Referat na temat osiągnięć polskich archeologów po Kazimierzu Michałowskim

Jadwiga Lipińska (1932-2009) - polska archeolog-egiptolog.

Była uczennicą i bliską współpracowniczką założyciela polskiej szkoły archeologii śródziemnomorskiej, prof. Kazimierza Michałowskiego. Posiadała tytuł naukowy profesora doktora habilitowanego archeologii śródziemnomorskiej. Była wieloletnim kuratorem Galerii Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie. Uczestniczyła w polskich wykopaliskach na Bliskim Wschodzie. Prowadziła wykłady m.in. na Uniwersytecie Warszawskim, Akademii Teologicznej oraz Uniwersytecie Łódzkim. Autorka wielu prac naukowych, uniwersyteckich skryptów oraz książek popularnonaukowych. W 1997 roku ku czci profesor Jadwigi Lipińskiej ukazał się obszerny tom prac egiptologicznych "Warsaw Egyptological Studies"^[1]. Przez wiele lat była aktywnym członkiem CIPEG - egiptologicznej sekcji ICOM (Międzynarodowej Rady Muzeów). Jej pogrzeb odbył się 7 października w Warszawie (pochowana na cmentarzu przy ul. Wałbrzyskiej).

Od 1960 roku brała udział w badaniach wykopaliskowych w Egipcie, najpierw w Tell Atrib. Uczestniczyła również udział w badaniach w Aleksandrii (1963), w Sudanie - w Faras (1962/3) i w Syrii (1965). W kolejnych latach skoncentrowała się na działaniach w Deir el-Bahari w Górnym Egipcie. Do jej największych dokonań należy odkrycie nieznanej wcześniej świątyni Totmesa III. W 1964/5 roku została dyrektorem badań w Deir el-Bahari, a od 1978 do 1996 roku kierownikiem projektu badań świątyni Totmesa III.

W latach 60., 70. i 80. XX wieku prowadzone przez nią zajęcia dotyczące różnych zagadnień archeologii Egiptu były w Polsce pionierskie. Najbliższymi tematami prof. Lipińskiej były zagadnienia sztuki i architektury XVIII dynastii. Dwie publikacje dotyczące odkryć dokonanych w świątyni Totmesa III uważała za najważniejsze osiągnięcia w swoim dorobku naukowym. Podczas pracy naukowej związanej z egiptologią odbywała liczne podróże zagraniczne: m.in. opracowywała katalog kolekcji egipskiej w Hawanie na Kubie. Z gościnnymi wykładami występowała w muzeach i na uniwersytetach m.in. w USA i Kanadzie.

Barbara Filarska (1922-2007) - historyk sztuki, bizantynolog.

Urodziła się w rodzinie inteligenckiej (z domu Wąsik). Uczyła się w 16 liceum państwowym na Żoliborzu im. Aleksandry Piłsudskiej. Tam zdała maturę - już w pierwszym roku wojny, na tajnych kompletach.

Dyplom magistra filologii w zakresie filologii klasycznej uzyskała w 1947 roku na Uniwersytecie Warszawskim na podstawie pracy o Pauzaniaszu. W latach 1945 - 1968 była uczennicą, a potem współpracownicą prof. dr Kazimierza Michałowskiego - w Dziale Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie i w Zakładzie Archeologii Śródziemnomorskiej PAN. Była uczestniczką polskich wykopalisk w Syrii i Egipcie. Była następnie autorką prac z zakresu szklarstwa starożytnego, dekoracji architektonicznych Palmyry oraz sztuki i architektury wczesnochrześcijańskiej.

Po latach została profesorem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i kierownikiem Katedry Historii Sztuki Starożytnej i Wczesnochrześcijańskiej KUL. Była wybitnym archeologiem i historykiem sztuki, współtwórcą Międzywydziałowego Zakładu Badań nad Antykiem Chrześcijańskim, inicjatorką badań nad sztuką antyku chrześcijańskiego w Polsce. Przez długie lata była czynnym członkiem Towarzystwa Naukowego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, korespondentem Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, członkiem Zarządu Sekcji Patrystycznej przy Komisji Nauk Episkopatu Polski.

Maria Ludwika Bernhard (1908-1998)

Ukończyła studia archeologiczne na Uniwersytecie Warszawskim w 1934 roku, uczennica K. Michałowskiego. Następnie pracowała w Muzeum Narodowym w Warszawie. Uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim. Po II Wojnie światowej objąła kierownictwo Katedry Archeologii Śródziemnomorskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Prowadziła badania wykopaliskowe m.in. w Mirmeki, Palmyrze oraz Kalos Limen. Tytuł profesorski otrzymała w 1982 roku. Specjalistka w zzakresie sztuki greckij zwłaszcza malarstwa wazowego. Współpracowniczka i członkini wielu organizacji. Autorka wielu publikacji także popularnonaukowych.

Janusz Meuszyński (1946-1976) polski archeolog środziemnomorski-orintalista, zajmujących się z niebywałą aktywnością badaniami nad kul­turą starożytnej Mezopotamii, a w szczególności Asyrii.

       Urodził się 22 XI 1946 r. w Katowicach. Studia Wyższe ukończył na Uniwersytecie Warszawskim, w za­kresie archeologii śródziemnomorskiej i filologii sta­rożytnego wschodu. Był uczniem prof. Kazimierza Michałowskiego i Rudolfa Ranoszka. Realizując swe pierwsze zamierzenia badawcze ujawnił zapał i wiel­ką pracowitość opracowując asyryjskie reliefy z pa­łacu króla Assur-nasir-apli II, przechowywane w ko­lekcji Muzeum w Berlinie, jednocześnie badał kró­lewskie inskrypcje klinowe tego władcy. Po ukończe­niu studiów pracował w Zakładzie Archeologii Śród­ziemnomorskiej PAN, a w latach 1971-1973 brał udział w pracach i kampaniach wykopaliskowych na terenie Egiptu i Syrii z ramienia Polskiej Stacji Archeologii Śródziemnomorskiej w Kairze, kierowanej przez prof. dr. K. Michałowskiego. W tym czasie udaje mu się wyjechać na archeologiczny rekonesans do Iraku.
       W 1974 r. doktoryzuje się na Uniwersytecie War­szawskim pracą pt. "Rekonstrukcja przedstawień re­liefowych pałacu północno-zachodniego w Kalhu (Nim­rud)". W tym samym roku otrzymuje stypendium naukowe im. Humboldta na Uniwersytecie w Mona­chium, w Katedrze Archeologii Azji Zachodniej pro­wadzonej przez prof. B. Hroudę. W Monachium kon­tynuuje zaczęte w Polsce prace z zakresu asyriologii. W fachowych czasopismach angielskich, niemieckich. irackich i polskich publikuje artykuły na temat asy­ryjskich reliefów pochodzących z pałacu króla Assur­ -nasir-apli II w Nimrud, bierze udział w międzyna­rodowych sympozjach naukowych w Londynie i Paryżu, kilkakrotnie wyjeżdża do Bagdadu. W wyniku tych ostatnich podróży uzyskuje zezwolenie rządu irackiego na prowadzenie archeologicznych prac badawczych w Nimrud (dawnej stolicy asy­ryjskiego imperium - starożytnym Kalhu) przez polskich archeologów. W tym okresie dr Janusz Meuszyński znajduje czas na popularyzację wiedzy o starożytnej Mezopotamii, między innymi tłumacząc z języka angielskiego książkę J. Laess0e pt. "Ludy Asyrii", która ukazała się nakładem PWN. Ponadto przygotowuje do druku, także w PWN, własną książkę pt. "Odkrywanie Mezopotamii", która nieba­wem ukaże się na półkach księgarskich.
       W 1974 r. w północnym Iraku, w Nimrud, rozpoczęła wykopaliska Polska Misja Archeologiczna działająca z ramienia Stacji Archeologii Śródziemnomorskiej w Kai­rze. Pracami badawczymi prowadzonymi w centralnej części wzgórza -- cytadeli starożytnego miasta Kalhu, w niezwykle trudnych warunkach klimatycznych Iraku, kierował dr Janusz Meuszyński. Pisał on, wówczas w listach do kraju: "...marzenia mojego życia spełniły się...". Jednocześnie przystąpił do współpracy z archeologami Irackiego Departamentu Starożytności przy rekonstrukcji północno-zachodnich frag­mentów pałacu króla asyryjskiego Assur-nasir-apli II w Nimrud.
       Dzięki dokonanym odkryciom, polskie badania archeologiczne w Iraku zyskały rozgłos tak za granicą, jak i w kraju, dając dobre świadectwo polskiej szkole archeologii śródziemnomorskiej. W październiku 1975 r., w czasie państwowej wi­zyty w Iraku, przewodniczący Rady Państwa PRL, prof. dr H. Jabłoński, zwiedził polskie wykopaliska w Nimrud wyrażając się z uznaniem o wynikach dokonanych odkryć i gratulując dr J. Meuszyńskiemu dotychczasowych osiągnięć.
       Po zakończeniu drugiej kampanii wykopaliskowej, w grudniu 1975 r. dr Janusz Meuszyński, za zaoszczędzone pieniądze, udaje się w naukową podróż do Iranu, Afganistanu, Pakistanu, Nepalu, Indii i Cejlonu. Podróż tę odbywa z plecakiem, w bardzo trudnych warunkach, niekiedy pieszo. W wyniku tej wyprawy zyskał pokaźny materiał naukowy docierając do wielu zabytków w muzeach i do obiektów architektonicznych w terenie.
       Po powrocie do Iraku, w marcu i kwietniu 1976 r. ponownie prowadzi prace wykopaliskowe i rekonstrukcyjne w Nimrud. W rezultacie trzech kampanii (pro­wadzonych przez niego w 1974, 1975 i 1976) odsłonięto szereg pomieszczeń pałacu króla asyryjskiego Assur-nasir-apli n (IX w. p.n.e. ). W jednym z nich znaleziono wspaniały zespół ceramiki asyryjskiej i reliefy zachowane in situ oraz pieczęcie walcowe z reliefowymi przedstawieniami. Ponadto odkryto olbrzymi skład reliefów służących do wystroju ścian sal pałacu króla asyryjskiego Tiglatpilesara In z VIn w. p.n.e. (ponad 120 szt.) - wiele z nich o dużej randze historycznej i artystycznej, oraz monumentalną bramę (flankowaną skrzydlatymi bykami pokrytymi inskrypcja­mi klinowymi o historycznej treści) nieznanego dotychczas pałacu króla asyryjskiego Salmanasara III, syna Assur-nasir-apli n, panującego w drugiej połowie IX w.
       Po zakończeniu ostatnich prac III kampanii i zabraniu całej dokumentacji wy­kopaliskowej z trzech minionych sezonów w celu przewiezienia jej do kraju do dalszego opracowania i publikacji, pełen twórczego zapału wracał dr J. Meuszyński do Polski poprzez Syrię i Turcję. W południowej części Turcji, koło miasta Mersin, na odcinku drogi, gdzie na mapie znalezionej w jego rzeczach własnoręcznie napi­sał "bardzo ładnie", zostaje zamordowany 23 V 1976 r. w miejscowości Yanisli, w nie wyjaśnionych przez władze tureckie okolicznościach.
       Dr Janusz Meuszyński znaczną część swego krótkiego życia poświęcił nauce bez reszty, a jego śmierć wywołała szerokie echa wśród archeologów na świecie, gdyż zmarły - dzięki swym publikacjom i pracom w Nimrud - był już osobą znaną i cenioną. Tragiczna śmierć, w pełni życia i twórczych sił, położyła głęboki cień smutku na wszystkich tych, którzy z Nim współpracowali i znali Go na co dzień. Śmiało można o Nim powiedzieć, że zrobił wszystko, co można było uczy­nić w tak krótkim życiu.

Andrzej Niwiński (ur. 1948) – polski archeolog, egiptolog, specjalista w dziedzinie ikonografii religijnej i mitologicznej okresu XXI – XXII dynastii.

W 1971 ukończył studia archeologii śródziemnomorskiej na Uniwersytecie Warszawskim, jako uczeń profesora Kazimierza Michałowskiego. Doktorat uzyskał w 1979 a habilitację w 1989. Obecnie pracuje w Zakładzie Archeologii Egiptu w Instytucie Archeologii UW. Brał udział w Polskiej Misji Archeologicznej w świątyni Hatszepsut w Deir el-Bahari w latach 1972 – 1974. Prowadził cykl telewizyjnych pogadanek o starożytnym Egipcie w audycji Kwant. Od 1999 kieruje pracami Misji Skalnej nad świątynią Hatszepsut. Jest także założycielem i prezesem Stowarzyszenia Miłośników Egiptu HERHOR.

Anna Sadurska (1921-2004)

Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1949-1951 asystentka w Dziale Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego. W 1951 r. rozpoczęła pracę naukową na UW, od 1972 profesor tej uczelni, w latach 1976-1992 kierownik Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej. Prace wykopaliskowe prowadziła w ZSRR, Egipcie, Syrii, Rumunii, Bułgarii. Wykłady prowadziła na uniwersytetach w NRD, RFN, Francji, Włoszech, Szwajcarii. Kierowała Podyplomowym Studium Działalności Kulturalnej na UW. W latach 1990-1995 przewodnicząca Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej PAN, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Filologicznego. Znawczyni kultury antycznej, autorka wielu prac naukowych i popularnonaukowych m.in. .Archeologia starożytnego Rzymu., t. 1 (1975) i 2 (1980). Zmarła 3 marca 2004 r. w Warszawie. Pochowana na Powązkowskim Cmentarzu Komunalnym.

Karol Jan Myśliwiec (ur. 1943) – polski archeolog, egiptolog, członek PAN, jeden z kontynuatorów polskich badań archeologicznych nad starożytnym Egiptem.

Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego na kierunku archeologia śródziemnomorska ze specjalizacją egiptologia, które ukończył w 1967. Uczeń profesora Kazimierza Michałowskiego. Jego praca magisterska dotyczyła egipskich modeli rzeźbiarskich okresu ptolemejskiego. W 1973 na Uniwersytecie Warszawskim Myśliwiec uzyskał stopień doktora. Jego pracę doktorską, zatytułowaną Le portrait royal dans le bas-relief du Nouvel Empire (Portret królewski w płaskorzeźbie Nowego Państwa) opublikowano w 1976 w Warszawie. W 1975 habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim pracą Studia nad Atumem I. Święte zwierzęta Atuma, dotyczącą badań nad zoomorficznymi formami heliopolitańskiego praboga Atuma. W 1987 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, od 1996 roku jest profesorem zwyczajnym.

Stefan Jakobielski (ur. 1937) – polski archeolog, członek PAN, specjalista w Nubiologii, epigrafika koptyjska.

Dr Jakobielski, z wykształcenia egiptolog, był członkiem ekspedycji faraskiej w latach 1961-64 (dokumentacja i opracowywanie inskrypcji odkrywanych w toku wykopalisk). Od 1965 r. uczestniczy w badaniach polskiej misji w Starej Dongoli w Sudanie, od 1966 r. kieruje jej pracami. Po śmierci prof. Michałowskiego, w 1981 r. oficjalnie mianowany kierownikiem tej misji, z ramienia Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW. Funkcję tę pełnił do roku 2006. Praktykę archeologiczną zdobywał ponadto uczestnicząc w badaniach wykopaliskowych w Egipcie (Tell Atrib, Aleksandria, Deir el-Bahari), a także w Syrii (Palmyra). W latach 1972-1974 brał udział w pracach wykopaliskowych w Qasr Ibrim na zaproszenie misji brytyjskiej Egypt Exploration Society. Od 1974 do 2002 r. kierował Pracownią Nubiologii, założoną w Zakładzie w celu gromadzenia i opracowywania materiałów z polskich wykopalisk w Sudanie. Jednocześnie był kierownikiem Pracowni Dokumentacji Architektoniczno-Archeologicznej Zakładu. W latach 1995-1998 kierował projektem badawczym KBN "Katedra w Faras. Architektura i malarstwo". Dr Jakobielski jest członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Nubiologicznego od momentu jego powstania w 1972 r.; w latach 1978-1986 zasiadał w jego zarządzie. W 1980 r. wybrany został także na członka korespondenta Niemieckiego Instytutu Archeologicznego. Posiada również członkostwo w International Association of Egyptologists. W latach 1974-89 dr Jakobielski był wykładowcą Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (obecny Uniwersytet im. Kard. Stefana Wyszyńskiego). Przez wiele lat był redaktorem niektórych serii wydawniczych Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej PAN (Nubia, Etudes et Travaux), a we współpracy z Uniwersytetem w Bonn także siedmiu tomów z serii Nubica et Aethiopica oraz Bibliotheca nubica. Od 2005 r. jest współredaktorem czasopisma Gdańsk Archaeological Museum African Reports. W roku 2002 przeszedł na emeryturę, obecnie zatrudniony w Zakładzie na pół etatu. W roku 2002 otrzymał Order Obu Nilów z Gwiazdą – najwyższe sudańskie odznaczenie, jakie może otrzymać cudzoziemiec, przyznawane przez Prezydenta Sudanu w uznaniu zasług dla archeologii i kultury tego kraju.

Tadeusz Andrzejewski (1923-1961) polski egiptolog

Po ukończeniu studiów na Uniwersytecie Warszawskim rozpoczął pracę w Dziale Sztuki Starożytnej Muzeum Narodowego w Warszawie (1949), a następnie na Uniwersytecie (1951); studia kontynuował w Pradze (pod kierunkiem F.Lexy) oraz w Kopenhadze. Doktorat 1960 (Le papyrus mythologique de Ta-hem-en-mout, 1958); jako asystent prof. Kazimierza Michałowskiego brał udział w licznych wykopaliskach polskiej Stacji Archeologii Śródziemnomorskiej, głównie w Tell-Atrib i w Delcie, a także w Nubii (Faras); prowadził prace epigraficzne przy świątyni Hatszepsut; na zlecenie Egyptian Antiquities Service przygotowywał monografię grobowca Ramzesa III. Był m.in. autorem popularnych książek o starożytnym Egipcie: Opowiadania egipskie, 1958, Pieśni rozweselające serce, 1963, Dusze Boga Re, 1967, nowatorskiego, egiptologicznego wstępu do Faraona Bolesława Prusa, oraz ponad dwudziestu artykułów, m.in.: Księga Umarłych pisarza Neferhotep. Papirus egipski Muzeum Czartoryskich w Krakowie, K.1951; U początków polskiego kolekcjonerstwa egiptologicznego,

Bibliografia:

http://www.archeo.uj.edu.pl/antenaci.html

http://www.egiptologia.pl/epr_bio.html

http://www.egiptologia.pl/epr_mic.html

http://pl.wikipedia.org/wiki/Barbara_Filarska

http://www.kul.pl/oldbukul/wystawy/vita_mutatur/2007/filarska/barbara_filarska.htm

http://www.egiptologia.pl/wyw_lipinska.html

http://pl.wikipedia.org/wiki/Jadwiga_Lipi%C5%84ska

http://www.muzarp.poznan.pl/muzeum/muz_pol/AREA_IV/JMeuszynski2.html

http://www.kadzidlo.pl/marzec_2009.htm

http://pl.wikipedia.org/wiki/Andrzej_Niwi%C5%84ski

http://www.ceeol.com/aspx/getdocument.aspx?logid=5&id=f9e167bfc66749a1aadec69529c608c7

http://pl.wikipedia.org/wiki/Karol_My%C5%9Bliwiec

http://www.zaspan.waw.pl/cv/jakobielski_tekst.htm