Funkcje finansów lokalnych:

• Stabilizacyjna

• Redystrybucyjna

• Alokacyjna (najważniejsza)

Źródła finansowania

• Dochody własne

• Transfery

  • Dotacje

  • Subwencje

• Udział w PIT i CIT

• Środki z kredytów i pożyczek

Sposoby wydawania pieniędzy przez samorząd

• Finansowanie zadań

• Regulacja sektora prywatnego

• Ulgi w podatkach

Negatywny wpływ spowolnienia gospodarczego na finanse samorządowe

• Bezpośredni

  • Utrata dywidend z banków komunalnych

  • Strata zainwestowanych funduszy

  • Utrudnienia w dostępie do kredytu

  • Wzrost kosztów obsługi kredytów zaciągniętych w obcych walutach

• Pośredni

  • Zmniejszenie dochodów (następuje z opóźnieniem)

  • Wzrost potrzeb wydatkowych na pomoc społeczną i pokrewne

Pożądane cechy podatków lokalnych

• Wzmocnienie odpowiedzialności politycznej władz wobec podatników.

• Podatki nie musza być wysokie, natomiast względnie często płacone.

• Równomierne rozmieszczenie bazy podatkowej

• Jednoznaczność terytorialna

• Płacone przez tych, którzy korzystają z dóbr/usług publicznych

• Powszechne

• Związane z zamożnością i zdolnością fiskalną.

• Przejrzyste

• Elastyczne względem inflacji

• Niezbyt skomplikowany system

Modele podatków lokalnych w UE

• Oparty na podatku od nieruchomości (UK, Irlandia, Francja, Polska)

• Oparty na lokalnym podatku dochodowym (Szwecja)

Argumenty ZA transferami

• Zasada równości pionowej

• Zasada równości poziomej

• Wspomaganie samorządów świadczących usługi dla mieszkańców innych terenów

• Zapewnienie minimalnego poziomu usług określonego w skali kraju

• Stymulacja podaży dóbr społecznych

Argumenty PRZECIW transferom

• Konflikty z rynkowa alokacją

• Konflikty z autonomia lokalną

• Zniechęcają do stymulowania rozwoju ekonomicznego

• Wpływają stymulująco na wielość wydatków publicznych (zazwyczaj bieżących)

Metoda alokacji transferów

• Oparte na decyzjach subiektywnych

• Oparte na algorytmach

  • Ryczałtowe – nie ma na nie wpływu baza ryczałtowa

  • Proporcjonalne – zależne od wysiłku finansowego społeczności lokalnej

Typy wyrównania

• Pionowe

• Poziome

Czynniki wpływające na potrzeby wydatkowe dużych miast

• Większa liczba użytkowników (występowanie free riders)

• Koszty pracy

• Koszty nieruchomości wpływające na koszty inwestycji komunalnych

• Zwiększone efekty zewnętrzne

• Koncentracja problemów społecznych

Liczba kryteriów transferów

• System perfekcjonalistyczne (UK, Skandynawia)

• Systemy prostsze (Niemcy, Portugalia)

• Systemy uproszczone (Hiszpania, Włochy, Grecja)

Argumenty za zadłużaniem się na inwestycje

• Równość międzypokoleniowa i geograficzna

• Bliskość między płacącymi a korzystającymi

• Możliwość przyśpieszenia rozwoju gospodarczego

• Możliwość obniżenia bieżących kosztów finansowania

• Długo prowadzone inwestycje są bardziej kosztowne

• Dostęp do środków UE

• Stabilizacja wielkości potrzeb środków budżetowych

Złota reguła zrównoważonego budżetu, czyli czemu nie zadłużać się na wydatki bieżące

• Ryzyko pętli zadłużenia

• Wzrost sektora publicznego powyżej optymalnych rozmiarów

• Efekty wypychania – środki, które mógłby pozyskać sektor prywatny są zajmowane przez sektor publiczny

Formy zadłużenia

• Kredyt komercyjny

• Preferencyjny kredyt lub pożyczka

• Emisja obligacji (publiczna i niepubliczna; rating)

• Pożyczka międzynarodowa

• Leasing komunalny

Silne strony zadłużenia

• Dług na cele inwestycyjne

• Wzrost umiejętności związanych z planami inwestycyjnymi w miastach

• Znikoma część samorządów wpływa w pułapkę zadłużenia

• Nowe regulacje dotyczące zadłużenia (????)

Słabe strony zadłużenia

• Brak rozdziału budżetów bieżącego i inwestycyjnego

• Brak regulacji prawnych dotyczących niewypłacalności/bankructwa jst

• Brak monitoringu zadłużenia spółek komunalnych

• Nadmierne zadłużenie sektora rządowego realnie ogranicza dostęp do instrumentów zadłużania dla samorządów

Polityka podatkowa

• Teoria wyboru publicznego - Downs – median voter – partie polityczne zbliżają się pod względem programowym tak, aby być jak najbliżej mediany wyborców

• Teoria cyklu politycznego – w roku wyborczym rosną inwestycje a maleją podatki. Dostosowanie do cyklu wyborczego

• Poglądy wyborców niesprecyzowane – „coś za nic”

• Polityka podatkowa to wypadkowa biurokracji dążącej do maksymalizacji wpływów, a oporem wyborców.

Instrumenty polityki podatkowej

• Stawki – ustala rada gminy

• Ulgi – ustala rada gminy

• Zwolnienia – ustala burmistrz

• Umorzenia – ustala burmistrz

• Obniżki

  • Dla osób fizycznych

  • Dla osób prawnych

• Obniżki podatków obciążających większość wyborców

• Obniżki podatków obciążające niektórych podatników (firmy)

Reakcja samorządów na stres finansowy – Wolman – etapy

1. Gra na czas – wykorzystywanie rezerw finansowych, opóźnianie płatności

2. Domaganie się pomocy zewnętrznej

3. Próby zwiększenia dochodów – zwiększenie opłat (a nie podatków!!)

4. Redukcja wydatków bieżących – unikanie zwolnień, ale nie przyjmowanie nowych pracowników

Klasyfikacja odpowiedzi na stres – Clark

• Postawa pasywna

  • Podnoszenie dochodów

  • Redukcja wydatków

• „ucieczka do przodu” – innowacje poprzez podnoszenie produktywności, wzrost efektywności

  • Contracting out

  • Techniki planowania strategicznego

  • Odejście od hierarchicznego zarządzania

Budżet

• Po zatwierdzeniu jest prawem lokalnym

• Jego realizacja jest obowiązkowa

• Dokument, na podstawie którego poszczególne wydziały urzędu budują swoje plany

Zasady planowania budżetowego

• Zupełność

• Uprzedniość

• Jedność

• Szczegółowość

• Roczny horyzont

• Jawność

• Przejrzystość

• Gospodarność

• Zakaz nakładania podatków w budżecie

Wyjście poza jednoroczny horyzont planowania:

• Budżet celów i efektywności

• Budżet zadaniowy

• Zero-base budgeting