Kompetencje (łac. Competentia) – rozumiemy zdolności i gotowości do wykonywania zadań na oczekiwanym poziomie. Kompetencja powstaje w wyniku zintegrowania, dużej liczby drobnych umiejętności, oraz sprawności w dokonywaniu wartościowań np. kompetencja komunikacyjna (językowa) oznacza zarówno sprawność w mówieniu, jak i zdolność do komunikacji interpersonalnej, do porozumiewania się. (H. Kwiatkowska ,,Pedeutologia”).
Kwalifikacje zawodowe – ogół wiedzy o zawodach, umiejętności i doświadczenia z pracy warsztatowej jako przesłanki do kwalifikowanego uczestnictwa w społecznym procesie pracy. Przez uwzględnienie fizjologicznych i psychologicznych możliwości osiągnięć pracujących, kwalifikacje określają możliwości pracujących. Powstają one w ścisłym związku ze świadomością odpowiedzialności, postawą wobec pracy i moralną dojrzałością.
Kwalifikacje zawodowe (wg T. Nowacki) – opanowane przez daną osobę lub grupę osób jednego lub więcej układu umiejętności umysłowych, praktycznych opartych na odpowiadających im układom wiedzy teoretycznej, praktycznej, dostosowanych do skutecznego rozwiązywania różnych lecz określonych klas zadań zawodowych, wspieranych przez odpowiednie układy osobowości (motywacja).
Kompetencje – są to ogólne dyspozycje jednostki sprawiające, że jest ona uznana za zdolną do wykonywania zadań bądź pełnienia funkcji.
Kompetencja – zbiór wiedzy, umiejętności, dyspozycji oraz postaw i wartości niezbędnych dla skutecznej realizacji zadań.
Niektórzy wyróżniają 2 wymiary kompetencji:
Statyczny – cechy osobowe absolwenta w chwili ukończenia studiów niezbędne do wykonywania zawodu, w sposób gwarantujący osiągnięcie dobrej sprawności.
Dynamiczny – dotyczy przemian dokonujących się w samym pracowniku, który działa w określonym środowisku pracy na danym stanowisku, który nieustanie nabywa nowe doświadczenia.
Kompetencje (wg Z. Ratajek) – swoista dyspozycja do poprawnego spełniania jakiejś roli, rozwiązywania problemów, analizowania nieznanych wcześniej sytuacji.
Dwa wymiary kwalifikacji profesjonalnych nauczyciela w obrębie kompetencji:
Psychologiczny
Prakseologiczny
Właściwości kompetencji:
To kategoria podmiotowa (czyje kompetencje nas interesują)
Mają ograniczony zasięg podmiotowy i społeczny (wskazują czego dotyczą, wobec kogo są przejawiane)
Należą do dyspozycji wyuczanych
Proces ich nabywania zachodzi w określonym kontekście
Mają charakter dynamiczny, podlegają przeobrażeniom w toku życia jednostki
Istnieje możliwość ich przenoszenia się na inne dziedziny aktywności jednostki i tworzenia nowych kompetencji.
Wg R. Kwaśnicy doświadczenie ludzkie tworzy się w dwóch sferach znaczeń :
W obszarze wiedzy praktyczno – moralnej
W obszarze wiedzy technicznej (wiedza, metody, środki, warunki od których zależy skuteczność posługiwania się metodą)
Kompetencje w obszarze wiedzy praktyczno moralnej:
Interpretacyjne – zdolności rozumiejącego odnoszenia się do świata
Moralne – zdolność prowadzenia refleksji moralnej
Komunikacyjne – zdolność do bycia w dialogu ze sobą i innymi (empatia i akceptacja bezwarunkowa drugiej osoby)
Kompetencje w obszarze wiedzy technicznej:
Postulacyjne – umiejętność opowiadania się za pewnymi celami pojętymi instrumentalnie, umiejętność identyfikowania się z nimi
Metodyczne – umiejętność działania według reguł określających optymalny porządek czynności
Realizacyjne – umiejętność doboru środków i tworzenia warunków sprzyjających realizacji celu
Standardy kompetencji zawodowych wg Denek:
Prakseologiczne – skuteczność nauczyciela w planowaniu, organizowaniu, kontroli i ocenie procesów edukacyjnych
Komunikacyjne – skuteczność zachowań językowych w sytuacjach edukacyjnych
Współdziałania – skuteczność zachowań prospołecznych, rozwiązywanie konfliktów
Kreatywne – innowacyjność, rozwój myślenia twórczego
Informatyczne – sprawne korzystanie z różnych źródeł informacji
Moralne – refleksja nad własną pracą
Komunikacją jest: przekaz (transmisja), wymiana, rozwój, łączenie, interakcja, wpływ, rozumienie.
Komunikacja werbalna: 1)pionowa – nuczyciel-uczeń; nauczyciel-dyrekcja, 2)pozioma – nauczyciel-nauczyciel
Bariery słuchania: porównywanie, przygotowanie odpowiedzi, filtrowanie(wybiórcze słuchanie), osądzanie, skojarzenia, udzielanie rad.