Wyróżniamy pięć procedur w procesie tworzenia prawa, w zależności od tego,
jaka rola w tym procesie przypada Parlamentowi Europejskiemu. Prawo może być tworzone
przez samą Radę, bez udziału Parlamentu, a także za pomocą czterech procedur:
konsultacji, współpracy, współdecydowania i zgody. O tym, która z tych procedur zostanie użyta decydują przepisy Traktatu o Wspólnocie Europejskiej,
formułujące podstawy prawne dla wszelkich aktów.


PROCEDURA WSPÓŁPRACY:

Procedura współpracy została wprowadzona na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego (został podpisany dnia 28 lutego 1986 r. i wszedł w życie dnia 1 lipca 1987 r. Głównym jego celem było zakończenie tworzenia, najdalej do 31 grudnia 1992 r., wewnętrznego rynku europejskiego, to znaczy przestrzeni, w której miały się swobodnie przemieszczać osoby, kapitały, towary i usługi. By osiągnąć ten cel, do Traktatu WE wprowadzono procedury ad hoc, czyli takie, które są podejmowane doraźnie), aby zwiększyć rolę Parlamentu Europejskiego w procesie prawotwórczym.

Procedura współpracy polega na tym, że najpierw Komisja kieruje wniosek do PE i Rady UE, po czym Parlament po pierwszym czytaniu wydaje swoją opinię (swoje opinie wydają także Komitet Regionów i Komitet Ekonomiczno – Społeczny). Po wydaniu tych opinii, Rada UE w trybie głosowania większością kwalifikowaną uchwala wspólne stanowisko, które kierowane jest do PE. W Parlamencie odbywa się analiza wspólnego stanowiska, a następnie PE wydaje swoja decyzję i w zależności od tej decyzji, następuje jedna z trzech dróg postępowania:

• PE zatwierdza wspólne stanowisko lub nie wypowiada się – wówczas Rada uchwala akt prawny zgodny ze wspólnym stanowiskiem

• PE w trybie głosowania bezwzględną większością odrzuca wspólne stanowisko – wówczas Rada może uchwalić akt prawny, ale tylko w trybie jednomyślnego głosowania

• PE może zaproponować poprawki w trybie głosowania bezwzględną większością – wówczas projekt z wprowadzonymi zmianami może zostać pozytywnie zaopiniowany przez Komisję Europejską, która przedkłada go Radzie UE

Z kolei Rada UE może przyjąć wszystkie poprawki PE w trybie głosowania kwalifikowaną większością i uchwalić akt prawny, bądź też Rada UE może wprowadzone poprawki odrzucić i wtedy akt prawny może uchwalić tylko w trybie jednomyślnego głosowania.
W drugim przypadku, gdy PE zaproponuje poprawki w trybie głosowania bezwzględną większością, a Komisja wyda opinię negatywną na temat wprowadzonych zmian – wówczas Rada UE może przyjąć poprawki wprowadzone przez PE, ale tylko w trybie jednomyślnego głosowania lub Rada UE może odrzucić poprawki Parlamentu i w trybie głosowania większością kwalifikowaną uchwalić swój projekt zgodny ze wspólnym stanowiskiem.

PROCEDURA ZGODNEJ OPINNI:

Procedura zgodnej opinii została wprowadzona także Jednolitym Aktem Europejskim i daje Parlamentowi możliwość wyrażania swej zgody lub braku zgody przy zatwierdzaniu niektórych aktów Rady. Rada nie może sprawować władzy ustawodawczej w niektórych dziedzinach, jeżeli Parlament bezwzględną większością głosów nie udzieli jej na to zgody.

W procedurze zgody wniosek Komisji jest najpierw kierowany do Parlamentu Europejskiego i Rady UE. Następnie Parlament wydaje opinię, po czym Rada UE może przyjąć akt prawny, jeżeli uzyskała zgodę PE. Jeżeli PE odrzucił wniosek, wówczas Rada UE nie przyjmuje aktu prawnego, a PE nie może wnieść do niego poprawek.

PROCEDURA WSPÓŁDECYDOWANIA:

Procedura współdecydowania uznawana jest za najważniejszą procedurę legislacyjną Unii Europejskiej. Wprowadzona została na mocy Traktatu o Unii Europejskiej. Weto Parlamentu nie ma tu mocy blokującej ustawy. W przypadku braku zgody bowiem, powstaje komitet pojednawczy, którego zadaniem jest utworzenie jednolitego tekstu, zyskującego akceptację zarówno Parlamentu, jak i Rady Unii.

Procedura współdecydowania polega na tym, że najpierw Komisja kieruje swój wniosek do Parlamentu i Rady UE. Następnie PE, a także Komitet Regionów i Komitet Ekonomiczno – Społeczny wydają swoje opinie, które przekazują Radzie UE. Jeżeli Rada UE przyjmie wszystkie poprawki lub jeśli Parlament przyjmie wniosek, to wówczas Rada UE uchwala akt prawny. W przypadku, gdy Rada UE nie przyjmie poprawek lub PE nie zatwierdzi wniosku, wówczas Rada UE w trybie głosowania większością kwalifikowaną, wydaje wspólne stanowisko, które kierowane jest do PE. Parlament może zatwierdzić wspólne stanowisko lub nie wypowiedzieć się i wtedy akt prawny uważa się za uchwalony. Jeżeli PE odrzuci wspólne stanowisko bezwzględną większością, wówczas akt prawny uważa się za nieprzyjęty. Parlament może również zaproponować poprawki. Gdy tak się stanie, kierowane są one do Komisji, która wydaje opinię pozytywną lub negatywną. Jeśli opinia KE jest pozytywna, wtedy Rada UE w trybie głosowania większością kwalifikowaną może przyjąć poprawki Parlamentu i uchwalić akt prawny. Jeśli opinia KE jest negatywna, wtedy Rada UE, żeby uchwalić akt prawny, musi przyjąć poprawki Parlamentu w trybie głosowania jednomyślnego.
Może się też zdarzyć tak, że bez względu na opinię Komisji, Rada UE nie przyjmuje wszystkich poprawek PE. Wtedy Przewodniczący Rady UE w porozumieniu z Przewodniczącym PE, zwołuje Komitet Pojednawczy, w którego pracach uczestniczy Komisja Europejska. Jeśli Komitet Pojednawczy doprowadzi do porozumienia, wtedy PE w trybie głosowania bezwzględną większością i Rada UE w trybie głosowania większością kwalifikowaną uchwalają wspólnie akt prawny. Jeżeli któraś z tych instytucji nie wyrazi zgody, wówczas akt prawny nie zostaje przyjęty. Tak samo dzieje się w sytuacji, gdy Komitet Pojednawczy nie doprowadzi do porozumienia.

Procedura współdecyzji stała się w gruncie rzeczy najważniejszą procedurą w działaniach legislacyjnych, co potwierdza ilość dziedzin jakimi się zajmuje

PROCEDURA KONSULTACJI:

Od chwili wprowadzenia procedury współpracy oraz procedury współdecyzji, procedura konsultacyjna stale traci na znaczeniu. Procedura konsultacyjna charakteryzuje się rozdziałem zadań między Komisję i Radę. Można to w uproszczeniu przedstawić następująco: Komisja proponuje, Rada podejmuje decyzje. Mimo to trzeba mieć pod uwagę to, iż przed podjęciem decyzji przez Radę, trzeba przejść przez pewne etapy, podczas których, poza Komisją i Radą, również Parlament Europejski, Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów mogą mieć coś do powiedzenia, w zależności od przedmiotu przepisów.

Procedura konsultacji polega na tym, że najpierw wniosek Komisji Europejskiej zostaje skierowany do Parlamentu i Radu UE, a następnie Parlament oraz Komitet Regionów i Komitet Ekonomiczni-Społeczny wydają swoje opinie. Kolejnym krokiem jest decyzja Rady UE po konsultacji z Komitetem Stałych Przedstawicieli (COREPER).