06.03.2010

ad. b) faza ciałka żółtego

• w miejscu pękniętego pęcherzyka Graffa tworzy się ciałko żółte, które wydziela progesteron- hormon, stanowiący główny czynnik regulacji cykli płciowych oraz czynnik chroniący ciążę i przygotowujący macicę do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej

• zwiększenie wydzielania progesteronu działa hamująco na wzrost pęcherzyków- czyli kolejne pęcherzyki jajnikowe nie rosną, uniemożliwiając kontynuacje cyklu płciowego (brak menstruacji…)

• wyróżniamy w tej fazie 2 okresy:

  • po rujowy- trwa 6- 8dni po zakończeniu rui

- w miejscu pękniętego pęcherzyka tworzy się ciałko żółte

- w przypadku zapłodnienia cykl płciowy kończy się w tym momencie- progesteron hamuje kolejne pęcherzyki i przygotowuje

- ciałko żółte pozostaje na jajniku jako ciałko żółte ciążowe- jego obecność wstrzymuje występowanie cyklu płciowego

- charakterystyczne zmiany:

• zaczyna się sekrecja gruczołów macicznych

• ustępuje przekrwienie błon śluzowych macicy i pochwy

• zanika obrzęk sromu

  • między rujowy- trwa ok. 9dni i stanowi kontynuację cyklu płciowego w przypadku, gdy nie dojdzie do zapłodnienia

- charakterystyczne zmiany:

• zanik ciałka żółtego

• uwstecznienie gruczołów macicznych

• narządy rozrodcze powracają do normalnego stanu (ustępuje przekrwienie, zanika obrzęk sromu)

METODY WYKRYWANIA RUI U LOCH:

1. Obserwacja zewnętrznych objawów rui- dotyczy zewnętrznych narządów płciowych oraz charakterystycznego zachowania się samicy będącej w stanie rui- mało skuteczna, bo czasem występują tzw. ciche ruje (taki przebieg, gdzie nie widać na zewnątrz objawów rujowych)

2. Obserwacja odruchu tolerancji- odruch tolerancji występuje tylko podczas rui właściwej; można go stwierdzić uciskając grzbiet lub dosiadając lochę- lochy będące w stanie rui pozostają w bez ruchu, mają wyprężony grzbiet i stojące uszy- najlepiej stwierdzić ten odruch w obecności knura

3. Wykrywanie rui może ułatwić rozpylenie preparatu zawierającego syntetyczne pochodne feromonów w okolicy pyska i sprawdzamy odruch tolerancji

4. Pomiar oporności elektrycznej śluzu pochwowego- używa się przyrząd elektryczny z sondą – oporność maleje, kiedy zbliża się ruja ( w okresie poprzedzającym ruję); na 24godziny przed owulacją ponownie wzrasta; uchwycenie momentu wzrostu oporności pozwala określić okres owulacji- tą metodą można wykryć tzw. cichą ruję; wadą jest to, że należy kilka razy dziennie przeprowadzać badanie

METODY WYKRYWANIA RUI U BYDŁA:

1. Obserwacja zewnętrznych objawów- najczęściej 3 razy dziennie i najczęściej występują te objawy w godzinach wieczornych- kiedy jest spokój

2. Stwierdzenie odruchu tolerancji- zazwyczaj wykorzystuje się buhaja

3. Pomiar oporności elektrycznej śluzu pochwowego

4. Pomiar ruchliwości zwierząt- edometry (do liczenia kroków)

5. Pomiar stężenia progesteronu we krwi lub mleku krów

6. Można zastosować pomiar temperatury ciała- wzrost o 0,3stopnia

Kiedy wykryjemy ruję – inseminator inseminuje

INSEMINACJA- sztuczne zapłodnienie samic, poprzez wprowadzenie do dróg rodnych nasienia wcześniej pobranego od samca, odpowiednio rozrzedzonego i konserwowanego

Korzyści odnoszone z inseminacji:

• Maksymalne wykorzystanie najlepszych rozpłodników

  • Przy kryciu naturalnym 1 buhaj na 100 krów i 1 knur na 100 loch

  • Inseminacja nasieniem o krótkotrwałej konserwacji- 1 buhaj – 1tys. do krów, 1 knur do 3tys. loch

  • Inseminacja nasieniem o długoterminowej konserwacji: 1 buhaj- na 10tys. krów

  • Lepsze wykorzystanie nasienia = ostrzejsza selekcja

• Obniżenie kosztów produkcji poprzez zmniejszenie liczby rozpłodników

• Korzyści hodowlane (możemy wybierać)

• Ułatwienie zwalczania chorób zakaźnych

• Możliwość zapłodnienia nasieniem o sprawdzonej zdolności zapładniającej, co wpływa na skrócenie czasu jałowienia

• Ułatwienie stosowania krzyżowania użytkowego

Zagrożenia stwarzane przez inseminację:

• Wzrost ryzyka INBREDU (pokrewieństwa)

• Sprzyja zmniejszeniu zmienności genetycznej w populacji

• Zwiększa ryzyko rozprzestrzeniania punktowych mutacji genowych

METODY POBIERANIA NASIENIA

1. Pobieranie za pomocą sztucznej pochwy- buhaj i ogier (by nie doszło do szoku termicznego- stopniowe obniżenie temperatury)

   1. Gdy samiec pokrywa fantom jego prącie jest wprowadzone do sztucznej pochwy

   2. Po ejakulacji nasienie zbiera się do odpowiedniego naczynia przymocowanego do sztucznej pochwy

2. Metoda elektro-ejakulacji (buhaj, tryk)- polega na pobudzeniu samca do oddania nasienia za pomocą bodźców elektrycznych-

   1. przed zabiegiem usuwa się z odbytnicy kał

   2. wykonuje się lewatywę

   3. elektrodę przed wprowadzeniem do odbytnicy smaruje się wazeliną

   4. pobudzenie samca do oddania nasienia polega na zmianie napięcia podawanego stopniowo prądu- wzrasta aż do punktu szczytowego

   5. krótka przerwa i powtórka aż do oddania nasienia

   6. zaletą tej metody jest otrzymywanie nasienia od wartościowych samców, którzy z jakichś powodów nie mogą normalnie oddać nasienia

   7. wady- występują zakłócenia w procesie oddychania, nasienie jest bardziej rozcieńczone

3. Masaż nasieniowodów- polega na wprowadzeniu ręki do prostnicy (przez odbyt) a potem wykonaniu masażu gruczołów pęcherzykowych i masażu baniek nasieniowodu; nasienie tak pobrane charakteryzuje się mniejszą koncentracją plemników i występowaniem zanieczyszczeń; również pobiera się to nasienie do sztucznej pochwy

4. Punkcja ogona najądrzy przyżyciowo lub po uboju (buhaj)

5. Metoda naturalna= manualna (tylko u knura)

EJAKULAT- porcja nasienia uzyskana podczas jednej ejakulacji:

Składa się z PLEMNIKÓW i OSOCZA NASIENIA:

- wydzieliny:

• kanalików krętych

• najądrzy

• nasieniowodów

• gruczołów płciowych dodatkowych

- produkty przemian:

• związków energetycznych

• metabolity plemników

CECHY FIZYCZNE EJAKULATU:

1. objętość

2. ogólna liczba plemników

3. koncentracja plemników

4. ruch plemników

5. pH

6. barwa

7. konsystencja

8. zawartość frakcji galaretowatej (pierwszej, oczyszczającej )

SPRZĘT UŻYWANY PRZY INSEMINACJI ZWIERZĄT:

1. bydło:

   1. stosujemy pistolety inseminacyjne:

• do słomek francuskich (mini i midi)

• do słomek niemieckich

• do słomek uniwersalnych (mini i midi)

  1. słomki- są do przechowywania nasienia z PCV- napełnione nasieniem posiadają nadruki zawierające:

• nazwę buhaja

• numer buhaja

• nazwę stacji, gdzie się pobiera

• numer nasienia

• rasę

- są słomki:

• francuskie:

  • midi 0,5 cm3

  • mini 0,25 cm3

• niemieckie:

  • tzw. mini tuby o połowę krótsze o zawartości 0,25- 0,3cm3

1. lochy:

   1. kateter- rurka z gumową końcówką w kształcie spirali najbardziej zbliżonym do wymiaru i budowy prącia knura

   2. zbiorniczek na nasienie- jest to plastikowa tubka lub pojemnik jednorazowego użytku o objętości ok. 90ml

TEMAT: Cechy fizyczne ejakulatu.

Cechy ejakulatu

1. Objętość ejakulat – wyrażona w mililitrach miara wolumenu (objętości) ejakulatu. Całkowita objętość zależy głównie od ilości wydzielin gruczołów płciowych dodatkowych:

• knur – 250 ml

• ogier – 70 ml

• osioł – 50 ml

• buhaj – 4 ml

• tryk, kozioł – 1,5 ml

• pies – 9 ml

• kogut – 0,8 ml

Przeżuwacze – ejakulat jest mieszaniną plemników i wydzielin wszystkich gruczołów płciowych dodatkowych. Ejakulacja przebiega fazowo.

Świnie, konie, psy – 3 frakcje o różnym składzie:

I FRAKCJA – nie zawiera plemników, jest wodnistą wydzieliną gruczołów opuszkowo – cewkowych

II FRAKCJA – plemnikowa – jest bardzo bogata w plemniki

III FRAKCJA – zawiera niewiele plemników, składa się głównie z wydzielin gruczołów płciowych dodatkowych

1. Koncentracja plemników – jest to liczba plemników w jednym ml ejakulatu. Im większa objętość ejakulatu tym mniejsza koncentracja plemników.

2 zjawiska:

• Aspermia – brak plemników w ejakulacie

• Digospermia – bardzo rzadkie nasienie o niewielkiej zawartości plemników

1. Ruch plemników – ocenia się pod mikroskopem przy 200-krotnym powiększeniu w warstwie nasienia nie przekraczającym 5 µm przy temperaturze 38-40˚. W ocenie uwzględnia się ruch całej masy plemników tzw. ruch falowy oraz indywidualny ruch plemników

Zjawisko:

• Nekrospermia – brak ruchu, wszystkie plemniki są martwe

Formy indywidualnego ruchu plemników:

• Prawidłowe – ruch postępowy; ruch torpedowy

• Nieprawidłowe – ruch kołowy; ruch wsteczny; ruch zegarowy; ruch oscylacyjny (nieskoordynowany)

Brak ruchów plemników (anabioza) może być spowodowany przez obniżenie temperatury w trakcie przechowywania lub trwała anabioza na skutek obumarcia.

Obumarcie następuje przez:

• zestarzenie się

• w przypadku np. szoku termicznego

• uszkodzenia błony komórkowej plemników

1. Ogólna liczba plemników – łączna liczba plemników w pełnym ejakulacie. Zależy ona od objętości ejakulatu, koncentracji plemników i udziału plemników wykazujących prawidłowy ruch

= ogólna liczba plemników

V – objętość ejakulatu

C – liczba plemników w 1 ml

P – procent plemników wykazujący prawidłowy ruch

GATUNEK	BARWA	KONSYSTENCJA	pH	FRAKCJA GALARETOWATA
BUHAJ	mleczno-żółta, biała, szaro-biała	Śmietany	6,2 – 7,2	brak
KNUR	mleczno-biała szaro-biała	chudego mleka	7,0 – 7,8	Zawiera
OGIER	biała, lekko opalizująca	chudego mleka	7,0 – 7,4	Zawiera
TRYK	biała bądź kości słoniowej	śmietany	6,2 – 7,0	brak

Zapach – prawidłowy zapach to zapach krowiego mleka. Nie powinno w nim być żadnych osadów i czerwonych kropek.

Ważniejsze czynniki wpływające na cechy ejakulatu

1. Wiek – im zwierzęta są starsze (do 84 m-ca – buhaj) tym masa jąder i produkcja plemników jest większa. Powyżej 7 lat produkcja spada.

Knur – do 4 lat

1. Rasa – DUROC – mała objętość ejakulatu, ale wysoka koncentracja plemników

2. Pora roku

• u zwierząt monoestralnych – (lis – sezon kopulacyjny trwa 3-6 tygodni od stycznia do lutego) objętość jąder wzrasta 5-krotnie i wytworzona jest większa ilość nasienia

• u zwierząt sezonowo – poliestralnych – ogier – od maja do lipca wytwarzana jest większa ilość plemników; od września do lutego – ilość plemników jest zmniejszona

1. Intensywność użytkowania – cechy ejakulatu zależą od częstotliwości pobierania nasienia. Najlepiej jeżeli nasienie jest pobierane w równych odstępach czasu:

• Knury – co 3-4 dni

• Buhaj – co 2-3 dni

Wpływ częstotliwości – im częściej jest pobierane nasienie tym mniejsza objętość, niższa koncentracja plemników, plemniki są gorszej jakości.

1. Stopień pobudzenia – im bardziej pobudzone zwierzę tym więcej i leszej jakości nasienie

2. Warunki utrzymania

• obecność samic – czynnik stymulujący

• pozycja samca w stadzie – samiec dominujący ma wyższy poziom testosteronu i wytwarza więcej plemników

• ruch – umiarkowany ruch korzystnie wpływa na kondycję rozpłodnika i produkcję nasienia

• żywienie

• zbyt obfite – powoduje nadmierne otłuszczenie, zmniejsza aktywność płciową, zmniejsza ilość wytwarzanych plemników i natężenie popędu płciowego

• zbyt skąpe – powoduje opóźnienie dojrzałości płciowej, obniżenie produkcji nasienia i płodności plemników

Znaczenie składników pokarmowych:

• witamina A – zwiększa koncentrację nasienia i ogólną liczbę plemników

• aminokwasy siarkowe (produkty białkowe) – korzystnie wpływają na wydajność ejakulacyjną

• substancje antyżywieniowe – wpływają negatywnie na ejakulat, zaburzają proces tworzenia plemników

• pasze – wpływają korzystnie: młoda zielonka, śruta owsiana, marchew czerwona, pasze pochodzenia zwierzęcego

1. Technika pobierania nasienia

Rozrzedzenie nasienia – umożliwia uzyskanie dużej liczby dawek inseminacyjnych. Rozrzedzenie nasienia uzyskuje się poprzez dodatek sztucznego rozcieńczalnika.

Funkcje rozcieńczalników:

• ochrona przed udarem płodowym – przy głębokim mrożeniu np. u buhaja – ―196˚ stosuje się krioprotektory czyli związki chemiczne chroniące struktury komórkowe podczas procesu zamrażania. Oraniczająone możliwości formowania się wewnątrzkomórkowego lodu

• przeciwdziałanie zmianom osmotycznym i elektrolitycznym

• uzupełnienie zasobów energetycznych – fruktoza i glukoza (gdyby ich nie było plemniki zjadałyby się nawzajem, bo muszą się czymś odżywiać)

• działanie bakteriostatyczne (antybiotyki i sulfamidy)

Stopień rozrzedzenia ejakulatu zależy głównie od koncentracji plemników. Liczba dawek inseminacyjnych zależy od ogólnej liczby plemników wykazujących prawidłowy ruch.