości 200m, albo poza tę granicę, aż do punktu, gdzie głębokość znajdujących się nad nim wód pozwala na eksploatację naturalnych zasobów wymienionych obszarów
Konwencja o szelfie kontynentalnym z 1958r. dawała państwu wyłącznie prawo do eksploatacji szelfu kontynentalnego.
W latach 60. i później coraz więcej państw zaczęło wprowadzać wyłączne strefy ekonomiczne.
Nowa definicja szelfu kontynentalnego- obecnie możliwość uznania za szelf kontynentalny wypukłości do 1500m.
Możliwy nowy sposób wytyczania linii podstawowej tak, aby połączyć ze sobą pewne szlaki handlowe.
Konwencja z 1982. odnosi się do postulatów państw archipelagowych.
Konwencja o morzu otwartym
Na morzu otwartym wolno prowadzić badania, żeglować, przelatywać, kłaść kable na dnie morza.
Dno morza otwartego określono, jako wspólne dziedzictwo ludzkości.
Przy eksploatacji morza otwartego powinno się kierować zasadą sprawiedliwości.
Klasyfikacja obszarów morskich:
Obszary wchodzące w skład terytorium państwowego: wody wewnętrzne, wody archipelagowe, morze terytorialne.
Obszary podlegające ograniczonej jurysdykcji lub suwerenności państw: strefa przyległa, strefa wyłącznego rybołówstwa, szelf kontynentalny, wyłączna strefa ekonomiczna.
Obszary poza granicami jurysdykcji państw: morze otwarte, dno mórz i oceanów.