Ogólne zasady opatrywania ran przy udzielaniu pierwszej pomocy

Ogólne zasady opatrywania ran przy udzielaniu pierwszej pomocy

Przy udzielaniu pierwszej pomocy niezbędne jest prawidłowe opatrzenie ran. Do tego celu służą odpowiednie materiały opatrunkowe, które możemy podzielić na:

1. Zasadnicze, jak:

- gaza opatrunkowa - jest to materiał najczęściej bawełniany, z którego możemy przygotować odpowiedni kompres opatrunkowy lub opaskę opatrunkową. Kompresy robi się z kilku warstw gazy opatrunkowej,

- wata opatrunkowa - jest materiałem zrobionym z bawełny, lub różnego rodzaju sztucznych tworzyw. Zastosowanie wata opatrunkowa znajduje przede wszystkim przy odsączaniu płynów wydzielających się z uszkodzonych tkanek. Watę można również zastosować przy robieniu opatrunku uciskowego. Jednym z głównych jej zastosowań jest jednak wyścielanie wnętrza szyn stosowanych do usztywnienia złamań, skręceń, zwichnięć itp.

- lignina - używana jest na zewnętrzną warstwę opatrunku,

- chusta trójkątna - służy przede wszystkim do opatrywania i chwilowego usztywniania złamań, zwichnięć, skręceń itp.

- przylepiec - jest płótnem służącym do przymocowywania opatrunków. Przylepiec może być gazą opatrunkową powleczoną kauczukiem,

2. Podręczne materiały opatrunkowe, to wszystkie dostępne w danej chwili materiały, które są w miarę jałowe i mogą być użyte do tymczasowego opatrunku. Z takich materiałów można zrobić bandaż, chustę trójkątną, lub inne materiały opatrunkowe.

Podstawowym zabiegiem w udzielaniu pierwszej pomocy jest prawidłowe opatrzenie ran z użyciem jałowego materiału opatrunkowego, podręcznego lub zasadniczego.

W przypadku drobnych skaleczeń czy ran przed ich opatrzeniem musimy skaleczone miejsce dobrze przepłukać najlepiej bieżącą wodą. Jeżeli rana jest zanieczyszczona niezbędne jest przemycie jej środkiem odkażającym, jak na przykład wodą utlenioną, jodyną lub roztworem rivanolu. Z uwagi na możliwość podrażnienia rany, należy się postarać delikatnie odkażać ranę, najlepiej przez zwilżenie gazy środkiem odkażającym. Unikniemy przez to dostania się większej ilości środka odkażającego bezpośrednio do rany. Następnie takie miejsce osuszamy i zakładamy odpowiedni materiał opatrunkowy.

W przypadku krwotoków pierwsza pomoc musi zacząć się od założenia opatrunku uciskowego na ranę lub w przypadku kończyn należy dodatkowo, powyżej rany, obwiązać i ucisnąć daną kończynę. Z krwotokiem należy walczyć w pierwszej kolejności gdyż nagła utrata dużej ilości krwi jest bezpośrednim zagrodzeniem dla życia rannego człowieka. Z jakąkolwiek raną mamy do czynienia należy bezwzględnie pamiętać, że samemu nie należy szukać w ranie ciał obcych i próbować je wyciągać, jak również odłamków kości czy fragmentów tkanek. Należy zachować ostrożność i nie dotykać ran, aby w jak największym stopniu uniknąć zakażenia ran. Z tego względu należy również unikać dotykania materiałów opatrunkowych po stronie, której mają przylegać do rany, oraz unikać dotykania rany jakimikolwiek przedmiotami, które nie są jałowe. Sam opatrunek ma za zadanie uchronić przed wtórnym zakażeniem tak, więc nasze ingerowanie w rany musi być ograniczone do minimum. Rana musi być opatrzona w taki sposób, aby była chroniona przed jakimkolwiek wtórnym urazem bądź uszkodzeniom oraz aby opatrunek skutecznie tamował upływ krwi. Podstawowym materiałem służącym do przymocowania opatrunku jest bandaż, czyli opaska z gazy. Aby bandaż jak najlepiej umocowywał opatrunek należy kierować się ogólnymi zaleceniami, to znaczy bandażujemy zgodnie z ruchem wskazówek zegara, trzymając bandaż w prawej dłoni a dłonią lewą przytrzymujemy początek opaski. W zależności od rodzaju stawu wyróżniamy różne sposoby bandażowania, to znaczy:

- bandażowanie jednoosiowe, na przykład śrubowe, wężowe,

- bandażowanie dwuosiowe, na przykład bandażując staw łokciowy, kolanowy i inne,

- bandażowanie wieloosiowe, na przykład przy stawie barkowym - opatrunek Desaulta, czyli opatrunek kłosowy barku.

Poza bandażem, innym dobrze sprawdzającym się materiałem do mocowania opatrunków jest chusta trójkątna, która znajduje zastosowanie w opatrywaniu ran głowy, klatki piersiowej, powierzchni brzucha oraz kończyn.

Przy udzielaniu pierwszej pomocy bardzo ważna jest dokładna ocena stanu poszkodowanego i w zależności od tego, kolejność opatrywania ran. W pierwszej kolejności należy opatrywać rany z krwotokiem tętniczym lub żylnym.

W przypadku takiego zajścia sprawą priorytetową jest szybkie zahamowanie krwawienia poprzez zastosowanie opatrunku uciskowego lub opaski uciskowej, jeżeli krwotok ma miejsce z kończyny. Taką opaskę uciskową zakładamy powyżej miejsca krwotoku, to znaczy w przypadku krwotoku z kończyny dolnej zakładamy taką opaskę na udzie, a gdy rana znajduje się na kończynie górnej, zacisk stosujemy na ramieniu. Opaska może być wykonana z dowolnego materiału jak na przykład pasek, wąż gumowy i inne. Jednocześnie uciska się ranę. W przypadku głowy i szyi (tętnica szyjna) stosuje się przede wszystkim ucisk na ranę. Jeżeli chodzi o rany klatki piersiowej, to w przypadku nie udzielenia fachowej pierwszej pomocy mogą one doprowadzić do zgonu osoby poszkodowanej. Gdy usłyszymy syk powietrza wydobywającego się z okolic klatki piersiowej świadczyć on może o wystąpieniu otwartej odmy opłucnowej. Stan taki doprowadza do wzrostu ciśnienia wewnątrz klatki piersiowej, co skutkuje spadkiem wentylacji i może prowadzić do niedotlenienia. Taką ranę należy jak najszybciej opatrzyć przy użyciu gazy i waty, a następnie przykryć go większym kawałkiem podgumowanej tkaniny lub kawałkiem folii. Takie dodatkowe nakrycie opatrunku ma na celu jego lepsze przyleganie do zdrowej tkanki na obrzeżach rany. Zapobiega to dalszemu wzrostowi ciśnienia wewnątrz klatki piersiowej. Kolejnym krokiem jest ścisłe obandażowanie takiego złożonego opatrunku. W przypadku ran jamy brzusznej, w których doszło do znacznego uszkodzenia powierzchni istnieje niebezpieczeństwo odsłonięcia narządów wewnętrznych, a w szczególności wypadnięcia jelit. Taką ranę należy osłonic odpowiednio dużym opatrunkiem bez zastosowania ucisku. Należy bezwzględnie unikać podawania rannemu jakichkolwiek płynów lub pokarmów. U rannych z uszkodzeniem głowy, ważne jest odpowiednie ich ułożenie uniemożliwiające zachłyśniecie się krwią. Ranną osobę należy ułożyć w tak zwanej pozycji bezpiecznej na boku. Opatrunek nie może przeszkadzać w oddychaniu. Jeżeli mamy do czynienia z ranami z jednoczesnym uszkodzeniem kości kończyn to pomoc rozpoczynamy od opatrzenia rany, a następnie usztywniamy dwa sąsiednie stawy przy użyciu szyny lub innego podręcznego materiału mogącemu doraźnie zastąpić szynę.

Całkowicie odmienna jest procedura postępowania z ranami kąsanymi. W takim przypadku należy najpierw przemyć ranę wodą z mydłem. Zawsze niezbędny jest w miarę szybki kontakt z lekarzem. Ukąszenie przez węża pozostawia charakterystyczny ślad w postaci dwóch niewielkich ran. Znajdują się one w niewielkiej odległości od siebie i po krótkim czasie w miejscu ukąszenia może dojść do obrzęku. Z takim ukąszeniem wiąże się niebezpieczeństwo przedostania się jadu do układu krwionośnego, co objawia się między innymi zaburzeniami oddychania, arytmią, zawrotami głowy, nadmierną potliwością, zaburzeniami krążenia. Aby zapobiec rozprzestrzenieniu się jadu w organizmie należy maksymalnie ograniczyć ruchy pokąsanej osoby oraz zahamować odpływ krwi z okolicy rany. W tym celu trzeba zastosować opaskę uciskową powyżej rannego miejsca, czyli w przypadku pokąsania w kończynę dolną zakładamy taką opaskę na udzie, a gdy rana znajduje się na kończynie górnej, ucisk stosujemy na ramieniu. Niebezpieczne jest wysysanie jadu z rany, gdyż może dojść do jego połknięcia lub przedostania się jadu przez śluzówkę jamy ustnej do krwioobiegu. Dlatego najważniejsze jest jak najszybsze podanie surowicy odpornościowej, co zapobiegnie dalszym powikłaniom. Równie niebezpieczne jest ukąszenie przez owada w okolicy jamy ustnej lub w niej samej. Takie ukąszenie szybko doprowadza do znacznego obrzęku, który może znacznie utrudnić oddychanie. Taka sytuacja wymaga zastosowania zimnego okładu i jak najszybszego kontaktu z lekarzem.

Rana, to przerwanie ciągłości powłok zewnętrznych organizmu (skóry, błon śluzowych, spojówek) na skutek urazu mechanicznego, termicznego lub chemicznego.

Ból w okolicy rany, jego nasilenie po zranieniu zależą w dużej mierze od rozległości rany, jej unerwienia, narzędzia, które ją wywołało.
Krwawienie w większym lub mniejszym stopniu towarzyszy każdemu zranieniu.Rozejście się brzegów rany jest spowodowane zawartością włókien elastycznych w skórze.
Zakażenie rany może być spowodowane drobnoustrojami, znajdującymi się na skórze poszkodowanego czy przedmiocie raniącym lub przez zetknięcie się rany z otoczeniem Każdą ranę należy traktować jak zakażoną.

Rany dzieli się ze względu na przyczyny zranienia i charakterystyczne cechy na kilka rodzajów:

Otarcia powstają przy stycznym działaniu na skórę przedmiotu o szorstkiej powierzchni. Często w takiej ranie znajdują się ciała obce, krwawi mało, lecz rana jest bolesna, bo następuje uszkodzenie zakończeń nerwowych.
Rany cięte powstają wskutek działania przedmiotów ostrych. Są zwykle ranami linijnymi o gładkich brzegach. Silne krwawienie wypłukuje bakterie, zmniejszając ryzyko zakażenia. Głębokość rany bywa różna.
Rany płatowe powstają wtedy, gdy uraz mechaniczny zadziałał stycznie do powierzchni skóry i wskutek tego płat skóry został oderwany lub wisi na jej fragmencie. Częste są rany płatowe palców, powstające np. podczas pracy w kuchni.
Rany rąbane powstają wskutek działania ciężkiego ostrego narzędzia, np. tasaka, siekiery, szabli. Czasem może dojść do całkowitego odrąbania (amputacji) części ciała.
Rany kłute powstają w wyniku działania z dużą siłą ostro zakończonych przedmiotów (sztylet, bagnet, drut, gwóźdź, widły). Otwór rany jest mały, krwawienie zewnętrzne niewielkie, natomiast kanał drążący może być głęboki. Krwawienie wewnętrzne bywa obfite.
Rany tłuczone powstają w wyniku działania tępego lub narzędzia o tępych krawędziach (kamień, młotek, drąg lub w wyniku upadku). Mają brzegi zgniecione, postrzępione lub stłuczone z krwawymi podbiegnięciami i obrzękami. Krwawienie jest skąpe.
Rany miażdżone powstają w wyniku silnego urazu tępym narzędziem. Całe są wypełnione skrzepłą krwią i chłonką, a także zawierają często ciała obce, np. strzępy ubrania, włosy, grudki ziemi. Brzegi są nieregularne, mało krwawiące. Otaczające tkanki są obumarłe, zmiażdżone, niedokrwione, obrzmiałe.
Rany szarpane, czyli darte powstają w konsekwencji rozciągnięcia i rozerwania tkanek pod wpływem zadziałania stycznych względem powierzchni ciała przedmiotów kanciastych lub zakrzywionych i tępych (haki, sęki). Mają brzegi nierówne, poszarpane, rozciągnięte lub podwinięte, mało broczą krwią.
Rany postrzałowe mogą być wywołane pociskami broni palnej, odłamkami min, granatów, bomb itp. W przypadku postrzału rana wlotowa pocisku jest mała i gładka. Rana wylotowa jest znacznie większa, o postrzępionych brzegach. Rany postrzałowe dzieli się na:
styczne - występuje uszkodzenie powierzchniowe skóry, wyglądem przypominają ranę szarpaną.Przestrzałowe - mają wlot, kanał postrzałowy i wylot
ślepe - mają wlot i kanał postrzałowy. Pocisk tkwi wewnątrz ciała.

Sposoby gojenia się ran:
bezpośrednie (rychłozrost) - przebiega szybko i bez powikłań, następuje, gdy brzegi rany są gładkie, przylegają do siebie, a rana jest czysta (nie zakażona)
pośrednie (ziarninowanie) - następuje, kiedy rana jest zakażona; ropieje, oczyszcza się i zostaje wypełniona nową tkanką
pod strupem

Szybkość gojenia się ran zależy od:

umiejscowienia rany
ukrwienia
napinania blizny
czynnika raniącego
czasu i sposobu opatrzenia rany
a także czynników natury ogólnej

Zakażenia ran - proces chorobotwórczy spowodowany wtargnięciem do tkanek lub narządów organizmu drobnoustrojów chorobotwórczych.
Rodzaje zakażeń:

zgorzel gazowa - w okolicy rany pojawia się obrzęk i zaczerwienienie; dookoła występują pęcherze wypełnione gazem i wysiękiem ropnym o zapachu gnilnym. Objawy: przyspieszenie tętna, spadek ciśnienia krwi, zamroczenie. Często kończy się śmiercią.
tężec - do zakażenia najczęściej dochodzi wskutek zanieczyszczenia rany ziemią. Zakażenie wylęga się od kilku dni, do kilku miesięcy. Objawy: uczucie drętwienia i mrowienia w mięśniach żuchwy, ból głowy, uśmiech sardoniczny. Śmiertelność wynosi 50%.
ropień, ropowica - opóźnia gojenie rany, sprzyja powstawaniu blizny. Ropiejące miejscowe zakażenie może się rozprzestrzenić na cały organizm powodując zakażenie krwi.
róża przyranna - ostry stan zapalny skóry i tkanki podskórnej; skóra staje się żywoczerwona, obrzęknięta, okoliczne węzły chłonne ulegają powiększeniu, są bolesne
wścieklizna - wodowstręt. Objawy: mrowienie, kłucie, pieczenie w miejscu pokąsania; gorączka, bóle głowy, zaburzenia mowy, omamy wzrokowe i słuchowe. Na przemian występują napady szału lub depresji. Choroba kończy się śmiercią.

Aseptyka - postępowanie aseptyczne, czyli jałowe, to zespół czynności mających na celu niedopuszczenie zarazków do rany.
Antyseptyka - postępowanie przeciwbakteryjne lub przeciwgnilne, ma na celu zabicie zarazków w przypadkach już istniejącego zakażenia rany lub przynajmniej niedopuszczenie do ich rozmnażania się.
Krwotok- wylew krwi w pełnym jej składzie poza światło naczynia krwionośnego lub poza serce wskutek przerwania ciągłości ścian. Dzielimy je na zewnętrzne i wewnętrzne (krew nie wypływa poza organizm).
W zależności od źródła krwawienia wyróżnia się krwotoki:

tętnicze - pulsujące w rytm skurczów serca wypływanie krwi jasnoczerwonej. Panujące w tętnicach ciśnienie i uderzenia fal krwi utrudniają tworzenie się skrzepów. Uszkodzenie nawet małej tętnicy może być niebezpieczne dla życia.

żylne - krew o zabarwieniu ciemnoczerwonym wypływa ciągłą strużką. Krwotoki z mniejszych żył mogą ustać same wskutek zaczopowania rany skrzepem. Najczęściej jednak występuje mieszany typ krwawienia tętniczo-żylny.

miąższowe - powstaje w wyniku uszkodzonej większej liczby naczyń włosowatych, zdarcia i oddalenia się skóry, przerwania mięśni lub zranienia narządów miąższowych. Krew spływa z całej uszkodzonej powierzchni.

Krwotoki wewnętrzne mogą być do: jamy czaszkowej, z płuc do oskrzeli, do żołądka, do jamy otrzewnej, śródtkankowe
Przyczyny: tępy uraz, upadek z wysokości, potrącenie przez samochód lub samoistne pęknięcie dużego naczynia.
Zagrożenia: utrata przytomności, zakrztuszenia, zaburzenie oddechu, bezdech, pogłębiający się wstrząs.
Pierwsza pomoc: zimne okłady lub przykładanie lodu, wsparcie psychiczne, kontrola stanu świadomości, oddechu i tętna; okrycie poszkodowanego, stała kontrola czynności życiowych, wezwanie pogotowia.