Benedyktowicz: Obcy, stereotyp.
Novum w ujęciu stereotypu
Jak rozumiano stereotyp etniczny w naukach
Pojecie stereotyp wprowadzone przez Lippmana. Dwa sposoby badania: miejsce i rola stereotypu, jak funkcjonował w społeczeństwie.
Definicja Lippmana – stereotyp jest raczej prosty niż złożony, błędny niż dokładny, kształtuje się na gruncie wtórnych przekazów niż w bezpośrednim doświadczeniu, odporny na modyfikacje.
Mechaniczne powtarzanie się, przerost elementu racjonalnego itp.
„utworzone wrażenia sprzeczne z faktami”
Relacja między stereotypem a rzeczywistością – główny punkt
Wątek tożsamościowy, stereotyp – maszyna pozwalająca zaczepić się nam w jakimś środowisku.
„swój – obcy”, „my – oni”: wymiar negatywny
Wymiar poznawczy stereotypu -> stabilizacja znaczenia (zakonserwowanie), przekazywanie treści
Inni badacze: stereotyp jako fałszowanie obcego, weryfikacja, badanie relacji.
Benedyktowicz, Bartmiński: zwrot zainteresowania -> nie obcy, a producent stereotypu -> wymiar poznawczy stereotypu
Fenomenologicznie:
Porzucenie utartego myślenia o stereotypie, przejście do początków -> reaktywowanie rzeczywistości.
Próba spojrzenia na stereotyp etniczny tak jak nikt na niego nie patrzył (po uprzedniej prezentacji dotychczasowej wiedzy)
Próba uniwersalizacji (znalezienie uniwersalnej zasady) esencja ;-P -> w tym wypadku: mechanizacja zastygania w sztywnych ramach
Wnioski:
Racjonalny … symbol, wyjaśniający rzeczywistość
„swój – obcy”: ludzie – nie ludzie, ludzie – zwierzęta, mówiący – niemówiący
Ambiwalencja obcości
Pojęcie – obraz – stereotyp – symbol
Stereo-typ -> „powielany odcisk” („tipos” – odcisk) – zjawisko werbalne -> niekoniecznie, np. stereotyp liczb (trzy po trzy itp.)
Arche-typ
Symbol a stereotyp – symbol dzieli, ale łączy, stereotyp powiela wzór.
Stereotyp:
- odwrócony symbol
- wtórnie zracjonalizowany i płytszy od symbolu
Obcy: ambiwalentny
- nie może być opozycją binarną,
- ma charakter sakralny (analogia z przeżyciem numinotycznym)
Inny – był na marginesie człowieczeństwa, hybryda cielesno duchowa
brzydzi i prowokuje jednocześnie. Wg B. obcy to też kobiety i dzieci, osoby z ubytkami psychicznymi, czarnoskórzy.
Extra:
Symbol jak każdy znak, wskazuje coś poza sobą i zastępuje to sobą. Coś na wzór hierofani Eliadego, przedmiot hierofaniczny jest konkretnym przedmiotem, a jednocześnie, wskazuje na coś poza sobą, jest przedmiotem niezwykłym.
Symbol dzieli i łączy, jest jednocześnie rozdzieleniem i połączeniem tego, co rozdzielone
Przeciwstawienie „swój – obcy” ma charakter symboliczny
Stereotyp i zawarte w nim wyobrażenia o obcych – odwrócony symbol
Stereotyp w znaczeniu technicznym, drukarskim = pierwotny sens „symbolu”
Stereotyp jako modyfikacja symbolu jest odwróconym symbolem
zastąpienie symbolu przez odbitkę
Fenomenologia, uznając ciągłość pomiędzy przeżyciem a rzeczywistością rekonstruuje przeżycie jako organiczną całość, dającą się zrozumieć na podstawie jej części.
ambiwalencja stosunku do obcych. Tremendum et fascinas
ambiwalencja grozy i fascynacji poza rzeczywistością boską odnajdujemy w wyobrażeniach i wierzeniach dotyczących człowieka, w wyobrażeniach dotyczących obcych. Przedstawiani jako diabły, zwierzęta, barbarzyńcy, towarzyszy temu fascynacja i podziw.
fascynacja do odmiennego typu urody
kanonizacja kultury
stereotyp – obraz - symbol z prespektywy rozważań fenomenologicznych
pojęcie stereotyp było zamiennie stosowane z pojęciem przesądu.
Stereotypy - utrwalone wrażenie, nie są pojęciami, winno się je rozpatrywać obok marzeń i snów.