OGÓLNE ZASADY PROWADZENIA UPRAW SADOWNICZYCH W SYSTEMIE KONWENCJONALNYM, JEGO WADY I ZALETY

SYSTEM GOSPODAROWANIA (system rolniczy):

Sposób zagospodarowania przestrzeni rolniczej w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej oraz ich przetwarzania, wyceniony kryteriami ekologicznymi i ekonomicznymi.

Podstawą wyróżnienia systemów jest stopień uzależnienia rolnictwa od przemysłowych środków produkcji, głównie nawozów mineralnych i pestycydów oraz jego oddziaływanie na środowisko przyrodnicze.

SADOWNICTWO INTEGROWANE:

Sposób gospodarowania, który umożliwia realizację celów ekonomicznych i ekologicznych poprzez świadome wykorzystanie nowoczesnych technik wytwarzania, systematyczne usprawnianie zarządzania oraz wdrażanie różnych form postępu biologicznego w sposób sprzyjający realizacji tych celów.

SADOWNICTWO EKOLOGICZNE:

Sposób gospodarowania, który aktywizując przyrodnicze mechanizmy produkcyjne poprzez stosowanie środków naturalnych nieprzetworzonych technologicznie, zapewnia trwałą żyzność gleby i zdrowotność zwierząt oraz wysoką jakość biologiczną produktów rolniczych.

SADOWNICTWO PRECYZYJNE:

Systemów informatycznych wspomagania decyzji dla producentów owoców - sadowników.

Dzięki taki rozwiązaniom produkcja owoców powinna być bardziej opłacalna, a co najważniejsze i podkreślane na każdym kroku, wpływać istotnie na jakość oferowanego towaru konsumentom.

http://www.peaple-dss.pl

SADOWNICTWO

KONWENCJONALNE → INTEGROWANE → EKOLOGICZNE

- intensywne

- ekstensywne

- integrowana

SADOWNICTWO KONWENCJONALNE:

Sposób gospodarowania ukierunkowany na maksymalizację zysku, osiąganego dzięki dużej wydajności.

Wydajność tę uzyskuje się w wyspecjalizowanych gospodarstwach stosujących technologie produkcji oparte na dużym zużyciu przemysłowych środków produkcji i bardzo małych nakładach robocizny.

• Intensyfikacja uprawy w oparciu jedynie o korzyści ekonomiczne

• Zalecenia specjalizacji oparte głównie na kalkulacji ekonomicznej

• Obligatoryjne stosowanie środków ochrony chemicznej

• Brak zabezpieczenia gleby przed erozją -> Eksploatacja aż do degradacji’

• Brak dbałości o bioróżnorodność

• Intensywna ochrona chemiczna, znaczna chemizacja

• Produkcja owoców o niskiej wartości biologicznej

• Zdolność przechowalnicza (?)

• Maksymalizacja plonów !!!

• Znaczne ilości pozostałości pestycydów, herbicydów

• Zanieczyszczenie gleby i wód powierzchniowych,

skażenie środowiska

• Wysokie koszty

• Jakość owoców (?)

• obniżenie zdolności samoregulujących ekosystemu

• redukcja niektórych grup organizmów w skutek masowego stosowania pestycydów

• selekcja odpornych ras ekotypów organizmów szkodliwych oraz zmniejszenie flory i fauny antagonistycznych w stosunku do patogenów (konieczne wprowadzenie nowych środków – wzrost kosztów)

• spadek urodzajności gleb spowodowany brakiem

• nawożenia organicznego

• wzmożona erozja gleb

• stosowaniem ciężkiej mechanizacji

• niekorzystne zmianami w krajobrazie rolniczym

• przenikanie do środowiska azotu i fosforu → skażenie wód gruntowych, eutrofizacja wód powierzchniowych

• wprowadzenie do środowiska kolejnej generacji pestycydów → następstwa (??)

• możliwość koncentracji substancji szkodliwych oraz ich metabolizm w organizmie człowieka

• możliwość obniżenia wartości pokarmowej owoców z powodu :

• zachwiania równowagi mineralnej

• pozostałości środków ochrony roślin

• Wyraźne jednostronne nawożenie mineralne może zubożać produkty w niektóre mikroelementy, co powoduje choroby niedoborowe u zwierząt.

ZALETY ???

• Wielkość plonu?

• Wzrost ilości żywności na świecie?

• Zmniejszenie liczby osób pracujących w rolnictwie?

• Rozwój chemii?

POZOSTAŁOŚCI ŚRODKÓW CHEMICZNYCH W OWOCACH

„Kontrole przeprowadzone przez sanepid w ostatnich latach wykazywały, że co czwarty owoc sprzedawany na polskim rynku ma pozostałości pestycydów, ale mniej niż 1 proc. z nich ma przekroczone normy”

Problem pestycydów podnosi Federacja Rosyjska, która stworzyła nawet "czarną listę" unijnych firm przyłapanych na sprzedawaniu owoców i warzyw niespełniających rosyjskich norm. Ministerstwo Rolnictwa zażegnało konflikt handlowy, ale w zamian obiecało zachęcać rolników do stosowania tzw. integrowanej produkcji. – To system dający pierwszeństwo zabiegom ochrony roślin bez środków chemicznych, które są stosowane tylko w ostateczności. Niestety, niewielu rolników jest nim zainteresowanych – mówi Tadeusz Kłos, szef Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. (Rzeczpospolita, 08-02-2011 r.)

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 16 maja 2007 r.

w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości pestycydów, które mogą znajdować się w środkach spożywczych lub na ich powierzchni (Dz. U. z dnia 4 lipca 2007 r.)

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 16 maja 2007 r. § 1. Rozporządzenie określa: 1) najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości pestycydów, które mogą znajdować się w środkach spożywczych pochodzenia roślinnego lub na ich powierzchni, z wyłączeniem ziarna zbóż, stanowiące załącznik nr 1 do rozporządzenia;

Kontrola poziomów pozostałości środków ochrony roślin w owocach i warzywach (2009 rok, 2010 rok, Metody oznaczania).

MAŁE WYMAGANIA POKARMOWE ROŚLIN SADOWNICZYCH:

• Głębsze ukorzenianie roślin

• Dłuższy okres pobierania składników mineralnych

• Zdolność magazynowania w części nadziemnej Mg, P, Ca, Zn, Fe

• Zdolność magazynowania w korzeniach Cu, Mo, Ca

• Recyrkulacja składników pokarmowych

METODY USTALENIA POTRZEB NAWOZOWYCH:

• Analiza chemiczna gleby

• Analiza chemiczna liści

• Ocena wizualna

• Analiza owoców

W Integrowanej Produkcji o potrzebie nawożenia i wysokości stosowanych dawek decyduje aktualna zawartość danego składnika w glebie.

Ponieważ określenie zasobności gleby w poszczególne składniki, jak i odczynu (pH) „na oko” jest niemożliwe, sadownik musi systematycznie, co 3-4 lata pobierać próbki gleby do analizy.

• Producent musi posiadać aktualne analizy chemiczne gleby (max. 4 lata) m - murawa w międzyrzędziach

• Maksymalna powierzchnia poboru próbki - 4 ha h – pas herbicydowy

• Reprezentatywna próbka z warstwy ornej (0-20 cm) i podornej (20-40) x/+ – miejsca pobrania próbek

• Pobór próbki najlepiej z pasów herbicydowych - z rzędów drzew

• Próbka mieszana - min. 20-25 próbek pierwotnych

Próbka pobierana laską Egnera. Do opisu próby dołączyć informacje:

• nazwisko, adres,

• oznaczenie kwatery

• głębokość pobrania próbki,

• zwięzłość gleby

• klasa bonitacyjna gleby

• wiek sadu

Termin pobierania: dowolny, jednak najwygodniej 15 VII —15 VIII jednocześnie z próbkami liści

Podstawowy zakres badań: P, K, Mg oraz odczyn (pHKCI).

Wraz z badaniami prowadzonymi przez Stacje Chemiczno-Rolnicze nad zastosowaniem „Testu glebowego azotu mineralnego” (N min.) w najbliższym czasie możliwe będzie wprowadzanie korekt w nawożeniu mineralnym azotem na podstawie zawartości w glebie mineralnych form N-NO₃ i N-NH₄.

W trakcie prowadzenia sadu, systematycznie co 2-3 lata należy wysiewać nawozy wapniowe w niewielkich dawkach, by utrzymać optymalny dla roślin odczyn gleby.

ANALIZA CHEMICZNA LIŚCI

Analizy chemiczne liści wykonuje się wyłącznie w sadach w pełni owocujących.

Tylko z jednej wybranej odmiany z kwatery pobiera się w lipcu lub w pierwszej połowie sierpnia liście z ogonkami,

Próbka liści powinna być reprezentatywna, tzn. pochodzić z wielu losowo wybranych roślin.

• Jedna próbka powinna zawierać minimum 150 liści.

• Minimum 20 drzew -> ze środka nieowocujących długopędów

• po 2 liście ze wszystkich stron korony, z wysokości 1,5-2,0 m.

• Liście powinny być w pełni rozwinięte, zdrowe, bez zanieczyszczeń (suche!).

• Najlepiej jest je wkładać do czystych papierowych torebek lub dużych kopert.

• Próbki liści należy dobrze przesuszyć, by nie zgniły lub spleśniały w trakcie przesyłki do najbliższej Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej

Obowiązkowo należy podać:

• nazwisko, adres rolnika,

• oznaczenie kwatery,

• wiek i odmianę oraz ewentualne objawy.

W liściach najczęściej oznacza się zawartość N, P, K, Mg oraz czasami B. Opracowanie pełnych zaleceń nawozowych jest możliwe, gdy wraz z liśćmi analizowane są również próbki gleby.

INTERPRETACJA WYNIKÓW ANALIZ CHEMICZNYCH LIŚCI

• Zakres wysoki oznacza nadmiar składników i zaniechanie nawożenia

• Zakres optymalny mówi o stanie równowagi i zastosowaniu średnich dawek nawożenia N i K

• Zakres niski mówi o potrzebie wzmożonego nawożenia danym składnikiem w dawce o 50 % wyższej niż dawki orientacyjne

• Zakres deficytowy zbiega się z typowymi objawami niedoboru danego składnika i wskazuje na potrzebę wzmożonego nawożenia połączonego z dokarmianiem dolistnym.

Średnica nawożonej powierzchni = 1,5 x szerokość korony drzewa

Nawozy azotowe i siarczan magnezu rozsiewa się albo wokół młodych drzew indywidualnie, albo pasami wzdłuż rzędów,

• 30-40 kg N /ha w pierwszym roku - pasy 1,0 m

• 40-75 kg N/ha w drugim roku - pasy 1,5 m

• 50-80 kg N/ha od trzeciego roku - na całą powierzchnię, lub 30-50 kg N/ha w pasach 2,0 m

Nawożenie potasowe - późną jesienią Gdy zasobność wysoka - dopiero po 3 roku

• 50-80 kg K₂O/ha - zasobność średnia gleby

• 80-120 kg K₂O/ha - zasobność niska gleby

• 50% dawki przy wysiewie w pasach szerokości 2,0 m

Nawożenie fosforem nie zalecane, ale konieczne, gdy w analizie chemicznej liści - Zasobność w P poniżej 0,15%

• 60-100 kg P₂O₅/ha

DOKARMIANIE DOLISTNE- POZAKORZENIOWE

• przy ograniczonej aktywności korzeni np. brak tlenu

• przy uwstecznianiu składników pokarmowych np wysokie pH - nie przyswajany Fe, Mn, B, Cu, Zn, Mg

• przy deficytowej zawartości N, Mg, Fe, B, Mn

• dla oszczędności nawozu

• dla poprawy jakości owoców Ca, B

ANALIZY CHEMICZNE OWOCÓW

W metodyce IP brak informacji na temat zastosowania analizy chemicznych owoców do określenia potrzeb nawozowych roślin

PRZYDATNOŚĆ RÓŻNYCH RODZAJÓW NAWOZÓW

• nawozy azotowe

• saletra amonowa 34% N -wiosna - zakwasza glebę

• mocznik 46 % N -wiosna i jesień (gleby ciężkie 1/2-1/3 dawki), mieszany z glebą, nawożenie dolistne

• nawozy potasowe

• Sól potasowa KCI- 40-60%

• Siarczan potasu - 50% dla jagodowych

• nawozy fosforowe

• Superfosfat potrójny 46% , borowany 0,5 % 8,44 %

• nawozy magnezowe

• bezwodny siarczan magnezu 32%, uwodniony 16% - wczesna wiosna

• nawozy wapniowe 10-20 % MgO

NAWOZY POZAKORZENIOWE:

• nawozy azotowe

• mocznik 0,5 % - w fazie wzrostu pędów, 5% jesienią po zbiorze owoców

• nawozy żelazowe

• siarczan żelazawy 0,3-0,5%, 2-3 opryski w fazie wzrostu pędów

• nawozy borowe

• boraks 0,5%, pod koniec kwitnienia i powtórnie w fazie formowania zawiązków owocowych

• nawozy magnezowe

• siarczan magnezu 2% (uwodniony), 0,1% (bezwodny), 4-5 oprysków, po kwitnieniu co 10-14 dni

• nawozy wapniowe

• chlorek wapnia 0,5%, 6-8 tygodnia przed zbiorem owoców w odstępach 2-tygodniowych

NAWOŻENIE ORGANICZNE

nawożenie organiczne jest źródłem próchnicy i składników pokarmowych

• ogranicza niekorzystne zjawisko „zmęczenia gleby",

• podnosi żyzność i zasobność gleb,

• poprawiając ich właściwości powietrzno-wodne oraz życie biologiczne gleby

Przed założeniem sadu należy jak najgłębiej przyorać ok 40 ton obornika na 1 ha. Wie wolno stosować wyższych dawek obornika z uwagi na ochronę środowiska i wód gruntowych.

Ustawa nawozowa zabrania bowiem użycia jednorazowo nawozów organicznych, w których zawartość azotu przekracza 170 kg N/ha Jeśli gospodarstwo me dysponuje pełną dawką obornik można zastosować tylko w pasy o szerokości ok 1-2 m, czyli w planowane rzędy drzew.

Można zastąpić obornik nawozami zielonymi.

NIEDOBORY - OBJAWY

• Niedobór azotu - licie małe i cienkie, o zabarwieniu jasnozielonym łub żółtawym, czerwonym. Jednoroczne przyrosty są krótkie i cienkie. Drzewa kwitną obficie ale zawiązują mało owoców.

• Niedobór potasu - zahamowanie wzrostu, cienkie przyrosty, liście małe, plamy nekrotyczne — różne w zależności od gatunku, na jabłoniach brązowe na szczycie i na brzegach liści

• Niedobór magnezu - pierwsze objawy deficytu pojawiają się na starszych liściach w postaci chlorozy i przebarwień.

• Niedobór żelaza początkowo chloroza na młodych liściach, później również na starszych. Liście mają żółty kolor i wyjątkiem nerwów, które pozostają zielone.

OCHRONA UPRAW SADOWNICZYCH

WYKAZ ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN:

• Program Ochrony Roślin Sadowniczych

• Wyszukiwarka Środków Ochrony Roślin

PROGRAM OCHRONY ROŚLIN SADOWNICZYCH 2015:

• Najwyższe dopuszczalne pozostałości ŚOR dla Unii Europejskiej i Federacji Rosyjskiej

• Wyznaczanie dawki cieczy roboczej

• Kalibracja opryskiwacza sadowniczego

WYZNACZANIE DAWKI CIECZY ROBOCZEJ:

• Polskie Prawo dopuszcza możliwość obniżenia dawki cieczy roboczej, ze względu na np. wielkość drzew

• Obniżenie dawki tylko i wyłącznie na odpowiedzialność użytkownika

• Możliwość wyłączenia górnych rozpylaczy (dyfuzorów)

OBJĘTOŚĆ KORONY DRZEW, METODA TRV – TREE ROW VOLUME WYSOKOŚĆ DRZEW METODA CHT – CANOPY HEIGHT

$\mathbf{\text{TRV}}\mathbf{= \ }\frac{\mathbf{W}\mathbf{\ }\mathbf{x}\mathbf{\ }\mathbf{S}\mathbf{\ }\mathbf{x}\mathbf{\ }\mathbf{10}\mathbf{\ }\mathbf{000}}{\mathbf{R}}$ [m²/ha] Q=TRV x m+K Q = a (kg/ha) x h (m)

W – wysokość drzewa [m] Q – dawka cieczy [l/ha] Q – dawka cieczy [l/ha]

S – szerokość drzewa [m] m – 0,02 – naniesienie jednostkowe a – podstawowa dawka [kg/ha lub l/ha]

R – rozstawa rzędów [m] cieczy wyznaczone w toku badań [l/m³] h – wysokość korony drzewa (bez pnia)

K – 200 – wartość korekcyjna ustalona

doświadczalnie [l/ha]

POWIERZCHNIOWA ŚCIANY OWOCONOŚNEJ METODA LWA – LEAF WALL AREA

$\mathbf{P = \ }\frac{\mathbf{2\ x\ \ h}}{\mathbf{R}}\mathbf{\ x\ 10\ 000}$ [m²/ha] $\mathbf{Q = \ }\frac{\mathbf{q}_{\mathbf{2}}\mathbf{\text{\ x\ P}}}{\mathbf{10\ 000}}$ [m²/ha]

P – powierzchnia ściany owoconośnej [m²/ha] Q - dawka cieczy [l/ha]

h – wysokość korony [m] q₂ – zalecana dawka na powierzchnię ściany owoconośnej [kg/10 000 m²]

R – rozstawa rzędów [m] P – powierzchnia ściany owoconośnej [m³/ha]

OCHRONA UPRAW SADOWNICZYCH PRZED CHOROBAMI

SPOSOBY ZAPOBIEGANIA CHOROBOM:

• Pełne wykorzystanie wszystkich metod pozwalających ograniczyć zagrożenie chorobami

• Jak najlepsze wykorzystanie dostępnych środków ochrony chemicznej

• Stworzenie dobrych warunków do wzrostu rośli (stanowisko, właściwe nawożenie, prześwietlanie drzew)

• Dobór stanowiska do wymagań odmiany

Prawidłowa ochrona chemiczna:

• System sygnalizacji okresów krytycznych

• Obserwacja rozwoju patogenów

• Korzystanie z informacji ze stacji meteorologicznej

Sposoby zapobiegania chorobom:

• Ograniczanie źródeł infekcji ilustracje, usuwanie porażonych organów lub całych drzew stosowanie mocznika jesienią)

• Prawidłowo prowadzona ochrona chemiczna

NIECHEMICZNE METODY OCHRONY PRZED CHOROBAMI:

• Zabiegi agrotechniczne redukujące źródła zakażenia (wycinanie zrakowaceń, usuwanie porażonych organów)

• Dobór odpowiedniego stanowiska

• Prawidłowe prześwietlanie koron

• Odpowiednio dobrany termin zbioru i warunki przechowywania ograniczenie występowania chorób przechowalniczych)

CHEMICZNE ZWALCZANIE CHORÓB:

Środki ochrony roślin należy stosować zgodnie i etykietą i instrukcją stosowania, ¿cisie z podanymi w mej zaleceniami* oraz w taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia zdrowia człowieka, zwierząt lub środowiska.

• Znajomość biologii patogenów

• Właściwości środków ochrony roślin

Przed wykonaniem zabiegu: Projekt PROZA — zastosowanie numerycznych prognoz pogody

• Analiza aktualnej sytuacji w konkretnym sadzie

• Podatność odmiany

• Faza rozwojowa rośliny i patogenu

• Obfitość źródła infekcji

• Warunki atmosferyczne

• Właściwości preparatów

• Rotacja związków o różnym mechanizmie działania

• Występowanie odpornych form grzybów

• ZNAJOMOŚĆ TREŚCI ETYKIETY

STACJE METEO DLA SADOWNICTWA - MODELE CHOROBOWE

W nowoczesnej uprawie roślin stacje meteorologiczne spełniają ważną rolę w podejmowaniu decyzji odnośnie wykonania zabiegów agrotechnicznych stale monitorując warunki pogodowe, a tym samym dostarczają podstawowych informacji na temat m.in.; temperatury, opadów, prędkości wiatru oraz wielu innych czynników.

• jabłoń: Parch jabłoni, Zaraza ogniowa

• grusza: Parch gruszy, Zaraza ogniowa

• pestkowe: Brunatna zgnilizna drzew pestkowych, Drobna plamistość liści drzew pestkowych

• winorośl: Szara pleśń, Mącznika rzekomy winorośli

• truskawka: Szara pieśń, Zgnilizna korony truskawki, Mączniak prawdziwy truskawki

OCHRONA UPRAW SADOWNICZYCH PRZED SZKODNIKAMI

Zasiedlanie przez wiele szkodników, Kilka gatunków powoduje straty

SZKODNIKI JABLONI

kwieciak jabłkowiec, mszyce, owocnica jabłkowa, zwójkówki liściowe, owocówka jabłkóweczka, przędziorki

pryszczarek jabłoniak, pordzewiacz jabłoniowy, gąsienice minujące liście, gąsienice uszkadzające liście i owoce, miodówka jabłoniowa, zwójka koróweczka, bawełnica korówka, ogrodnicza niszczylistka, gryzonie

NIECHEMICZNE METODY OCHRONY PRZED SZKODNIKAMI

• Zbieranie i niszczenie podczas wiosennego cięcia złóż jaj (znamionówka tarniówka, pierścienica nadrzewka, brudnica nieparka, "gniazda zimowe" kuprówki rudnicy i niestrzępa głogowca)

• Stosowanie preparatów wirusowych do zwalczania oraz wykorzystanie metod dezorientacji samców owocówki jabłkóweczki

• zawieszenie pułapek feromonowych przynęcających (owocówka jabłkóweczka) oraz pułapek lepowych do wychwytywania owocnicy jabłkowej → określenie konieczności zwalczania oraz optymalnych terminów wykonywania zabiegów zwalczających

• Introdukcja drapieżnego roztocza dobroczynka gruszkowego

• Zwalczanie przędziorków i szpecieli – umieszczenie tyczek z poprzeczką dla ptaków drapieżnych

• Zwalczanie nornika polnego

• Ochrona lisich nor istniejących w sadzie

• Zakładanie pułapek kleszczowych, rurkowych i stożkowatych na karczownika ziemnowodnego

• Utrzymanie i pielęgnacja żywopłotów, skupisk drzew i krzewów oraz ich zakładanie→ Dostarczanie kryjówek i pożywienia dla owadów pasożytniczych i drapieżnych

• Układanie na obrzeżach sadu kopców z dużych kamieni → Stworzenie dogodnych miejsc lęgowych dla łasic niszczących drobne gryzonie

ZASADY POSTĘPOWANIA Z PUŁAPKAMI FEROMONOWYMI

• Pułapka umieszcza się w centralnej części sadu w zewnętrznej części korony

• Sprawdzanie obecności motyli 2-3 razy w tygodniu,

• Dyspenser i podłogę lepową wymieniać co 5 tygodni (3 dyspensery ns sezon na pułapkę)

• Pułapki należy rozmieszczać na wysokości 1,5-1,8 m nad ziemią

• Należy stosować co najmniej 2 pułapki na 1-3 ha i po jednej pułapce na każde kolejne 3 ha (owocówka jabłkóweczka i śliwkóweczka), zwójki 1 pułapka na 3 ha

• Odległość między pułapkami 50 m

• Zapasowe dyspensery przechowywać lodówce (4⁰C)

PUŁAPKI LEPOWE

BIAŁA PUŁAPKA LEPOWA:

• Owocnicę jabłoni – pułapkę należy zawieszać w fazie różowego pąka

• Owocnice śliw (jasna, żółtoroga) – pułapkę należy zawieszać w fazie białego pąka

Minimum 3 pułapki na odmianach wcześnie kwitnących i trzy na odmianach później zakwitających – na sad 5-6 ha.

Pułapki należy rozwieszać po środku, na obrzeżach kwatery, na południowej stronie drzewa, w odległości 10 drzew jedna od drugiej.

ŻÓŁTA PUŁAPKA LEPOWA:

• Nasionnicę trześniówkę – min. 3 pułapki na każdą odmianę, pułapkę należy zawieszać w drugiej połowie maja

• Miodówkę gruszkową – pułapkę należy zawieszać w ½ kwietnia

CHEMICZNE METODY OCHRONY PRZED SZKODNIKAMI

Środki ochrony roślin należy stosować zgodnie z etykietą i instrukcją stosowania, ściśle z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia zdrowia człowieka, zwierząt lub środowiska.

Wykazy środków ochrony roślin zalecanych do stosowania w integrowanej produkcji są publikowane w Zaleceniach Ochrony Roślin wydawanych przez Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu. Środki ochrony roślin rekomendowane do integrowanej produkcji są jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy środków do integrowanej produkcji znajdują się również w corocznie aktualizowanym Programie Ochrony Roślin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach.

Załączniki → Progi zagrożenia / Zestawienie szkodników oraz terminy ich zwalczania

ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN, A OCHRONA ŚRODOWISKA

W miarę postępu badań nad rozeznaniem niekorzystnych skutków stosowania chemicznej ochrony roślin podjęto następujące działania:

1. Opracowanie i wdrażanie Integrowanych Programów Ochrony Roślin w ślad za Integrowaną Produkcję Roślinną. Podstawą integrowanych Programów Ochrony Roślin są następujące założenia:

1. w centrum zainteresowań jest roślina uprawna

2. optymalna dla rośliny agrotechnika stanowi tez profilaktyką

3. wszystkie znane i dostępne metody ochrony łączy się w Program Integrowany nadając metodom ranking w zależności od uprawy i aktualnych potrzeb

4. dla podjęcia decyzji o interwencji niezbędne są systematyczne lustracje polowe i monitoring ważniejszych agrofagów (szkodników, chorób, chwastów) oraz porównanie ich faktycznej liczebności z wartościami progowymi tzw. progami ekonomicznej szkodliwości

1. Wprowadzenie do praktyki nowych selektywnych środków ochrony roślin.

2. Wprowadzenie nowych formułach środków (zaprawy, granulaty) trudniej przenoszonych poza rośliny uprawowe, trudniej przenikające do gleby i atmosfery.

3. Doskonalenie technik aplikacji i systemów ochrony.

4. Wprowadzenie systemów kontrolnych celem wykrawania skażeń środowiska i żywności oraz szkolenie operatorów i badania techniczne sprzętu a także rejestracja zabiegów chemicznych środkami ochrony roślin.

5. Zmiana uregulowań prawnych. Nowa Ustawa Ochronie Roślin z dn. 18.12.03, obowiązuje z dn. 1.V.2004. 7.

6. Zwiększenie świadomości rolników oraz upowszechnienie zasad „Dobrej Praktyki Ochrony Roślin” gwarantem ochrony środowiska rolniczego i zdrowia obecnych oraz przyszłych pokoleń. Kształtowanie poczucia odpowiedzialności jednostki za skutki czynów implikujące sytuacje człowieka tu i teraz, a także w dalekim zakątku świata w nieokreślonej przyszłości (Jan Paweł II z dn. 30.08.2001r.).

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SKUTECZNOŚĆ ŚOR

RACJONALNE STOSOWANIE ŚRODKÓW CHEMICZNYCH

CZYNNIKI BIOTYCZNE

• gatunek i stadium rozwojowe szkodnika

• wielkość populacji szkodnika

• sposób żerowania szkodnika

• cechy fizjologiczno-genetyczne szkodnika

• wielkość rośliny i jej cechy morfologiczne

• reakcje rośliny na żerowanie szkodnika

• biotyczne otoczenie chronionych upraw

CZYNNIKI ABIOTYCZNE

• formulacje środka ochrony roślin

• właściwości fizyczno-chemiczne substancji aktywnej

• wielkość nanoszonych kropli i stopień pokrycia rośliny

• temperatura i wilgotność powietrza w czasie wykonywania zabiegu (tylko niewiele środków wykazuje skuteczność w temperaturach niższych, większość działa skutecznie dopiero w temperaturach wyższych niż 15⁰C

• temperatura cieczy użytkowej

• zmywalność i fotostabilność preparatu

SZYBKOŚĆ DZIAŁANIA PREPARATU, ZALEŻY OD:

• mechanizmu działania substancji aktywnej

• stadium rozwojowego szkodnika

• fazy rozwojowej rośliny

• warunków termicznych

Działanie po kilku dniach

• preparaty acylomocznikowe: Dimilin.

• preparaty neonikotynoidowe: Actara. Calypso, Mospilan

• preparaty wirusowe i bakteryjne

SPOSOBY PROWADZENIA LUSTRACJI UPRAW SADOWNICZYCH W CELU WYKRYCIA SZKODNIKÓW

ZASADY PRZEPROWADZENIA LUSTRACJI:

• Odpowiednie wyposażenie osoby wykonującej lustrację: lupa (6-8-krotne powiększenie), biała płachta entomologiczna o wymiarach 40 x 62 cm (pow. 1/4 m2), palka obciągnięta gumą, zeszyt do zapisów

• Rośliny do kontroli wybieramy losowo, poruszając się po kwaterze po przekątnej, przeglądać np. co 5 lub co 10 roślnię

• gałęzie, pędy, rozety kwiatowo-liściowe należy przeglądać bezpośrednio w sadzie, tylko przy liczeniu przędziorków liście należy zrywać

• Organy roślinne należy wybierać losowo, nie należy specjalnie wyszukiwać obiektów z wyraźnymi objawami

• Należy przeglądać wymaganą liczbę roślin

• Podczas lustracji należy postępować zgodnie z zaleceniami, pamiętając o tym, że często sposób dokonywania obserwacji zalety od terminu wykonania lustracji, dotyczy to zarówno sposobu wykonania a w niektórych przypadkach form rozwojowych szkodnika

• Przed przystąpieniem do wy konania lustracji należy zaznajomić się z jej metodyka i wyglądem poszukiwanych form szkodnika czy uszkodzeń

• Po wykonaniu lustracji należy uzyskane wyniki należy porównać z wielkością dla progu zagrożenia

WSPÓŁCZESNE SYSTEMY PRODUKCJI SADOWNICZEJ - Rozwój integrowanej produkcji owoców w Polsce

IPO – od kiedy ??

INTEGROWANA PRODUKCJA OWOCÓW - TERAZ W POLSCE

prof. dr hab. Eberhard Makosz, Sad Nowoczesny - 2005

Integrowana produkcja owoców na towarową skalę zaczęła się około 25 lat temu w Południowym Tyrolu. W Polsce za oficjalną datę jej wprowadzenia można uznać grudzień 1990 roku, kiedy w ISK w Skierniewicach powołano zespół specjalistów, który miał się zająć upowszechnianiem tej metody wśród sadowników.

INTEGROWANA PRODUKCJA - To system produkcji płodów rolnych o wysokiej jakości, który cechuje właściwie dobrany

płodozmian, racjonalne nawożenie i dbałość o zdrowie konsumentów i producentów.

Produkcja uwzględnia także cele ekologiczne m.in. ochronę środowiska i krajobrazu rolniczego. W ochronie roślin przed chorobami, szkodnikami i chwastami zwraca się uwagę na to, aby chemiczne środki stosować tylko wtedy, gdy inne metody zawiodą.

System Integrowanej Produkcji wymaga od producenta dużej wiedzy, doświadczenia i przestrzegania ustalonych zasad oraz procedur w danej uprawie. Podstawową zasadą systemu jest stosowanie się do opracowanych instrukcji i prowadzenie szczegółowej dokumentacji całego procesu produkcyjnego (tzw. notatnik). Dla każdej rośliny w systemie IP musi być opracowana szczegółowa instrukcja uwzględniająca elementy produkcji.

Największą zaletą Integrowanej Produkcji jest to, że zapewnia ona produkcję zdrowej żywności przekładającej się na korzyści ekonomiczne w postaci wysokiego, bardzo dobrej jakości plonu Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin I Nasiennictwa

PODSTAWA PRAWNA

• W Polsce integrowana produkcja (IP) jest regulowana przepisami ustawy o ochronie roślin z dnia 18 grudnia 2003 r. (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 849) oraz rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie integrowanej produkcji (Dz. U. z 2010 r. Nr 256, poz. 1722). Uzupełnienie Dz.U.11.246.1473

• W dniu 14 czerwca 2007 r. decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi integrowana produkcja w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy o ochronie roślin została uznana za krajowy system jakości żywności.

• Producenci, wytwarzający płody rolne w systemie Integrowanej Produkcji, mają prawo posługiwania się certyfikatem IP wydawanym przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN) oraz mogą oznaczać swoje produkty zastrzeżonym znakiem (logo) integrowanej produkcji.

PODSUMOWANIE

IP to nowoczesny i rozwijający się system uprawy, który uwzględnia oczekiwania odbiorców w stosunku nie tylko do atrakcyjnie wyglądających owoców, warzyw i innych płodów rolnych, ale również produktów o wysokich walorach jakościowych. System integrowanej produkcji umożliwia uzyskanie płodów rolnych o najwyższych wartościach biologicznych i odżywczych oraz bezpiecznych dla zdrowia ludzi. W ramach systemu PIORiN kontroluje cały proces produkcyjny aż do chwili zbiorów. Produkty roślinne poddawane są również ścisłej kontroli pod kątem pozostałości środków ochrony roślin, nawozów oraz innych substancji niebezpiecznych dla zdrowia.

Podobnie istotną kwestią jak bezpieczeństwo żywności jest propagowanie ochrony środowiska. Niestety intensyfikacja produkcji rolniczej tworzy ogromne zagrożenie dla otaczającej przyrody. IP uwzględnia cele ekologiczne takie jak ochronę krajobrazu rolniczego oraz różnorodności biologicznej. Podstawą systemu IP są prawidłowo dobrane elementy takie jak: poprawny płodozmian i agrotechnika, racjonalne nawożenie oparte na rzeczywistym zapotrzebowaniu roślin oraz stosowanie w uzasadnionych sytuacjach środków ochrony roślin jak najmniej zagrażających zdrowiu ludzi i zwierząt oraz środowisku naturalnemu.

ROLNICTWO EKOLOGICZNE - W ASPEKCIE PRODUKCJI SADOWNICZEJ

PODSTAWA PRAWNA…

• Rozporządzenie Rady nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych z późniejszymi zmianami

• ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli, z późniejszymi zmianami

• USTAWA z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz.U. 09. Nr 116, poz. 975)

CERTYFIKACJA GOSPODARSTW EKOLOGICZNYCH…

Certyfikacja ekologicznych gospodarstw rolnych prowadzona jest zgodnie z Rozporządzeniem Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 (Dz.U.L. 189 z 20.07.2007 r. s.1) z późniejszymi zmianami oraz Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 889/2008 z dnia 5 września 2008 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE) nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania i kontroli (Dz.U.L. 250 z 18.09.2008 r. s.1) z późniejszymi zmianami

Certyfikacja produkcji rolniczej metodami ekologicznymi w zakresie:

• Ekologiczna uprawa roślin i utrzymanie zwierząt;

• Zbiór ze stanu naturalnego;

• Pszczelarstwa;

• Produkty przetworzone; przetwórstwo produktów rolnictwa ekologicznego oraz produkcja pasz i drożdży;

• Wprowadzanie na rynek produktów ekologicznych, w tym importowanych z krajów trzecich.

Podstawowymi elementami procesu ( wg wytycznych dla systemu 6 wg przewodnika PKN-ISO/IEC Guide 67:2007) są:

• kontrola u producenta ubiegającego się o certyfikat, określenie i pobranie próbek i

• badanie próbek wyrobu – jeżeli dotyczy;

• przegląd (ocena dokumentacji);

• decyzja dotycząca certyfikacji;

• udzielenie zezwolenia,

• nadzór w okresie ważności certyfikatu obejmujący:

• kontrole doraźne, badania próbek wyrobów z produkcji;

• ocenę procesu produkcyjnego.

W przypadku pierwszego zgłoszenia do certyfikacji (lub zmiany/korekty danych) producent zobowiązany jest do przesłania wypełnionego formularza „Zgłoszenie działalności w rolnictwie ekologicznym”, opublikowanego na stronie internetowej GIJHAR-S

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. z 2009 r. Nr 116, poz. 975) Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi upoważnia, w drodze decyzji, jednostki certyfikujące do przeprowadzenia kontroli oraz wydawania i cofania certyfikatów zgodności w zakresie rolnictwa ekologicznego.

Na stronie internetowej administrowanej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajduje się Rejestr jednostek certyfikujących w rolnictwie ekologicznym

(Lista upoważnionych jednostek certyfikujących w Polsce), który zawiera informacje o szczegółowym zakresie upoważnienia każdej z 10 jednostek certyfikujących w Polsce.

NAWOZY I ŚRODKI POPRAWIAJĄCE WŁAŚCIWOŚCI GLEBY

NAWOZY - produkty przeznaczane do dostarczania roślinom składników pokarmowych lub zwiększania żyzności gleb tub żyzności stawów rybnych, którymi są nawozy mineralne, nawozy naturalne, nawozy organiczne oraz nawozy organiczno- mineralne.

ŚRODKI POPRAWIAJĄCE WŁAŚCIWOŚCI GLEBY - substancje dodawane do gleby w celu poprawy jej właściwości lub jej parametrów chemicznych, fizycznych, fizyko-chemicznych lub biologicznych.

Zgodnie z RR (WE) Nr 834/2007 w ekologicznej produkcji roślinnej żyzność i aktywność biologiczna gleby utrzymywana jest poprzez stosowanie płodozmianu z udziałem roślin motylkowych oraz maksymalne wykorzystanie nawozów naturalnych i organicznych powstających w gospodarstwie.

W rolnictwie ekologicznym dopuszczalne jest stosowanie nawozów mineralnych niepochodzących z syntezy chemicznej, o niskim stopniu rozpuszczalność i koncentracji składnika pokarmowego. Nie zezwala się na stosowanie mineralnych nawozów azotowych.!

NAWOZY NATURALNE - którymi w rozumieniu ustawy o nawozach i nawożeniu są: obornik, gnojówka i gnojowica, odchody pochodzące od zwierząt gospodarskich z wyjątkiem odchodów pszczół i zwierząt futerkowych, bez dodatków innych substancji oraz guano przeznaczone do rolniczego wykorzystania nie podlegają kwalifikacji do stosowania w rolnictwie ekologicznym. Nawozy naturalne nie mogą pochodzić z gospodarstw prowadzących Intensywny chów zwierząt.!

Nawozy naturalna można zbywać do bezpośredniego rolniczego wykorzystania wyłącznie na podstawie pisemnej umowy, którą obie strony przechowują przez okras co najmniej 8 lat.