Ochrona własności intelektualne wykład dn. 04/11/2013

6.Dzieła osierocone – to takie co do których osoba zamierzająca korzystać z danego utworu nie może ustalić podmiotu autorskich praw majątkowych np. zdjęć, pocztówek, obrazków. W Polsce w zasadzie brak jest ustawowych rozwiązań oraz rozwiązań konwencyjnych problemu dzieł osieroconych. Tymczasem jest możliwość naruszenia prawa autorskiego pociągającego potencjalna odpowiedzialność karną, a także możliwość domagania się wielokrotności stosownego wynagrodzenia. Na gruncie prawa polskiego w zasadzie jedyną regulacją tej kwestii jest art. 33 pkt.3 zgodnie z którym wolno rozpowszechniać w encyklopediach i atlasach opublikowane utwory plastyczne i fotograficzne o ile nawiązanie porozumienia z twórcą celem uzyskania jego zezwolenia napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Twórcy przysługuje wówczas prawo do wynagrodzenia.

AUTORSKIE PRAWA OSOBISTE

Dominujące stanowisko w doktrynie i orzecznictwie jest takie że autorskie prawa osobiste są to prawa do dóbr osobistych prawa cywilnego stanowiące szczególną postać powszechnych dóbr osobistych. W przypadku naruszenia autorskich praw osobistych można stosować kumulatywnie lub alternatywnie przepisy ustawy o prawie autorskim i prawie pokrewnym oraz ustawy kodeksu cywilnego normujące ochronę dóbr osobistych.

Autorskie prawa osobiste są bezterminowe tj. nieograniczone w czasie i w sposób stały związane z twórcą. Chronią więź twórcy z utworem, nie można się zrzec lub zbyć tej więzi. W otwartym katalogu znajdującym się w art.16 ustawy zostały wskazane uprawnienia chroniące tę więź. Są to :

1.Autorstwo utworu

2.Oznaczenie utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo udostępnieni ego anonimowo.

3.Nienaruszalność treści i formy utworu oraz jego rzetelne wykorzystanie

4.Decydowanie o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności

5.Nadzór nad sposobem korzystania z utworu

Katalog korzystania z utworu jest otwarty to znaczy że mogą istnieć uprawnienia w nim niewymienione. Regulację dotyczącą dóbr osobistych autorskich znajdziemy zatem w innych przepisach np. Art. 32 ustęp. 2 przyznającym twórcy w określonych okolicznościach prawo do nabycia utworu plastycznego w razie podjęcia decyzji o jego zniszczeniu za cenę nieprzekraczającą ceny wartości materiału. Podobnie art.56 przewidujący prawo twórcy do odstąpienia od umowy autorskiej lub jej wypowiedzenia jeżeli przemawiają za tym istotne interesy twórcze.

Nie każde naruszenie uprawnień z art.16 jest wystarczające by doszło do wkroczenia w autorskie prawa osobiste. W tym celu potrzebna jest ingerencja w postaci usunięcia lub naruszenia w więź artysty z wykonaniem stanowiące nieuprawnione wkroczenie w autorskie prawa osobiste. Przez więź twórcy z utworem rozumiemy dobro osobiste będące konsekwencją faktu autorstwa utworu.

To dobro polega na obiektywnej relacji twórca-dzieło nastawionej na ochronę autorstwa oraz czci lub dobrego imienia twórcy które mogą zostać naruszone ze względu na działania na szkodę dzieła. Jest to nadrzędne, ogólne autorskie dobro osobiste które istnieje ze względu na każdy utwór i oznacza całość niemajątkowych wartości dla twórcy ze względu na utwór. Brak jest jednoznacznych kryteriów czy doszło do naruszenia więzi twórcy z utworem, badamy zatem czy naruszenie ma wpływ na wypaczenie obrazu dzieła u odbiorców

Śmierć twórcy nie prowadzi do wygaśnięcia jego praw, nie przekształcają się one także w dobra osobiste bliskich, ale nadal istnieją przez fikcję prawną, że podmiotem ochrony jest nieżyjący. Treść autorskich praw osobistych ulega jednak z czasem zawężeniu w kierunku pozostawienia prawa do autorstwa, a pozostałych dóbr osobistych w zakresie jakim ich naruszenie mogłoby powodować nieprawidłowe przypisanie autorstwa.

Autorskie prawa osobiste nie mogą być objęte wspólnością prawa także w przypadku współautorstwa, wykonanie niektórych uprawnień wymaga jednak jednomyślności współautorów. Jeżeli chodzi o umowy dotyczące autorskich praw osobistych to ustawa zakazuje ich zbywania lub zrzeczenia się , przyjmuje się jednak że można zobowiązać się do niewykonywania danego prawa osobistego wobec określonej osoby lub zezwolić określonej osobie na realizowanie oznaczonego prawa w imieniu twórcy. Ponieważ w obu tych przypadkach mamy do czynienia z wykonywaniem własnego prawa.

Można odpłatnie udzielać zgody na działania które bez niej stanowiłyby naruszenie autorskich dóbr osobistych np. wyrazić zgodę na pierwszą publikację dzieła. Twórca może zgodzić się na konkretne zmiany proponowane przez nabywcę prawa. Są natomiast wątpliwości czy może zgodzić się na dokonywanie wszelkich zmian w przyszłości. Wskazuje się że można odwołać udzieloną zgodę dotyczącą autorskich praw osobistych choć może się to wiązać z odpowiedzialnością kontraktową, w szczególności gdy wykaże się że udzielając zgody na określoną ingerencję w utwór lub inne działanie osoby trzeciej twórca nie mógł mieć świadomości skutków tej zgody ze względu na naruszenie jego więzi z utworem. Ochrona autorskich dóbr osobistych dotyczy także sytuacji gdy autorskie prawa majątkowe w sposób pierwotny lub pochodny powstają na rzecz innego niż twórca podmiotu. Stąd pracodawca nie może ani naruszać prawa do integralności utworu ani też decydować o jego pierwszym rozpowszechnieniu bez zgody twórcy. Nie mniej brak zgody pracownika – twórcy może zostać potraktowany jako naruszenie obowiązków pracowniczych.

Szczególne autorskie prawa osobiste

Prawo do autorstwa; Prawo do integralności utworu ; Prawo do rzetelnego korzystania z utworu ; Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności; Prawo do dostępu do dzieła ; Prawo do sprawowania nadzoru autorskiego.

# Prawo do autorstwa dzieła jest podstawowym osobistym prawem twórcy. To przede wszystkim ochrona przed przypisywaniem sobie autorstwa przez nieuprawnionego, a także prawo do decydowania czy i w jaki sposób ma zostać oznaczone autorstwo dzieła np. oznaczenie imieniem i nazwiskiem, inicjałami, pseudonimem lub anonimowo. Wątpliwe jest czy po śmierci twórcy podmioty uprawnione do wykonywania autorskich praw osobistych zmarłego mogą zmienić sposób oznaczenia autorstwa wbrew woli zmarłego twórcy. Prawo do autorstwa obejmuje utwory współautorskie jak i dzieła zbiorowe. Z naruszeniem prawa do autorstwa będziemy mieli do czynienia między innymi wówczas gdy ktoś przywłaszcza sobie autorstwo w tekście który nie zawiera utworu lub nie zawiera fragmentu utworu który jest przywłaszczany.