Kl. 2 TD

Temat: Poeta czasów niepoetyckich – przesłanie pokoleniowe Asnyka.

Czas trwania lekcji: 90 min

Cele:

Główne:

- wstępne zapoznanie z poezją Adama Asnyka

- omówienie wierszy odnoszących się do działania pokolenia pozytywistów (sytuacja po powstaniu styczniowym)

Operacyjne:

- uczeń zna założenia programowe pozytywistów polskich

- uczeń zna główne nurty pozytywizmu

- uczeń zna sytuację Polski po powstaniu styczniowym

- uczeń zna artykuł Świętochowskiego My i wy

- uczeń dokonuje analizy i interpretacji omawianych wierszy Daremne żale i Do młodych Asnyka

- uczeń zna i rozumie podłoże konfliktu pokolenia pozytywistów z romantykami

Nieoperacyjne:

- podanie głównych motywów poruszanych ogólnie w poezji Adama Asnyka

Metody: heureza, dyskusja, praca z tekstem

Formy pracy: zbiorowa, jednostkowa

Środki dydaktyczne: podręcznik E. Paczoska, Przeszłość to dziś, cz. 2, s. 20 (wiersz Daremne żale) s. 99-100 (wiersz Do młodych), teksty albo odpowiednie fragmenty wierszy Oda do młodości Mickiewicza oraz Testament mój Słowackiego (jako konteksty Do młodych)

Przebieg lekcji:

1. Podanie tematu lekcji

2. Wprowadzenie do życia i twórczości Adama Asnyka

- omówienie notki z podręcznika s. 20

1. Krótkie przypomnienie informacji o sytuacji Polski i młodych po powstaniu styczniowym

- informacje o udziale Asnyka w powstaniu (s. 13) – najpierw omówić, następnie wskazać miejsce informacji w podręczniku.

1. Ogólne informacje o poezji i poglądach Asnyka

- główne wyznaczniki poezji Asnyka (uzupełnienie wiadomości z podręcznika):

We wczesnych utworach poety odzwierciedliło sie tragiczne przeżycie pokoleniowe, jakim była klęska powstania styczniowego. Wiersze tego okresu cechował głęboki pesymizm oraz krytycyzm wobec przeszłości. W symbolicznym poemacie Sen grobów dokonał Asnyk politycznego rozrachunku z postawami wobec powstania. Poeta, podobnie jak inni pozytywiści, uważał, ze wykrwawionemu narodowi potrzebna jest siła, która umożliwi mu wytrwanie. W innych utworach Asnyka odnajdujemy także motywy walki, wolności i rezygnacji z głoszonych wcześniej wartości. Według tego poety naród, który rezygnuje z walki, jest zgubiony, zaś oddanie w ręce wroga i wyrzeczenie sie własnych ideałów przynosi wstyd i hańbę. Poeta też stworzył własna koncepcję dziejów, która dokonuje sie według zasad postępu i moralnego doskonalenia sie ludzkości. Historia wzbogaca sie twórczym wysiłkiem następujących po sobie pokoleń. Świat przedstawiony w utworach charakteryzował sie dychotomią: przeszłości i przyszłości, nowości i tradycji, pokoleń dawnych i współczesnych. Ten nurt stałego stawania sie, wyrastania z przeszłości tego, co jest teraźniejsze i co tworzy przyszłość, stanowi myśl przewodnia jego poezji.

Liryka miłosna Asnyk – przedstawia uczucie niespełnione, niedopowiedziane, pierwsza miłość, pierwsze mocne uderzenie serca, ukazuje gorycz rozstania, żal po stracie ukochanej osoby. Pięknym wierszem z tej serii jest utwór: ”Miedzy nami nic nie było”.

- Czym mogą być spowodowane takie postawy twórcy? (przeżycia niewoli, walki niepodległościowej, porażki, klęski, emigracji, itd. – krótkie podsumowanie dotychczasowych wiadomości)

1. Analiza i interpretacja wiersza Daremne żale (+ notatka z ważniejszych punktów)

- głośne odczytanie tekstu ze s. 20

- Jaki jest temat wiersza? O czym jest ten tekst?

- Kim jest podmiot liryczny? (kimś starszym, doświadczonym)

- typ liryki – pośrednia

- Do kogo kierowane są słowa? Kto jest adresatem wypowiedzi? (młodzi, aktywiści, rozżaleni)

- omówienie budowy wiersza: ilość zwrotek, wersów, rozkład i rodzaj rymów, budowa dychotomiczna

- analiza środków stylistycznych: epitety, metafory (np.: przeżytych kształtów, w uwiędłych laurów liść/ Z uporem stroić głowę), wykrzyknienia, personifikacja

- interpretacja wiersza:

• Daremne żale, próżny trud – słowa określające żal ludzi za przeszłością i kurczowe trzymanie sie starych ideałów

• nie da się ani zatrzymać ani cofnąć czasu/ wrócić do przeszłości

• trzeba patrzeć w przyszłość – nie wystarczy chełpić się osiągnięciami przeszłości

• należy się pogodzić z biegiem czasu, zmianami i losem ludzkim

- Jakie nastroje dominują w wierszu? (optymistyczne czy pesymistyczne)

- „Trzeba z żywymi naprzód iść” – spróbuj odczytać to sformułowanie jako program młodego pokolenia. Czy cytat ten wiąże się z którymś poznanym już wcześniej tekstem? W jaki sposób? Z czym się kojarzy? (naprowadzić na omówiony wcześniej tekst Świętochowskiego)

1. Analiza i interpretacja wiersza Do młodych (+ notatka z ważniejszych punktów)

- głośne odczytanie tekstu ze s. 99-100

- Jaki jest temat wiersza? O czym jest ten tekst?

- Kim jest podmiot liryczny? (kimś starszym, doświadczonym)

- Przejawem jakiej liryki jest omawiany wiersz? (bezpośrednia, zwrotu do adresata - apelu)

- gatunek literacki – oda (wzniosłość tematu i stylu, sławi ideę – manifest pokoleniowy, nawiązujący do ważnej idei, nawołujący do pewnych postaw; zbiorowy podmiot wypowiedzi; zawartość elementów pochwalnych; śpiewność i melodyjność; rytmizacja)

- Do kogo kierowane są słowa? Kto jest adresatem wypowiedzi? (młodzi, aktywiści, rozpoczynający życie i chcący zmieniać świat, ambitni)

- omówienie budowy wiersza: ilość zwrotek, wersów, rozkład i rodzaj rymów (pełna regularność w długości wersów i ład konstrukcyjny: powtarzalny układ sylab po 11, 10, 11, 11, 7 w każdej strofie)

- analiza środków stylistycznych: epitety, wykrzyknienia, anafory, metafory (legendowy mrok, prawdy jasny płomień, kwiaty barwnych mitów itd.)

- trojakie oddziaływanie tekstu na odbiorcę: dydaktyczne (słowa: prawdziwa mądrość niechaj was pogodzi), emocjonalne (ale nie depczcie przeszłości ołtarzy) oraz estetyczne (zdecydowany, ale łagodny język, w barwna tonacja: jasny płomień, kwiaty barwnych mitów, błękity, ludzie niebiańscy, święty ogień)

- interpretacja wiersza:

• Asnyk stara się szukać płaszczyzny porozumienia między romantykami i pozytywistami, aprobuje główne hasła epoki, podziela kult nauki, wiedzy i prawdy; głosił potęgę nauki i wzywa do aktywnego udziału w nowym życiu;

• przypomina młodym, że każde pokolenie czerpie z osiągnięć poprzedników;

• wzywa młodych do aktywnego kształtowania nowej historii;

• zaleca, by młodzi szukali prawdy w sposób dla siebie najodpowiedniejszy, najbliższy im

• przekonanie o koniecznej jedności postępu i tradycji

• akceptacja pozytywistycznej koncepcji postępu, rozwoju i naukowych metod poznawania świata

• przestrzega pozytywistów przed zbyt radykalnym odcinaniem sie od spuścizny epoki poprzedniej i dorobku minionych pokoleń

• nieuchronność przemijania (i wasze gwiazdy w ciemnościach pogasną znów) oraz następowanie po sobie kolejnych pokoleń są miarą ludzkiego życia

- O jakich „młodych” mówi poeta?

• nawiązanie do Ody do młodości Mickiewicza (przytoczyć odpowiednie fragmenty)

• nawiązanie do wiersza Słowackiego Testament mój (przytoczyć odpowiednie fragmenty)

- Na czym ma polegać „prawdziwa mądrość”, o której mówi się w tym wierszu? (dyskusja)

Na tym polega mądrość, że czerpie z doświadczeń poprzedników.

- Jakie środki wyrazu są charakterystyczne dla liryki apelu? Które z nich wykorzystał Asnyk?

1. Notatka do zeszytu

2. Notatka podsumowująca poezję Asnyka – punkty zbierające informacje z lekcji (na zasadzie wspólnej dyskusji)

Adam Asnyk

- w wieku 25 lat brał udział w powstaniu styczniowym

- poeta czasów niepoetyckich (pozytywizmu)

- jego poezja odzwierciedla tragiczne przeżycie pokoleniowe (klęska powstania styczniowego)

- motyw rozrachunku z postawami wobec powstania styczniowego – poemat Sen grobów

- inspiracja i nawiązania do poetów romantycznych oraz poetyki klasycznej

- rozrachunek z postawami romantycznymi oraz wskazówki dla działań pozytywistów

- akceptacja pozytywistycznej koncepcji postępu, rozwoju i naukowych metod poznawania świata

- nie lubił XIX –wiecznego kultu pieniądza i przyziemnych, materialnych dążeń

- własna koncepcja dziejów: historia wzbogaca sie twórczym wysiłkiem następujących po sobie pokoleń

- świat przedstawiony w utworach charakteryzował sie dychotomią: przeszłości i przyszłości, nowości i tradycji, pokoleń dawnych i współczesnych

- przypomina młodym, że każde pokolenie czerpie z osiągnięć poprzedników

- filozoficzne sonety Nad głębiami

- Liryka miłosna Asnyka – uczucie niespełnione, niedopowiedziane, pierwsze mocne uderzenie serca, ukazuje gorycz rozstania, żal po stracie ukochanej osoby (Między nami nic nie było)

- tematyka tatrzańska w późniejszej poezji (cykl sonetów Morskie oko)

1. Podsumowanie – poezja Asnyka w epoce pozytywizmu

Adam Asnyk znajdował sie w pozytywizmie w dość specyficznej sytuacji – była to epoka podporządkowująca wszelka literaturę konkretnym celom, takim jak edukacja społeczeństwa itp., a takie podejście do literatury raczej wykluczało poezje z kręgu lit. pozytywistycznej; jednak Asnyk wyrwał sie z tego kręgu prozy; uważał sie również za kontynuatora tradycji romantycznych, choć jego ideologia odbiega od założeń tej epoki, a mocno zbliża sie do pozytywizmu, jednak nigdy nie zmienia sie we wrogość przeciwko romantykom, przeciwnie: przychylał sie do koncepcji pogodzenia tych dwóch odmiennych epok.